VIT AM

JuvanteJEHOVAH

Exercitatio

Tiieologica

IN

VITAM ISACI

TERTIA,

Confenfu

Vener. Faeult.

_Theologie»

in

_Regia

_Academia

_llpfalienfi

publice

proponenda,

PRiESIDE

ERICO

BENZELIO

S.

Th. Doft. &

Profeff.

Ordin»

Refpondente

0L AO K 11 L B E R G

_{Wermclandb*»}

In

Auditor.

Vet.

_Majori,.

add.?A

_Maij

_Anno1679*

Ho

L

_JEr

m 1

Bxcudic NICOLAUS _WANKIIF,,

Regiuir-MEMBRÜM

III.

Beprafentat

ta qua

1SACI

Thea»

logiam,

Ö"

inprimisfide

ejttsß

cumßautias,

_£Sf

_profeßionem

_exercitia

concemunt.

§. i.

SACUM.haücnus CQmendarunc_{naealesjprimafum}

aecatum ftudia»&_{oqsupationes private pariccr ac} publica?,inquibus relucenc multa quaepiamens

(i-bi_{ad imitationem proponcrenondubicabit, quamvis}

caiüb-tacum noftrorutn temporum, _{farpe imaginariaelegantia,}

muleis vidcantu'r_{plebeja*ruftica &humi ferpenria. Mona}

nuncordinisratioutReligioIfaci_{&pictans cxcrcitiapro}

iu-fticuti _{hujus legibus explicentur,idq',}

_{manuducentcinpidmis}

texcu_{Moiaico,qui paucisaliquandoverbisea attingic}

&in-nuic, quae fpiflis voluminibus materiam fubminiftrare _po£

funt_{apudieos, qui in profundiores}

fcriprurarumreccflusin-quirere,& in vaftos Antiqui,tacum EccleTiafticarumcampos

excurrere amant _{QuodfiPrincipum licera? faepiuslegendas}

funt, uc in recondicos earum fenfus _penitius

pcnecrareva-leas, _{quanro majori jure veneratio illa} debebirurlicerisDi-vinis,_{quarumfons funt}ea,qua?åDEo ipfoin cabulasDeca» logi-rdaca&perDF.i amanuenfem Mofen ad _pofterkarenx

funtcransmiflai Mofis.filum in_{antiquiflimorumhominuitt}

fidc&_{temporum hiftoria}

_{cognofcendaquirelinqvuntr,}

_& vanis vel fuis vel aliorum _{fpecularionibusac}

commenrisin-dulgcnc, ferrae nonnifi lomnia & nugas. venditant; eciam

tumeumfibiipfisquam maximefapcrcvidcnciir.

Senfusve-roScripturarum quaeri debet non in cortice fed medulla. Ergoqui nucleumcomefle volet,frangatnucem. Nobispro

inftitutae_{fcriptionis modopaucafaltcmdelibanda funt.}

§. II. De Ecclefiae horum temporum ftatu, amplitu-dine&terminis, ut&falutaris inflitucionisnormainfra

di-cendumerit,cum _{priusconftare coeperit, quomodo in}

fo-cietatem_{fidelium cooptatusdt Ifac.Natuseftpromiffionum}

Abrahaefaftarum hasres,nonfolum fecundumcarnem ,fed

multo_{magisfecundumSpiricum. In Ifaco vocarccurAbra¬} hamfernen, Gen.21.12. Ubi vocefeminis nihilprohibet

deft-gnari fernen carnale, fed id tarnen quod DF.us fibi in pecu-lium _confecravit,&ex_{quoproditurum erat fernen}

bencdi-dum. Manettarnen id indubia?veritatis_quodveri

Abraha-midaeaclfraélicae, hocefl filii DF.ifinc, non _{qui filii fecun¬}

dumcarnem,fed _{quifecundum promifIionen>& Spiritum,}

Rom.9.8- _{J$f*iexfidefunt> filiifunt}

_Ahrab*,

_{Gal.3.7. In}

Di-vinas_{igicur gratiae foedusfpirituale&internum recipidebuic} Ifac_{permediumnuperåDEo ad id ordinatum,}

Sacramen-tumfeil, circumcifionis. Ccrté_{promittit DF.us, Gen.17.7. fe}

futurumDF.um Abrahae& feminis _{ejus; fed id cum}

condi-cionefideipropriasacindividualisaccipiendum,

juxta

illud

Habacuki. _{JufiusJuafidevivet, c 2.4. Proprerfidem}

alie-nam nemo_{propriefideiisasflimatur. NongeneråtioJed}

rege-neratiofacitCbrtftianum^aitAuguftinus depeccator. merit.

& remifTl.i. c. 9, Tertullianus libro de _{monogamialfacum}

adhucincircumcifum candidatum fidei nominat: non alio

fenfu quam quod jus ad remhaberet, h e.poteftatem

adeun-di_{pririlegiaEcclefia;etiam in infantil&abfq; praevia}

infor-matione. Id _{quod aliis extra familiam Abrahae}

_conflitutis

denegaeum

fuit, nifi legitimo aliquo

modo

fierent

pars

miliacAbrahamicica». _{Infantiumexfidelibus}

ptognatorum

cacft_{conditio, utiisquidem}

patcantföres_{gratiae,(edquos}

ordinarie _{ingredi tenentur per}

medium ad id _ordinatum,

qualc fuifle, poftconftitutainitia _{gentiselefbe,}

circumcifio-fiem,advitamAbraha?di&umeft.

_{DiciturGen.17.11.}

fignura

foederis: non ideo _{fequitur circumcifioncm}

nonconferre gratiam. Rarionc a&ionisexternas five_pracifionis

prapu-tii habet _{quandamfigni rationem:}

non _{propterea fubfirtic}

in _{nuda&fimplici}

reprafentatione, fed&_{gratiam exhibet,}

fodusq; obfignat. AdultoAbrahamo_{aliisqueproveflioris}

astatisfidelibus,contulitnon tam _initia

gratia?,quam vel

au-gmenta&gradus,vel_{confirmationem.' Quointuitu dicitur}

fignacuium juftitisefidei,Rom.4 ir. Quamvis vero

circum-cifio (erninis benedifti _efhcaciam

communicabat&ad

re-generationem fuit ordinata,_{cujusvirtutisintuitu vim&}

fru-£tum fuumdebuitN._{Teftamento,unde}

Evangeliisritualibus

ctiam illa accenferi_{meruir; voluit tarnen}

DF.usquå adio-nesdolorofas

veterisTeftamentilegibus

eam _gubernari

de-bere, _{quin &}cerra_{genti adftri&amefle. Quod}

vero extra populumIfraéliticumalise_{gentesnonpaucasadimitationem}

Judasorumcircumcifionem_{adhibuerunt,id}exlibertäre

qua-dam_potiusquam

_obligationc

divinitus imperata faftum

crc-di debet. Cum_{intencioneremedii}

Spiritualis& fubratione

profeffionisdeChriftohoc_{facramentum cum}

fpeciali

reve-latione&informationedebet_{conjunflumefle.}

Sigiliacum

å literis fuis funt_{avulfa,vim fuam amittunr.}

Gentes _quafdam

indevel in_{defperationem efleaddu&as}

dcfalutefua, _quod

circumcifione_carerent;velexnatura_{di&amine vidifle,}

auc

exobfeurafarna

intellexifle> quod fub facramentali

necefli-tateab omnib9_adhibcri

debeat,ha£f:enus_{pro minus}

comper-tohaberi_{poceft. Necfatiscaufae}

habuicSvarez,_{cunrt putarec ^}

circum-ciniumcifionem ordinatam

fuifle in

romeduiFrt

petccaci

orr-.ginalis,

&omnibus

gencibus

inufu

efle

dcbuifle.

vide

Johan

AdamOfiandri

annot.ad

Grocii

Jus

B. &

P.

pag.

z66,

feq.cer-te nequidem in

populo

Judaico

Profelytis

omnibus

impe-trabacurcircumeifto.

Mieichizedechum,Lochum,Jobum

Sc

«tios ad id obligacosnon

legimus.

PoA

conftitucam

vero

Policiam&Ecdeflamlisquicum

Judaeis dc

corrreflione

agni

Pafchalisparciciparevclicnc,injundum

fuifle

norrfolurn

cir-cumciftonem, fed

&bapcifmum

quendam

five

äblucio-0 nem, ac infuper

^blacionem,

exmonumentis

feripesrum

Judaéorum

probat

SeldenusdeJureNat.Lz.c.

1

ut

&dcfuc-celfionibus inbona defun&orumc.26.

Sed

dcdivertrcuio

hocinviamredeamus.

§. 111. In&unacum

circumcifione

quac

oåava

dre

fadaefl,Ifacusornacusefl

fide

falvifica, &

aliis

donis

ccelefti

illibeneficioinnexis. Nihilcaufie

efl,

cur

quidquam

defera-niushorridaePecriCunaeide

Republ,

F.br

L

j c 9. aur

concri-bulium_{ejusaflertionr;}

quod

delirium

flt

flagris

caftigandum

putare

infantibus

i

nefle

quandam

facrac

fidei

vim.

Firmiora

funtScripruraranj

oracula,

quibus

Cc

tuetur

orchodoxar

Fc-defise fencenciade fide

infäntiumadverfus

Pontrficios,

Ana-baptiflas&Calvinianosrquam

ucrnfulfiscomminacionibus

explodi

poflk.

Non

contingit

adplrcacio

meTiti

Chrifli

flve

juftificacio

alia rarione,

quamper

ftdemyeamque

propriam.

Conferebacurillaordinariein

VT.apud

populum

Judaicum

•per

circumcifionem:

in

N.T.

perbaptifraurn.

Fides

ilfa6c

adualis dici_poteft,&

earfem

efl fpecie

cum

fide

adultorum*

fciliceteademeftutriufque fidei

eflentia

&

forma,

licet

non

convcniantfeenndumfingula

attributa.

Fides

infüntium

eft

aflentiommenxe&fiducrain voluntate,

licet

reflexa

nön

ncquera-v

«frvfi<jgj,nequepotcntia.proxima

crcdendi fufficit

ut«adu*-fisdicatur; fed

_apprehenfio

_merici

_{Chrifti. Exerciciabono¬}

rum_operumccu

fidci

Fru&us

&

effe&us, func quidem

maigis

perfpicui in

adulcis,

nonidco

tamcn

pcnicus his defticuicur

fides infantium.videPC8.i.&Macthaei2i.itf. Habemus jam

igiturIfacucn

fidelcm

&

quidcm

a&uali fide

predicum,

libe-ratumåreatu_peccacorum

a&ualium

&

originis

_per

medium

generand« fidei

å

DEo

ordinacum.

Rccipicur in

focdusgra-ciae & in_ipfo

_recepcionis

_{aÖu aftualisfic folucio debici,}

_cum

Sponforex mera

grada

folvic debieum

& in

fe

cransferc

cri-mina_{ejus, adeoque vi}

ftipulacionis obligatur Ifac

_ex

filiacio-nis vel _gracicudmis

_lege

_ad

_praeftandam

_obedientiam

rcci-procam,idquc

fine

omniowQtiat

fufpicione

aut

erroriseg-incruftatione. Nam&fides_ipfaquavicarium offi¬ cium_{praeftacvfive}

_aäu

Chrifti beneficia fibi ädplicac,

donum

eftDivinum &mere graraicum.

Graricudine

inde&

obfe-quio,

quod

&

illud

graciofas prüfend«

argumentum

eft,

D-F.umnovoquafi_nexu

fibi

divincit& quandam

graciae

con-cinuacionem_impecrac,

_{cujus auxilio}

_{fubnixus ad}

_fpiricuales

mocus magismagisque

acccnditur,&

_ceu

probacus miles

vin-ekcarnemymundum &Sacanam ipfiim.

S IV. Cum «cas Ifaci infbrmationiscapaxefte

inci-pcrer,non

paffi funr pii

parentes

quidquamdefiderarieorum

quibus

filii

hujus

fides&,pictas

fuffulciretur,

videffipra

pag.

14.&18 Fx quacibidem

difta

Tunt

de Scholis Semi & Eberi,

in

quibusfapienrise

ftudia

fint confervaca & concinuaca,

iHu-ftrari _poflunt

_{perfcripcorum}

teftimonia,

_qu«

adducic

Éux-torphiusdifiercatione

de Lingvac

Sönß«

GQnferVatione§.

12.

14 $7.&c. Cum infcripturis

legimuslfacum

creviflfe

fubin-fticucione_{paccraa,&pacrem}

_nomcnDEd

_secerni

_prodicafle,,

jp^Knim cftfollicitceumin

id labotaflc,

utlfaci fidesomnii

$6 .

neceflariainformation«eonfirmaretur.Cum refertur

Abra-hamumnemusplantafle_inBeerfabea & ibi_nomcnDomini

invocafle,Gen.2i.$?. addic Paraphraftes Hierofolymitanus,

folicumAbrahamum _{ibiexcipercpercgrinos, nccdimififtc} cosdem, doncc_Profelytoseosfecifict, h.c. docuiflec cos

creacoremcoeli&terraetimare. Quiigitur de peregrinisram follicitum _{geftitanimum, nomjudicari poteft amantifiimi} filii _{profc&usnon promovifle}

_?

_Sed

_&

_{Ifac ipfe}

_animum

di-fcendi avidum acculic, & meditacionibus fuis privatis non minus _{quam publicofacrorum exercitio teftatum}

_reliquic,

quancis in

dcliciis habcrec

jugem

Divinorum

mandacorum

medicacionem. NondebentIfaco_{dencgariaftus religiofi,}

licet minoricumadparatu_quam alii vitam cransegeric.Quin

&adverficaces,quasinde ab adolefcenciafuftinuit, inque his diuturna_{conjugis ftcrilirasadpreccs&aliasvircuces}

Chriftia-nas eumfubindeinflamrrarunt. dequibus plenius infra.

§. V. Norma&regulainftitutionisjuxcaquam

perdu-ci _potuitlfac

_{ad falucarem}

_{DEi &}

_divinorum

_operum

noti-tiam, & is viciflim aliis informandis futficere,non ertnatu¬

ralis ratio auc communia quaedam juris _{natura? praecepta*}

Falfuseftincer alios Ramban inDottore_{pcrplexorumparc.}

ii.c.$9. cum affirmat aut revelationes nonconrigifte

Paeri-archis, autfiquaefa&ae fint,nonfuiflchomines obligatosad

easmanifeftandasante_{temporaMofis. Quaeaflcrtio vim}

a-perciflimam

facit

temporum

Patriarchalium hiftoriae,

&

ma-nifeftepugnat cumindole negotiifalutis, quod fpecialcm

omnino_{requiritrevelationem.Non(ufficienterexprimunc}

indolem_{JuriumNoachidaeorumquiputantjudaeorum}

ma-giftros per

eadem defignare

voluifie capita praecipua

Reli-gionis

fidelium

«tätehac Patriarchali viventium: cum

po-liusnocene communiftima quaedam juris _{natura?praecepta,}

quo-qtiorum obfervatio omnibus vel certé moracioribus

gemi-bus fuic_{recepca,ucfufe doccrScldenus dc Jur.N.& Geru:,Ncc} fibi _{aucdignicacicoeleftisbeneficiifaciscavent,quidodrinani}

falucis proaddicamento habenc religionis nacuralitcrnocae.

Ucriusq; luminis norma toto gcncre diverfa cft. Immodici ebuccinatores luminis nacurar facile ad inimicos_graciac

ab-cunc. Si maxime orbis nulla _{fcripta jura agnovicantc} tern-poraM.ofis; indecamcnnonconficicur, toto hoc _remporc

nihil _{viguiflepraeterlegem natura:. Noneft de eflcncia} le-gum utferibantur.Sunt qui erudenimisaffirmanctocumhoc

cempusfive ab exordio mundi, fivctemporediluvii ufque ad folcnniter latas _{legesperMofen, diebusimnfive} inani-tatis accenfcri debere. Circumfertur _{qua?dam traditio Eliar,}

non _{quidcmProphetaeThfesbicar, (quamvis ideontendanc}

aliqui exJudaeis &Chriftianis ) fed alterius cujufdam, quas

adducituretiam _{intra&atuThalmudicopnnJDditto, quod} bismille annis durarec inane,bis mille annislex,&bismiile

annisartas Meffiac. Sed_{quamcunquedemumexplicationem} aut _{adplicationem recipientincervallailla,a:vum hocPatri¬}

archale_{proinani haberi non poccft,cumconfticuca funtini.}

tiapopuliele&i, cum coetus fidelium contra vim & fraudes fuerunt muniendi, &_{ampliffimispromiffionibusaciteratis}

revelacionibös ornandi, & _{quidem frequenter magisquam}

poftlegem inmanu Mofis traditam. Talibuscemporum

di-geftionibusnon felicior efl illa quam cum F.piphanio

am-plettuncur aliqui, dumaffirmanc

referripoffeanciquiffimo-rum_{cemporum mores&religionem, i. Ad Barbarifmum.}

a.Scychifmum. g.Hclenifmum,& 4.Judaifmum, abufi

lo-coillo PauliColoffi3._{n. Ex quorum opinioncpräriens hare}

Patriarchalis _{Epocha Seythifmum redoleret, h.e. ftacum,}

Earbaricononmulco meliorcm. Sed _{incerprecacionem}

5*

lamreformidabimc

&

exfibilabunc

».qoibus

propoficum

eflc

cccpk

afBrmaoeawciquiniiwos

cciam-Scycfias

piecacis,

crudi-ttomsretjeganour^rjcicwdiois

&

juftitias>

fimiliumve

vircucum

teudibus.pcaicun<3i«gencibusexcellece, Quajvcro

auchori-bus fuis relinquaneur

incerea,

dumdies

confirmare

velcon-fooaretraliöiCOBperifc

fcJobisåd

fijflBcithac

occaffone

indicaffci

voluilIelD5Euii»uccemporaba!C,pacrjarchaiia,quå

doårinam

falucisillufliri

rcvelaicioBum

benefkio

ornarcncur,

per

quas

inforrmarlpo(fem non

folumpopuli

ex

Abrahamo

&

Ifaco

oriundi,{cdomncsomniBOgcnrca>-qiiibusvolupefuic

reve-reriilla

operafingularia#

qua:

in

populo

fuo

exftare

voluic

DEus, Necdubicamus

quyif,

mulci

expopulis cciam

remotis

perfamara

&

piana

aftimacionena

horum

ad DEum

Ifraélis

fuerincfelicitermagis

converfijquana

per

Philolophiam

auc

Sibyllina

oracula

qua:

ja&itanc

aliqjui*

§. VI, In

revelationura

Di

vinarum

modos

>

quibus

graciamfuam

hoc

tempore

manifeftavitDEus,

nunc

opcro-feinquirercnonaccinec.

_locucus

Eciam

_ert:

ante

_pacribus.

MofiseemporaDEus

_IpfumFilium

DEirevelaflc fe

aliquando

fidelibus

in

forma

aliqua

huma¬

na_perotmo/uow

rQ&m.cu&v

alTunipta,

piajodorum

Ecclefia:

eftfcncencia. Nec

infeiicicer

quispiam

idiplum

adftrui

pofle

judicabic

ex

Elaia:

c.

48.16.

Quem

locum

funt

qui

refpexifle

putant

Chriftum

Joh.

8

25.

&

cap.

18.20.

Quomodocuoq';

vc-rofa&a:funt

revclacionesDivinaa,

ne

homines

fulpicaren-tur fe decipi auc

illufionibus

feduci,

credi

poceft

voluifle

DEumcercicudimi

profpedum

efle,

vel

per

(ingularem

ali-qucm

adparitionis

fplendorem,,

vel

peculiarem

colluflra-tionemmencium. Ha:cvero

fclicitas.ecfi

magnum

bonitatis

Divinae_argumentum

fit>

_non

ramenaeqyum

eft

ut

licica-lickatrt_partemulto

_videatur

_{vilior. Nonhabes quod}

quera-ris te minusvifitatumcffe_quamAbraham autlfac. _Tuetiam

habes_adparittones

_&

_{quodammodofirmioresyapertiores}

&plu-res_quamUli

habucrunt,ß

_{tantumaperiresocuios}(jros&

appre-hcnderes. Habes_{Baptißnum, SacramentumEvcharißUy ubipa¬}

rtis(jrvinum_{funtJjecies^ßgura(jrform*yin quibus(jr/üö}

qui-bus_{prajenter inaurcs->ocuios&corDEusloquitur &operatur,}

Pofteahabesminißertumverbidr

doftorcs^pcr

quosDEustccum

loquitur, habes minifteriumClavium> perquosabjolvit te&

tonfolatur\ Nohttmcrc->egotecumfum.&c. aicLutherus

Com-menc.inc.26.Gcnef Omni vero conacuid_{agendumeft,uc} facrarum _{Scripcurarum authoritas larta teda confervetur}

contra_{quosvis novaturicntium eonatus, qui facroCanoni}

muftea Volumina _{adjundacupiunt.}

§. VII. Quamconftanterincoeleftisvericatisnoticiain*

formatus fueric Ifac, conftare_{poteft vel}exfola oblatione

quam fiiio intendebacAbraham, in qua non minus Ifaci quam Abrahaj fidem, obedientiam&conftantiam mirari convenic. Videantiir _{interpretes pallimoccupati in}

cora-mendationc_{operishujuslingularis. De^nno«tatisquoo£}

ferendus fuerit Ifac varisecircumferuntur_{opiniones,quarum}

aliaeminorennemfaciunt,annorumfcilicetxo. 12.aut_{1$: alia:}

virilem&macuramaetatemIfaco_{aflignant,quaefupraannos}

crigintaalfurgat: aliaemagisprobabilitermediana

ingrediun-tur_{viam,putantescumJofepho fuifleeum annorumcirciter}

ij.videinteralios Salianum in Annalibus ad annum mundi

2163. DiciturGen.22.12. fed indenonconficitureumin

pueriliartateconftitutum. Tribuicur cademha:cvox

provc-diorisjetatis_{miniftris, v. 3.& hujus capitis. Quin &defiliis}

familiarum _{fupraannum trigelimum conflitutis adhibita}

le-gitur inScripcuris.videGen.43.8-*,Sam.18 30,&c. ^Etatera

&

4aci nonfuif&nimis teneram inde conflare

pofle

videtur,

quod

it«r

decera circicer

miiiarium

triduo

conficere

valuc-rk, &fafciculumlignorum

confumendo

holocaufto

fuffc-äurum peracclive montis

porcaric,quodquc

adum hunc

re-ligiofum

jufta

a?ftimatione

confiderarit. Fuerit

forte Ifac

nc-fciusmandaciDivini&infticuci pacerni,doncc ad locum

fa-crificii_{perventumefTec, cum}

_filius

_patrem

_de

_vißima

com-pellat, patervero

prophecac

Dominum

provifurum.

Cum

verojam viftima

ordinanda

erat,nimis

effc probabile

patrem

filio_patefeeifle

_{quid fa&o}

_opus

_eflet.

_{Nihil caufa? efl}

_cur

ftu-piditas

illa Ifaco

tribui debeat,

quafi pericula

illa

non

ceperk

aut nonatftimarit. Necpotuitfilius

viribus valens

invitus

å

patrefene vinciri &

maäationi

deftinari.

Ergo

intervenere

verba_{aliquaaperientia} tenorem

mandati Divini. Qua?

ta¬

rnen aM.ofeexprefTanonfunc, fortequia

defignare

voluit,

fuifleilla_{paterni affeftus magis}

_plena,

_{quam ut}

_paucis

expli-cari_pocuerint,

_ideoquc

_tacicae

_meditationi

relinquenda.

Co--natuscameneftjofephuseadem

quomodocunq;

referre

An-tiq.l.i*c.i$. Filius qui

jam

antea

piis parenturia

monitis

ad-fveverat,non_{quidem relu&ariconatur}

_ccelefti

oraculo,cujus

interp,resexftitic parens, videcurtarnen

confirmatus

autho-ritateDivina &motualiquo

excraordinario,adeo

_ut

pleraq

_j

hicasftimaridebeant _{tanquamfingularia.}

_Obedientiam

Ifa-cinonextenuatid quod ligaridebuerit.

Id

enim

faftum

efl

♦non_{quia fugam} meditari velie

pra?fumcretur,

fed

_ut

ritus

(acrificialis obfervaretur. Quin &,licetnoneahic fuerit

li-.gandi

neceflitas

qua?

in

ducendis

ad vi&imam

animalibus

brucis, _{quiatamenex moreoportuit}

_trahendo

_&

retrahendo

-ferirejugulum,metuendierantmotus

inordinati,

quiturba-rentfitum&aåionemvi&ima?,nifiligata

efTet.

Speculatio-nesRabbinorum quas_{negocio huic}

infercas

voluerunt,

antur_{apudMaimonidem in}

Dp&oré

perpicxpsum

_{1.2.c. 20.}

& alios. Quoraodovcrogenciles fabulis_{fuis hiftoriam hane}

concaminarinc&_{depravarinc,cxPorphyrio docecEufebius}

de_{praeparacioneEvangelica 1.1.c.9. Aftionem hane in}

mul-tis_{geffifle cypumChriflipaciencis&refurgencis, paflTim do¬}

cent_{Scripcoresveceres&recences. vide Gerhardi Harmon.} paflionis& refurrc&ionis. Et legicurAbrahamrecepifle fi-liuminparabola, Ebr.11,19. h.e.ucin _{cypumexftarec pafluri}

&rcfurre&uriChrifli,juxcameliores _{quofdam incerpreces.} §. VIII. Rccepcumexhaccencacione filium_parentes

ardcncioriamorefunc_profecuci;

nec quidquam _intermiflc

filius eorum _quae ad _{miliciam Chriftianam de caecero}

fufli-nendam fervirenc. _{Conjugalcscurae qua diligentia&}

pieca-cefinttra&acae, _{fupra craditumcfL Cuminde fames}

urgeree Cananaeam,_{prohibecur iccr injEgypcum fufeipere. Licuic} Abrahaeindiviciis_{jEgypciquaerere pradidium adverfus}

an-nonaecaritacem. Noluic veroDF.usuc exiflimarent fideles

nonnifiin diviciis_{jEgypti parari poffe fqbfidia,cum}

bene-dicente DEoeciam inCanaanfubvenire_{poffet defe&ibus}

il-lis,&_quidemminoricumIfaci_{periculo. Quin&DEo}

co-gnicum

fuic,

inCanaan ne, an vero_Aigypcooperammelius collocaturus efTec Ifacininformandisad falutcm hominibus.

Quiaverotencareid_{poteracfidemIfaci,quodinterraAbra¬}

ham& femini_{ejus promiffa famempaci & incercis fedibus}

va-gariteneretur, ideo fulciendusfuic animus_repetitione pro-miflionis,non folumterrenaede_{pofleffione terraeCanaaik}

&mulciplicatione pofterorum,fed& _{Spiritualis, de}

benedi-ftione omnium _{gentium in femine benedißo ex Ifaci}

po-fteris oriundo. Et in _{repericam illam promiffionem,}

Gc-neC2$,i,2,j,4,

defcriptam,

_quafi

_in

_fummam

_{colleßa func}

pleraquebeneficiaquaevariis _{cemporibus Abrahae func}

mitfa-videde hispias

Lutheri

meditaciones

fuper

Gén.

c.

z<&

§. IX. In

hifce

promiffionibus

provocac

DEus

ad

obe-£ dienciam Abrahae &

obfervanciam

quam

i^Divinis

monitis

praeftitic,

cujus intuitu

Ifacum&pofteros

ejus

benediäione

&fucceffu ornare vellec. Sic

id

in

fuoprecia,

quod

afleric

cumaliisAuguftinusCiv.

D.

1.16.

c.

36.

Hinc

exftrui

pofle

po-cioraeflfe meriraAbrahaequam

Ifaci,

&propter

Abrabamum

beneféciflfeDEumIfaco. Nullumcamen

hine

conficicur

me-ricum _operum

quale

comminifcuntur

Pöncificii,

Formulae

J Ebraicasim flP

$

Gen.

22.15.

&

3py

c.

2

6.5.

fimilesque

alias his &aliis locisnocancnon

caufalem

cfficienciam,

fed

confecucionem &ordinem.

ProvocatDEus

adfocdus

cum

Abrahamoinicum,ejufque

fundamentum

Mefliam.

fnvicac

Ifacumad imicacionem vircucum paternarum,

quibus is

(v-dem &conftanciamfuamaliis

adprobavic.

Vulc DEus

oftero-dere fe in _{promiffis eile} vcracem

&

conflantem,

feque

ob

promiiliones

farias

debicorem

eflTe.

Affirmac

Gen.

26.24.

fe

veliebenedicere Ifaco113V31propcer

fervum

fuum

Abraha-mum. Defignac_{vero non}

promerentia

ejus

opera,

fed

qua-lemcunq;caufammovencem auc

finalem.

Sic

dicicurDEus

parcere

velie

Sodornas

propcerpaucos

juftos,

Gen.

18.

h.

c.

ne

perdanturcum

impiis.

Paucorum

merica

exaequare

non

va-luerunc innumeraSodomitarumfcelera.

Divorcia

concefia

func_{Judasis propter}

_duritiem

cordis,

Match.

_19.

h.

c.

ad

fran-gendam

eandem,

non

quia

itfpromeruic,

DEus

in

liberisre-muneraturaliquando pictatem_parentum,

Exod.

20.6.

Quin

&in_{temporalibus inimpios}

conferc

merccdem

aliquam in¬

tuituboni_{alicujusoperiså}

_parencibus

profetti.

Remunera-ciovero non nifi gratuita efl:, &coronat

in

nobis

non

nifi

dona fuaDEus,ucdicerefblitus ert:

Auguftinus,

videCom-ment.ejusad Pfal._98.&_102.Q^am

cactcroquin

amplicudinem

kabeant Vocesmeritum &merertapud ScripcoresSacros&

€xoticos_paflim

_obfervarunc

_{eruditi. vide inceralios}

_Groriö-<

Vium deScriptoribus

Ecclefiafticis

c._7.

Ec

quid

quaclbpco-priemereri

pofTuntquiipfimet ingenue agnofcere

tcnentur corrupcionemfuam>

fomitero mali

indeque pullulantia

pcc-cacaftsa: defiderantinveniri inChrifio,habencesjuftitiam, non_{quae ex}lege,

fed

_quae

åDEo

perfidem,

Philipp.

_3.9.

§.X. Nonmajoricum

fucceflu,

quam quomerita, exflru-uneur perfediones_{operum, ex}

illa commendatione

_qua

Ä-brahamumornacDEus, Gen.26 f.quod obfervarit_praeeepta,

mandata,ccremonias,legesqueDEi. Sunt qui indeeduccre conancur,eumfingulaslegum_partes

oblcrvafTc;

quin&

an-tieipaflfe omnesricus & ceremonias

Mofi

&

populo

Judaico

poftea

eommendatas.

Judaeorum Magiftri aliqui ufque

ad

fuperflicionem

diligentes

func

in

conftituendis difFerentiis

incer voces "WD TOD pn mifl &_noninconveniens vo-cumbarumdifFerentiaexquibufdam locismonftraripoteft.

Hocveroloco"OTD _progenerali vocabulo habetur_* quocf defignat

cuftodiam

omnium

illorum quaeDEus obfervanda

mandavit. Qu« _{poftea infpecies quafdam digeruntur. Li¬}

cet verononincommodeficpofTintdillingvi _utper

praecé-pta intelligantur

moralia,

quorum

fiimma decalogo

eft

comprehenfa:

perftatutumvero

ceremonialia,

inquehis

ritualia _{quaedam Sabbacumconcernentia: per legem vero}

fpeciale

aliud

prareeptum

de circumcifione,

quodLuthero

eciam _{placetCommcntario inGenefin; certumeft tarnen}

vocesillasfrequenter inScripturis commutari&promifcüe

aeeipi. Et hoc locovocumcongeriesilla adduci videtur ad

«ftimandam _{fynceram & infucatam Patriarch«}

obedien-tiam. Non quidem dubium eil quin ritualia quaedam _pra

Mti-one locorum&_{temporumin facris fuis peragendis}

5- _ . , ,

l,

£/

6\ • * f •*.

hibuerint fideles «tatis

hujus

Patriarchalis,

eaque

taka

quae

Divlnitusiisfuere

commendata

aut

adprobaca.,Gracis

rameo

idadfcrituromnescercraonias

M.ofaicas

a

Pati;iarchis

fuiflq

ancicipacas.

M.ofiid in

mandatis

datum

eft,

ut

plurimos

ri-tus _attemperarec ufui

Politiae &

Ecclefiae

apudjudaeos

qop;

ftituendae,quique

duraturi

qrant

ad

tcmpusufquc

corredip;

nis. Tempöreigitur

Mofis

multa

fpecialia

addita

Tunt

gene-ralibusillis infticutis,quae

Patriarchis

fuere

recepta.

Confcr

RivetuminGeneCExercit.ntf. ~

§. X I. Illuftri

quadam

rcvelatione &

allegationc

obe-dientiae Abrahae revocandus fuit

Ifac

å

conatu

fufeipiendi

itinerisin_ASgyptum,ut

difceret

alia

quadam ratione

conci-nuaridebcre curam&follicitudincm

DEi

de

pofteris

Abra¬

hae.Cuminde variasinCananaea

fuftineret

difficultates

Ifac,

&novas vexationesac vclitationes paterecura terrae

illius

incolis,viciflimnovaornandus &

confirmandus fuit

revela-tione,_{idque in}

Beerfaba,

pacernae

felicitatis

inclyca

fede,

Ge-nef.2<5.24. Etquidem

expreffis

vcrbis hic

meminit

Mofcs,

quod

adparitio

haec

concigeric

Ifaco

nodu,

quod

terapus

frc-quenter ornatum

eft

Divinis

revclationibus.

confer Gen,

i$.

17.Num22.19.Non

quidquam

inde

detrahitur

dignitati

reyc-lantis,quodtempore utatur

nodurno

in

exhibendis

manife-ftationibus: _magishinc

_{ftabilicur &}

firmatur

potencia

reve¬

lantis,_{quod etiam}

_hac

_ratione

alios

docerepoflir. Tempore

praeterca

nodurno

mens

hominum

magis

eft

tranquilla &

animus minus diftradus, idcoque

fpecies

objedae

faciliori

adfenfuSccumminoridiftentiendi

pruritu

recipiuntur.

De

caecero, ratiofadi eft voluntas&

iapientia

revelantis

DEi:

Certe, etiam_perfimniumin

vifione

nocturna,

quando irTHlt

feporfuper

homines

dr dermiunt

in

lettulo,

tuncaperit

4f*res

virorum>&erudienseosinßruit

difeiplina>

inquic

Elihö

Jobi

g.

15.15. Inquehis

talibus veriDEi fimiamfrequenteragic

juia-tusille gcncris humani

hoftis & teriebräfu

ptincéps

c&mon.

§. XI I. Hacipfarevelacionelfaco

fa&a

fundamenta-lia _quaedam

_fidei

_{Chriftianse capita}

_proponuncur&

confir-mantur inanimoejus&aliorum fidclium. EgoDEUSAbra¬

ham, aitDominus. Habes ceftimonium unitatis cflenci®<&

trinicatis, velcerceffluralicatis perfonarum in Divina

eflen-cia. LucherusinCommentario vöceniEbraicam

OVl^N

per

VEOSvertic,non utpacrocinarecurblafphemiisjudaeorum_&

Arianorum,affingencium

nobis

quodponamuspluralicacem Deorum, feducquomodoCunq;exprimeretvim vocisqua;

&uniflimam unicatem &indivifam_{plöralitatem dicic.}

Pr®-fradti vericatis hoftes Anticrinitdrii non _{pauca habent qu®}

opponanchisloquendi

formulis,

adeouc

fi

horum

pervica-ciaftandumeric,nulla vericatis vis bisfaciacfacis.

Etficxifii-mamus_femper reßondendum réjpondentibus, _quottes obnixa

fronteßatueruntnon curare quid dicant^ dummodo contradi-cantfiullm_{difceptandifinis erit>aicAuguft.deCivic.DEi1.2.}c.r.

Noneft_{quod patiamur h®ctelatanquaminvalida nobis}

cx-cuci emanibus. Cum n.curatius confiderencur h® formul® juxta nacivum&proprium lingu® fu® genium,cumquc con-ferunturcumaliisfacr®_{Scriptur® oraculis, & accedic dili¬}

gens circumftantiarum

confideratio,

luce

fua radianc

&

for-cicer_{ftringuhcconcradicences,etiamJud®oscontra quorum}

Scripcores recentioresvalidc eciam militantvetercspopuli

hujus incerpretes. Jam diu eft quod-perfvafum efle coepic

Chriftianis,exhoc&firoilibuslocis aliis V.T.noninfeliciter

probari unicatemeflenci®Divin®f &perlbnarumin eadem

eftentia vel _{pluralicatem vcl pr®cifam tfinicacem. Quin &} Divinicatem _{Mefli®,qui pacribusin}

V/T.fenoninfrequen-ter confpiciendum _exhibuit,his talibus formulis aliquando

S.XIII-§.X1

II.

Nori

putamusquidqtiamprohibere,quo

mi¬

nusatfirmareliceat

Patriarchas

has

formulas rice

inceilexi

flTc,

& nonfolum

Patriarchis,Prophetis,

vacibus,&

perfequcn-tia _ccmpora

adfefToribus

Synedrii

magni,

fcd&aliis

fideli-bus exordincplebejo

innotuifle

verum

fenfumharum

for-mularum. jEcace hac

Pacriarchah

&

mulcis

poflea

feculis

populo

huic

lingva

Ebraa

fuic

familiaris

&

naciva,cujus

idio-tifmos,elegancias&

emphaticas

loquendi

formulas

cx

gcnio

lingual

cognofcere

pocucrunc,

quippe

quam

fciverunc

hatte-nusnihilcraxifleex

pcregrinarum

lingvarum

commixcione.

Suflinuifleenimlingvam

Ebraeam

eandem

fbrtem

cum

reli-quislingvis,

quibus

confufio

Babelica

occafionem

vel

origi-nempraebuic,

poftcoc

erudicorum

monumcnta&argumen-corumpondera

concrarium

fvadenria,

vix

alii

nunc

fibi

per-fvadent, quam

qui

vel

inani

prcefidentia

coelum

fe

humeris

geflare

poile

praefumunt;

Vel

qui

cum

GoropioBecano

Bat-x€cr?\>)»ctconfignant,&

vel

invenciones

fuas

ipfimecpronas.

niishabenc, vel

quidquid

fomnianc,

verum

eflfe

fibi

perfva-denc. Cum

igicurfimilesin

Divinis

adparitionibus,alloquiis

&_{fcripturis fe}

_offerrenc

loquendi

modi,

qui

infolitum

ali-quid&

fingulare

faperent,

non

dubicamus

quin

perrevela-cionesinnocucricprimo

doftoribus,&

poftea

aliis

quid in

re-ceffuhabuerinc.

Incredibile

vifum

ed

erudicis

lingvam

o-mnium

_{fimpliciffimam,}

&

_quae

loquendi

modos

amac

maxi-me proprios,

plurali

numero

frequencerDEum

expreflii-rum,nifiquaedam

pluralicasdefignecur.

Conficencur

Judaso-rumMagiftriin

trattatufuo

HJfip

di&o,

Nemmifts

cjfeitaloqui,

nifi

ita

fcriftum

efjet. Non

fvader

ftringens

ali-quaratio ut

exiftimcmus

feniores

in

populo

Ebraco

fibi

re-fervalfe notitiam myfterii

Trinitatis

&

Divinicatis

Media:;

plcbi hat

c

talia in V.

T.

vel

omnino

non

fuifTe

cognita,

- non

vel

non nißgeneraliccr &implicite mmis:

explicitfcvero

Cö-gniciohisgloriam

refervacam eflc

debere temporibus

Novi

Teftamenci. Contraverodocemus idem eflefidei_obje&um

in_{ucroqueTeftamento,}

_eandem

_{rationcm gencralcm} an-nunciandi coeleftemdottrinam.videi.Pcc.i.io, it. Hinc itl

dottrina falucisadoraculaMofis&_{Prophetarumfrequentcr}

provocancChriflus&Apoftoli. Non

dabatur

multitudim coeleftis beacicudo propcer_{Patriarchas & promifliones} iisfa¬ ktas. Necneceflfe eft,utaffirmemusinhoc_{punfto aliam fui£}

fe rationem foederisinicicumPatriarcbis,_{quam cum plebe#} utcontcndereconaturCunaeus _{derepubl.lib.III.c.p. Major}

cft evidcntia&_{perfpicuitas capicum do&rina: fidei inNovo}

Teftamento_{quamin Veteri,&in MyfterioTrinitatisquoad} chara&eres _{perfonaleseorumvedenominaciones,&c. Jam}

plena magiseft notitia in Ecclefia. Quin &inrV. T.magna fuic_{graduumdifferentiain cognofcendoMeflia,cjusque} be-neficiis. Fides tarnen _{infirma,fiibnixapromilfionisDivinae}

certicudine non minus foiide_{apprehendit Chriftum quam}

firma fides. Omnesfidelcs fidem habent licetin di-verlisChriftianis, rationefirmitatis &infirmitatis difterre

polGt. F.ademcommendatafunt fidelibusin V.T.

_dogmata

fidem falvificamconfticuentia, _{gencrantia&confervantia,}

qua:inN.T.quoadfubftanciaiia. Etnonfuffecirveteribus

il-lis_{implicica fides talis quaepatrocinatur Pontificiorum fidei}

carbonariae,_juxcamencemScholafticorum,potius

confiften-ci in _{puraquadam ignorancia, etiam prima:notionis deob¬}

jecto credendo,quaminnotitiaquadam generali&

indiftin-l\a: quo _{pofteriorifenfufidem impHcitam etiamTheologi}

orchodoxinon_{infrequenter adfignantfidelibusVeteris}

Te-ftamenci. Sciri omnino debet _{quod creditur. 6)uAcftifia.}

fmflichtuncfiircquodcredatyait Hieron. contraLuciferian.

Cpia igicurfides aliquatribuenda

ed

hominibus inV.T. nc-cefle edeos_objeßifidci_&falucis habuiflc aliquam _notitiam

falccro_genexalcm, per quam fcivcrint inqucm&qualera

DEum &Salvacorem credcrc debebanc. Incerhsereticosa

n-teChridi cempora exortos numeranturSamaritani,qui

Chri-ftumDEifiliumin_{lcge&Prophetisnunciacumnon} credide-rioc, ccdibua _{Epiphanio in Panario & Philadrio de Harrefi,} Iofclicitcrctiamverfantur in _{explicandodatuPacrum in V.}

T._{quiadfirmanteosfub}

_{maledi&ioncfuifle,&}

_confequencer

fub_{imperioDiaboli. Contradiferte}

_affirmac

_Scripcura

_quod

Ifraélicat fide tranfierinc marcrubrum, fide dcjeccrint mu-SQSJcicbo^fide dura quasvis&

difficilia fuftinuerint,Ebr.c.ii.

Quin&quodex

infidelitate tcntarintChridum>i.Corio.&c.

§, XIV# Rcvelatio ha?c ilaco

fa£la

nonfolum

confi-dcrandumcxbibetDEum &Chriftum, primarium Theolo-giacobjcftum>&

fubdantialia fidei

fundamenta,

fed

& anima:

immortalitatem>finemque hominisultimum,

contempla-tioncm fe.DEi infuturavita. _Ego

_Elohim

_Abraham

_fat

_ris

_tu

_i.

Ac_{corpusAbrahaejam dudumterrx}

mandatum ed.

_Ettarnen

invi&a vis ed _{argumentationis. DEus}

_ed

_DEus

_vivorum,

DEus edDEusAbraham. _{ErgoAbraham vivit.}

_Quin

_&

ii

argumoopo

ed Abrahamum

mortuum, qua

meliorem fui

partem vivere> quia moxDEus eum vocat

fervum

fuum.

Potedidquidftmnon incommodc

ad

priora

fervitia

referri.

Nihil tamjen

prohibet

_{quin in}

coclis

beati etiam

Domino

ferviredicancur. Exoticifapientesaffirmantmortem carerc fepfij; quin &yiyicum dormiunt, non

fentiuntfe

vivere.

Arverobeatéd.cfiinöi& rationc fingularifentiunt

fe

vive¬

re»&DEurafuqm celebrant. Etiam corpuseorumoccultam

habetinChrido.vitam, eoqueinmorte non

manebit.

Hoc

igj^arguracntomonctDEusnc

Ifac animum

defpondeat,

éf

inter

_{vexationes-quxeidem}

_{fußmendxfiicruflc;(cd}

mecum

ponac,confidcrans pacrrmfuum qaiex mundimalisfeirat¬ terfic_{cluåatus, &cerris licetfubdu&u«,}

cciamnumcime®

maneat in fafcicolo viventium. _{Profpicrec &idem DEut,} Gonditor&author foederis cum _{PacriarcfcisiaicL nefidclii} & devoti _{parentis non dcgoncr prolcs cribulacionibus}

fue-eumbat. Vivacmodo _fidc; & _{paracaminvcnicc requiemfi}

non fub _{coclo,attamen incoelo.Inconfirmacionem}

(pei

ii-iius_{polliccturDEuspracfenciam}

fuam. Egåtrcwmxfr

temik-camt'ibi,_{&c. Promitc ic} non tarn _{gcneralcm prafenciam»}

quam_{fpecialem&graciofam: quin&fingularemillam, per} quam carni fux adeft & Immanuel dicicur* Hac _inprimis

prxfencia adjueor ertin oporcunicace,_idquejuxca

promilUo-nes Abrahx&: aliisfidel ibusfaßas. _De

ceceroquxraciöfic

benedittionis& _{mulciplicacionis}

quamIfaco promiccic,

pie-niuseftexplicacum ad vicam _{Abrahxpag.53 &feq.}

§. X_{Vv De eo fibi gloriacur Jacob Gen.31.42. quod} ©oncraoppreffiones fibiincentacasDFusAbrah«

&pavorI-fici å parte fua rtccerit, inquoeciam juravicv.53. Quo_ipfo

defignacquadevotioneScvenerationcverumDEum

coluc-ric & revericus ficIfac. Hunc_{Jacob vocacDEum patrisfui,}

c.32.9. eumque _{opponitTheraphimLabanis,}

quxisfuparfti-cioneScvano metuindu&us_{coluic. Non}

igitur obfeuruméft

plurimum valuifte revclationes & itcracasDivinarum _pro* miflionum _{repeticionesin confirmandoanimo}

Ifaci,advct-fus temporum& locorurn fuorumincoramodaac _pericula,

&folidaadverfus_{urgencia malaprxfidia}

parataefle

homini-busnon nifiincoelertiarmacura,_{quamDivina oraculanobis}

commendant. _{Reprimendaigicur ert: infana hominum} cu-riofteas circa_{inquificionem in abfcondica DEi judicia,non}

cancuminordinandis Sc _{appiieandis mediis falucis, Ted &}

con-7°

confticuciidahominum

forte,

qua

fclicicatem

&

infclicica-tcm

temporalem.

Sufficit

cum

veneracione

acquicfccre

in

i» _quacDEus

_revelaca

eflevoluic; in

reliquisnos

nonccpic

cceleftiscuria, necnosdecreca

ejus.

Id

quod in

confilio

ha-buicB.Lutheruscum occupacus

in

explicandis

Ifaco

fa&is

revelacionibus,piefic

diflerit:

DeDEo quatenus non

ettreve~

latus,nulia ettfides,

nuüafcientia

dr

cognttio

ntillä.

At%

tbi

te-nendumett_quoddieitur:

J£uafupra

_nos

nihilad

_nos.

Ejus

mods

cnim_{cogitationesyqua}

_fupra

_aut

_extra

revelatienem

DEifubä-miusaliquid rimantur^pr

orfus

Diabetica

funty

quibus

nihil

am-plitetproßcituryquamut nos

ipfis

in

exttium

pracipitemus,

quia

objiciunt

objettum

impervcftigabile

vtdeticct

DEum

non revc

la»

tum,dre. Echisgemina

ftincquaein

profundi

judicii

tradatu

deServoarbicrio

adduxitidcmLutherusdeDEo

abfeondi-ro6crevelaco. Quemlaboremut

Formula

concordia? in

fb-lidadeclaracione,Art.2.magni

aeftimat,

&

una

cum

explica-cione fa&a inComment. fuper

Gen.

26.

ledori

diligenter

commendat: itanonfatiscau

fx

habuerunt

alii,cur

ex

his

tra-Öatibusvelcxtrucrent

pugnasLutheri

cum

feipfo»vcl

cidern

aflfingerent

palinodiam

fententiaeanceacontraErafmum&

aliosSynergiflas

defenfae.

Quäle

quid

fuperiori

facculo

fuiflc

-Lutberoobjeftum

incertaminibus

de

Synergifmo,

indicat

ConradusSchluflelburgius

catalogi

Hatreticor.

tomoy.

Et

recentioribustemporibus

idipfum

aufos

fuifle

alios>

mon-ftrant opera

quorundam

palliando

vcl

incru/landoSyncreti-Imo deftinata> quibus

volupe

fuit

in

duris

quibufdam

ac

horridis,ut

judicant,loquendi

formulis,

åLuthcro

adhibiti»

caufiefux_patrociniumquaerere,

6c

fidelis

pro

religione

Pro-machiautboritatemclevare. Cumtarnen

euratius

atcenden-ribus_fcopum6c

intentionem

Lutheri

penicus

perfvafum

eflc

§>oflitxcum

nihil minus

in

animo

habuifle

quam

vel

ratio-rationem virium in _{fpiritualibusadftruere, vel}

Calviniano-rum abibluco decrcto aucvoluncati_{figni ac beneplaciti}

pa-trocinari: contra_{qualescrrorcs & alibi& injam}

ante

com-mendatoCommcntario _{fuperGenefin c.26.}

folcnnitcrpro-teftacur.

§. X VI. Quiamentiofa&aeftDEi revelatiacabfcon«

diti_{pariterque CalvinianorumEleäionis abfolucae,indican«}

dum eft&id>quodin praerogativis Ifaci_praeIfmaelenihil

o-ninino _{praefidii habeat abfolutailla Ele&io,}

Quidquidpro eadem _{declamicent Calviniani. Zgatus deinde}

lfacue cfty U nempeexcujusfamiliaolimMeffiasoriretur. Hie iterum

numi-nis_{confiliahaudiniquacerte,Jedarcanatarnen,mirari Hbet.Ex}

Hagare lfmaelem fufiepit Abramus, aquo Saraceni _Arabesque

traxere _{originem. Et rurjus Cethura tilienixa efl}

non unam

proLem. Tot

libtrorurn

patereratreligießjjimusfenex.Caterum

exomnibusunusmodo_{extitit,euipraeipuefuamaddiceret}

bene-volenti_{amJummusrerumarbiterHEus.^ibuna}

Ijkcigentealiy

abhacuna_{religioncm>facraj &carcmonias}

Jufcipi

volust,

in-quicCunarusde Repub.Ebraeorum J.j.c.i. &_paulopoft.

Ca-ter a _{gentestanqvamprophanaJJreta anumine,}

poßhabitafc

JuntdonecMejfiasterrarumorbern ingrcjjissjntergerinum

disje-dt _{parietern,&c. Sederrat pro morcfuo & fuorum}

contri-bulium inhoc_{negocioCunaeus,ueuefplendiderhecoricctur}

& _{fimplieibus fueum fäciat. i. Circa(alutiscaufas}

indagan-das neceftceft_{pro cynofura habereverbum<5cvoluntaccm}

DEi rcvelatam: non vero abfconditam. _a.A

praerogaeivis

quibusdam

externis, dominio&pofteftloneterraeCanaan,

quibus

ornatuseftIfacpraeIfmaele,nonlicetcrude& nude ^argumenta« pro eledione ad vicam & falutem seternam, 3. Tantum

abeft

utexemplumIfacimilicetpro ele&ioneab-foluca,uc_{potius retuüdaccosquifola}

camispraerogati

va

, .

gctic,

qutbus

palmam

pratripiunt

quocquoc

ex

Ifmacliris

tar

gcntilibus

ad focietatem

Ecclefiae fc

conferunt

&

promiftio-ncm

fpiritualcm

Abrihae

&Ifaco

fa&am

verafidc

ampk&un-cur»Rom.9.8.4.Sivel maximc

promiffio

adopeionis

qua;

(ia-cofaftaert,eflec abfoluca,cacamcn non

fubinfert dacioncm

fidciabfolutam,fcdfidcm

pndupponitjoh.

1.12. 5.

Rami

hi

naturalesnoncxcluduncperegrinos&

infititios.

6.

Impro-b&meft_{quin &}

_{horridum ica}

_conftituerc

Ifmaclem

reproba-tionis exemplar,utomnes

ab

illo

oriundi abfolute

reprobis

accenfcri debeant. Cum promiftlo

fierec

Abraha;

de

nafci-curoexSarafemine,follicitecumDEoagit

Abraham

de

co

n-fcrvationeIfmaélis. 0utinam inquit

ffmacl

coramTcvtvaty

Gen._{17.18 Qyx}

intcrceffio refpicit

_non

folum vitam

corpo-ralem & camalemfeminispröpagationem,

fed multo magis

fpiritualem,

ut

propitium

habeatDFum

&

vera:

Ecclcfixci-vismaneat. Coram DF.ovivere

tantundem

eft acDivino

pracfidio

niti&

efte in

communione

fan&orum.

Pii parentis

Votumeorefponfo

ornatDF.usquod&

Ifmaéli

bencdixerit,

Gen. 17.20. ubinullo jure

excludi

debet

bcnedi&io

fpiricua-iis, licet ad eam

acceflcrintctiamcorporaliabona,

nempt

multiplicatio &

exaltatio gentis

Ifmaéliticae.

Gen.

21.20.

legi.

curDF.um fuifte cum Ifmaélecje&o; qua;

verba

clara

funr,

& nihilcaufa; habuit Rivetus

exercic.ioj.inGcnefin,

cur

in

medio_{relinqueret,anDF.us co}

prafentize

gradu

adfuerit

ei-dem, ut fpiritu fuo eum rexerit &

gratia

gubernaric.

Sanc

Chaldarus_{interpresfignanter}

_Ipcum

_illum,

licet

hice prppria

radiantcm,reddit,inquiens

W

mm

myoa

h.e.

Et foit vcrbum DF.i in fulcimcntum vel

prafidium

puero,

Non pucamus

arttis

adeo

terminis

circumlcribi

debere

Ec-clcfiamV.T.utaditusnonpatuericnon

folum

Ifraaélitis &

aliisexAbrahamooriundis,fed&

gentibus

five Cananaris

&

•onterminis_{aliis, fivcrcmotis Sc quaquaVérfirftptrtfrbei®}

diiTufis. Crcdibile eß adu_{ipfoextiriße aliquas qui}

veranwe-ligionem fint amplexae,

five

induditraditionibusfamaque

eorum,_quacinconßitucndis _{iniciisgentiselelfceexfiarevo»}

luicDEus; fivefobrie ufiracionis didamine&mundi feru-cinioadulcerioremde DEo_{inquifirionem.Aqua}

aflbeiatio-ne _{gentium ad Ecclefiam ut putemus removendos efle}

Ja-phetaeosnulla fVadetratio, Nam hi & ferius abiißc

crcdun-tur å tramite veritatis coelefiis, _{&mitius erraflevidentur}

quampopuli alii nonpauci. Japhetitas habitaturosin

taber-naculisSemi_{praedixit Noachus,Gen.9.27. Quodvaticinium}

folcnne_{equidemcomplementum habuittempore} confiitu-t^Ecclefiac N.T. Non tarnen _{pracclufum iisdicitacccfium}

in V._{T. quo minusfidelibusfe adjungercpotuerinc. Vera}

DEj_{notitia,drfimulpromisfiodeMesfiaejus% officio, pervenit}

qvovisfeeuloadaliospopulos,extralineamCbrtfti:Jeddpaucu

fwtcurata>aplurimii contemptavelnegletta, rede aic

Fran-ziusScholac facrific._{difpuc. 9.5.35. Debet tarnen ingenium} humanum circa_{inquifitionqm inha?c taliafapercad}

fobrie-taiem, neprasfidenter_{nimisverfarividcamurin aefiimanda}

majorüm noßrorumfelicitate, velconjedurisniri veliein

'

amplianda

veterisEcclcfia: gloria.

&.XVri. Ifachxres_juflitiarperfidem fädusefi,igituc

tvidens eß ßmul_{contigifTc eiadualem expiacioncm}

pecca-ti. In<_{feripturi« femifllo pecca torum&jußificatio}

pro eo-dem_{adaaßeipiuntur. videPf32. r.Rom.4.6.2.Cor.j. 19.Ad.}

i3,38.Trußra proinde vieiflim funtCälvinianiquidam,inque

hisHeideggerus

hißor.Patriarch.parr,x.exerc.3.5.44.6tfeqq. cum contcndunt _{peccataqvamvis exißentia}

non fuifle ad

damnationem _{imputata antetempora legis Mofaicat, abufi} didiiRom._{f.13.Ebr.11.39,40,6tfimilibus: Necrcraißionem}

&CX-&expiationem

a&ualem

pcccatorumfa&amin V.T.

fed

fal-tem diflimulationem

&

praecermillionem. Haec

talia

pu-gnanc&

cum

aliisCalvinianorum

aflTertionibus,

quod

Chri-ftusinV. T.ucbona:

fidei

fponfor,

&

quia

legi

aliquando

fa-tisfa&uruserat, in

judicio

fao

fidelespro

juftishabuerit&

a

peccacis

abfolveric,

&c.

Quin

&-

cum

Sacra

Scriptura&do-ßrinae„fidei A

naiogia.

Fundantur

vero

illa

vel

in

erroneo

dogmace

de

eießorum

juftificacionc

in

tempore

abfque

in-cuitufideifubje&ive

propriae,

vel

in

eo

quod

fidem

multitu-dini in

_populo

Judaico

cribuere

_non

audent,

vel in

hujus

or-dinishypothefibus

aliis,

quibus

examinandis

nunc

immorari

nonlicet.

§. XVIII.

Accenlaminfuo&familia:fua:cordccoe-leftisveritatislucem non

clam

habuit

Ifac,

fed

publice

cele-bravit&adalios

propagavit.

Poftquam

in

Beerfaba

revela-tioneDivinaefTct

confirmatus,

altare

exftruxiflc &

in

nomi¬

neDominiinvocafie

legicur.

Id

quod accipi

debet

non

tam

deorationeScprecibus in

privato

fufis,

qua:

quotidiana

fuere

pietatis

exercitia;

quam

de

facris

in

loco

ilio

publice

habitis.

Vox notat nontantum

precari

&

legere,

fed &

docere

&informare,quin &ex

iibris

recitare.

An

arvo

hoc Patriar¬

chatcxftiterintlibri

facri &

F.cclefiaftici,

nunc

non

excutio.

Certumeft

nondum

coepiflc

leripti

Canonis

exordia,

qua:

temporibus

Mofaicis

fuere

refervata.

Occupari

tamen

po-tuerc horum temporum

Dolores

in

evolvendis

revelatio-nibusfibi

fa£tis,recolcnda

beneficiorum

memoria,

explican-dafalutisdoftrina,

commendanda vita:

fynceritate,

&

prae-muniendisanimis hominum

adverfus

imminentia

mala.

Noninftituebantur

facrificia

privatim,

fed

publice.

Quaoc-cafioneinformabancur

ctiam

homines

viva

&

fonora

voce*

fbciiriM.e(fise adumbraFenc, in _qua

_{quasrendafuicexpiatio}

.peccatorum&finis fidei vicaasterna. Sicexgentehacele&a,

ranquam divinicus conftituta Academia,annunciaada fuere opera DFi incer gentes.

Quod jam

indea

temporibusevo-cati Abraba? a fe&atoribus fidei Abrahamiticae non nifi in

Canancea _{&provinciis eiconterrainisfacrificatum fit,idquc}

in venerationem_{regionis & loci, inquoconfummatifiimum}

jtacrificium _{peragi aliquando deberet, prolixe docet}

Fran-zius inSchola_{Sacriiic.conferanturquxdelocisfacrificiorum}

congeflit Saubertus

de

Sacrificiisveterumcap. 14.15, & alii.

§. XIX. Locafpeciaiiora facris convcntibus&

exer-citiis dicata veldicanda_{antiquifiimishifce temporibusabfq;}

prolixo adparatu eligebantur. Nondum fplendidafana

ex-firuicoeperunt quas auro argentoque & cadatis imaginibus

fulgercnt. Sed (üb dio peragebantur facra,vcl certein

ne-moribus&fubarborumfrondibus.Qua;_antiquorum

fimpii-. citas paulo pollinhorrendam idololatriam eft

transforma-ca, uc non folum lucos&nemoracommentitiis fuis Diis

(a-crarent, fcd&ccrtas arborum _{(pccies eligercnt, inquibus}

Deaftrorum _{imagines exprimerent vide Efa57.5. &confec} quae habet Seldenus deDiis Syrise 1.2.c.2. Primispoft

dilu-vium fajculisexftru&a fuifie_{ternplamagnifica,etiam inulti¬}

mo _{hocSeptentrionenoftro,credantquivolent. Abhisdifi}

fcntircnullavetat_{religio, colliumIfacimcminitArnosc.7.9.}

Quem locum interpretes non pauci explicanc de collibu«

irrifionis vel perirrifionem di&is,inquos degcneravic reli¬

gioIfmaélis: unde LXX redduntperßafjLXStvyi\eoTos. Nihil

camen_{prohibetquominuslfac &Ifmael hicproeodemacci«}

piantur, & colles horum notent avitampopuli Judaici reib

gionem,acinprimisdevotaPatriarch«hujusexercitia: quas

quiajamin hypoerifin

degenerarunc, defolarionem

&