DD ^
R ATIONIS
USUS ET ABUSUS
CIRCA
Μ Y ST ERIA RELIGIO Ν IS.
SPECIMEN ACADEMICUM
CUJUS
SECTIONEM PRIMA Μ
GÖNS. AMPL. FAC. PHIL. UPS.
PUBLIC0 EXAΜINI SUBgICIUNT
Mag. NIC. CHRISTOPH CLEWBERG,
FAC U DT. Τ Η KOL. ADJUNCTUS Ε. Ο. A. PASTOR
ECCLBBIAR. QUΜ NOMEN G ΕHUNT TIBBLE ET ALAND,
ET
CHR. REINHOLDUS HULDT,
OSTROGOTHU S.
In Audit. Gu ilav. Majori d 26 Novembr. 1794·
KORIS A. M. SO LI TIS.
UPSALli,
LiTTCRis Johann. Fredr. Edman , reg. acad. tvpogr.
s:,i r:x m:ti5
SUMM/E F1DEI VIRO,
ECCLFSIjE SVIOGOTHICAE
ARCHIEP1SCOPO
ET
REGET ACADF.M. UPSAL.
PRQCANCELLARIO
EMINENTiSSlMO,
VENER. CONSiST. ECCL. PRyPSIDI
GRAV1SSIMO
GYMNAST! SCHOLARDMquit PER ARCHIDIOECESIN
EPHORO VIGILANTISS1MO,
NEC NON
REGIT DE STELLA POLARI ORDIN1S
COΜΜ ENDATORI,
NOBILISSIMO ac REVERENDISSIMO
DOMINO DOCTORI
MiECENATI ΜΑΧΙΜΟ,
C^uod Specimen hoc laborum Academicorum EMI-
NENTIvT TU^T facrare audeam, an Nominis Mune- risque TUI Splendori, vel TUiE in Littcrarum Culto-
res iingulari propenfioni, eaque in TE, Reverendisfime
D;ne
D:ne ARCHIEPISCOPE, quse in snimum meiitti altius de- fccndit, pietati, magis tribuendum, nefcio. Nam ut famam TUAM per Orbem Licterarium difFundit atque illuftrat in.
ditum aeternisque failis dignisfimum illud Ecclefiae Svio- gorhica: pariter ac Artium Liberalium in hoc feptentrio·
nali Atheneo patrocinium, quod firmis robuftisque hu-
meris TUIS impofirum Socictati Academicse fplendorem,
Ecclefiae fecuritatem praeftat: ita Nominis TUI amorem Sc cdebritarem parat & auget fvavis illa jucundaque
comitas prorfus Angularis, qua Litterarum eultores ex- cipere non dedignaris. Patiaris igitur, humillimus oro, rne, qui TE, Reverendisfime D:ne ARCHIEPISCOPE, per ho*
norificos meritorum gradus in fummum glorios faftigiuni
evectum fufpicio, etiam prteclara favoris TUI documenta recordari, atque in animi gratisfimi argumentum, char-
taceum hunc manipulum pia mente offerre. Sit licet
exigu i?s Sc infra Tuam celfitudinemj TE tamen, Reve¬
rendisfime D:ne ARCHIEPISCOPE, pro TUI in me favo¬
ris abundantia, illum Serena vultu accéptururn, atque me,
qui ad Mufarum delubra rediiurn jam molior, fubleva-
tururn , cönfido. (Tia fiducia fretus fufpiria fundgrn Sc vovebo, ut diu falvus & fofpes vivas fulgidum Patriae feculique -lumen, Sic de Mtecenate ac Promotore fum-
rno «Scdefideratisfimo 1setabor, femper quoad vixero per-
manfurus v
NOB1LISSIMI atque EM1NENTISSIMI
NOMINIS TUI
cnlfor Imir.iiKmi?*·
N, C. Clewb&RÖ
R A TIΟ Ν IS
USUS ET ABUSUS CIRCA
MYSTERIA RELIGIONIS.
§. i.
Introduβio.
lurima quidem purioris Religionis Chriftiana: Capita
M- fuos experta funt hoftes , qui perverfae rationi in- dulgentes plusquam hoftilia arma in Deum Ejusque caus- fam fuscipere non erubefcuntj nullis tarnen haec fors ma¬
gis contigit, quam iis veriratibus, quae ipfius verse Re¬
ligionis fundamenta, intimamque culrus Divini naturam fpcclant, quaeque Dei, ut Supremi Numinis infinitam Eminentiam, Majeftatem fiimmam ac Independentiam ar- guunt, noftras vero humilitatis luculentisiima reftimonia praebent. Huc igitur cum fummopere tendant Sacrse Re¬
ligionis Myfteria, nemini mirum, ea praefertim plurimis
telis femper fuisfe petita, vanoque aufu indeiinenter at-
tentata. Quis nefcit, nifi in Sacris plane hofpes, quoc
vel ab aevo, & nunc cum maxime exßiterint veritatis hoftes infenfisfimi, quorum praecipua in eo vertitur cura,
ut omnia Religionis evertant fundamenta, animique o-
mnem in eo quterunt forrirudinem ac libertatem, ut Sc
has veritates, adoranda Myfteria defpe&a faciant ve!
prorfus abolita. Quis ignorat quot vel Chriftianismi no-
men fpecie profitentes, imo quod mireris, vel ipfum Dei
verbum agnofcentes, huc ingenii acumen unice fere im- pendant omne, ut demonftrent, nullam unquam dari, aut
A fm-
2 Ratknis Vfas ef /Jbufas
fingi posfe veritarem , quam non plene perfpiciar perci- piauque Ratio, nobis a Deo tu fkiehsiinla immo, ur ajunr, infaliibilis Magiftra concesia : Si proin nihil pro vero esfe admittendum, quod non illa comprehendere aut ple¬
ne perquirere posiit. — Hiec, alisque ejus generis, Na-
ruralismi Principia , iisdemque iuperftrudta Dogmata
bene m-ulta, värns Seript-is llabilire conat* funt viri Sc in¬
genio Sc doktrina (.onfpicui, nominanm Liber Baro Ed-
vardus Herbertus a Cherbury λ) Artur Bury b, Ca·
Rolus Bl o υ ν τ c) Johannes Toland d) Antonus Col-
HN.
a) It) L'hro, qui infcribitur De verit'ffte prowi diftingvicur a Revelötio-
ηε, a verifimiii , a posiibili & a fallo. IVodiit Is ic Liber Ungva- Istina
anno 1645 forma g , natn Galiico iiiiomate p.timo eonfcriptus, pubiici juris fa£Uis eil anno 1624 in 4:0. Vcrfionis vero latinrE plures fecut»
fnnt edition«» , quarum illa qna: facia eil 1656 form. l2:o, nobis jam nd
manus til; ibique png. 47 dicitur: qrmd ncqne per injiiriiium naturalem, ßnfum internum ,fenftim extet num', tseque per discurftm innetescit t am quam
verum proprie diSum, nullet pacta probari poteft> Ibidem pag. 51. unicam
vertratis warmem in necesjariis faeimus canfenfitm univerfnlan «Sic. Pinta
tranicrihere t2eder„ His fitηi Iiη docet in i i bro anno 1656 impresfo, De cavsfts errorum; ntque his, fimilibnique Principiis bene tnnlds, qua etianr
lat ga inrmu disfeminavit in Scripto; De Religiont Gentilium, errorunique
apud eos causfis, cujus Pars l:ma anno 1645, Pars 2:da anno 1646 evui- gara fk 1663 Amitelodami reeufa eil, forum fuum Sviterna deinde Euper- itruxit Naturaiisfaruin colluviei, omnia tnyileria e Religionis circulo profcri-
bens.
b) Celebris Refthr Collegii Exeter. Oxonise. Hic libellum divulga-
vit anno 1690 cui titulus; Ibe TSlaked Gosped, ubi Myfteria impugnan-
tur. Hujus Script) refutarionem dedit Celeber riiuus Profes for Pktr. Jwrjku
in libro, qui infcribitur: La Religion Latituninaire, avec Apologie pour la St. Trinlté. Rorterd. 1696: 8-0.
c) The Oracles ofRenfons, quod Scriptum Capoli Bi.ount fervat ur ifVter Opera ejus Poithuma 1095" edita fnb Titulo: Mifcelloneous Works&c.
d) Chriftianity not Myfierius, or a Trca-tife fchewiug that there is no-
thiisg. in ihc Qofpel contrary to reafon, nor above it;, and that no Chri-
cii-ca Myfleria Reiigioms 3
ι.ϊν e) Petrus Bayle/) Mathias Tyndal g) ejusque Se·
tFator Georgius Jonston b) atque e recenrioribus Johan.
Brrnhard. Basedow i) Abuahämos Tfl ler b) Christ. Tob.
Dam, /j Carolus Fredr. Bahrdt m) Johannes Fredr.
a 2 gru-
flinn .Dn£hine, eanlie properly caU'd a Myilery. 1690. 2'·°, tibi omnia proiTus e Religione Myfteria tollere adgresfus eft pluiimaque ab anon}rmo nuper propoiita in libello difffo: An Impartial nccount of the Words My¬
ilery. Lond. i<591. 8:0 impresfo, fufius expoiira & exornata dedir; &
ρ rarlertim diitinctiemetn illiun inter ea qute funt contra & Snpra Rationein
muhis «vgwnienris rejtAam vokiif.
c) In Difcoη Γΐ of Free-Tbinking oceafioned by the 1ife .and gr«ηνt of a Se£l, ca1l'd Fre-Thinkers 17 ii. 8m.
f) Tam in Commentaire Pbilofophique fur les parolesde Jefus Chrilt.
contrain les d'enrrer, l6S>t 8m qnam in Di&iontieire Hiilorique & Cri- tique, quod tiibus Vol. Koterd. 1695, 1697 & denique 1702 imprefv
Nora vero edirione IV Voiuminibus Roterd. 1720, nuclum <5ζ emenda-
tum prodiit , <Si tandem 1740 recufum eil.
Cbriflieniry as old as the Creation., er the Gofpel, a Republica-
tion of the Religion of the Nature. Lond. 1730. g:o.
b) In Rebgicn plain, not Myilerious, or Reafon the Judge of all
doflrines. Lond. 1733 8;0*
i) Phiialeti», oder neue Auslichten fn*die Wahrheit und Religion der Vernunft, bistiu die Gvanxen der glaubwürdigen Offenbarung. Alf. 1764.
In Lehrbriefe des Cbriftlichen Glaubens. Reil» 1764, non minus qunm in Woeiteibuch des Neuen Teil, zur Erklärung der Chriflücben Lehre, 1772 luci publica: commisfis, in eo trmltus eil, ut recoquat Na-
turalifliiium dogmata de Chiiilo, tjusque Satisfadlione, de Trinitate, de Spiritu Studio &c.
/) Re£lor Coln. Gymtjafu Rerolin. anno 1762 eeepit Verfionem quan- dam librorum novi foederis, cujus Volumen I. 1764 piatlo commisfum eil, cum Titnlor Evangelium des Apußtls Mathaus, vott neun überßtzt,
und mit Anmerkungen· fUt forgfaltige Lefer begleitet, cui reliqua Scripta
Ν. T. Verliona: «Sc Annotationibus fubfecuta funt, & eotum opus anno
1765 confumatum. III Voll, prodiit. Secundum hanc Veifionem, My- ileria nulla, plana omnia deprehendts.
m) In Voifchiåge Zur Aufklarung und Berichtigung des Lehrbegrhfs
4 circa Myfleria Religiems,
Gruner, h) Gottfr, Sam. Steinbart o) aliique plurimi, qui ab anno hujus Seculi 1764 Reformatorum nomine
inclarescere voluerunt,'& quorum hiftoriam ali« occaiio-
ne dabimus, jam eorumdem Scripra rancum norninanda,
leftoris curioiirati quodammodo fatisfadluri. .
Sed quoniam omnes homines ad errores proni
inηt , & nemo vericatem nunquam a fe deierram
tuto jurare poreil, non minus faciles erimus ad ignofcen-
dum illis, qui per immanam imbecillitatem in errores cecideriint, quam noßris naevi-s ab aliis ignofci cupismus:
Eos vero qui ccelo quaii bellum indicunr, Celeftein
Revelationem profcribunr, iiiisque fubtiliratibus na- turalismura propagare niruntur , hos a quovis bono dignos cenferi arbkrarnur , quorum juita caftigatio
non procraftinerur. Ad hos vero in fanitarem per- ducendum herculeus pofcitur laborj quippe qui, cuna
a faniorihus graviter urgentur 5 vel ad aculeata
& contorrä fophifsmata vel ad cachinos fcurriles
que calumnias tamquam ad triarios firos confugiunr, fe-
eus fenrienres creduios, ftupkios ne infrunitos esfe clami-
tant, fuos vero errores ur mirificum.commenrum ja£tant
arque de eo gloriantur. Idcirco & nos eorumdem ca«
natibus obviarn ituri, id nobis non fumiimus eo coniilio
ur
unferer Kirche. 8'·« Riga 1771. etque in Neuefle Offenbarung Gottes, in Briefen und ErzAlmgtn, \ftrdeutfchtdurtk C. F. Bahrdt, Riga 1773 8c
1764 IV Voll.
η) In Inftittttionam Theologia? Dogniaticz iihri tres, Hilz 1777·
0) Naturahsmi Recentioris imaginem perfektemdefiderans edeat Gottfr.
Sam. Steinbarts Syftem der reinen Philofophie, oder Qludiieligkeits lehre
des Chriltenthums, tür die Bedarfnitie feiner aufgeklarten Lsnds leute,
und andere, die luch Weisheit fragen,,cingeiicktet, Zullichau 177S Edii»
fecund» 1780»
/
Rationis Vfus Abufus, 5
ut pertintci eorum infama? prorfas medela pararetur,
fed folummodo, ii fors tulerit, ut prohibetmus..,ne minus
exercitnti eorumdcm nacniis fe feduci patiantur; quin po- rius infelligant Religionis Noilrae Veneranda Myfteria,haud
-1e vi innixa fundamenro, a nemine re£tae RatioRis Ufum
ad mitteηte respui posfe, Sc fimUl patefcat irritos plane
eorum esfe conatus, qui, ur Myfteria effugiant, eo au- dacise progredi funt aufi, ut vcl omnem prorfus Revela-
tionem rejiciecdo, ejus in locum nudam Rarionem eve- xerint p) vel etiam ex Revelatione aegre admisfa, Myfte·
ria omnia exulare jusferinr, nihil quod non undiquaque ipiis perfpcitum iic admitten-dum cenfentes.
§. II.
Traciandi ratio. Myflerium quid. Tres ejus fpecies.
Ut enim felicius procedamus atque ordine quodam
A 3 re
p) F.jns farreginis muba Ieguntur in Profesf. Jch. Avg. Stark libro, qui Hephcftion infci ibitur, Königsberg 1775 edito. nec non Ejusdem Frey-
muthige Betmchtangen über das Chriifentbum. Berk lyfto. Quemacbao-
dumetiam Celeberrjinus Bibliotbecae. WolfenbuuJ. Antiftes Ephraimcs Gott?»
hoid LessiwgI non minus in Beytrågen Zur Geschichte und Litteratur,
sus den Schätzen der Herfzöglicktn Bibliothek Zur Wolfenbntrel, Braunich·
weig 1775 publicatis; & quidem IV Beytr.'Nto 1. von der Verfchreyung
der Vernunft, & N:o 2 Die Unmceglikeit einer Offenbarung, die Ai'e
Menfcbén nuf eine gegründete ait glauben können, immo N;o 4Die Bücher
des A. T. folien nicht geichrieben leyn, eine übernatürliche Selig Machen
die Religion zu offenbarenJ quntn in Abhandlung über die Eiziehnng des
Menfchen Gefcblehrs Beil. 1780 divnlgaro, di&irare fuftinct Revelationem
crelirui demisfam non täntum nuilam esfe, led & fuperfluam atqne minus
wecesfaviam, cum Ratio Sibi ipfi fufficiat, ejuique duftu homines cum perfeftionis gradum aitingcre posimt in hac vite, ut non iolutn felicirat-is
iua? fint flutfores in hoc Seculo verum etiam viam Tibi pandant td longe preftantiorcm mtlioremque in futuro.
c circa Myßevia Religionis
re perfungamur, lubet primo quiedam de Myfterii Natu¬
ra praemittere j deinde inquirere quid valeat ratio circa Myileria, a nemina rationis nfui asfvefadbo iniicicnda,;
denique Rationis abufum circa eadcm ofiendere crrorum- que fontes, quos praecludere conabitnur.
Oifenderemus profsdlo gravisiime ii Le£loribus adeo diffideremus, ut iis Myfterii vocis originem variasque u- fus prolixe exponeremus. Suftkiat notasfe eam ex origi-
ne denotare rem claujum, abscvnditam, facvanu Plura qui
deiiderat adeat Joh. Wossium q) Isacum Casaubonum r)
Mathiam Martinum s) uberius de hacrc difputantes. De
ufu autem hujus vocis folliciti, celare non posfumus, e-
am a Verens Ecclefice Doctoribus, de re quavis arcana,
Sacra, Symboiica, de Sacramentis, Typis, non raro u-
furpari sf). In Sacris Pandeclis defignat ld, quod intelle-
£lui humano , etiam fadfta revelatione, impervium eil, i Tim. III. 16, quemadmodum etjam iuterdum pro Do-
dtrina Evangelii »dhibetur Coli. i. 26. Coli, IV. 3.
Nobis autem liceat eam in lariori illo hic fumere fenfu quo non ftrittc tantum Myßeria Revelationis Ted &
Rationis iimul connoter. Sunt nempe Tres Myflerionm, de quibus nobis agendum erit Species. Prima eorum eft,
quce Rationi prorfus, etiam qu$ad csje ignora , unice per revelationem Divinam innotescunr, itt umen ut eorum- dera
q) In Etyrnologico.
r) In Hxercitat. Adverf. Annal. Baronii XVI. f*. 388- Ed. Franef.
1613.
i) In Lexico Philolog. S. V. Myfteriutn T. II. ρ. 40a. Edif. Trai, 1711.
sf) SvipERi Theiaur. Ecclcfiaft. in V. μνςηξίον ρ, 38r. Edit, Amft.
1723.
Rath xis Vjus & Abujus 7 dem nec rotR-nem nec modum intelligamus. Altera eorum eil, quorum noiitiam qualemcunque Rationis lumine hsu- rimus, ut fiunt attributa Dei, qua Entis infiniti & pri-
lii■& omnium causilr, quorum tarnen Modum δί Rationem
qua a parte Dei iila poikive fe habeant luftnruri mox
oblinpescimus, atque confuiis turbati conceptibus pcrple-
xi hrrremus. Denique lila huc peninent, quse vel ex Dei Teftimonio, vel Rationis ope , vel ex utroque in-
notefcunt quidem , ied pro parte tsritum, & fane mini¬
ma, cum pro porisiima, ob defetftum fufficientis notkiae
vix plene comprehendi posiinc, & earenus fint abfcon-
dica , quorum tdcivco ranones, in hoc ftatu non fas erit percontari. Huc autem cum in eo conveniant generatim,
ut vel ex toco vel ex parte , plus minus, capturn no- ftrum excedant, per Myfterium intelliginius id tjnod efl fupra rationem. Supra rationem vero id esfe dicitur, quod nec obfervavimus umquam , ncc cum ante* obfer-
vatis fimilitudinem referre animadvernmus , five id quod
a legibus & Veritatibus Naturalibus cognitis defie£lit t).
Ex bis itaque conficirnus j:o ideam Myfterii abfolvi,
non eo, quod iimpliciter nobis incognitum, Ted Jncempre·
benfibile iir. 2:0 Myfterium, etiamii Rationem fuperet,
eidem tarnen non adverfari, vel contradi<ftionem invol-
vere posfe, cum in fe femper maneat mtelhgibile
5. III.
t) C fr. Dislert. Max. Rev. & Celeberr. Dornini Doöoris & Pioftsfo- ris Petiu Nicot, Chiustigknin, de Ufn Rfitionis in interpretanda Script*
S;a Upfnl. 1782 Refponctente Car. Afttfhtt edira p. 9,
») Hoc Argumentum optime expofuir llluftrisiimus Gottfr. Wim.
i.siBNiz in EsOiis de Theodicée fur la Ponte de Dieu, la liberté de -Pame
Cx l'origine du mal. Amft. 1710. 2 Voll. 8. praecigue in Difcourl pre~
liminaire fur la conforniité dé ία foi avec la raiforv
g circa Myftevia Religiioms.
§. III.
Varia Eationi impervia esfe monflrantur.
Nos quidem non fugit Tolandum, Comitem Lau-
rentium Magalotti v) Bayle n>) aliosque fwpra eitatos a nobis disfidere, exiilirnantcs nihil esfefupra, quod nonfimnl fit contra Rationem. Age dum roentem noitram uberius
exponamus. Qiulibec vel leviter atre'ndens ad ea, quorum
Cognitionen! Philofophicam ii bi adquiiiverit, mox depre- hendet, fefe non niii duplici via eandem obtinuisfe, di'
reSla vel indireEla. Ea fcilicer cognitionis noftra: ratio eft,
ut tota quanta fere iit experimentalis Sc Sen(uiun ope col-
leéta xf in ea vero acquirenda ita verfamur, ut ab exi- guis principiis exordientes, fenfirn fenfimque progredia-
mur ulterius, tum ad plurium rerum , tum ad penitio-
rem earum notiriam , quatenus ipft illud permictunt o-
bje&a. Sic primo comunia qusedam nienti fcfe iiftunf,
quae, uti facile percipiuntur , ira nec difficulter variis modis, vel per συ\>$ειτιν vel per Ιιχψαν a nobis inter fe
conferunrur, dijudicanrur, aliis atque aliis adplicantur;
atque hoc pa&o nobis Dirc&e comparamus ideam cla-
ram Sc diilin&am earum rerum , quse fefe Sc qualirares
fuas fponte nobis offerunt: Denique IndireSle per Di-
fcurfum, cujus ope ex jam cog-nitis incognita fuccesfive
eruere valemus indire£te. Sic ex gr. in proportionibus
cal-
f) In Lettere familiari. Vener. 1719. Letr. XVI.
vt>) In Diftionair Hiflorique & Critique S. Tit. msnieheens <5c in
Eclaircisfiment fur lesAfthles nec nonin Oevre« Diveiies Toin. III.p. 761*
Edir. a la Hay. 1727.
x) Cfr. Celeberr. C. Bonnst Esfai Analytique ftir les Facultes de
ferne.
Rationis Ufas & Abufus 9
rilculorum, ope sequationis, ex terminis cognitis qmc-
cuntiir incogniti. Pari modo, rationi muka aiia cete-
rum ignors nobis innotefcunt ope alterius alicujus objecti cogniti, tainquam per terminum medium: hoc pä£&© v. e.
ex efxe&is aeris fmklibus illis oquae, qira fluidi, concludi-
mus & aera quoque esfe fluidum licet ipfe oculos fubter- fugiat. At vero ne Tic quidem omnia [penerrare valet
mens noftra: Dantur enim & alia quae nobis & abfcondi-
ta funr, &c ob unitatem in fuo genere, iimili quoddarn me¬
lius cognitam non habent. Qua igitur ratione ad eorum ideam claram & comprehenlivam pervenirmis? Non
certe priori modo per Je, nam directe feie non produnt*
fed recondita funr; Verum nee pofteriori, quas compara- tionis ope inftituirur, cum illa collatio, per quam;, ccgnf
torum ope, eruuntur incognita, femper fundata fit in pro-
portione aut iimilitudine inter utraque, qualem hic nul~
iam esfe fupponimus. Quum igitur alia methedus noa datur , fponte liquet, fieri non posfe quin varia Rationi
iint impervia, hoc eft, quee nec per experientiam, nec
per comparationem plene intelligamur, fed in quorum idea Negativa nobis eft fubüftendum y).
B IV.
jy) Ejusmodi funt attributa Dei Negativa": ut imeniita», infinit», in- dependettfia, iraortalitas, iino aeternitas, quae etiim inter attributa Negativa
referti folet, quia aeternitatis pofitiva idea caremur, unde etiatn pleruttt-
que & quidem re&e definitur iocutionibus Negativis. Sic Βοβτπιο aeter¬
nitas eft interminabilis vit* tota fimul & perfe&a poafeafio de Confolat.
Phil. I.rbr. V. p. 137. Plerisque atetnutB dicitur, quod initio &pfinis
expere eft. Pari modo Infinitattm Dei nonnulli definiunt quidam pofitive
per Complexum omnium quae Deo digna funt peife&ionum, inde tarnen
nemo concludat olli unquam eafe ullom pofitivam ideam Infinitatia, ncc crediderim hoa, qui Infiniratem ita definire adamant, cloriori abundere
Infinitatis notione, quam ii, qui iq iden negativa fubfiftendo «andern pr·
Insomprehenfibiiitate feu Immenfitate D«i habem.
IC circa Myfieria Rdigionis,
§. IV.
v Ukerius exponuntur.
Causfam hujus rei penitius inrrofpicere cupientes, e-
am dupplicem esfe animadvertenr, vel fundatam in no- ftra finitace & objetlorum eminenria , Γι canta cognofcen-
dorum in iis copia ut mens noflra ea obruatur; vel or-
ram ex defe&u fufficientis noritiae corum, quae perfpicien-
do rerum indoli, nexui, &c. inferviunr. Quod enim res Rationem fuperet, inde eil, quod ejus naturae, indolis,
nexus er causfeE adaeqimam notitiam nullo modo adquirere posfimus: adeoque, quidquid agamus, nuliam ejus pofiri-
vam ideam formare nobis licear Ar nemo prudens non faciie animadverrerit in contemplatione Dei rerumque Divinarum has easdem obtinere causfas, quibus fit ut haud pauca intelledum noftrum fugitnt.
Examinemus haec paulo diiiindbius. An esfentiam
Dei coram intuen, eamque intime fcrutari nobis conces·
furn eft? An nos et inÜru&i fumus acie mentis ut ab- flrufisfimam & in infinitum a nobis remotam Natnram Perfe&ionum Divinarum perluftrare valemus ae dirueti-
ri ? Etil tarn certo conftet, ut nihil certius primae causfae
necesfaria exiftentia, Ejus tarnen Naruram, quid pofitive ßt, quid re a-p<fe,involvat nemini mortalium datum eil per- fpicere. Seimus nontftilla , iufinira nos latent, de quibus
ne fando quiclem inaudivimus, quae ignoramus juxta cum maximo ignaris: & profeÄo, ut mulrarum rerum, iic
rnaxime Dei omnisque Infiniri pofiriva Idea prorfus ca- remus, adeo quidem, ut ne ullitm perfeclionem Entis In¬
finite perfe&i rite habeamus perfpe&am. Fallimur ergo
& inani fpe la&amur cum Attributorum Divinorum in- daginem nobis injungimus. Qtnppe iieur numerus in in-
Ratioms Όjus £f Abufujs
finitum crefcit, nullusque ei umquam objicitur ohex, qui
eum terminer aut ulreriori procesfu prohibeac: Ira quo·
que nos proprietatum & virrutum Summi Conditoris,per-
veftigetioncm molientes, non magis voti compores rec-
dimur, quam qui Oceanum fimpulo quodam exhaurire
tentarir.
Quaproprer ingenium humanum, alis fuis, plumarum
tenuitate langvidis, diffidens, non altius turo adfcender,
quam ur id quod noverir profiteatur; Facrem fcilicet
cceleftem licet incomprehenfibilem, feie tarnen non fine
teftimonio reliquisfe apud progeniem fuam opera manis·
um ejus rite coniideranrem.
Sed quid! Opera Manuum! Annon etiam in operibus
Dei "luftrandis iniigni laboramus defectu? Si coniidere-
mus immenCaηi iHorum amplitudinem, quam pro parte
rantum multefima ac velut in obfcuro contemplari nobis
contingir, fieri aliter nequit, quin prohibeamur, quo mi¬
nus eorum complexum, longisfime protenfos fines, nexus multiplices, mirandam harrnoniam, fapientiam reliqua, in¬
time Sc piene comprehendamus.
Si denique confideremus objectacirca quae Theolo
gia S-peciatim Revelata veriatur, quanta hic Sublimiras!
quanta hsec illis inaccesfa magis Sc captui noclro minus
proportionata! Nonne hic plurimt adeo remora funt, ut
non nifi Teftimonio Dei unice innotefcant? Ar quantum propre rea abfunt a cognirione intuitiva, multo magis com- prehenüva, cum Teitimonium qua tale nunquam tantam pariat Evidentiam, quam ipfa experientia.
Immo non difticile esfer circa reliqua oftcndisfeipfos
adverfarios Sc Tolawdum Sc Baylium Sc Magalotti Sc
Collinum, reliquos vel invitos eo adigi, ut incomprehen-
iibilia admittunr, dum plurima vel fecundum ipforum hy-
B a po-
circa Myßerfo ReRqio?iic,
porheiin, in po-fternm examinändam, ain non defincnr es·
fe myfteria , aur rot abfurditatibus erunt referta, ur vet ideo incomprehenfibilia finr; nam, omnibus fere iis in qua:
fanciunt fo-ve-ntque ur myfteria effugianr, dißkultares ne dicam abfurditates , lange deprehenduntur graviore»
quam ur iilis canciliandis par ullum umquam mveniatur
ingenium,
§· V.
In negotlo Religionis alia nulla admhtenda funt Myßeria
quam qua certis. nituntnr fundamentis.
Ex his järn obiter indicatis, in fequeoribus uberius comprobandis, quodammodo patet nos in Dei rerumque
Divinarum conremplatione, non posfe non multa offendere
quae fupra rationem poiira funr. Ar nemo non intelligit
nos pro veritare myfteriorum dirnicantes, eadem non niii fuppoiito idoneo fundamento, quo fpeciarim agno- feantur, admitrere, unde ineptisfimum foret ex iis, quae
diximus, praefiditim aliquod petere velle quo cerebi fig-
menra aur abfurda qaevis myfterii nomine palliata ho-
minibus obrrudanrur. Myfteriorum nempe geminum dä¬
rur pnrieipium unde cognofcantur. Aut enim lumini na¬
tural quodammodo innorefeunt, aur ex Revelatione Di¬
vina unice hauriuntur (§. Iii), dt pro gemino hoc prim eipio Myfteria funt vel Rationis vei Reveiationis. lila ni-
tuntur cerris & indubiraris prineipiis Rationis , ex quibus apodi&ice quoad eorum esfe, demonftrari posfunt & debenry
quo fa&o illa credere ampleclique tenemur, licet ea, qua- lia a parte fui fint nullatenus perfpiciamus, Hsec vero
Dogrnara, quae non lurnine naturali fed Reveiationis o»
pe unice innorefeunt, ex ejusmodi prineipiis demonftrari nequeunc,Aliudigitur hic adiit fundam«ntuai?unde conltenr,
as-
Rfltionis Ufas Zf. Ahiftis 13 necesfe eil; tale nempe anod Evidenria gatdet raorali, quippe Tcilimoηi11m j atqus bujus Evidentia res hic con-
ficitur, At vero res rradirac indubirabiles cenfentur, ii modo Teflimonii Aufloritas in vado lic ac Iiquido con- ilet; hinc pärer nobis hic adesfe fundamentum firmisii-
num, omni exeepuone majus, quurn habeamus Teitimo-
nium Divinum , quod non ra ηrum quodvis Teflimoniurn Superer, fed Sc rebus fummam addir certirudinem , qua
majorem ne expcrientia quidem, nec ulls demonfirati©*
nes fubminiftrare porerinu
§. VE
Myßeria Rationis in Religions dari prohatur*
His präelibatis tandem gresfum promoveamus, arque
ea quee de causfis nuper obfervavimus nunc Speciatim di clis adpiicemus, quo pare-fcat rarionis iiius in myileriis quae lumine naturae innotefcunt. Dixirnus nuper nihil certius eonftare, quam necesfariam Summi Numinis exfiilentiam,
quam vel nemo, ii Sani fit cerebri, inficiabitur , Se nos
tarnen pofrciva illius idea prorfus carere. Hinc illa omnia
quae inde profiuunr seque nobis impervia fint Si imper- fpr£ta necesfe eil. Ar vero deficenre primarii cujusdam
attribut! poiinva idea, reliqua inde profiuenria capr um noilrum non ra η tum excédunt, fed Si aliud quid inde fe- quirur: ηimirum posie nobis innotefcere duo qusedam
extrema, quse quomodo inter fe confjilanr, nobis, per
defe&um fufHcieocis notitiae , aut pofitivse ideas illins at- tributi, in quo fundarur, non peripe£Vum eil. Sic e« e.
facile agnofcir ratio Deum esfe Ens Necesfarium. Kinc
Deus per Necesfariam fuam exiilentiam femper idem eil
ac manen nec initum aliquod exfiftendi > nec ullam rau«
B 3. t£V-
