ENTE NO-

1 ^{Deo TDuce.}

dissertatio philosophica

DE

ENTE NO-

TIONALI

Quam

Permiflu Ampliff. Fac* Acad» CJpC

SUB PRASIDIO

NICOLAI CELSII

lacult. Phil.Adj. & Sch. ÜpH Redt.

EXERCITH GRATIA

Tro viribus tueri conAbi^tur

JOHANNES JOH.

ACRELIUS Rofl.

Itt cAud. Vet. CMoij. d. M&ij

Anno CM. DG. XLrill.

UPSALLE,

Emiit HENRICHS Ktyftt Jim. Äfg,

Plurim, fyverendoatqueDochßmo Dn. TOHANNI

ACRELIO

Paffori in Öjlcr-^fcr _vigilan.

tiflimo, Parenti Optimo, nec non

fumma Filialis o^fequii venera- tione setatem prolequendo.

VIdfO Vrndentijdmo Dn. JOACHIMO

KAMMECKER Mercatori i»ter Holmenfes pcrinduftrio, Benefaftori propen-

fiflimo,_Qvovis reverenti# cultu

feniper fufpiciendo*

Exercitium _prcefens Jcademi-

ficicty in fincevdt grat<eque mentis pro incolumitate omnigem Dat

Clf ^EGlKJß

Camerario Fideliffimo,

Amplifßimo SpeclatifßmoqueVLrl\0

• Dn. ANDRE

Promotern Certiffimo,

VFßO Spectata FideLaudatijßmo

Dn. FREDERICO

Aurifabro & Civi Holmen*

fium dexterrimo Fautori & Be- nefa&ori quovis officiorum _ge-

nere perpetim colendo.

cum, ob qnamplur'ima collata lene-

Tetcftn^Wy cum tödentijfimo Voto Qicat Dedicat

JOH. Acrclius*

Egregio ornatiflimoque juycni Dn* JOHANNI A-

CRE LI O

Affini Sc Amico honoratiffimo

ESt fatis^reegregium^temporaßudiisdd-^pulcris

Hoc multum, credas, utilita-

tis habet.

Quem bené condecorant virtuspie-

tasqueferena, Isy Verum eß, femper culmen

honoris adit.

Nec minus es pulcrotu dignus ^no¬

mine JANKES,

Qui fophiam traclasfedulusIi- pfe probamx Iccirco fpartamfueris quam na-

EluS)abundé Supple, fic capies pmmiagra*

ta tuis\

Telices iftftudifs & profpera quaevis ex animo precatn®

ERICUS ■2ßi(ömati,

r, in Onungc

HPOAtfn ON

DUm^volvimus,Philofophiamfcripta veterum^hautagro ⁱⁿquam ma¬^fetteadcurate^tllos

xime fertilt ac feraci comparajje le¬

gibus, cujus fepem Logic^am. terram (jr arhores phyßcam , fruffus ^vero

Uthicam dixerunt. In hoc _agroPhi- lofophico & ego pro ivgcnii metca- ptu ahquamditi ver/atus, ejus non (o-

lum fertilttäte fed etiam am amtåte duB_us, multa admirari ccepi, ^non- nulla ut potui rimari ac perfcrutari.

Cum veto oculos converti ad uherri-

mos, quos Logica profert, fruclus,

immane quantum delettattis, atque a-

dco, quemnam ex hifce omnihus primum decerperem ac degußarem ^,

fatis dubius ac fuspenfus hare-

a/tfi humana _ap•

falutares ejfe certo deprebendi, jueunditate tarnen difciplina Logiets

viBuSyeampraaliisafjumendamputavi>

in qua, iterum, jnbentibus hoc Con-

A \ ßitu-

ßitutionihus Academich, ingemi vires

Publice periclttarer. Licet autem

Logica tri multis fit dtfßcilis, adeo ut

a virüs varie expluetur, inque <v&-

rium trahatur fenlum,pukriifc in' ed

Yepertantur canones, qut mukös pa- tiuntur detorßones: a faptentifftmis

tAmen Philofophis, Jcitu maxime &

cognitu neceffina, propterinßgnem &

multiplicem, auem habet ufum> in va- ritsckfciplmitrum argumentis haut irn-

meruo cenfetur* Quam fit neeeßtrh

in Theorettas & ^Prachcis, folus is, qni hane dolhinam nefat^? nefcire potefi. Vt'ThcobgUmt4eeam9 ^{m to*}

to difcipknarum choro ^tam utilis eß Logica cognitto, ut argutifßmisetitm ßrophis, qua ex ejusdem abuju ortri fotent, caute circumvenire poffi-

mus emnes\ nec erroribus, in quos

fable ah adverfariis deduci potuifje-

mus» occurreremus, limitationes

ex Logica petitas nobis cognitas ha-

beremus, Et cum temporis mihi ha'

bcnda effct ratio, b*eviorihtts potittsj

quam proiixtoribus verbis toium hoc

negotium tbjolvt, relufua temporib^as

pitttonbus rtfervam, Bete verv nunc neutujuam iurpeputabo in re tampen plexI v Bas dare manus, cumin tösho-

la veritatis pulcrum fit & ^vinccre

'

&vinet, jnterea, Bemvote& Candi-

de LeHor, Lyum erit conatibus ^no*

ßris honefiisfavere & itquo tnt rpre~

tan ammo, malevoios k parte reUn-

quo quibus nihil miri efi aut novi

nunc invidere, calumniari. Sed

Quid pün&uinfefti Ceto,culicisveElcphanto?

jaurt corna wfidens culex qua-

fitt , num fe veilet avolare ? cui,

cum non accedentem noßet, net dexe-

dentem pereepturum, relpondit; Sic plerumque Zotli & Momi, dum in

Mos, quosvirtus in laudts & gloria

domos ducere laborat, ^arcus & ^ce¬

tera, venenata intendunt, vaftum iU

lud coeruleum Borizontts contingunt,

in vifeera aara jaftantur* JSos

^ ^* * * * * %

Dirige fermones noflros Trh

nuna poteßas,

Ut labor in laudes dejinal

hicce tms!

$. Z,

A eft ratio

j perceptionis hu¬

mana?, ea etiam ^men- tis noltrae imbeciliitas_%

ut in cognitione rerum , multis ob- snoxia fit difficultatibus erroribusque plurimisj inde rion panci prae metu

falfi, & _pro nata illa anxietate du- bitantquorfum ^{fe vertant:} iccircone

in veritatis indagatione plane ^ani«

muni

mum defpondeamus, ita facultatem cognofcendi farmare neceffe eft ^, ne in rerum natura inquirenda å vero

aberret; cui malö non iine fruftuoc-

currunt difciplinséinftrumentales,^non quod jHarum tota fit natura inftru-

menta facere t fed quod quatenus 8c ipjfe notitiae funt animi, inftrumenti

vice fungantur ^» 8c earum beneficio

faciiius in cognitionem aliarum ar.

tium &; dilciplinaruai deducamur.

Ideo 8c Augufiinus refte Hb. z. de

ord. Cap. iz. ait, rationem hominis

non pojte tranfire ad alia fabricanda,

nifi ipfa prius fua quafi quaedam

machinamenta 8C inftrumenta diftin-

gvat, nötet 8c dirigat. Cererumno-

bis haec objeftio imponi poteft, quo- modo Ägyptii veram artium iibera-

lium dottunam excolere potuerint*

qui Logicam non habuerunt 3 8c ta¬

rnen omnium difciplinarum inven-

torcs earumqueexperientiffimi dicun-

tur. Refpondemus,inchoatas quidem apud illos dliciplinas ac artes vi-

non vero confummatas, qua«

fi quis

& quis vel leviter infpicere & rite

confiderare vokierk, deprehendet eas

primo imperfeftas nec in certis in»

ventionis locis difpofitas fuiiie,

§. ii.

Inftrmrientales dixi,ideo quiacum Philofophia fit cognitio rerum hu¬

manarum tidivinarum» quantamho-

mo fttidio & ccmmentatione in hac mortalitate coniequi poteft ^, res illae cognitte primarum notionum nomi¬

ne veniunt, _{qua; ne} indigeftae & in-

utiles torperem: in animis noft ris, i-

ftas viri do&iffimi invenerum. Qua-

rurn albe fermmem purum perficiuntill lingvis inprimis nobilioribus; oratio*

nein aliae, vel ornatam, prof^am ut o- ratoria}vel itgatam, utPoetica^J Ratio-

nem Logica nobilis illa difciplinain-

ftruit j quippe quae ea de caufla å Phiiofophis inventa fuit ^, uti cum ratione res proferretiifqne uti do-

ceret.

§. in.

Logica a Graeco votabuio.

hoyicre-

& (4) m

Myfce&ai fcu kzrö 75 Åoya dici*

tur, quia rationem dirigit ne in ^co- gnofcendo aberret. Solet etiam a*

lias Dialeäica appellari å verbo Jiutéyouai, quodiatinis eft dilfere-

re,nonautemå}6a&Mfygvel Åe'yog9 quod fcilicet fit fermo düorum5 id eft, opponentis & refpondentis. fed

reclamat ipfa orthographia. Cete-

rum de ufurpatione barum vocum non levis eft apud Philofophos dif-

fenfus. Ariftoteles nec totam hane

difciplinam, nec partemejus aliquam

Logic*m appellat. Licet autem 1.

Rhet* C. ^i. totam illam nomine Dialeßicse infignire videatur⁵ ple-

rumque ramen ita vocat folam To- picam j unde conftare poterit, non

xmum aliquod fuiffe nomen, quoto«

tam hane difciplinam indigitarit 5

pol! Arillotelis vero tempora tota

Difciplina nunc Logica nunc Dia-

le&ica appellari coepit. Certe inter-

pretes Arillotelis ad unum omnes

rere ita vocibus illis uturitur _{9 ut}

Dialeftieam vocitent, quae alias To- pica

pica efl ^, &; do&riiiam utiiverfam L,ogieam. Quas illorum affertio fibi

cum aperte &c probe conftet, rätio-

nem latis validam videre nequimus,

cur å. voce Logices abflmeamus, Ii«

cet vel rnaxime apud Afifterelemi

non inveniatur, Nec nobis obftabir,,

ü quis hane difciplinam nomineDia-

letticae infignire malic ^{, cum abfur-}

dum non fit å parte difciplinae to- tam eam denominari, modo ne hoc pafto totam hane dottrinam folåTo-

pica contineri arbitremur. Differunt quidem hae voces in Schola Arifto-

telis, ^non autem in Ramea. Unda apparet, nomen Diale&icae impofituta

effe fine dubio å principali ^e)us fina

& officio, quod in difputando fiva colloquendo & conferendo confiftit„

Queadmodü 76 dVA^/soSwaliquä- doproAoV« fnmitur,idefl:

ratione uti, _quam etiam fignificatio-

nem habeiit Plato &c Homert?«j fic

etiam Diale&icae vox totum ratio- nis ufum comple&itur ^, qui non lo*

lum in dilputando verfatur, ffid et-

B jai»

jamextradifputationem elucet, quidvis quovis modo inveniendo ^, difpo- nendo, judicando.

$. IV.

Eodem fenfu Logicae vox

7rohvcrtiiJLo$ repcritur* i, pro Logi-

ca Naturali, five pro facultate intel-

ligendi &ratiocinandi,omnibus mor- talibus naturaliter infita,quando fci-

licet homo ingeniofé fine praeceptis Logicis, de rebus ratioiii humanas fubje&is differere poteft. ^2. Pro ar-

tificiali, id eft qualitate non innata,

fed ftudio & indilftriå adquifita, &

hoc modo, 1. reviKug pro omni¬

bus artibusj quse in ratione & Ora-

tione dirrigenda occupantur, pendet*

que haec acceptio ab ipfius Logicae

«7Opa quia omnes illac artes vide-

licet Rhetorica circa _{ornatam, ora-} toria circa copiofam: Poetica circa ligatam numerisque adftriftam, ver- fantur circa alterutrum hoyav. 2„

pro ca parte, quas modum

tradie

m (7) m

Jradit bene differendi, frve quae oc- cupatur in dire&ione rationis ad in- veftigationem 6c cognitionem verita-

tis. Atque hac ratione 8c fignifica-

tu Dialettil 6c Logica funt ^voces iroJwapiitfcii, ^III. Pro fyftemate Logico, feu praeceptis Logicis ab a-

liquo Au&ore confcriptis. IV. Pro

habitu ex praefcriptionibus Logicis

comparato. Hac fignificatione mul-

ti utuntur, _qua fyfterna Methodicum indigitatur⁵ quod aiii Logicam fyfte-

maticam_vocat,quae dicitur archetypa,

quatenus habitus Logicus, feu quod

idem eft, Logica habitualis ^, pei

fyftematis Logici cognitionem Sc

exercitationem adquiritur; unde ho-

mo denominatur Logicus: verum

e&ypa dicitur ^, quatenus Methodus

praeceptorum eft confcripta juxta Lo¬

gicam habitualem in mentc alicujus Au&oris, ^ut Ariftotelis , tanquam

quoddam archetypum. V. Pro^ar-

te integri illius fyftematis, ^ea vidc- licet,quae eft de Syllogifmo contin-

penti. Sic accipitur vuigo, cum di«

citut Logicae partes eflfe Apodi&icam

■piale&icam, feu Topicam Sc Sophi*

ftic'am, Ubi Dialeftica totumdiffe»

rendi artificium (ignificare non po»

teft, quia contradiftingvitur ab A»

podi&ica ^, qua? continet artificium

y differendi ex neceffariis Sc _per de»

monftrationem. Et juxta hoc _op^

ponitur Apodiftica Diale&icse. VfJ

Pro Metaphyfica, unde alicubi diti-

tur Diale&ici eile rebus nortfina im*

ponere, & Dialefticae effe fcientia*»

rum difcriminaconftituere, _quodMe- taphyficae eft proprium. Sed latius

adhuc futnitur _pro quavis fcientia fpeculativa; quia nomine Dialedica?

fignificatur difciplina dijudicans ^ve¬

rum Sc falfumu Quod communeeft omnibus fcientiis fpeculativis.

5. v.

Quoad ^vmofilav fölet etiam

haec difciplina variis aliis honorar*

fitulis uti _i. hcyx id eft:

ars wtionis 6c intelieftus ab objcfto, quia

quia rationem §c intelleftum in co- gnitionc vcri dirigit. 11. fwS«-

åuuj id eft s|t? b£o'x6'nfiiKvi qux ap¬

pellatio eft Metaphorica, defumta a viatoribus. Quod enim iis eil Her-

ma five ftatua Mercurialis ad inve- niendäm viam: hoc Logica nobis

eft ad adquirendam rerum inventio-

ne, in.T£öVö$ hufi/tw fivemodus

Iciendi ab effe&o, quia nos modum

fciendi doeet _, qui in ^co confiftit,

ut non folnm aliquod fciamus ^, fed

& iciamus quod aliquid fciamus.

Poteft enim alioqui aliquid aliquis fcire, & nefcire tarnen le fcire.

Proinde quemadmodum nautse , ut

faepé refté navigent⁵ tarnen fe refté navigare nefciünt, quia ad luam py- xidem non refpiciunt; ita non pof-

fumus certo fcire, nift refpiciendo ad JLogicam^, ejusdemque normas, per quas fcimus. iv. ogyam ooyawit id eft inlirumentum nobiliffimum

?

indicat nobilitatem Logtees, quam habet prasceteris inftrumentis, Ade»

pta clt Logica hunc titulum ab u-

ü O o) lü

fu, quem fcientiis ac difciplinis aliis praeftat, ut eo re&ius ac facilius ^eae addifcantur ac percipiantur. Solet

enim haec loquendi formuia, qua

genetivus pluralis infleftitur fuper

nominativum fingularem in una ea-

demque voce denotare excellentiamj

ut Dominus dominorum id eft fum-

mus Dominus, Canticum _cantico-

rum id eft canticum praecellentifli-

mum. V* Dicitur & % CpiÅo- troCixe, artium domina , lux &

janua fcientiarum ^, oculus mentis a

clavis aurea, examen & libra verita-

tis3 caput, apex & clypéus difcipli-

narum, memoriae _panacaea, lapis ly- dius, lima judicii, cos ingenii, &ofr

iicina veriratis, reliqua nunc brevi-

tatis caufTalubenter praeterimus, VI*

.Logica å nonnuilisdicitur etiam vo- calis ₉ quae non tantum rationi fed orationi etiam velificatur. Haeccra- ditfeparatimpraecepta, quae orationcm fpeöant. Quia oratio eft res å ratio-

ne diftin&iffima: homines enimaliud

faepe dicunt, aliud animo concipiuntj vcf-

t* öv &

verbis id affirmant, quod mente ne- gant, faepe aliud fciunt, fed efferre

nefciunt, Deinde ^rerum & vocum

conceptus confundi foliti, ut ab er- rore liberentur, omuino lunt diftin- gvendi: Logica vero, cum ordinis Sc diftin&ionis leges cun&is prpefcribat fcientiis, merito iofa ab omni confu- fione abhorrebit, & fuo reliquis ex«

emplo praeibit, Diciturßc Canonica, feu complexio regularum, quibusmens humanadirigitur in ftiis operationibus,

ad affequendam veritatem: aliis eft

ars rede utendi (licetde hocipfoin-

ter Ariftotelicos ßc Ramiftas magna eft controverfia uti ex Dialedica Danhaveri conftat ) feu perficiendse

rationis. Nec etiamnum aliud fonac

voxLogica, fiillius fpe&es originems eft enimdelumta å GraeciSjapudquos audit Xoyuir, , rationalis, uti an-

tea in Thef. _3. dicebamus, s. vi.

Quod ad _genus, definitionem 8i divifionem Logig« attinet, inirurn eft,

eft, in ^toto Ariftotelis organohoruttl

liulltlm reperiri, cum tarnen Logiciä

in univerium omnibus receptum effe

videamus, quam plurimas & varias definitiotfes Logicas adhibuisfe j quae nobis facile anlamdubitandipraebent, quaenam iilarum merito acceptanda éc probanda fit. Et primo quidem

illorum fententiae noii fubfcribimus, qui Logicam artem esfe putant ha-

bitum mentis ^cum vera ratione effe- ftivum , quandoquidem Logica ^non

eft habitus aliquis effe&ivus: ad ef.

fe&ionem eiiim requiritur primoex¬

ternamateria, inqua opus aliquod^pro- ducitur,quaiismateriaLogico110fubji-*

citur.Requirunturetiaexternacorporis

membra ad artificii effe&ionem; at

illis non indiget Logicus, Denique

ars opus externum relinquit, Logica

minime: nam quamvis Logicus fyl- logifmum efficiat, ille ^{tarnen ut} Theologicus ^, ut Philofophicus^> aut alii certse materias cortjun&us å Lo?

gico non confideratur, fed nuda e-

jus forma ^{, cum vero} tcrminorum

pofitu , corumque jufta cohaerentia',

ment;e

m (13) m

mente formatur«, Nec Logica eft

Potentin naturalis, ( tria eiiim ^acciden-

tia animae ineffe dicit Ariftoteles,_po«

tentiam, affeftum, &habitum) cum illa å natura infit, 8c nulio ufu^com-

pareturj ifthac enim ratione homi-

nei Logici nafcercntur : Multo mi¬

nus Logica affeftus dicitur, quia

nulli in momento _, aut etiam

contra voluntatem accidit _> quod

affe&uum proprium eft. Nec Scholafticis illis affentimur 5 qut

Logicam fcientiam effe ftatuunt ^, quod ex propriis ejus conditio-

nibus aperte patet. Scientia e- nim i. verfatur circa res perpetuas §c neceffarias _{; at} Logica contin- gentes etiam confiderat. 2. Scientia

demonftrat affeåiones lui fubjetti ex¬

tra mentem exiftentest Sed hoc _noq facit Logica. ^3. Scientia circa fuum fubjeftum ^tantum occupatur; at Lo¬

gica omnibus difciplinis ^{infervit. O-}

mittimus etiam iilorum fententiam ,

qui Logicam facultatem effe dicunt,

Nam fi in latahgnificatione hoc vo-

C cabu-

■ c 14) in

cabulum accipiatur, quatenus nos ad contemplandum vel agendum aptos

reddit, eatenus remotifiimum eft ge¬

nus, quia omnibus difciplinis conve- nit; contra in ftri&iori fignificatione

eadern vox utrumque contrarium ^re- fpicit, & hac ratione Logica? ^non

attiibuitur. Ergo cum Logica non fit in numero habituum principalium5 nam quid eft abfurdius, ^{quam eam}

vel intelle&um,fapientiam8r pruden-

tiam dicere _; fcquitur itaque ^, quod

fit habitus mencis inftrumentalis. cu¬

jus fubjeåum fciiicet mtelleftus ex-

peditus redditur ad fuii&iones fiias

rite obeundas, & veritatem latentem

promte indagandam, unde proximum ejus genus conftituitur ^, propterea

quod tota Logica ad habitus princi- pales comparandos iriventa fit. Di- cituf & habitus inftrumentalis, quia

inftrumenta veritatis tr&dit & expli-

cat, non ipfam immediate veritatem

& viam monftrat, quå varii ^errores

6c lapfus ^, qui in hac mentis fioftrsa imbeciilitate citca veritatis inqiu-

inqiiiGtiniem contingere faspe foient,

caveri poülnt« Quod auteni Arifto'

teles noii de habitibus inftrumentali-

bus egeritj fadum eil ideo} quiano-

rum totum esfe novit propter prin?

cipales, in quibus.implicit# continen-?

tur. Logicaigitur non eft ipfumin-

ßriimentum, ted habitus jnftrumen- talis, quia cauia non eit ipfe effé?

dus,, ut fabricans inftrurnentum, noll

ek ipfum initrumentum. z. Infrru-?

mento finem acquirimus5 féd yerl"

tas cognolcitur fyllogifmo, definition

ne &; divifione.

$. VII.

Inftrumenta illa quibus Logieus

utitur funt quurque Syllogifmus, in-

dudio _, divifio, definitio, & Metho-

dus. Horum omniutn Syllogifmus

propter ,frequentierem ufum ipöus

demonftrationis ek primarius, & re*

liquorum fere fundamentum. Cae¬

tera vero fecundaria dicuntur.

§.VIII.

m o« m

$.VIII.

Differentia quå haec difciplina

ab omnibus aliis difcernitHrs eft tra-

dere illa inftrumenta in cognitione

veritatis confirmandae aliisque felici-

ter exponendae. Petitur haec primo

å fubjecto ^, fed cum hoc vocabulum explicatione indigere videatur^{.> ac-}

curatius in id inquirere operae pre- tium esfe ducimus. Subjeftum ita-

que. i« Philologice furntum latinis fcriptoribus id hgnificat ^, quod fub-

ditum efc alicui Sccahbus expohtum

multis. ^2. Pbilofopbicé & lic opponi- A/fubje&um praedicato ^, & in enuncia-

tione illud perhibetur^dequofitaffir*

matiovelnegatiorei. V*G.Sidicerem

liullum hominemrationalem elfebru- tum; tum bratum eft fubje&urn hujus

cnunciationis , licet non primo fed

ultimo locoht pofitum; nulluni ho-

minem rationalem praedicatum eil ^, quod de fubje&o enunciationis bra*

to negatur. 3. Subjeäum inb&[torns leu

in eil intelle&us nofter qui hoc

habitu inftrui _opus habet, quo etiam Logica å reliquis habitibus differt.

Objetti toco, adaequati, ea commcde

obfervanda nobis veniunt, quae com- mode inftrumenta veritatis docent,

6c quae ad illa utiliter explicanda&

ufurpanda funt neceffaria. Hac ra-

tione<;fubje&um & obje&um coinci- dunt, notat enim fubje&um 3c illud

circa quod aliquid -qccupatur; adae- quati dixi ^, quafidoquidem obje&um Logicum quaeramus, &c folliciti vel

rnaximé hmus de illis, quae å Logi*

ca docente proxime 6c adaquate ju¬

re tradi pofiintdebeantquej licetnon inficias iverimus vocem obje&i di- verfimode explicari, uti videre eft a-

pud Zabarellam, Scheiblerum alios*

que;fuffecerit in prsefentiindicaffenös

nihil aliudperobje&umLogicum intel«

ligere quam id quod Logica confide*

rat, & quodnam illud ht ^, uti mo¬

do diüum, quod jure hodierno tem«

pore in Academiis Scholis å Lo* Jr

gica docents e-xpeöari queat debeat.

que, imirveto tripisx efq i, inda-

gars

T

m cmm

gareveritatem.. Objieiunt nobisnon-

nulli dicentes finem Logicae eüe be¬

lle differere. Sed benediiferere ^cum

tendat ad finem non poteil eile finis

ultimus♦ Gur enim bene disferis,^an-

non propterea, ut veritatem confe*

quaris? Sic medicus non adhibetme-

dicamentä ut adhibeat tantumf Sed

ut illis adhibitis fanitatem reilituat, vel confervet. Praterea niilius affir-

mare poteft bene disferere quendarn,

niii cognofcat eundem ad veritatem

tenderc. Nec iilorurn nunc proba-

mus opinioncm negantiurn veritatem

esfe finem Logicae ^, propterea qnod

tant um affedio fit enimciationis,tan~

quam partis Logicae, Sc ita nonpoi-

fit esie finis totius, in eo manifefte falluntur: Nam quamvis veritas in

enunciatione fit, tarnen cum eadem faepius nos lateat, ideo difcurfus ad-

hibetur , ut veritas illa manifeftior

reddatur: Syllogifmi enim pranaif-

fae funt propter approbandam &ne- gandam conclufionemi at conclufio

git enunciatio 9 quare fequitur totum

v

Syllogifmum propter veritatem fieri.

2. Cognitam veritatemfblidis argu- mentis é penu Logico deprorntis confirmare, & contra cujusvis futiles exceptiones & inftannas vindicare.

3. Aiiis eandem tradere & _expone#

re. Nec Facile toleramusditTerentiam illam _, citra ^avjoAoylug Vitium ,

qua Logica dicitur ars bene disfcren#

di; ideo particularn illam benezxclu- lit &c expunxit é definitione hujus difciplinaB Pifcator comra. in Dial«

Rami. Per vocem disferendi nihil aliud inteiligunc _Logici, quam dum quaevis argumenta apte difponunt,

hoc eft rite enunciant in axiomate ₃ concludunt Syllogifmo ^■ _inque ordi-

nem redigunt methcdo. z. Argu-

menta ad quodvis thema propoiicum

oftendunt , declarant , ..eon6rmant ,

conFutant aut amplificandum prom¬

pte & convenienter excogitant. 3.

Accuratas rerum definitiones, diftri- butiones & proprietatum explicatio-

nes tradunt. _4. Quesllbet tra&atus

& aliotum fcripta in fua _principia

tc-

refolvimt , inque iis veritatem vel

falfitatem cnunciatorum, confequen-

tiam aut inconfequentiam argumen- tationum, itemque ordmem aut con- fufionem expedite dijudicant.

Ex fingularibus univerfalia &viciffim

ex univerfalibus fingularia ^, femper-

que ex principiis 8c natura notiori-

bus ignotiora colligunt. 6, In col- loquiis denique 8c disfertationibusde

unaquaque re ner-vofe difputant. Id eft, thefi fuae fidem fufficientibus^ra-

tionibus faciunt , errorem autem ac

falfitatem in opinionibus aliorum

fubito deprehendunt ^, celeriterque rejiciunt 8c refutant. Ceterum 11011 fatis commodum videtur hoc diffe- rendi vocabulum _, quia ro diflerere primo intuitu videtur aliquod ver- bum tropicum defumtum ab hortu-

lanis & feminatoribus. Ideoque o-

„ mnium optima videtur illa definitio,

quam hujus difciplinae dedjit B. M.

Profesf, Aurivillius in Procemio de natura 8c conftit» logicae»

§. IX.

€8 (20 m

5. IX.

Quid porro per vocabulum veri-

tatis intelliganjus, nunc explicare iri

animurn indusiimus» Veritatem Phi-

lofophi ftatuunt effe triplicem; ^1«

Meiaphyficatn, qua veritas eft confor-

mitas rei cum intelle&u divino, di-

citur alias veritas in elTendo &trän-

fcendétalis:conformitas videlicettalis,

quae congruaeft rebus creatis6cdepen-

dentibus juxta Dei beneplacitum.

Siquidem conceptus Dei propriae &

primae meniurae funt entium. Ve¬

ritas autem cujuslibet entis eft con- venientia cum propria 8c prima i- plius menlura. Quia enim res crea- tae dependent juxts-fuum effe åcauf- faproducente,iIlarüeffeverü eritquado

intelle&uiproducentiscocordant.Licet

autem effentia creaturaruobjiciaturin-

telleäui divinout cognofcenti,ita ta¬

rnenhoc-fitut limul ^earumfitmenfura,'

Quandoquidemenimintelle&ushuma-

nus,fecundum Philofophos ^, ab ipfis

rebus ad intelligendum movetur, dum videlicet hae fui quafi fimilitu«

dinem in ipfo imprimunt; res i r