• No results found

PETRI FINEM

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "PETRI FINEM"

Copied!
16
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

DISSERTATIONEM ACADEMICAM,

FINEM

ORATORIS,

EXHIBENTEM,

CONSENSU AMPLISS. COLLEGII

IN ILLUSTRl AD SALAM ATHEN MO,

Sub moderamine

CELEBERRIM I V IR I,

Mag. PETRI

EKERMAN,

Eloqv. PROFESS. Reg, et Ordin.

PRO OBTINENDA LAUREA PHILO SOP HICA,

CANDIDO BONORUM EXAMINI

modeste submittit

LAURENTIUS L. SVENONIUS,

WEST ER- GOT HUS,

In Auditorio Gustaviano

die 3/JVta/i, Anno MDCCXLVI,

horis solitis. Ai.

STOCK HO L M l JE,

St anno Grefingiano.

(2)

D. D.

$. i.

omini, quem infinitis, fupra res

creatas, parafangis, evedtum

»

voluit benignifiimum Numen,

ratione & libere agendifacultate

exornato, id vel maxime con-

.

venit, ut temere 9 & occlufis

»

quali oculis, in fundtiones ob-

eundas nunquam ruat, fed cui-

libet liberas adtioni certum praefcribat tinem, hoc eft,

fciat, quare hane vel illam a&ionem fufeipiat, quibus-

que, via incedendo breviflima , fit ufurus fubfidiis,

adeoque ea & eligat, & inter fe ita connedfot, ut pro-

pofito infervire queant fcopo* Etenim hic lapidis

inftar lydii erit, ad quem examinentur, fingula, qua?

illi obtinendo praeparantur, & praeparata, ex regulis fapientia?, adaptantur* Quod fiquidem a quolibet,

libere

(3)

Se5 Y * c && h

libere agente, inmaximis& minimis invefbo& opere,

©bfervari debeat, quanto, qua?fo, magis idem tenebit

Orator , fapienter & ornate in loquendo qui , nullo

non tempore, occupabitur. Abillo enimverbafa$uro(

abque iplius ore, pendet ut plurimum frequentiffimae

audientium corona?, fxpe etiam integra? nationis, falus & Felicitas. Oratorem itaque, fi quem alium,

ad certum collineare oportet finem, quem in fingen- do,formando&perpoliendo totius orationis corpore»

tanquam helicen & cynofuram,fpe&abit, ne vcl, dum

minus promifiis fperatisque pratar, vana fpe ad-

ftantes eat ladlatum, vel ,dum» plus jufto , fimbrias

di&ionis dilatat, naufeam creet Sc faftidium, voto- que fuo excidat longe infeliciflimus. Quod cumita fit, haud ingratum Tibi fore, auguramur , B. L. fi nonnulla, qu^ ad finem Oratoris pertra&andum du-

cunt, mitiori Tuse cenfura? heic fubjiciantur* Prius vero,quam hoc adgrediamur,perpauca depraeftantia

& ufu loquela?, feu facultatis loquendi, pra?mittere conftituimus.

§. IL

Deum, in producendo & exornando tum macro-

cofrno, tum microcofmo, gloria? fuée manifeftationem, Sc, quam cum hac ar&isfime connexam voluit, ita

quidem,ut neutra fine altera vel obtineri vel confiftere queat felieitatem hominis, tanquam fines, illam vide- licet» ut ultimum, hane vero» ut proxime fubordina-

tum, iirttendifte, ex fcriptis Philofophorum variis edo-

cemur. Quidquid itaque fecit, ad hos fines per fum-

mam , qua? ipfius eft fapientia, referendum juffit. ne,

quod impium Sc abfurdum eft, fruftra quid dicendus

A 2 fit

(4)

mt

* $3 )o( £3

fit fecifle, Hinc, quo quid aptius 6c adcommodatius

fueri t hifcepromo vendis, hoc 8c Deo maxime per-

placere conitat 8c conftabit. Hominem itaque excel-

ientisfima dote naturali, id efl:, ioquela, quin hos quo- que in fines inftruftum ornatumque elle,jure conten- damus,tanto minus videtur dubitandum, quanto cer ti-

us eft,illam inftrumentorum, quibus homo in iftis con- fe&andis fruitur,externorum aptiflimum efTe. Rationis

6c fenfuum externorum opepotuident quidem homines, loquendi facultate carentes, deDeoejusqueperfe&io-

nibus 8c operationibus aliquam fibi adquirere Cogni¬

tion em; {ed quam ? qualem? quantam ? Sexcentis,

auiim dicere, laboraret illa opera difficultatibus, fer-

monis commercio cum aiiis fublato, Quantumne temporis 8c aetatis ad gradum cognitionis infimum

obtinendum requireretur ? Ad imbecillitatem intel-

leåus 6c ingenii humani tarditatem vel rantillum ad-

tendenti? id erit in propatulo* Etenim experientia

novimus , mukös in hoc rerum articulo adeo fegnes,

an hebetes cfie in cognitione Deicomparanda? ut non nifi, poft longam aunorum inftitutionem, eadem vel

le viter tingi > primäque ejus rudimenta vix capere queant«. Quanto rudiores, credamus, fuiflent, defii-

tuti Ioquela V Utdeverbi revelati notitia, fine loquen¬

di facultate, adquifitu omnium difficillima, nihil ad-

dam, fcientiae, jufti 6c injufti, honefti rerumque na¬

tur alium quas, mirum quantum , Gloriam Dei illu- ftrant, quam tum habitune eiTent faciem ? Gerte? nifi fapientisfimus Creator homines Ioquela inftruxiffet,

qua alter fenfa animi cum altero communicare , 6c difputationes iniiituere pofifet, quo fic tandem veri-

tas,

(5)

$3 )® C $3 5

tas, omni contradiflione fuperior, tanquam ignis ex coMone chalybis 6c (Uicis, elieiatur5 certe, inquam,

exilis admodum & in multis fere nulla

,

ne dum fo- lida , rerum divinarum naturaliumque fperanda eilet cognitio» Quid , quod. An iilo cafu , pötiffima; fere

parti Gloria Dei manifeftationis , quse fubje&iva oc

formalis audit , celebrationem intelligo nominis Di-

vini, nullus relinqueretur locus, occafio nulla» Hin c quantum faciat loquela ad felicitatem internam, facil-

lime is concludit, qui noverit,quam arélo h^ccogna-

tionis vinculo contineatur cum notitia Dei rerumque divinarum. Nec minorem ufum pr^ftat in nobis ex¬

terne perficiendis» Fuit hxc, qnas primum videtur

allexifTe homines ad ineundas focietates, condéndas

civitates

,

& inflituenda imperia , ex quibus tota quanta dimanat felicitas noftra civilis. Fuit & elf

h^c maximi omnino momenti in hisce bene conftitu- endis, formandis, amplificandis, ditandis & exornan- dis» Literas taceo & fcientias theoreticas, auro con¬

tra pretiofiffimas, do&rinam pr^tereoque morum ,

quse Cmgulx aeternis jacuiflent fepultas tenebris; quo- tidianam loquor -converfationcm , qua; horrida , in-

culta & injucundiflima, necesfe eft, fuiflet» Eft'igi-

tur loquela, ut titulos quosdam ejus perhonorificos

recenfeam, copula hominum , vinculum concordia?,

novacula rixarum, vindex veritatis

,

malleus meii- dacii, calcar virtutis, fulmen v i tiorum, cos ingenii,

fvadela völuntatis, faber fortunae, domiha rerum ,

imperatrix denique animorum» Neve teftimonium

huic veritati defit, audiamus Iiluftr* Pufendorffium L»IV» ct i» §. i» de jure Nat» 6c Gent. „Hujus (lo-

A 3 ' ': „quete)

/

(6)

p

6 83 > ° ( 83

„quelse^opeunus alterum docere & tinus altericom-

„modisfime imperare 6c imperata intelligere poteft

„cicra qua? vix ulla , aut non nili incultiffima inter

,,homines focietas , pax aut difciplina föret» Et

„cum, qua; fingulos premit, imbeciilitas commodif-

„fime aiiorum auxilio poflit difpelli, 6c vero alter

„ad opem mihi ferendam fe nequeat accingere , nifi

„defideria mea intellexerit, id quod promtiffime per

„ligna 6c cumprimis voces articulatas fieri poteft , quid loquendi facultate prasftantius ? Non erit igi-

tur recufandum, quin loquela , utpote ad illuftran-

dam Dei Glomm 6c promovendam hominis felicita-

tem quce maximopere conducit, eos quoque fines

confedlari debeat» Quis , inqvit Buddeus , Phil»

„Theor. p. V. c. VII. §» XIII. dubitare aufit, finem feu

„fcopum Dei in corporis formatione fuifle, quem 6c

„partium ftru&ura , 6c ipfe effe&us luculentiftime

„prodit ?

§. III.

Vidimus commoda, quibus, ab homine percipien- dis, linguam deftinavit ipfe Deus : jam cum ex fine

intelligatur agentis voluntas, 6c voluntas Dei fit ho- minumlex, nec lex concipiatur fine obligatione,

vel inde perfpicitur obligatio in fines, quos fupra no- minavimus, loquelam ejusqueefie&um , fermonem, dirigendi. Si porro 9 omni fermone , quilibet in- terpretem gloria; divina; agere debet, Oratori idem, fine ullo dubio , erit injun&um» Accigens itaque fe Oratormuneri rite obeundo novit, uti nosfe eum

quoque oportet, fibi in eo efte defudandum 6c elabo-

ran-

(7)

£3 )©C £3 7, randum

,

ut non modo gloria divinse debitus conßet honos, Ted , quam per orationem fperare fas eft,

utilitas ad auditores redundet multo uberrima. Hinc, nifi ita fuerit comparatus Orator, ut, neminem non modolasdat, verum lingulos, quoadfieri poflit,per-

ficere ftudeat, officii iui.pr-rtes haud impleviflecen-

febitur, Addo: mej tire & defipere potius , quam

fapere, dicendus erit, ceteroquin fcientifhmus, nifi propofito felicitatis auditorum leopo invigilare ma¬

nibus pedibusque , ut ajunt, connitatur. Manca,

„tefte Cicerone L. I. c, 43* de Offic., quodammodo

„atque incomta eft cognitio contemplatioque natur se,

„fi nulla adio rerum confequatur, Ea utem adioin ,,hominum commodis tuendis maxime cernitur*

Immo, hoc confidentius felicitatem auditorum fi-

nem Oratoris ponimus* quod alium non agnofcimus

Oratorem , nili qui fapienter dicaf* Sapientiae ver o

cum felicitate tam arftum intercedit neceftitudinis vinculum

,

ut Illuftr. Leibnitius per Scientiam felici¬

tatis vfapientiam interpretarihaud vereatur#

$. IV.

In eo itaque nervös ingenii, induftriat, (ägacita-

tis, aetatis, animi & corporis contendet Orator omnes, ut perfe&iores & feliciores reddat auditores. Scilicet, quotquot homines funaus , felicitatem adamamus, fufpicimus 6c exoptamtrc finguli, fed quod ömniuin

voto non ubique refpondeat effeftus, id quidem par¬

tim ignorantia; tum ipfius felicitatis , tum fubfidio-

rum ad eam obtinendam neceflariorum , partim fo- eordia:, negligentia & perverfa? mediorum adpli-

cationi

(8)

63 )®( $3

cationi eft tribuendum*. Etenim , poftquam, in capite generis humani, femel eheu! debiiitatum fu-v

iflet lumen rationis, adeo in felicitate fua promovea- da ignarus eft homo tantum non omnis, ut, adto- niti inftar, charybdin ab una parte, fcyllam vero ab altera, vitando* ubi turiftirnus mentem figat&pedem

dubius omnino fluéhiet. Interim aridus ager ve- hementius non fitit aquam , quam hic cupiditate ar- det felicitatis, Cum vero Oratoris fit felicitatem audifo¬

rum pro viribus querere, & felicitas, cujus adeo avidi flint, per ignorantiam & perverlam fubfidiorum, adpli-

cationem, Iangvorem item & negligentiam impedia-

tur, patet, cardinem operas Oratoris in hoc volvi vertique , ut malis iftis medicinarn adhibeat , & de- fiderio faciat, quod fatis eft , quo tamdiu in votis.

liabita felicitas, pullulet, exfurgat, germinet, flo- refcat, maturefcat;-Én! campum? antequam ad hane

metam perueniat Orator , emetiendum amplifiimum*

En! rupem celfiffimam prius occupandam, quam vi- öoriam canere liceat. En! finem arduum, fed juxta

tarnen maximi faciendum* Hoc igitur opus Oratoris,

hic labor , auditorum querere falutem & felicita¬

tem* Quid, quod hic idem finis adeo ex afTe con-

venjt cum illo: paßt meas obes, quem Salvator , Joh»

XXI* v. r 5* i6, 17«, Petro , tenelJo fuo adhuc Ora-

tori, praefcripfit, ut non nififverbis differre videan- tur*

§* V*

Sed obtinetur hic finis tanto difficilius , quantö

abftrufior eftfelicitas, & via, ad illam ducens m2gis

anfra-

(9)

v

53 ) o- ( gg f

anftadibus, magis fpiriis fentibusque obfita , quan-

to etiam auditores ratione fexus , flatus , cetatis ,

temperamentorum & iniinitarum propemodum cir-

cumftantiarum folent variare. Nodes itaque& dies

in eo confumet Orator , ut veram hngulorum inda- get & adinveniat felicitatem , eamqüe inven-

tam muniat , monflret <3c commendet: ut 7i%ootcv

\j^?ujöj vitiorum expifcetur ipfamque matricem

malorum exenteret quafi &evellat: ut denique cla-

vem, quaporta, utitadicam» atrii felicitatis refe-

ratur , fuis teneat manibus«. His enim nondum in- veftigatis, fruftra erit omnis ejus labor , omnis or-

natus, omnes tropi, omnes flofculi, fchemata & pig-

menta omnia. At vero hsec confecutus , inoffenfo pede properabit ad orationem condendam, fed cui

tarnen plurimum adhuc itineris reftat, prius confi-

ciendum, quam auditores inviridiflima feliciatis pra¬

ta fe deduxifle queat profiteri.

§♦ VI.

Idcirco has etjam difficultates fuperaturus, bona, qux in finu fuo fovet felicitas, non intermittit

ferio inculcare» Eft utique commendabilis, ubi fin- gula in hoc uno , quod auditores perficiant, confen- férint, ubi apte inter fe fuerint conjunda? ubi con- cinnam pras fe tulerint harmoniam. Inerit vero in

oratione , fymmetria & rerum, & verborum, & per-

fonarum, cum ftgillatim, tum conjundim, cujus tum maxime compos fiet Orator, fl argumentis idoneis, fl

verbis materiam adaequantibus,fi refpeduifimulper-

fonarum, elegantem fuperftruxerit Adionerru

B VII.

(10)

io 53 ) o ( 53

§> VII.

Jufto jam ordine ad ilium Oratoris finem,quern

Rhetores ultimum nominare folent, nos vero inter- medium dicimus, eumque duplicem, pro diverfitate duplicium argumentorum , theticorum, puta, & hy- potheticorum,conftituimus.Intheticis argumentis au- ditores convincit rationibus fufticientibusadfenfum ipfis» velint,nolint, quafi extorquetjin ceterisvero per- fvafifTe tantum & quibusdam rationibus,licet convidio- niplerae minus fuftkiant,ad adfenftimpropofitioniprse-

bendum allexifte contentus eft* Etenim Orator can-

didatos felicitatis manu quafi ducit ad metam viam- que ipfis pandit compendiariam; idcirco veram qui-

dem illam utramque oftendat, neceffe eft: at non fuf-

ficit oftendifte folum, debet etiam usque eo progredi,

ut fint certi, ut non dubitent; id rationibus fiet vali- diffimis, quibus auditores non poterunt non adfen-

tiri, ergo habet quod debuit, quodque voluit, nempe convicit illos, reddiditque eos de ipfa veritate certis-

fimos* Convincendi autem funt, non folum verita-

tem & facienda, fed etiamfalfitatem& fugienda , ubi

fuerit opus, proponendo* Ratio ne m li quasfiveris',

cur convi&ioai non coiicedamus locum in argumen¬

tis hypotheticis , me quidem judice,hcec eft, quod

nullas ibi dentur rationes fufficientes, qux folas con- vi&ionem pariant* Si itaque in argumento hypothe-

tico operam fuam collocet Orator, penfitatis adcura-

tiffime circumftantiis, & rationibus, quas pro & con¬

tra. utdicitur, excogitari potuerunt, difcuffis omni- bus, ingenue fignificabit pro quanam parte plures

pugnent rationes, motiva piura; adeoque, fiquidem,

(11)

£3 ) ° ( £3 « in agcndo rationaliter , omnes fequimur motiva for-

tiora , prasbebunt quidem audientes adfenfum ratio-

nibus praevalentibus, fed, hx quoniam non fufficiunt

omni dubio eximendo , idcirco nec convincuntur, fed perfvadentur»

Vulgo quidem omnem hunc finem perfvadendo

abfolvi ftatuitur; Verum, quo jure id fiat, ex fupe-

rioribus forfan conftabit. 1 Abfit tarnen, ut T&> per- fvadere, proprio fenfom fallendi tribuamas, quem ad -

modum autumat Celeb» Walchius in Lex» Pil» fub

titulo Eloquente» Uti nec ipfi pollicem premimus,

dum 1» c» finem Eloquentiae, proprie fic didlas, re-

fpedtu totius corporis ejus , conviåionem effe, fine

ulla reftridtione, pronunciat» Licet, prout diximus, perfvafionem adoptemus , interim tarnen , opinioni-

bus, quae nullis, vel faltem fidfis, innituntur argu- mentis, civitatem adeo non concedimus, ut easdem

extra fines regni Oratorice quam longifiime exfulare

jubeamus» „Non enim, verba funt Celeb» Canzii,

„opinioni locus eft^ ubi imperium Scientia tenet: Quam

„obrem, qui fapiens Orator, Scientiam, non opinio-

„nes, fequitur, fedulo cavet, ne nubem pro Junone,

„conjeöuras pro maturis Scientise robufe frudfibus

„vendat» Haddenus ille. Ubi vero eo usque adfcendere

nequeamus, ut aditus ad almam fcientiam pateat cu-

jusmodi cafus, in vifacommuni, dantur plurimi, tum

quidem verifimilitudine de rationibus qualibuscunque

erit adquiefcendum»

§» VIII»

Mpnuimus debere Orator em cupidiffimum effe

,„

B 2 feli-

(12)

^ sa ; o (

felieitatis auditorum 6c* dum potuerit , convidioni, vel, ubi non valuerit convincere eos

,

faltem perfva-

fioni ftudere* Utroque in cafu quod rationibus ipfi

eft utendum, earum forte origo 6c genefis aliquanto

adeuratius erit indaganda. Quandoquidem igitur ra¬

tio eft id, ex quo intelligitur, cur unum contineatur

in altero, 6c felicitas noftra ab adionibus pendet, ideoque ex illis repetenda i Oratoris fine dubio eft defcendere in ipfa veluti penetralia adionum * easque figillatim evolvere, perfcrutaturi, utrum in ipfis lateat, 6c quousque ex iilis fperari poflit felicitas, feu id,quod auditoresperficiat 6c meliores reddat* felicitas

enim coniiftit in poflesfione bonorum , 6c bona funt, quas perficiunt* Hoc fado, felicitas recondi perfpi-

citur, aut in omnibus adionibus, autin quibusdam,aut innulla, Si in omnibus, pr^cipit Orator omnes ;fi in

quibusdam,infervientes tan tum fcopocenfet fedandas, reliquas vero angve pejus 6c cane fugiendas ; Si in nulla, damnat 6c prohibet omnes* Ita tarnen, ut ubi- que defedus fuppleat hiatusque, 6c lacunas refarciat*;

novas, 6c, quoad ejus fieri poteft, intentioni eorum

delideriisque fufEcientes fubftituendo adiones* Hinc

in thefi demonftrat, nec aliam viam ducere ad augu- fta felieitatis palatia , nec alia fuppeditari pofle fubfi-

dia , quam quidem illa, qu^ ipfe proponat; 6c con¬

tra* In hypothefi vero eadem cura ollendit plura fe¬

lieitatis figna adefte in his, quam illis adionibus, plura in adione, quam omisfione, vel contra: adeo-

que ad eligendas eas adiones, quas fini maxime no- runt jnfervituras , perfvadentur aufeultantes. Eun- dem inftituit proceftum cum felicitate, quam anhe-

lare debent convincendi vel perfvadendi; nempe quot

quan-

(13)

£3> )Ö( 5 *5 quantaque bona ex felicitate fperare liceat, quam ne- ceflaria illa fint adftatum perficiendum, quamque ea, propter digna fint, qua? cum fudore parentur, incul-

cat. Etpluresubi fe obtulerint felicitatis gradus, quod faspenumero fit, tum inftituto, quantum per vires 6c tempus permiffum fuerit,examine fingularum, quas-

nam fit eminent ior 6c majus bonumpoiliceatur,quas-

nam vero inferior minusque bonum promittat, ita diftin&e exponit, ut in quibus a<ftionibus prior, Sc in quibus pofterior delitefcat, oculis quafi cernant pras- fentium finguli. En ! locos argumentorum locuple- tisfimos, ex quibus nervi 8c fingula folidiora orationis membra defumuntur, fuccus 6c fanguis derivatur uberrimus* En! thefauros, deliciis vitas felicioris re-

fertisfimos* Ex his, tanquam expenu exquifitisfi-

mas ambrofias, dulcisfimum veritatis ne&ar 6c quid - quid tam externe , quam interne, ad bene effe, homo queat defiderare , in ufus auditorum depromere no- vit artis peritus Orator* Sic ut, vel iter jamjam parantibus, vel dudum in via ad infulam fortunatam conftitutis, fi modo voluerint ipfi, nunquam deefle

queat viaticum, nunquam refrigeratio, nunquam anai-

culum j nunquam fcipio, hermes nunquam.

$. IX.

Sed in nuda argumentorum inventioné non

adquiefcit Nofter ad longe majora natus, fiÖus, e-

ducatus. Nec id permittit graviflimurn, quod gerit,

munus, 6c fumma, qua tenetur , ad plene convin- cendosvel faltim perfvadendos auditores, obligatio»

Qua propter proxima ipfius jam cura eft, ut in-

B 3 ventag

(14)

i4 ) ° C 53

ventas rationes ia jufturn redigat ordinerm Hoc

vero auditorum captui ut quam adcommodatiffime

fiat ? ab ovo, qvod ajunt, incipit, 5c dein natu- rali, concatenata , eaque maxime rationali , fe¬

rie progreditur, altius altiusque adfcendendo,

unumque ex altero deducendo, fmgula tam diu a-

ptans , fingens 5c expoliens, usque dum in justam

ftaturam, capite, 5c fmgulis membris proportio--

natum , corpus ejus orationis excreverit, & veri-

tas, bona loquor felicitatis 5c fingulas, qua; illam

generant, a<ftiones, in media 5c clariftima luce fuerit expofita. Difpofitio adeft itaque genuina 5c, qua nuilo non tempore, nullis non occafionibus, adhi-

beatur, digniffima. Crediderim enim ego argumen¬

tum nunquam validius efle , nec plus ftringere au- dientes, quam dum nativo , suo quidem ilio, col-

locatum fuerit loco, adeoque non anxium efle de-

bere Oratorem indifpofitione argumentorum, quod-

nam prasponat, quodnam poftponat, utrum hoc

fortius fit, an illud, fat enim qvodlibet forte eft,

modo locus ipfi concedatur debitus. Et fi in hunc

maxime modum , rationibus, quemadmodum ca-

tena fibulis, connedatur oratio, tota erit diftinöa 5c

perfpicua, tota, qua; intelligatur, 5c memoria? non lolum quas mandetur , fed etiam, qua? eadem quam diutiflime retineatur, facillima* Et h^ec eft gene- fis perfpicuitatis, quam Rhetores tantopere, idque

fumtno jure, commendant in oratione

,

hi funt fontes, unde lympharum rivuli, tot fteriles agros,

tot arida prata irrigantes, tot animos ad varia ob-

ledamenta invitanfces, profluunt limpidiflimi.

(15)

) o ( is

§. X.

Argurrentorum ordinem excipit dele&us ver¬

borum ; idcirco ea deligiü, quibus res quam adcu-

ratiffime Square poffit, Orator. In hoc vero ne¬

gotio ifa perfonam fuam agit, ut non folum eun-

dem , quem habent auditores, conceptum cum ver- bis conjungat, 6c easdem res lifdem , atque ipfi, e-

loquatur verbis, Ted aureum iilud ^btov obfervatu-

rus, maximas etiam res magnificis verbis, me- diocres mediocribus, tenues tenuibus, lastas tetis,

triftes triftibus exprimat* Prteterea rationem per- fonarum habet, ne immemor prsecepti, apud quos fit didurus, arguatur. Aliis enim enim verbis u-

ti decet coram Rege, aliis coram ipfi fubjedis ,

aliis coram Optimatibus, aliis coram inferioribus ,

aliis coram eruditis , aliis coram inficeta plebe, 6c

aliis coram aliis. Quid multa ? fingulis mentem fuam, verbis quam maxime cuilibet familiaribus, ex-

plicat. Ubivero, quod perfa^pe accidit, coetus au- dientium ex diverfa? conditionis hominibus coaluit,

ibi vel plurimis , vel Optimatibus » vel cuicunque parti perplacere difcupit , fefe adeommodabit 5 ne

optatum exfpedationemve ullius fruftretur bonus

ifte Orator*

§. XL

v v

Oratorem

:

hisce rite perfundum , exiftimsre-

mus omnem ofiicii menfuram, omnesque explevifie

numeros«. Ar vero non efi; ita* Hinc videre licet

eum altius adfurgere , 6c eminentioribus coloribus

ac pigmentis orationem fuam diftingvere. Quod fit,

cum

(16)

t<5 S3 ) o c

cum verba Troporum fpiramentis animat: cum fen-

tentias dulciffimo Schematum concentu exhilarat:

cum res abftrufiores variis fimilitudinibus , ex re¬

bus in fenfus ipfos incurrentibus , eosque volupta-

te fingulari adficientibus, illuftrat, & ipfis fenfibiles quafi imagines induit : cum denique contrariorum oppofitione veritatem adftruit. Hujus vero artificii

machinas admovebit Orator, non tam propter rem

ipfam , veritatisque profeffionem , quam ut audrto-

ribus felicitatem , quam proponit> gratam reddat,

utilem

,

perjucundam. Nec adeo id erit mirandum, quod hoc modo, fimul veritas, qua nihil optatius , acceptius nihil, fefe infmuet» Etenim in ejus modi

locutionibus & amplificationibus, largam idearum

me (Fem fubminiftraturis, plures occurunt varietates, quibus, in uno confentientibus, maxime oble&amur

& commovemur. Hisceexplicandis, nec non Adio-

ni Oratoriet: , paulo diutius immoraremur , nid

otium nobis facerent eruditas aliorum lucu- brationes , fumma tantum capita finis

Oratoris contentis heic

tetigifie.

Soli Deo Gloria.

References

Related documents

tio atque imitatio. Hinc multo magis, ut habitus omnes, qui in actione infunt, exercitatione difcitur, quam pra- ceptis. Nec pracepta heic dari poflunt καθολικοί fatis,. quum

naturam diligentius cxaminando , cemit quid honeftum fit, quid turpe, quid ju- ftum, quid injuftum, quid expetendum, quid fugiendumj ita illa in Palladis col- les &amp; abditiores

do , quid per licentiam, quidve per plebem intelle&amp;um Velimus, praemittamus. Lkentia nihil aliud /ff, nifi de- Jetfus rtBitndinis /Etionum, ad finem ^civitatis adcom-.

po ris, vel perfonarum, utrum bene de illo fentiant audientes, nee ne; utrum denique eum ftudio in fe fqrri , v&amp; minus, perfyaG fint, fine dele&amp;u„, &amp; quic- quid in

fefe oppofuit , ne rigore earum ipfe a nitidiori cultu pro- hiberetur. b) Quid dicam de ejus in artis architedlonicoe fbudio luxuria, cui majorem impendit curam fumtusque

raverit, quid tum erit juftius, quam utdifciplina militaris. vi &amp; rigore fuo ejusmodi ignavum &amp; pigrum alumnum corrigat

de repubiica litteraria optime meriti, Voffius, Morho- fius, ceteri. Quid, quod ita cum agatur res, ut agi, debet, tam Oratoris, quam auditorum, illorum auclo-. fitatem

Stella? illa: fixa? , quas recentiores Aftronomiv^talogo Stellarum fixa-. rum veteri addiderunt: ut Excel- lentiifimus Thyco Brahaeus