NIBUS ur

•<£

B,F, F.

_(^S.

Excrcitium Academicum

ur

Dtj>

SALUTATIO-NIBUS

DEORUM

GENTILIUM.

Quod,

Cum

_{ConfenfuAmpUjf.Facult.}

_Phi~

lof.

in Regia Academia

_Upfalienß

Sub Prjesidio

VIRI _lAMPLlSStM

Da

_JOHANNIS

_A;

,

BELLMAN

)

_Eloqu.

_{Prof. Reg. &}

_Ordin,

Publico examini _modefle

_fubmittit

\

Petrus

Helfingüs.

In. _/Judit.

'pufl. Majoriadd.20.Juqii

Anno•MD CCFI.

&

S:se R:ae

M:tis

Exirniae Fidei

VIRÖ,

SerenifJ.REGINÅL

SECRETARIO, net non

Caufartim REGIS A&ori,

Generoß)

atque

Nobtltsßmo

D O MIN O ,

DN

I01IANM

Domino in &c. PATRONO MAGNO.

Oh

_Singular

_em.

_{Tuwn. In.Me.}

_Favoretil.

Nee. Non. Inmmerä. Collata.

Benefi-cia.Accipia).

Generofe.Domine.Qju*

fo.

In.

Signum. Animi. Ad.

Obfequia.

Taratisjimi.

Academicas.

HaJce.Pri-mitias._{Quas. Tanto Patrono. Sum¬}

ma. Animi. Teuerättone.

_{Offert. Et.}

Confecrat.

Generofi _{atqué Nobiliflimi} Norrriiiis Tui

humilümusclkns

V I RO

?lur. Riverendo_{ér Chzrijjimo Domino,}

Mag.

GUSTAV

Ö

ADO^PHO

_Sjnm&W

Eskilstanen ium Ecclefiarum

Pa-itori & _Pr^epofico

_digniflimOj

Euerget^

xtatemcolendo,

BeneficiisTuls innumerkPl. Rev.

Domi-ne_{Trddpojite^devinäiffimtiiego,}

_dum

m:met _{intueor, measque vires g*-a~} t<e voluniati _{partim rejpondeiités:}

ad benevolentiam _{tudm propero,}

defejfe

coniendensy

vein, hocée

qudle-cunque

Jpecimen

Academicum

in

tef-feram grall animi fufcipere> eoqae

nomine denuo _obligare

Plur. Rev. & Clariff. Nominis Tui

Cultorem adEdttom

Per-Rsvevendo

_{DoäiJJhnoque}

_Domino,

Dn. OLA O KANICK,

Paftori _meriti0imo>

utPatrono_{quondambenigniffimo, ita}

omni _{venerationishonbrefem«} per coJendo.

Per-Rever.

_{atqueDofliflimoDomwo,}

Dn. MARTIN.ROGSTADIO,

^aftori Eccleflarum, quac in Sftorbo &

iSiwåttt _colliguntur,

vigilantifH-moj _Confangvineo

hona-ratiflfimo.

Spetftitiffimo

_{atq;PrudentiJ]imo}

_Domino, Dn.

_JOHANNI

_BROMAN»

Regiorum ex Boreali_Helfingia

reditu-um Praéfe&o _{föllertifilmoj} Euer-getceaiftumatidimo.

Referenda _{atque DoEliffima}

Domw»y

Dn.MARTINO

_@ftant>bO$/

Comminiftroin 9?orafa&

f£rbnelauda-tiffimo, _Confangvineo

Optimo.

Nominibus_{Veflris reverenter} fnjpicien-dk, laborém huncAcademicum,

_etß

riOn ut*debuit elaboratum , ingrati

tamen_unhni

_{teflimoniumfubmijje}

D. D.

1k I

Sic

_aliquod

Nu-men,

ufemque

co-lendum,etiam

Eth-nici,

quamvisdivi-norum_oraculorum

~

lumine

déftituti>va-riis_{modis Deos fiios}

adorandi,

pla-candi,&reverentiam_ipfis exhiben-di _{haud obfcure}

exprefTerunt. Cu¬

jus

rei veritatem ex monufnentis 1

éorum

pofteritatireli&isdeprehen-dimus. _{Qu^ quia}

pene infinita_j funfc unum _{heic fuffecerit. Cice¬}

ro

_(a)

_Deos

venerar_{i, inquit^ &1}

co-A _lere

ém. ,• . , . .

leredebemus ; _moxque

docet,

_qua

etiam in re cultus _verijs confiftat:

Cultus Deorum _{eß optimus,}

idemqueca-ftijjimus atque

fanthffimus,

plenijfimus-quepietatk, uteosfemper pura,

inte-gra, mcorrupta,

veneremur, mV« Thilofophi

fö-lum, verum etiam Majores

mjlri

juper-flitionem

ä religione

feparaverunt.

Trojani, aquibus

muita

ad

Roma¬

nos facra tranfierißit, hoftium

ad-ventu

perterrefa&i',

auxilium å

Nu-mine fuo _petunt.

(ßj

Jupiter

omwpotewprecibus

ßfletferk

ullis

^Afyice

nos: - - -

-Afpicientes

enim

& intuentes

Dii

favere &_juvare

_credebantur.

Sin-gulos

eorum ritus

in

colendis

Diis,.

nec crafla mea Miaerva delineare

valet, neque

hx

pagellas

ferunt_,,

Suffecerit_{ergo me aliqua}

_hac

occa-fione

_protulilTe

_de

Salutationibus

Deorü,veteribusuiitatis, quateniis

etiam

]

etiam

Iis eoutinebatur cultus ali-J _{quis Deorum Gentilium. Alios}

eorum ritus videat B.L. ft

_volupe

eft, _{apud Alexandrum} ab Alexan¬ dra.

.

Tkef.

IL

A

_Ntequam

_{ad ipfius} Differtatio-nis _{pleniorem tra&ationem^}

progrediar, _{paucis indicare lubet,}

quidper

_{vocabulum,infrontifpicio}

adpofitum

, intelle&um voluerim,

undeque

traxerit fuam originem_».

Habet Salutatio fontem fuumin vo¬

ce Salus; _{quas vox notiflknånotior}

bonam _{per omnia valetudinem}

de-fignat. Sic

_fajutare

_{dt falutem}

di-j cere alicui eftjubere atque optare

aliquem

bené in univerfum

_re&ecg

vale.re;

_idque

_{proximo fignificatu.} Poftea vifus eft hic mos tam

hone-ftus,ut adindicandam_ergafuperio^

tes _{reverentiam, illum}

ufurparint

inferioris _{potiftimum fortis}

homi-ftes. Dehinc Ethnici, _omnis

vani-^tis _{pleni, facrum tandem illum}

habue-4

habuere _{ritum, propriamque vo*}

eis _{fignlficationerrt in impropriam}

tranftulerunt, accipientss fere

fa-lutare _{pro adorare ;}

interpretanti-bus fic mentem eorum multis

au-ftoribus, id quod, Deo favente, ex 1

fequentibus patebit.

Th. III.

AD

re

ftabiliendum,

_{pofitam alicubi}

vocem

faluta-pro adorare,

plurima fcriptorumtam

Hiftorico-rum, quam Poetarum &

Comico-rum _{teftimonia invenimus.} SicCa-to _{(y) de*falutationibus larium}

do-melticorum : Paterfamilias ubi

ad

villain v_merit, ubi lar_{em familiärem}

falutdrit &c. Lar familiaris dotni

a familia _{colebatur, hocque nomi¬} ne di&useftaddifcrime larium

pu-blicorum; vid. Turneb. _{(J") fic et- j}

jam Mart. _(?)

Vade_{falutaiumypro me, UberIrepiberis}

Ad Troculi hitidos

_ofjiciofe

_lares.

Ex-(y)cjp.2.dere ruß. (S)adx>,lib, cAf).4?*

Expreffis verb

is

Turnebus (£)

o-ftendit transeuntes

_religiöse

faluta-tioriis ritu falutafle_{Deos; nam,}

in-quit,faiutare,prö

Deosadorare«

po-j

fitum

eflTe,idem

conftac exLivio,

(*)

) übt pro rebus bene geftis

falu-tare Deos hoc eft _{gradas iis agere}

jübentur

cives, _quippe

_quod

_{aäa_a}

ipforum fortunafie illi

exiftimaban-tur. Prator _{extemplo edixit, ut}

/Edt-tuiades_{Jacras omnes tota} urbe

aperi-rent, utcircumeundt

_falutandique

_Deos

agendique

grattaspertotamdiempopu¬

lv_{poteflasfieret. Neque ofcfcure hoc}

innuitMartial.

_(£).

Muhlsdum_precibus

_{Jovem falutat.}

Addit _{etiam preces,utmeliusintel«}

ligatur,

quid hoc loco_fignificetvo*

cabulum Salutationis. Sic &

Ovi-dius _(i)

Protinus _{egrejja fuperis,}

_quibus

_intuh

facra efl>

Phvct

_falutatk

_{thura merumque}

_damiu\

B &

(I)JtS. Lib. 2_{Si. cap.ty, (»)} Lib. Hiß._p,

vj ,

& Livius _{(x} dicit: Deos,}

_qui

ur-bem Romarn

incolérent,

_Senatum-j

que &

Populum Romanum

faluta,-tum fe venifle. Ex

falutationeJa-ni _{(cujus teinplum Roma?}

_erat)

fa-<äa _{injtio a-nni, probare etiam}

_licet,

hunc morem religiofum

habitumL.

fuiife; cujus fit mentio

apud

Mar-t&i»

(A).

Te_prjmmn

_{pia thura}

_{rogent, re voce}

_for

latent:

Purpura

tefäix,

te c

olat

omnu

honos:

Ubi _precibus

_contendimt,

_velit

Ja-nus patefacere

fupplicibus aditum

ad_Deos;

_{fiquidepiautumarunteum}

omnium rerum _parentem &

prin-cipium efie, ut liquet ex

Ovid.

(^)

Salutandi vocem in hac cultus

di-vini notione _ufurpavit

_Chryfalus

fervus

_apud

_Plaut,

_(y),

_ubi

Apolli-nem _tanquam.

veftibuli

praefiaem,

qualis

fingebatur

&

Bacchus,

invo-,

1'fo-

_cat,

(y.)lTk 44.Hiß. (a)Lib. s. Épig. B.ad

Ja-num. _{fah Lib,I. Faßi (*)} Bacchiaft.t*

cat, ut Turnebusinadv. delaribus

i virinis.(£) Verba Plauti hascfunt:

Saluto tevicine _{Apollo, qui<edibus.}

Pröpwquus

noftrk accolis,

veneror-' "

tyie

te.' ;

-Plura _qui

_{defiderant hujus}

_rei

riibniä, confulant Macrobium (V)', Arnobium _{(pr) Apulejuril(V) , nec}

riön'Alex, ab Alex. _{(>), ubi alle rit} iriägnam kiudem fuilTé iis/qux

cla-ris 'taftiiliis liati efTent , falutari å

fuis _{dientibus, iion folum catervis}

legatorum,

led

& tenuioribus ami-eis*; & in hunc locum _Tiraquellu de Salutatiombus Veite Romani.

5%

I

V.

VIfis jam au&oribus

teftimoniis _pro

_{adftriien&rädo-}

eorumque_,

ratione _{falutantium, exigit inftitigi}

ordo ut _paucis

_confidere^us

utili-tatem, quam Tibi pérfvadebant ex¬

ande redundaturam, fi modo ipfos placare

(b) Vtb.i.Satur.cdp.7. ibid.rop.$,ide. (t)

Lih.7.contragent, _{(g). Leb.}11 pdg.

8

placare

potuifTent,

qua

de

re

itaO-vid. _(t)

Munera, crede mihi,

_phcmit

homines-que

Deosqtte

Placatur dom _Jupiter

_ipje

_datis.

Ut öc Terentius (v)

Deos_{qudzfo, ut}

_fit

_fiiperfles:

quemadtm-dum

_ipfe

_{e/i ingenio}

_bono.

Putabätenim,_{fe nihil accepturos}

_fi->

neNumineDeorü; quare

falutatio-nes,_{precationes 5c}

_{alia ad ipforum}

jneneetn facra inftituerant, ut etiä teftatur Mart. defacrificiiseorü_(<p)

Nostmnen exta _{Jovi merumque}

_da*

mus.

Qmnia cumtibi

fint

dorn

conceßk

Deorum

Si, _quod

_babes,

tion vis\ ergo

quid

accipies?

Ubi vero _{quis Deorum videretur}

favere inftituto, nihil dubii fuit fa-lutantibus, _{quin omnia}

_profpere

vri-(t) dearteam/tndi Lik.j..fv) And»AB. $.

ccderent _{Propterea Callicles} u-xori _{mandavit,ut domefticum}

De-I

um, qui cuftos medium habebatur,

I

corona örnaret, _eumque precare-I

tur,

ut

fortunaret domum

iftaiUL»,

quam emerat å Lesbonico filio, ut

flautusretert: _{(^) ubi}

fimuladpa-ret,

_quod

_{ex illis precibus defumta}

effe _{poftea videacur formula illa_*} vovendi:

QJ3.F.F.F.QJS. ita Calliclis ibi

habent verba:

Larem corona noftrum decorarivoh

Uxory venerare: ut nobis hac ha¬

bitatio

Bona,faufta,felix,

fortunataque

eve-niat.

Et_{Virg. (ip)}

Dii_{prohibeteminas!Dit talem} aver-tite _cafum:

Et _{placidi fervatepiosl}

Tk K

SEd

vanam

fuifle mentibus ipfo-

rum

Gc) Trinum. att,/._{fc,i* (•!) Ålneid. lib.}

10

rum alte infixarn

perfväfionem ,'

haut obfcuré

_adparebit,

_örtum

ori-ginemque

falfe

iftius réligionis

paulö

penitius

éxarninanti.

Quis

enim infieias ibit, harte deberi toti- |

us human i generis deceptori

infe-iftatoriqtie?

quifme

ulla

intermis-fione ,

prima

hominis

étéationé-»,

vehementer laboravit/ üt'facellum

fuum _adjungeret,

_ubicunque

tem-plum

DÉUS

T. O. M.

cxftruxiffet,

ut _adagio

fertur/j

_eoque

valuitipft-us ars _atque

aftütia}

_ut

rrtultos

ea-ptivos

ténuerit» veri

numinis

io-luntati relu&antes. Sivero

eonfi-derare lubet , quam milere

ludifi-catus fit eos _qui illum

confuluere;

patebit

id ipfiim

ex

refponlis iliius,

que

Grafels

vocantur,

La-tinis vero oracrtla;

cjujbus

_tanquam

retibus filos inefcavifcultores,

lo-quendo

fub involucris,

ut

fenfus in

utramquépartem

pöthrerit

explica-ri; _quale

_ambiguum

refponfuirtL»

Ajo te Macula Romanosvincere

_pöjje.

Tale _{flexiloquum refponfum,}

tu-lere Athenienfes cum Xerxe

Per-larum _{Rege bellum inituri.}

_Juffit

I enim

oraculumDelphicum,utmu-ris _ligneis

_fe

_defendefent,

_quod

ex-plicavit Themiflocles de navibus. Obtinuit _{utique Themiftocles}

vi-ftoriam,

_idque

ejus virtute, ut

tradit

Corn.Nepos.

(w) Verum, fi hofti

vi&as manus dare neceffum

habu-iflet,_{ambigere potuerat,}

_numreéte

oraculum _{interpretatus effet.}

_Ubi

vero _{perfpicuis verbis refponfa}

de-derunt _{D^mones, facere}

_hocipfum

unicé,

_{nefyominesdecepti}

_ulterius

eos non confulerenfc; _{quare ex}

cau-fis _{aliquid hariolans Pythius Apol¬}

lo, nominatim

_{refpondifle ferturL»}

Athenienfibus , quo duce

potifli-mum uterentur.

m fl

SAlutationes has

_fpertinas

_fuiffe

_bonorum

matutinas

_au&o-

&

ve-rum

ti

rum confenfii conftat. Nam

matu-tino _{tempore gentiles Deos} fuosfa-lutafle dicit Seneca _{(ct) accendere}

aliqUem lucernas fabbathis

prohibea-mus: _{quoniam nec lumineDiiegent,&} nehomines _quidem

_{deleclanturfuligine.}

Vitemus

_{falutationibus}

_{matutinisfangt}

&_{foribus adhdere}

_templorum.

Cicero v. _{(ß) ita:}

_quod

_{fi luce}

quoque canes Iatrent, quum De¬

os falutatum _{aliqui venerint, opi¬}

nor iis crura _{fufFringantur. Quo}

oftendit falutantibus aditum

debe-re fine _{perturbatione & moleftia-»}

patere. Voce lucis utitur pro

pri¬

ma luce _{, ut Livius (y) ut omnes}

cives\Romcmt,

_{Equitespeditesque}

_infuis quisquecenturiis in campoMartio

pri-nia luce_{adejjent. Salutationes} matu-tmas etiam innuit Prudentius _(Ji).

Marie

_falutatum

_{concurritur omnis}

adorat

Pubes - - -

-Huc _, fa) tLlb./j% Fp, nit. (g) Örat. pro Rofcio A*

I Huc collineare etiam videtur

Ho-ratius _(V).

Te multa _{prece te}

_profequitur

_mero

Defufo

pateris

---Et mox

--- dicimus

integre

Skrimånedie, _{dicimus uvidi}

Cum

_fol

_{oceano fubeft.}

Quem locü interpretantur au&ores

hoc modo; _{precamur & veniente^}

die

_jejuni

_{& abftemii, &}

deceden-te hoc eft _vefperi,

_madidi

_{& poti.} Duo illa_tempora

_deftinata

_fuiue fa-lutationibusjvotis&_{precibusafferit} etiamPlato_{(£) dvct\sTkov\6gle rjXte}

*! CTSXYjVYjg,k) 7TgOQ åiKTfJidg lovjüJV,

TTjOO-wXivsig _{äpLCL k) TtfogxvvYi&stg OM&QV\S$}

TS_{Kj OfUVTSg SXÅYJVW TS $ ßagßdguv}

Trdvmv sv _{ov>A(pcpäig TtavToiaig}

sys-fiémv iCj sv svTtparyixig. Ubi

Plato-pa-ponit caufain efficientem pro efte-&u, folis örtum _{pro tempore}

ma-tutino, luna? vero pro vefpertino,

quibus horis exaudiebantur

fuppli-C

14

eationes _gentium.

_Videndi

_etiam

Plautus _{(yj) 8c Mart: (#)}

Prima

_faktantes

_atque

_altera

conti-uet _hora,

Exercet raucos tertia

caujjidicos.

Salutatio eorum matütina fuit Sal¬

ve _qua ufi

Tunt

promifcue

aliquem

adeuntes; _vefpertina

vero&difce-dentium fuit Vak.

_Utrumcg

po-fijitVirg. (i)

- Salve _ceternum mihi maXimePalla

.i _MternUmque

_vak

_{- - -}

-lisdem fere verbis eandem fentett*

tram _{probat Svet. (k)}

_de

falutioni-bus _{Irbperatorum, ut}

_liberti

fervi-qiie

bis die

freqltentes

adeffent:

ac

mane falvere*

vefperivaleréfibidi*

cerent. itetnAlex abAlex* _(A) »

Thtf

yit

DE

ottlnes

reliqtiis

coriveniunt

laliitandi

ritibus

au&ores

noii

j 1

iiec éodem modo orttttes Dii falu*

tabatttur> id

quod

patébit

ex

TL

8- _;

Saluta* _j (V) In StichoAff.<f,Scen./. (^)Lib.4.Epigf» \

C. _{(/)JEifaid,Lib. n.v. 97, (*) in} Gålb*

Salutabant veteresnudato_capitt,

in-quit Alex» ab Alex. (^)» Quem

morem autumat natum _{efTe å}

pra?-ftantia _{capitis, ut, ficuti}

reveren-tia läcris_{eftpfaeftanda,ä parte}

prin-cipali corporisfitoitendenda.

Ver-ba au<ftoris citati haec funt ; _Caput eft preeflantijpmapars corporis

huma¬

nt_{>ideo(iquemreversbanturveteres aut}

honore _{dignumpurahant^ ad}

omnemoc-curjum cäput revelare & aJTugere ac de viadecedere_{folebant,fiilicet}

exifli-mantes, nudo ér aperto -capttein

ex-hibendis hononbus _ejfe

_{opofiereyvelitti}

omnia _{noftra patefaciamus.}

Ratio-nem _{praeftantiae capitis vidgatB.L.}

additam a _{Tiräquello in iocum}

gi-tatum. Addit dein valuifTe hunc

morem valetudinis _{caufa, innixus} au&oritate Varronis _apudPIinium

(v) cujus verba funt: Capita aperiri

afjwäu magiftratuum, non veneratio-nis c_aufa

_{puffere, fed}

valetudinis,

_quo

firmioralonga confvetudine

eafierent;

adFe^

i6

adferens

_{Atgyptios viribus, robore;}

ac valetudine

_prasftantes,

Hanniba-lem &Divum _{Julium, quosfemper}

dete&o _{capite, feu Sol}

_efTet

feuim-ber,inceflifTe adferit. Idemetiamde

Mafinifla_{Rege Numidia?}

_adfirmat.

DeHadriano&Severo

_ait,quod

tan-taejfuere firmitatis,uthieme fasva &

gelida, per nives &

frigöra

femper

nudato _{capite incefTerint. E con¬} trario exiftimat Perfas debiliores

fuifTe, quod mitra & pileo capita-»

texerint. Sed fi mos ille tantum-»

valetudinis caufa _{receptus efTet_,,}

quserere lubet: Cur omnes noru»

ingrediuntur aperto capite ?

No-tum eft nosadhuc detegere capita,

quandoDeumadoramus: &flquis

diceret hoc etiam fieri valetudinis ergo non venerationis in Deum_», fruftra efTet adhibitus ille locus

in-fignisabApoftolo

(£) 7rSg ävvjg

Ttgog-zvyofiEvog yj irgo(pY}Tsva)V xard

xs(pa-7.yjg _{sycovj xctTcacryuvEi >is<puXr,v}

_dvrS,

& _paucis

_interjeäis

_{: uvrjg jisv}

_yåg

ix (r) t.Cor.IX.v. 4. ti7.

17

sV

_ityei'Xei

_{MjcMotfiJTtTétåai}

_ty}»

y.e-(paXYjv. Verum

quod

ad

/Egyptios

&

eeteros allatos adtinec, inficias non iverim, naturam

pofTe longa

afTve-fa&ione firmari ac veluti mutari : Cujus rei exemplanon

deforent,

fi

fufiushoc _{agerenoftrieiflet}

inftituti-tk

FUL

CEterum

tione _capita

ficuti

_'detexerunt

non

fine

venera-

_quidam

falutantes, ita

_quibusdam

_é

contra¬

rio ufti _receptum

_{fuit velare capi¬}

ta,_{idque vel}

_ob

_rem

_defperatam^,

vel _{per vanam}

_quandam

confvetu-dinem ;

quemadmodum

fcribit_,

Plutarchus evmjioiqde iEnea, quod

operto capite

facrificaverit,

fa&o

ifto deinde in confvetudinem tra-öo. Ferunt Praeterea_fcriptores,

i quodin falutandis &

adorandis Diis

ftarent_{capite operto.}

_Corpus

dex-troverfum in orbem circum

age-bant, _{procumbebant,}

_dextramque

ori admoventesofculum

labrispre-mebant, deinde fedebant. Cur

i8

ro falutantes Saturnum _{capita de*}

texerint, in facris vero_reliquorum

capita operuerint, de eo videatur

laudatus_{Plutarchushtitirfag. Refert}

etiam Macrobius _{(o) quod Graxo}

ritu _r^s

_divina

_{capite operto fieret.}

Sed _{putant quidam mendutn efle^} iftis in verbis Sc _{pro operto aperto}

legi debere, fiquidem fermo ibi eft de aedibus _{Saturni, femper}

töj _{ty) xetyaXfj falutati. Hinc liquet,}

quod veri etiam fimilius eft more aperiendi infalutationibus

eflemul-to _{vetuftiorem quam operiendi}

ca¬

pita. Exempla autem _capita

velan-tium _{reperiuntur longe plurima^;}

quorum unum alterumve e re eft

adferre ita Maro _(t)

Purpur

po

velarecomas

_adopertus a*

imiäiu

Ne _qua

_int

_er

_Janäos

_ignes

_in

_honore

Deorum

Hoflilis facies occurrat, ömma turhet.

Et (a)Lib. i Satur.ftp, (T ) Aneid, Hb.3,

Et Plautus

_(f)

InvocatDeos_immortales,

_utßbi

_auxiliü

ferant, manihns puris, capite operto. Item Seneca _(er)

Namquetpja

tri/ti

veftis obtenta

caput

Velatajuxta

pr&Jides

adftat deos.

Plura enumerare

_fuperfedeo.

INter

_paruntjfitus

aliös

idolömanlae,

_j

_ofeulabantur

quos

_etiarn

ufur-locaDiis _{facrata, quo oftenderent,}

quaiita cum

voluptate

&

reveren-tia facra _{peragerent> üt}

_traditio

Maro i _(t)

Amplexaqtie

tenentpofles

* aiqueojeu~

la_figuftt*

Aliquid

religionis tribuebant

etiam

limiiiibuä

_Scpofiibus;

_utapud

Plau-tum. _(u)

_Limeti

_{fuperum &}

infe-*um _{religione quaaam falutaturu.}

Qui a*des dedicabant Diis, poltern

tenebant & ad Deorum irani

pla-"**■- 1 rt

t tundebatit, _ut

(^J inArnph.Att.j.ß*/. (?) inItterc.Furent.

v, _{jjj. Ct)} Aineid. Hb, _2. (v) in_Merc*

fp) lik,i.Elegi2*

20

Non _ego

_fi

_{merui ,}

_dubitem

procumbe-re templis,

Etclare_facratis

_{öfcula liminibus.}

Non egoteHurempedibus

perreperefup-plex

Etmifernmfanflo Hindere

pofie

caput,

Limina 5c _{p'oftes reverebantur} mu-lieres, tinféntes vim hoftium,5c ne

in _{captivitatemabriperentur.}

Ve-ftibulum etiam facrum habebatur, vel _{quod veftiat januam (januara}

autem a _Janö di&am volunt) vel,

quod Veftasconfecratam

erat:unde

nubentes _{puelke limen veftibulinon}

tangebant, ne numini dicatum

lo-•cum calcantes _facrilegium

commit-tereilt. _{Singula in domo}

facratae-rant, ut cu!mina diispenatibus,

5c

cetera. Sic Ovid, ₎

Htnc _{qaoqueveflibulum dici reor}

_inde

precando

Prtffamnr

Vefl<e,

qiidiloca prima te¬

ves.

Homines etia fefe inviceinter

ialu-fcandu ofculabantur : reverentiata¬

rnen

21

menexhibueranthumiliores_iis,qui

majoriseflentdignitatis,eorumque

non _{ora, fed genas & frontem}

ofcu-lis _{exeipiebant, quia genas} crede-bänt facras elfe _Clementice,

fron-tem vero feveritati 8c majeftati,ut

habet Alex, ab Alex. _(tp)

Praeter-quam

quod

reperimus,

Cyrumdi-fceflbrum _{cognatos per ofculuour}

oris _{admififTe, lege Perfarum;apud}

Xenophontem.

(<y) Eundemque_»

tnorem _{Romanis ufurpatum FuifFe}

teftis eil Alex, ab Alex. _{(a) Quem} modum limulavit etiam deteftabi-lifiimus _{proditorumJudas, quoJu¬}

tes Dominum luum traderet. A-mafa etiam a.ftu _Joabi interfe&us

eft, exiftimans eum ofculum fibi,

daturum,

rk x

SÖlebånt

falutantes

denique

manus

gentiles ölirm*

manibus

ftmu-lacrorum admovere, _quare

collo-D

eaban-Of)Ub. ii _{cap. jy.(o)Lib,i-.pxoi.} (j)Libr_zt täp.ty.

22

eabantur in urbium _{portis aliqi#} Deorum fimulacra» ut refert

Tur-neb. _{(b) Quorum tranfeuntes}

quo-damadorationis 5c _religiöse

faluta-tionis ritu manus _{tangebant: uti,}

cum aliquem falutamus _,

dextram

dextra? _{copulamus: qua ex} confve-tudine fcribit Lucretius,

- - - - tum

portas propter ahend

Signa,manus

dextras

uflendunt

aite-Man

S<epe

falutantum taciu^

pr&tefqueinf¬

antum.

Isqüe

ta&us

manuum non

fine

re-Vereiitia lttio adorationefa&us eft<

Öpinabantur

enim

religione

quaii-dam iiiefFe _dextae,ut Servius,

ad

verba _Virgelii(r)

- * curdextra_{jüngere dextraM}

Non datuf. -— — —^

Majoran, inquif, fatt h<ec

fallitatio,

Cujus caufam dich Varro ,

CällimU*

dum Jecutus,aßerensomiieméofiim

ho¬

norem aextrarüm _{conflitiße viftutéy}

qiiant (J>) üb.2j.cäp./. (r) AZneidi tibi/«

2

5-quam

ob

rem

hoc

Je

vener

abantur

cor¬

poris

parte,

Sed

quoniam

hic

mos,

ut alia multa in _{falutationibus, hau}

dienumnobis maxime ufu _receptus

eft, non _sequum

efTe

exiftimarim,

ilhrm _tanquam

_barbarum

heicpro-ponere, aut inter abfona,

nifiqua-tenus refertur ad cultum _Numinis,

recenfere,

TkXl

Dlverfum

_{apud gentes}

modum

_{reful tafle-}

adorandi

_puto

Deos

_ex

diverfa deorum _{excellentia, quam} illis adtribuerunt. Diftinxere enim inter _{majores Sc minores Deosut}

tradit Livius. _{(d) In Capitoliurm,}

ad_{Jovem Optimum Maximum, Ju- ,}

nonem Sc _{Minervam, ceterosque} Deos,quiCapitolio atquearci

pras-fident, falutandos ibo. De _quibus fufius thefi_fequenti.

_Salutabantur

quidem omnes dii Deaeque, majo¬

res vero, _{quos publicos vocabant,}

abomnibus lalutabantur, Prodibant

ho-(4) tik*33*biß.

24

homines ab atdibus fuis in forum

eos _{falutatum, utapud Plautum (s).}

quasrit Nicobulus, ubi eflet filius

Mnefilochus, & _{refpondet Chry^}

falus:

Deos_atqueamicos

_utfalutatum

_adfo*

runty ad eundem fere modum

Plini-ws. _{(/') A Pompejtts in Capitolio cum}

Deos

_falutajfot;

_{Circumambulando}

etiam homines falutalfe Deos

ma--jores teftatur Mart: (g)

Cum tu

_laurigeris

_armum

_quijafcibus

inträs

Måne_{faktator limma mille teras.}

Siö Hecate feu_{Proferpinanon} pla-cari _{potutfTe fertur, nifi centumvit}

(äimis,de privätis laribus<3epenati"

bus

_{ioquunturau$:ores5quod}

_domi å familia colebantur , ut Demipho

apud Terelit, Qf) Nonexiftimabat

fe _refte

_poffe

_venerarifuos

pena^

tes _, nifi _{domi e/Tet, propterea^»}

dielt;

Deos

(>ß) Bacch.aft, 2,fc.'uh. (/) lib._7.J3. (g)

, ■ • 25

Deos_{penates hhic}

_fahtatum

_domtm? Divertor -

-Hosque Deos penates & primum

venientes in_{regioném aliquam}

ve-teres_{falutarunt, difcedentes valedD}

xerunt_{iis,communiformula nobis}

pfitata. SALVE &VALE.

Diver-Tus _{denique cultus gentilium deo-*}

rum _{adparet infiiper (praetermiffis}

aliis _{probationibus, ) exmde quod} in _{quorundam Deorum}

facrispera-gendis capita operiebant <3c

inalio-rum

_aperiebant

_{; uti patetex fupra}

diftis,

Tb. XII.

COnfideratis

_{onibus, pauca}

ita

_de

Deorum falutati-

_{ipüs diis}

dicen-da reffant» Horumnumerum

haud-quaquam certum ffatuere pofTum,

liquidemuniuscujusque lociprall¬

dem commenti funt.

Conati funt

_quidam

_certum

de-finire _{numerum, fed quorum} fen-tentbe _{parum inter}

_{fe cguveniunt;}

*6

nam refert Jacobus Mart. (i) Ex

Grands au&oribus de diis Genti-lium;

Quicquid

humusf pelagus,

c

celum mir

fr

bile _gigritt

lädixere _{Deos, collesfreta}

_flumina,

flammas,

Sicubi

_{quosdam nobis}

_animus

_efifet

enumerare,

_primo

diftinguendum

företinter_majores5c minores.

Ma-jores five

majorum

gentilium

De-os, uti Cicero eos vocat, videtur Plautus,

_(k)

_Duodecim

_ponere

_his

verbis:

Siundecim Deos_pr&ter

_fefe

fecumad-ducat _Jupiter,

quorum nomina

hoc

difticho

in-clufit Ennius. —

funo,

Vefta^

Minerva, Ceres,

Dianas

Venus,Mars,

MercuriusyJovi\ Neptwnis

Vulcanus,

Apollo,

Virgilius etiam diftlnxit inter

Pe-nates & _{magtiosDeos;hosmagnos}

vo-in op.metapb.p,Jip. (k^Epidec, dbi.J' fc, d. (.1) ÄLneid. Hb,j v. /2k

27 vocat,

_{quod publice}

colebantur,

eo-rumque maximum

imperium

ac

Humen erat. Diiilliinclufi difticho Enniano, vcYftol fünt,

fecundum

o-pinionemgentium, quo etiammo¬

do eos

adpellarunc

_veteres

quidam

Philofophijquöd fola

mente eörum

numen

comprehendereturf

p.öten-tia verum intelligeretur _ex

Iis

_re¬

bus, quas

humanis

ufibus

necefla-rias inveniffent. Hi fbas habere-»

fphaeras

credebantur,

unde

eösno-fcere mortales

_poflent.

_{Quidam_>}

duodecim deorum _{fph^ras in}

fupe-riores & inferiores dividunt, fex

fuperiores facientés Jovis,

Martis$

Äpollinis, Mercurii,

Venens*

Dia¬

na?* ad

reliquäs VeicJ^

peftinet

_ea

quae Saturni eft ;

a?ther Minerva

tribuitur,terra

Vefe,Aquä

Neptu-jio,ignisVulcano,äer

Junoni.

Hos

credidit _antiquitas

_{efTe'confiliarioS}

in cöncilio ccelefti, de quibus

De-ifrochares referente Turnebo* Cu)

U

2g

u &?c>j(pfzz?, äfyväiol _vjffdtv

> å»l

£)£

et Sojoe/.a &eol 61 _{ätedtpyreg* Ad}

euti-dem modum Seneca. _{(v) Secrndm}

müdem, mittit _{Jupiter, Jed ex}

_conjM

jententia,äuodecim enim Deos advocat, Minores fuere _{Penates, quodpa;}

tet _{exdiftin&iorteilla}

Virgiliana» {o)

Quia in intimis_penetralibus feuin-terioribus locis do,mus cenlebantuf refidere. Nomina & numerumeo-rum _{ignorab'ant teile Arnobio}

(tt)» Prasterea exiftimat _{Dionif Halicar»} prKcis fcriptum efTedemtesprope*

mtes_eadem

_{fignificatione;}

_liatfi

re-fert i_{magines Trojanorum}

pofitas

fuiffein eo _loco,

quo

templumRo-mx _condituffi

erat, & in iis fcri¬

ptum

_{^/#/<?j^iMlipu]ante}

_huic

fen-tentia? _{Dempftero in}

Rofin.(^)

Ne*

que defunt , qui ftatuunt _penates

fuiffe magnös, liquidem

deprehen-deruntdEneam _{(V) rapuilfe}

penates

in (n)Iii', i.nat. _{qti*efi. (4) Aneld.üb.3."V. 11*}

(p) denat. Deor.c. 2. _{(q) Üb.j.contgent*}

i ■ _~y

in _{hello, eosque iecum iri Italiam}

I devexifTe» _{Verum, fieri}

potnit,ut, ubi fua caftra & ftativa _haberent-, gentiles. ibi etiam in _{tuguriis fuis}

Deos _{penates a?que ac domi tem¬} pore belli adoraverint. Vel latiori

fignificatu eos heic nominavit Vir-gilius,ut per Deos penates

intelli-geret _patrios* non _patria? & urbis

euftodes,fed _{patrum,familiac&}

ge-nerispnsfides,ut _apud

_Maronemft)

Dii_{patriijervate domum}

_fervate

ne-fotem,

Dii lares fuere vel _familiäres

vel _{publici; hi urbis, illi}

do-musi feudomi å familia_colebantur,

utTurneb. _{(ju) De- larium}

dome--flicorum & urbium _{praefidio &} cu-ftodia

_paffirh

_{oecurrunt loca}

apud

äu&ores. Ovid. _(v)

Stant qtioque pro nobis &

_pPtffimi

muenibus _urbis,

Et_funt

_prüfen

_tes

_åuxilhimque

jerunt•

Itern _{{y). »}

E

_Fitque

(?)AF.ncidlib. 2: _{(it)Adt. lib.28•}

(st) lib.j*

3° .

Fitque grävts,gemmosque

parit

qui

compita

fervant,

Ef

_vigilant

_{noftra femper}

_in

_nrbe

In¬

res.

Unde etiam å cura illorum

prasfti-tes _nuncupantur.

Ovid. (z)

Pr<efiitibus Maj£

Iqribus

videre

Ca-knä#,

Aram conßitui_parvaque

jtgna demn.

ExiflimaruntÄ-gyptii, quatuor

elfe

lares, _qui

_h

_ominem

_{confervant_M}

fimul _{atque in}

_lucein

_editus

_eft.

Quidam etiam

crediderunt

longe^

plurimos

elfe

,

liquidem

opinati

funt homines, _{qui vitam}

integri-tate _{tranligerint, poftfata}

effici

la¬

res; _{qui vero}

improbi

&

deteftabi-

!

les _{fiierint, Lemures. Utiftultam}

Platonis _opinionem

_profert

_prxttf

alios _{Auguftinus (a) atque}

_fatis

de

his monftris,

Tb. XIII

DE

vulgari

ufu

receptö

tam

tijiuiri

gen-

j

5*

ülium _{quam Chriftianorum}

falu-tandi, hac occafxone noil:ri.non_» fuit infticuti _loqui,

quamobremfa-lutationes etiam _Imperatorum

fic-co _pede

_{praeteriremus,}

_nifi

thefi-bas _{feptime &}

_o&ava?

_rob^ur

_ex; hiac conciliare conaremür. Salu» tationes _{Imperatorum non tahtum}

vulgares, uti nunc

omnibus

con-Öat falutari eos, intelleftos volui-mus, fed divino cum honöre

.con-jun&us, qua'is faila

ed

C.

Casfari

apud Sveton: (b) Vitellius primus

C. Cbefaremadorari ut Deum

inft.i-luit, cum reverfus ex Syria non_» aliter adire aüfus efTet quam,

capi-te _{velato, circumvertensqüe fe_»,}

deinde

_procumbens.

_Quem

_locum

Grasvius _explicat,

_ftatuens

_hunc

morem manfifTe fub infecutis

prin-cibus; horumque

falutationemha-buifle

_{aliquid adorationis}

immix-tum. _{Quod fecit}

_potiffimum

_V

i-tellius, ut necem

efFugeret,

quam

ipfi

(J?) Vit. ViteU. cap. i.

32

ipfl minabatur Caefar. Sie Ccefari

Augufto pofteri divinos honores tribuere, ut fcribiü. Svet. _(c)

ccijToxgXTop , 01 chro?.8pisvoi es daitcti

typs?#. Hae falutationes

faébelm-,peratqribus, divinos honores

äffe-öantibus , fiebant capite velato,

ut _conftat ex 1. c. Svet. item Alex,

ab Alex. _{(*/) Quod thefi o&ava_j}

fullus _{afferuimus. Qua? alias ca¬}

pite fcilicet aperto, Imperatoribus

contigerunt falutationes, officiofe

6c _vulgares

_adpellantur

_{, inque-»} Iis falutationibus folebant

affurge-re, manum ofculari Sc _porrigere;

6c _{qui humiliores effent, a via de¬}

cedere, _{eumque quem falutabant,} dominum _vocare,

_potiffimum

_ß

pomen non _{occurrebat, fecundurn}

}llud Mart. (e)

Cum non

_noffem

_dominum

Regem-que voccthcim,

Cum bene_{ig novi,jam mihi Prifcus}

eris. _Qul

(c) V. CUud.cap.ii. (dyiib. z. cap. /£,

Qui vero vinculo amicitia?

jun-&i erant _{cognatique Dominos fe_.»} mutuo non _{vocapant; quare dicit}

idem : (f)

Cum voco te _{dominum, nolo tibi} ,

China _{placere, 5}

S<epe etiam

fervum

fic

rejaluto

nmim,

Talis falutatio _{perafta fuin capite}

aperto eaque vulgaris fult nullis-que divinis hoporibus immixta_j,

exceptis facris Saturni.

Hifce, ut antea di&um eft ,

ftib-fiftimus, DEounitrino, _{quem ve¬}

rum _{DEum, 5c fcimus, &}

vene-ramur, devotiilimas gratias a-gentes , quod difcuflis horrendis

ineptiis, ae dira? fuperftitionis

te-nébris, _{quibus immerfus olimfuit}

atque etiamnum efh orbis

genti-lium, nos ad lucem vocare* fuam, verisque divinarum fcripturarum

oraculis iüuffcrare _voluerit;

quo-rum

rum fecuti du&um, _quem

Deum

agnofcere, quo

ritu

quave mente

cum colere nos _oporteat,

quid

de-nique nos

in

univerfum

dece-aty edocemur &

Ix-tamur,

0 ^ \ ..: '' '• t '--"v. ■ ' ' 1

Eximio Dn. AUCTORL

NOn

r'iei

heic:

_frxflantia

verboßis de expofit

_atque

_amplitudine

£

mute-ä me exjpedes

amicijfime

Dn*

©atti>

fttom/

dijjerendi ambages,

id

enim

vel

futurae occupationi

impar

calamus,

vel

animus ad

_{verborumpbaleras}

exfiurge-re _nefeius

hand permittit.

Nec

_meo

prueconio egent

iß<z

pagin£, tam

felicis

Tut, in bonis Iltens

progrefius,

adhibi-t£que

induftr

'i£

publica

nuncteftimoma.

DiJJeris autem

de

gentilium

cidtu

falfis

illorum Numinibus

_pr£fiito.

_Et

pru-dentius Tu

_^Vopularis

_Honorar

_iQ.,

Jpu-riam illorum_fiduciam,

_illicitosque

_ho¬

noresjcondemnans, Eminentiori

Au-Jpici cönatus Tuos

commendas.

Cujus,

ficut, benigno faVore, in

inftituto

hatie-nusprojpere

progrefius

_es,

itaoptatam

metam laboriimpr£mia

Temet

ad-Jecutürumauguror*

Vale*

öccup. manuTer.

Sil

ben

_famrna

man _{tanfafa nstfl urmim}

_ tteé gamla (Tuffter/

Kan _{finnae margfall (Ing fgm/ertt}

mång bebfipet;

v

3ag

ndmner fdrffilt båt I bur Jpciv

.

_ na roerlboié folf

©in ©ubåt _{bcbrat ba / bwatorn}

>

_

fbeu bdfta

tett

©brwafra ©frifft bär _dr/fommt

gifs fram i

liuféf

/

D(b nnifnar om _{©br flijt wib bctta}

Pallas _btlfet/

©n _{ftotrc ®U2> 3 (drbt at bcbra/}

_,

odb

rccnf

bopp

'-til _{bonom fdttid; 2« ivdifrqne £;an}

©brt lopp!

©<3 _{ön|Iav afftoacti}

Wi|t