Specimen academicum de morali determinatione, quod, suffragante amplissima facult. phil. sub auspicio ... Gustavi Antonii Boudrie ... publico examini subjicit Gustavus Caroli Björkman, alumnus Sollenianus, Roslagus. In aud. Gust. maj. d. XXVII. Maji MDCCL

d. d.

SPECIMßN ACADKMICUM

DE

MOR ALI

_{DETERMiNATIONE,}

Quod,

suffraganfe amplissima facult. phil.

SUB AUSPICIO

Mag.

GUSTAVE

ANT

BOUDRIE,

Philosoph. PROF. Reg, et Extra-Ord.

PUBLICO EXAMINI _SUEJICIT

GUSTAVUS

CAROLI

BJÖRKMAN,

alumnus _sollenianus,

roslagus.

IN AUD. GUST. MAJ. D. XXVII. MÅJI MDCCLXXVUI.

H. a. m. 5.

UPSALIjE, Txpis Edmannian is.

IN SACRAM REGIAM MAJESTATEM

SUMMTE FIDEI

_VIRO,

ECCLESIjE SVIOGOTHICJE

ARCH1EPISCOPO,

REGIME ACADEMI./E UPSALIENSIS

PRO -

CANCELLARIO,

Max. Venerandi Consistorii Ecclesjastici

PRAiSlDI,

Gymnassii Scholarumque per Archi-Dioecesbj

EPHORO,

REFERENDISS1MÖAC

PATRI,

DOMINO DOCTORI

CAROLO

FRIDERICO

MElNN

ANDER,

MACENATI

_MAXIMO,

SACRUM.

IN SAGRAM REGIAM MAJESTÄTEM MAGNOl FWEl PIRO,

IN MILITIA EQUESTRI

CHILIARCHJE

LOCUM TENENTI,

r

ORDINIS ENSIFERORUM EQUITI»

PER1LLUS7RI AC GENER0S1SS1M0 DOMINO\

BARONI,

Domino

0 L A

V

O

T

ILAS,

meegenati

magno.

FlRO

MAXIME REVERENDO _{atque AMPLISSIMO} ,

DOMINO

JOHANNI

J.

AMNELL,

S. S. Theologie: DOcfORI ac PROFESSORI

Celebratissimo,

Utriusque Consistorii ADSESSORI Gravissimo,

Ecclesle Waksalensis PASTORI _{Contractusque} Lagundensis PRiEPOSITO _{Vigilantissimo;}

F1R0

MAXIME REVERENDO _{atque AMPLISSIMO,}

S. S. Theologie DOCTORI ac PROFESSORI Celebratissimo,

Utriusque Consistorii ADSESSORI _Gravissimo, Ecclesle, quve Deo in G. UPSALA colligitur ,

PASTORI _{Districtusque Waksalensis PRAEPOSITO}

,

DOMINO,

ERICO HESSELGREN,

T^autoribus atque Patronis

fumma

ariimi devotione

*

femper colendis

§•

i-a _{inter, quse hominis prae brucis animantrbus}

digniratem conftituum atque eminentiam, li¬ berum _{ejusdem in Moralibus arbitriunn}

pras-cipuum efle, inhciaturum credo neminem* Homineni

ffimirum, illud his in cerris animal _{e(Te, experientia} condocefa&i _{cjuoridiana, novimus, quod non, ut}

eards

_ianguidaeque

_{pecudes ad obfequium atque in*}

dulgentiam corporis natum, Ted, quod unum ex o* mnibus, divinse _{quali mentis particeps, confilii ple¬}

num, sc libera demum voluntate

_{prsediipm vide¬}

mus* Etenim _{fapientiflimo univerii hujus artifici,}

quem noftrum Creatorem nobis venerari licet,

nos-met _{pra»ftantiffimis naturse}

atque ingenii muneribus exornacos, in _{rerum^primordiis exhibere placuit,} quae non (oium ad obje£fca occurrentia percipienda»

verum etiam ad a&iones _{cujusvis generis edendas}

Tumme fint ne-ceflaria: ut Icilicet _{pulcerrimum hunc}

fabricas mundans ornatum _{omni, qua par eft,}

adten-tione _{intuences, rerumquo tantarum admiratione} in-citati , numen Ejus inveftigaremus, providam Ejus

mentem Tumma cum devocione

_{agnoTceremus,}

_at¬

que Ipfum denique, ut exemplar perfe&iflimum

imitationeque

dignifllmum , nobis fifteremus. Hac,

nec _{alia, racione homo, tamquam imago feu}

fpecu-lum

_{perfe£tionum}

_{Divinarum, dicendus, & hoc}

3tP ) 2 (

mum modo _{legitimus, ut ita loquar,} hsres _{vers ac}

perennaturs olim

fliiftet

felicitatis.

Sed _{poftquam dira peccandi lues totum} mor-talium _{genus invaferat; fa£tum efl:, ut effrenatam} profligatamque nimis licentiam pro vera amplexi li* bertate, prsclare tum demum beneque ad modum fecum _{potent homines agi, fi legibus, tamquam}

vinculis, foluti

_effufique,

_{in quodvis vitiorum} genus, excuflo _{quaii rationis freno, quod animo collubitum}

fuerit, agere queant. '

In mifero _{hocce, qui oculis}

_nodris

_obverfatur,

ffatu, homines, aut _{qus eligere poflont debentque,}

omittunt, illa multis _interpolata effe malis atque

dif-ftcultatibus, obfequio fans rationi prsdieo,

utcum-que vincendis, fibimec perfuadentes, aut etiam, ad

indar Medes _{Ovidians, meliora vident probantque,} deteriora tarnen _{iequuntur, & dc in plurimis}

du-ro fenfuum, _{imsginationis atque}

adfeftuum

impe-rio fuhfunt.

Interim tarnen _{quidquid ht,}

_hoc

_manet

firmurn

hxumque,

quod ratio, cur agant pocius, quam non agant, homines, hoc potius modo, quam alio, ex certis motivis obverfantibus, _{iisdemque in toto}

com-plexu fpe&ads, petendumdit* Atque hoc ipfum

quod

Philofophi

determinationis

Moralis\nomine

in-fignire folent, de cujus indole pletiius planiusque

commentari in anirnum induxh Sed vero iam

da-tim in anteceflum monuifle _{juvat, hane do&rinam}

iis dtiobus _{praefertim condare momemis* nempe ut}

pri-\ O _{( ctfo}

«ät? / o \ w

primo odendatur,

aöiones morales,

quas numquam (ine motivis _{fufcipi novimus, efie quidem} determi-natas, fed non ideo neceflarias, & dein ut common-ftretur, in determinatione morali, rationes

efle

pos-fe, vei _{fubjeäivas, vel}

_objeßivas.

_Hoc

_pa&o

_rem

i-pfam percraftandarn

aggreflurus,

ut

calamo

meo vaciilanci _{ignofcas B, Lt,}

_majorem

_in

_modum

_rogo atque obceftor,

§. IL

Quemadmodum jam inftituti ratio

poftulat,

u£

primum

dillin&e enodateque

explicetur,

qua

ratio«

ne a&iones morales dicantur numquam

flne

_mo¬

tivis _{fufcipi, edeo nempe, ut fint}

_{quidem deter¬}

minatus, led necefiaria: non fint: ita ftatim in limi.

ne indicafle me _oportet, quod _vix aliter, _quam

llia-da _{pofi: Homerum}

_{confcriberem, fi diverfifllmas}

_illas,

tam recentioris, _quam antiquioris aevi ,

Philofopho-rum hoc in dogmate fententias adferrem.

Brevita-tis _{ftudiofus, nuilta paucis comprehendam,} enarran«

do faicim,

_pofie

_eadem

ipfa

opinionum

divortia

prae-cipue in tres

clafles

generaliores

difpefci,

quantum

quidem mihi

Hiftoriam

Litterariam

peragranti ob«

fervare licuit. Prima clafiis efi: eornm, qui, _ut

a&io-nibus humanis debitam adferant libertatem, cum

Socinianis negant, easdem

habere determinatam

veri-tatem, & eapropcer implicarunt

fe nodis

folutu

difr

fkiilimis. Ubi nempe ex hoc

fundamento,

quaeftio

inllituitur de Praefcientia Divina in

_anguftiis

_haerent,

ac _coguntur

tandem

_negare,

Deum

determinate

sb \ A ( &b

) 4 v

poffe providere acHones horninom iiberas a).

Se-Clinda claffis eft _{eorum, qui, ut fuo Fundamente}

non _{defiituatur Praefcientia Divi na, adtiones liberas}

decerminata _{gaudere verdate, adfeverarunt, fed eo}

iplo übertaten) hominis _{jugularunt, vel faltim tam}

ardlis definivere _{limitsbus, ut potiora eins}

evanue-rint _{requifka. Si antiquioris avi}

Pnilofophos refpe*

xerimus, baud racile ullus _{horum, quemadmodum}

monet _{Jäquelotius bJ, dabitur, qui iibertatem}

ho-mini _{denegat, licet plerique ejusmodi}

propinent prin¬ cipe , qute libertati penitus _{repugnant. Atque in}

horum numero _{cumprimis fuere Stoici, nihil libe»} re, led omnia necefiario _{fieri, coneendentes, proue}

Augustinus c) de iis teftatur. Ut _{jam filentio eos}

pra?ceream, _{qui duo principia fomniarunt, unde}

pro»

veniret omne bonum & malum in _{homine, quo}

iplo nemo facile enodare _{potent, hominern dici}

pofie cauflarn liberam aciionum fufl.rum ä _{). Incer} recentiores autem ad _{hane clafiem referendas, prae*}

ter _{Spioozara, fati Atheifiici}

patronum e) & Tho*

_ • mam

a) Dum covfulimus Job. Craüium De Deo cf Attri¬ butis Divin. _{Cap. 24., fatis adparet, Socinum}

cum fuis

adje-Hs heic _{preccipue ejje notandum, cujus}

poßea opinionem

ad-optafje virum _{quendam eruditum in} Li Hiftoire _{Cricique ds} la Re_{publique des Lettres Tom. FIL Art.}

IF. png. 131., o*

ftendit Buddeus in Thefib.. De Atheifm. & _{fuperftit, p. 764,.} b) in Exam. Tbeol, B_{ayLi, part,. 2. Cap. 4 p. 223.}

c) Lib. j De Civ. Dei, Cap. $.

d) Conf. jfo. Crißopb. JVolfiiManieb&ifmumanteManicbceos;

e) Hic nempe in Prop. 48 part. 2. miUam in mente li¬ beram _{voluntatem dari contendit, fed voluntatem}

mam Fföbbcuum _{Philofophum, fieut in multis alns,}

itain _{hoc quoque infelicker ingenioftun /),} praeci-pue Baylinro heic nominare coovenir, qui adeo je°

3une & exilker libertacem explicuir, ut eam, (i non

abfolac^, hypotheticae tarnen

fnbjiciendam

neceffita-ti _{judicaverit, cam i-ntuku Praefäentise Divin^, quam}

A ₃ .

Syfte-nd volendum hoc vel iHud a cattffa, _quce aliam habet caujpim

ab altera _{cauffatam (lc in infinitum.}

f) Scilicet Hohbefius Materialijmi patronus bypöthefift illi _{congvTiam adfumnt. Nulluni nimirum medium inveniens}

inter ro caju.fieri ef neceffitate pbyftca of ab[oluta

determi-navi, pofleriori adfumto, voluntatem ac pvccfcientiam Divi»

namy erroris nefciam, neceßitatem rebus omnibus imponere

ßa-t_nit, ac eo ipfo Deum, nefandum diclu, _non minus malarumy

quam bonarum in creaturis a&ionum cauffam fißit. Argumen¬

tum _{hocce, qitod a concurfu Divino cum aclionibus} moralibus

defumit Hobbefilts, enodatu valde difficile vifum eft Augufiinos,

qui in Hb. De Gratia Cbrifti Cap■» 48 ita habet: Ita dirfi-ciiis eft _{quseftio ad difcernendum, ubi de libero arbitrio} difputatur j ut quando defendatur liberum arbitriuro,

pu-tetQ.r auferri. Cum quo idem facit Meißnerus in AntbropoL S. _{Difp. 21. §. 11. prcecipue autem §. 10. diffiteri, inquiens,}

nolumus _{argumentum illud eile difficillimum: vix enirrs}

percipi poteft ratione, quomodo infailibilis Providentia

iimul ftee cum rerum contingentia & ackionum liberta-te. Nam fi affumas illud, videris hoc negafte & _con¬

tra. Unde enata funt duo illa enthymemata hxreticar

alterum _{Epicurteum, alterum Stoicum. Epicuraeum}

_fic

_ha¬ bet: Datur _{contingentia, ergo nulla Providentia. Stoi¬}

cum vero concludit modo contrario: datur Providena tia, ergo nulla contingentia. Hi funt illi

periculofiftimi

<# > ° v w1

Sydemntis cauffarum occafionalium ab ipfo

adferti

^ }, Porro

huc

quoque

referendas effc Collinus

h).

qus libertatem hominis impugnavit, exidimans, 1 iber¬

ratern a neceßicate überari non _{po(Te, quacenus}

a-£tiones, ucpote motivis inni.xje, decerminaca gaudent

verdate, ka quidem, ut, podta cauflaj ponatur effe*

Qus, idque nexu neceffario, h. e. fuppodtis moti-vis, quae ad edendarn aQionem requiruntur,

neces-fario _{fequatur aQio, adeoque voluntas huic}

neeedi-faci liddricta , contrarium agere nequeat. Speciofa

autem haec dubia foiide, _{more fuo} , refellic Ge¬

lebt Canzius _{i), itemque noder b. rru}

_DoQor

_NTic. Wallerius _{k). Abfint vero irapia ifta omnia}

luxu-riantis _{phantafiae mondra, & e fcholis nodris} exter-minentur _{ad Ultimos usque}

_Garamantas

_{/)» Tertia}

deni-g} Hicce dijfuja evnditionis vir libertatis dejen(orum

mimero _{Jubfcribere videtur in Commentaire Phiiof Tort>.}

11. _{Cap. 6.} p, 383 423. In Lexico vero Kid. Grit. p.

1900 in Reponfe aux quédions cf un Provancial, ut

&

alibi contraeam _{difputat, Celeb. vero Canziusargumentum ejus}

latine _{exprefpt T. /. Uf Pbil. Cap. q.% §. 9.}

b_{) In libellofuo ab Anglicana Hngua in GaUicam} tran-flato fubTitulo: Recherches Philof (urialibertédel' hora me.

i ) vid. _{Ejusdem Difcurf. Prahm, c. L §. 16. feqq.} k) conf.Ejusdem Pfychol. Empir.part. 2.JeSL 2.c. 2 §.6qS.

/) Egregie dijferit ArcbiEp, Fenelon in Traclat. fuo De P exiftence de Dieu _§. 87. Ed ce ainfi, inquit, que T

horame o(e dementir fon _{propre coeur (ur (bn libre}

ar-bitre de _{peur de reconnoitre fon Dieu? D'un coté dire} que la liberté de P homme ed irnaginaire, <fed etoufer 3a voix Sc le fentiment detaute la nature, c'ed (e demera

c§f?a _{^ T f}

) 7 V W

denique clafils cd eorium, qui inter hrec extrema me¬

diam veluti femitam fe&antur. Inter _{hos nempe,}

qui ex profeflo, quod ajunr, hane rem enodarunta funt in _{primis Leibnitius, Wolfius}

,

Bülfingeräs*

Canzius, atque noder niiper laudatus Wallerius, ut

plures alios jam taceam.

5. III.

Poftquam fic Hidoriam

hujus

controverfiaa fuc*

cin&e _{enodateque expofui, proximum nunc eft, ut}

curatius _p?ullo

_{explicetor ipfum}

_{conrroverfiae}

momen-tum, _{quod in} eo verfatur, ut disquiratur, quomodo

notio libertatis conhftere _{queac cum determinatione}

voluntatis , quas orirur ex motivis, adeo quidem _,

ut nuila inde libertati inferatur neceflitas _m)„

Et-enim

tir fans _{pudeur; c'eft nier ce qu'on porte de plus certam}

au fonde de foi _meme; c'eft _{vouloir reduire un homme}

å croire _{qu'il ne peut jarnais choiiir entre les deux partis} fur _{lesquelles il delibere de bonne foi en toute occafion.} Rien n'eflt _{plus glorieux a la Religion que de voir qu'il}

faille tomber dans des exces fl _{monflrueux, des quon} veut _{revoquer en doute ce quelle enteigne - - Mais}

gar-dons nous bien de vouloir confondre les _{hommes, qui}

fe trompent, puisque nous fommes hommes comme

eux & aulTi _{capables de nous tromper. Plaignons les} ne _fongeons qu'a _{les eclairer avec patience, qua les}

e-difier, qu'a prier pour eux & qu7a conclurre en faveuc

d'une verité evidente.

m) Inter recentioris avi _{Philofopbos, Lochum, Cleric}

um-Hoümannum _{plane fingulares bdc de re Jeutentias}

fove?2-tes _{deprebendimds. lüe in Tradlat. De IntelleSL Hu?n. L. 2.}

oSgj ' \ A _{f cgSh} egga i O V *&>

enim quam _{prirmam ad genuinam iibertatis}

indo-•lem'finimum _{advertimus, mox fans (uperque}

con-rut,

coguandi, movendi fe & non _{roöverrdi, cum eleffcione}

iinius _{pra; allo conjunåaro, contendit in}

§. u.. quaftionstn de libertate _{ejje aeque ahjonam, ac}

rogare, litrum virrus fit

q uadrata ? Alter ex _ajje endem oberrat cboråa in Pnevmar.

SeBt 1. Cap, Ill/wer nimhum

ratmietet _aåducendo:

Vo-luntas efl _{facultas; Ubertas eft}

quoque _facultas; ha;c ideo illi tribui _{nequie, nia (fatuere}

quis voluerit facultatem

facultatis, quod abfurdum ac ridiculum. _Holimnnnus de*

niqiie libertatem tertiam _{aliquam facultatem ab intelleclu} B*

voluntate _{dißinSlam ßatnit, ita quid}

em, ut hoc intuitu volun¬

tas non _{effet niß certa inteileSlits}

modificatio. Conf. Ejusdem Poeumatolog. c. 2. §. J7. Quod vero ad Lockii B" Clerici

opinionem attinet, tam _{voluntatem, quam libertatem,} faculta-tes _{e(Je largimur atque contendimus,}

vec ullas _{fine fubjeSlo,}

cui _{infvit, dari facultates, quidvero it?de abfur}

di,fi vel

ßatua-mus , libertatem, ut attributum mediatum,

deanima _prcedica• ri, mediante fcilicet v oluntate, velhane,prout totum quoddam

fpeSlatum, illdm_{tamquam facultatempartialem comprehendevei} Eadem certe ratione _{voluntati libertas}

adjudicatur, qua in-telleSiui, qui etiamfacultas eß, attribuimus _{facultates obje»} Sia_{fimpliciter apprehendendi, de Ulis}

judicandi B"

ratiocinan-di. Si autem Hollmannum _{refpexerimus, iile}

fuo tegumento fa¬ cilt _{negotio denudatur, dummodo ad}

ipfum adpeiendi B5 a*

verjandi proceffitm, interna _{experientiafirmatum, adtendamus.}

Etenim _{qnando rem quandam}

primitm cognofcimus, tum ex

cognitione illa nafcituv _{voluptas, vel tadium, inde Judicium}

de bonitate vel malitia rei _{jertur, B5}

ßc detnum provenit, vel

adpetitus, vel averjatio. Hinc fi vel maxime _largiar, /év/-fationem _{aliquamgratam oriri ex rei,}

qvm volumus, repres«

feutatwie, _{bona, Br5 verfa} vice. /«*& /;<?/; _{quoniam bcec}

illius_{fit ratio, iUaque pro aSlu}

o-\ _{Q (}

/ y v

fl:_{at, motiva voluntatem ad agendum determinantia,}

ipfam eligendi faculcacem nulia neceffitate adftrirv

gere ad unicum poftibile eligendum, nifi a&ionis

contingentiam penitus

fuftuleris,

mentemque ha-rrsannm in mechanirmum artificiofum mutaveris.

Ma-xirnam cerce hoc in pun&o utilitatem habet _divifio

illa _{nociffima, in unicitatem exißentia, & poßibilita*} tis. Prior _{nempe cum detejminato, poflerior cum}

veceßario reciprocatur. Determimtio autem illa,

quae-ex modris defurnitur, nullam aliam infert

unicita-tem, quam refpeftu exifientice , feu

aciualitatis\

neu-tiquam vero intuitu poffibilitatis, quod quidem cui-vis, interna _{experientia edo&o} , facile patet. Sic,

quod ego e. g. nunc fcribam potius, quam non

fcribam; hoc potius, quam aliud; unicitatem faltim

refpe&u exifientice involvit, quatenns a mea

volun-tate minime coatta hoc dependec. Hinc quivis

fa-cili _{negotio intelligit, me pofTe in praefenti facere} aliud _{quidpiam, quam quod nunc fcribam;} adeo-que me hoc agere

impulfu quodam

interno, eoque,

omnem etiam neceffitatem internam excludente.

Un-de omnis abeft neceflitas, libertati inimica, five ab-folutam eandem, five phyficam dixeris, ficque

ex-fulat omnis coa&io, tam externa, quam interna. Sunt

yero haud pauci, quod mihi non eft diffitendum ,

qui inter neceflarium ac

determinatum

_diftinguere

B non

ne_{y /ed in conatu potiusproducendi, vel} impediendiy

fenfatio-iieni, c071(ißat, het"i facile dixeris, concludendum ejfie, quod

voluntas non _{fit 'fenjatio grata, vel ingrata, eertusque}

«stb _{^ tn ( c}

; 10 v. ■

non fatis _{norunc, qtiique ideo adrnodum segre vo*}

lunt, quod dicamus motiva determinare völendi &

nolendi _{athis, quah inde filieret mera necefiitas. Qui}

autem meliora edo£fus, _{didicit, non ornne}

determi-nacum e(Te _{neceflarium, illudque non efle,mfi}

cer-tum & fixurn _{, adeoque dubio ac}

vago penitus

op-poficum; qui, inquam, fimul didicit, determinatum

quoddam

non efTe necefTario tale , Ted libere ;

nun-quam, crediderim, eum fibi perfuafum habere

pos-fe, ut, _{qui voluntatis a&us ftatuunt determinatos}»

ideo eosdem concendant e(Te neceflarios _{11). Hifce}

fic, pro modulo ingenii, diftincfe _brevicerque

ex-poficis, faciie expediuntür dubia Collini § 11 com-memorata, _{quibus libertatem infringere conatur, pra>}

fertim cum excra omnera dubitationis aleam _jam

po-fitum _{fit, a&iones liberas determinatum habere} ne«

xum _{, eum vero non neceffario talem, Ted libere &}

contingenter talem 0). Sic etiam eo magis in

fu-mum abeunt commenta _{Baylii, quo certius conftac,}

nihil eum habere poffe _{prsefidii in Syftemare} caufla-rum occahonalium, _{quatenus eil dumtaxat hypothefis}

in _{explicando commercio aninne & corporis, cujus}

abfurditatem _{dudqm ab Eruditis evi&am novimus;}

nec uiium _{pra'fidii ex prasfcienda Divina, utpoce}

qua

aii-72) Qiiceßio heic quoque occurrit: annon ex corporis ,

quod circumgeftamus, phyfico influxu, deterrninenfur

a-£fus voluntatis? quam folide enodatam exbibet Nofter D:r Waüevius in _{Pfycb. Emp. §. 606.}

0)De hac_{controverßa Conf. etiam Celeb.noflrumWaüeriam}

Pfycb, Emp. $, 658. itemque C<wzium in Dijc, Mor. §.1$ feqq.

:ii ) ii

(

n

aliquam libertati hominis

inferret

neceflitatem.

Nam

in _{figno rationis non comicantur}

_{a&iones liberas}

prae-fcientiam _{Divinam, Ted} antecedunt. Hinc, quoniam

praefupponuntur, tanquam

obje&um,

in

easdern ni¬

hil infinit _{praef'cientia, nec}

_in

_ill

_is

_quidpiam

imma-tat. Manent, quales funt, contingentes

&

iiberae,

& ut _{contingentes ac} liberas, Deus _eas

providet.

Si-militer non ideo fit eclipfis, quia praevidetur ab

A-ftronomo, fed fic, quia determinatis gaudet caiffis,

ab _{ipfo praevifis. Porro neque ex}

_{concurfu Divino}

libertas _{deliquium patitur. Concurrit namque}

_Deus

ad _{vimagendi, non ad virium}

_{agendi limiten,}

_feu,

ut alii loquuntur, ad materinle

aftionis,

&

quidem

remotum, non ad formale p). His itaque penfita-tis facile evanefcit ratum Stoicum; evanefcunt item

caetera _{qu^cunque veterum}

deliria

_, ita _ut

in

illis

re-fellendis immorari, operas non (it pretium.

IMorni-naiTe, eft etiam refutafle.

§. IV.

Sic tand«m ad alterum _{hujus opella?}

inomen-tum, breviter quidem, Ted qua fieri poteft, accura-tione, enucleandum progredior, quodque in eo

con-fidit, ut commonftretur, in Determinatione Morali

rationes efle _{pofle vel Jubjettiväs, vel objektivas.} Ce-leb. _{Canzius, qui inter reeentiores, velut ex}

profes-B 2 fo

p) PInribus, iisque validis plane argumentis Jaquelotns

contva _{Bayliumdifputat. in} Conformitate Fidei & Rationis

pag. 2fi£f Jeqq. Et in Examine 7beol. Bayliipart. 2 Cap. 7. pag. 2ii feqq,; ut]am alios noftros reeentiores altofilentiopr

<ts ) 12 ( fl

fo in hoc _{dogmate explicando verfatus eft, magna} argumentorum caterva ftipatus, negat & pernegac,

dari rationes _{fubjeciivas, quas nempe abjolute tales} nominat. _{q) Per rariones abjolute fubjetiivas intelligit,} quas ne funt quidem excrafubjetfum, ut quo, ne dum

extra_{fubjeäum, ut quod}

, id efl, quas ne extra qui¬

dem voluntatem liberi _{agencis funt, ne dum extra}

hominem voientem. Eft iciiicec hasc _fubjeEtiva

vo-lendi ratio, _{quando quaerenci: cur quis velit? non} aliter _{refponderi poteff, quam quia velit, & denuo}

fcifcitanti: cur ka velit? nihil ahud _{regeri poteft:,}

quam vult, _quia

vult,

& lic in

_{inhnitum, fine}

ulte-riori ratione« Hane vero argumentationem

ofiende-re _conatur, ehe Logice vitiofam, _{utpote in qua}

me-dius terminus _{ingreditur concluhonem, nec umquam} rationem _{hanzczfubjettivam mereri ticulum rationis;}

quoniam efl ratio asqnivoce fic

di&a,

non

habens

quidpiam, ex quo inteliigatur, cur res ht magis, quam non

ht, ht

talis potius, quam

alla, fed

efl,

quae mero eventu abfolvitur,

cujus

ratio reddenda,

in nuda _{repetitione conhflit. Rationes} autem

refpe-äive fubjeciivas^ admittic Canzius, quas funt extra

fubjcclum, ut quo, L e. extra

voluntatem,

fed

non

extra Jubjeffum, _ut quod, i. _{e, extra}

volentem. Huc

fpeclant, partim inclinationes connatae, quas ex

tem-peramentis oriuntur, partim

propenhones

diutina

con-fuetudine adfcitas , quas in a£tiones noflras, nobis

fae-pe non

advertentibus, influunr,

Has

vero

rationes

refpeciivefubjeciivas,

eo

ipfo,

quia

tales, alio

ef^D \ in f

«BS» J 1J V egg3

fpe£tu vocat etiam

Canzius

objeftivas;

funt enim

ex-tra voluntatem, fi non extra volentem.

Hifce fic

praeftru&is, exiftimat

Canzius

facile

expediri

pofie

dubia a Celeb. Mosheimio in Eth. Cap. I. _p. 108

&

Crouzaz in _{Log. part 1. C. 8. §• 4> mota.}

_Cum

_{e. g,}

optio alicui relinquitur, utrum in

multitudine

num-morum tefta, _{numerus par, an} impar

fit?

_{tum non}

a-lia adefle _{potefl ratio fe}

_{determinandi,}

_quam

_fola

fubjdiiva.

Ad

hoc refpondet

Canzius,

cogitatio-nem ultimam illius numeri , qui

eiigitur,

attio-nem ipfam praecedere, adeoque rationem

determi-nantem adefle, fi non extra voluntatem , tarnen ex¬

tra _{volentem, & per confequens illam rationem non}

efle _{fubje£tiva?n}

_{abfolute, fed}

_fénfu

_{refiriftivo talem.}

Rationes autem _{abfolute objeftivas nuncupat Canzius,} quae

continentur,

tum extra

fubjettum,

ut quo> tum extra _{jubjeäutn^ ut quod, i. e. quae} funt & _{extra vo¬}

luntatem & extra _{volentem; huc pertinent omnia}

motiva _{objettiva, quae agenti libero}

_prorfus

_exter¬

na funt. Sed vero circa farraginem hancce

diftin-öionum , quibus in hac do&rina enucleanaa

fe

ex-pedire

fatagit Canzius, notandum eft,

non

aliam

dari rationem _{fubjeftivam, quam} , quae a

relatione

rei ad fe _{ipfum defumitur,} nec

aliam objekiv

am ,

quam, quae ex

ipfo

objecto,

feu

conditione

rei

a-gendae,

depromitur.

Namque

nulla ratio

objeäiva

ita extra volentem non minus, quam

voluntatem,

es-fe _{poteft, ut}

_{fine ulla ad animam}

_{fa£ta relatione,}

concipiatur, quatenus

voluntatem ad agendum

de-terminabit;

_{quicquid enim adpetimus,}

_ut

_nobis

_NB

) H (

4tij

bonmn _{reprsefentamus; & quicquid averfamur, fd ut} nobis målarn _{concipitur; dependet} ergo relatio ^lla, qute rationem objektivam efficit, ex condicione rei in¬

terna* Relatio autem, quas a conditione rei exter¬

na _depromitur, conftituit fabjeftivam, _{(jute non} efle

poteft nid unius generis, concedente ipfo Canzio,

qui elegantur fatis atque nervofe demonftrat,

rarie-nem illam fubjeSHvam, _{quam vocat} abfolute _tak_vif non mereri titulum _{rationis, cum} dt

dumta-xat ratio _aequivoce di£ta,

& D. G. Ii i I > «4;_{jj |} Vi