De jure imputandi dissertatio, quam cons. ampl. fac. philos. Ups. præside doct. Dan. Boëthio ... pro gradu philosophico p. p. Andreas Löfvén, a sacris, Fjerdhundrensis. In audit. Gust. maj. d. VII Mai. MDCCIV

ί£ί

DE

JURE

IΜ Ρ U

Τ Α

Ν

D I

DISSERTATIO,

QUAM

CONS. AMPL, FAC. PRILOS. UPS. VR2ES IDE

DOCT.

ΕΤΗ, ET POLIT. PROF. REG. ET ORD.

PRO GRADU PHILOSOPHICO

P. F.

ANDREAS

LÖFVÉN,

A SACRIS, FJERDHUNDRENSIS.

IN AUDIT. GUET. _{MAJ. D. VII MAI. MDCCCIV.} U. Α. M. S.

UP SA L I JE, TYPIS EDMANI ANIS»

kongl, jnlajits trotjenare, forste teologie professore ν

och domprosten i upsala,

hogvördige och vidtberomde herr doktor

JOHAN

WINBOM

samt frij domprostinkan,

CATH,

WINBOM»

FÖDD

AFZELIUS,

υordnadsfullt tillegnadt af anders löfyekt.

JURE

WE

IMPUTANDi

=g=«ga»_ .

Quanti,

criminalem

tam

ad illam,

vocare folent, rite

Jurisprudentiae

fanciendam

partem,

&

quam

adpli-candam, quam ad

jufta &

aequa

de Hominum confiliis

& adtionibus in vita communi judicia formanda, fit pon-deris, bene exploratis

principiis

fuffulta de imputatione

a&ionum humanarum doétrina, non ignorant,

qui

res

humanas attentiori ocuio examinare voluerint.

Plurimi

quideno^

iidemque

perfpicafisfimi, viri in

eadem

adornan-da ftudium & operam collocarunt,

fed

cum

id fecum

ferre videatur indoles rerum, disqpifitioni in

hac

dodtrt-na obviarum, ut in confinio quafi earum, quse

humana

intelligentia

attingi

nequeunt,

disquirentem ponant,

& ad

fpinofum

illud de libero

Hominis

arbitrio

disputationis

genus

facile

ducant,

nefcio,

an

omni

adhuc

illuftrata

ha-beri queat,

luce,

qua

indiget,

ut

certas

&

abufui

noa

obnoxias quisque de

fua aüorumque

falute

&

perfe&ione

follicitus ex ilia haurire posfit regulas.

Quurn

vero

mihi

_perfvafum

_habeo,

_nullam

_{unquam rerum}

cognitio-nem, quae

ad fines,

quos

fibi

licite

proponere

poteft

ho-mo, obtinendos

necesfaria

judicari

poteft, adeo

abicon*

ditam & tenebris a natura obvolutam

esfe,

ut non

in-dagari

&

ad

ufum fatis

luculenter

demonftrari

posfit,

fperare quoque

aufus fum,

viam

fapienter

quaerentibus

non fore praecfufam

inveniendi

_ea, quae

ad

do&rinam de

imputatione,

illuftrandam

& fupra

omnem

dubitationis

aleam

_ponendam

_fufficere

_queant,

_meque

facile veniam

impetraturum, quum

ad

eam

indicandam

pauca

adfer-re conabor.

Im-Imputation© exprimere volumus rationem a<5Hör.es a libere volentibus _{profedtas coniiderandi & dijudicandi, utuc} diverfam ab _{iila, fecundum quam aliarum}

rerum effedtus

ponderamus. In illius igitur notione formanda _ponimus

agendi _{facuitatem, intelligent! propriam> a cujus, qualis}

confcientiae _obveri'atur, recta _{explicatione tota de} impu-tatione doéfcrina _{pendet. De hac itaque dodtrina follicito}

omnes eae obveniunt _{diiiieultates, quae impeditam &}

er-roribus obnoxiam facere folent viam ad _principia

iupe-rioris _{intelligentibus concesfae naturae invenienda &}

ex-plicanda, fed novis iiiique propriis audtae , inde exortis,

quod in nulla alia eflTedtus &

_phienomena,

_a prseftantio-ri entium ratione _{praeditorum naturae derivatos, verbis}

ex-primendi ratione, exftantia adeo _{impresfa ibnt vefitigia}

causfarum occafiones & campum fuperiori hominis na¬

turae lernet exfei;endi _{aperientium, quae nifi a causfis}

i-pfam hanc naturam conftituentibus _{diiigenter ieparatae} iuerint, in inextricabilem _{labyrintum facile inducere}

pos-i'unt.

Forum, in quo _{fifamur, quando adtiones} noilrae

im-putari dicuntur, vei illius notio, quae modo adtiones di-,

judicandi, quem per Imputationen) indicatum _volumus,

femper adhaeret, occafiones & genefin a focietate hu¬ mana _{habuit, & ad iiiatn fen Tu}

proprio fpedtat, Forum quidem dein in Divinum & _{humanuni, & hoc iterum} in

internum & externum non _{inepte difpefcitur,}

quorum fi

quis alterum cum aitero denuo _{eonfunderet, erroribus}

tarn virtuti _{quam humanas focietatis}

paci inimicisfimis

anfam daret; Ted fi _{quis, originem notionis fori ideae}

im-putationis adhaerentis oblifcus, de adtionum in fbro Divi¬

do _{imputatione quaefiionem}

inftitueret,

_iJlamquealio

fpe-dtare _{crederet, quam ut efficiatur, hoinini}

propofitos

fi-nes _{fummumque illius bonuin fine fincero virtutte}

Audio

ob-obtineri nan _{posfe, vereor ne rem}

_{explicnndam fine ullo}

honeftatis lucro difficultatibus involveret. ldem quoque

valere _{putamus de imputatione in}

_{foro interno fen}

con-fcientiae , de qua omnis utilis & fincera

quseftio

eum in

fiη em inftituitnr, ut honeflatis & virtutis notionem de-pravandi iliiusque

rigorem

diuiinuendi

omnis,

in

qua

pronum plerumque

fertnr

ingenium

humanuni,

tolla-tur anfa.

Non noftrum esfe voluimus has _pertratftare

quae-jftiones, ad honeftatis ftudium firmandum & ab omni

corruptione tutuin

praeftandum ipecftantes,

quas

forma

a focietate humana mutuata _{proponi posfunt}

& folent.

Sed iilis remotis, _{fupereft tarnen 1*t amplum}

disquiren-di _{argumentum de}

_{fundamento legibnsque}

_imputationis

in foro humano externo, in _{quibus eruendis}

_noftra

qua-iiscunque verfabitur opera.

An _{jute alter alterius}

_atftiones

_imputare

_{posfit, fine}

erroris metil coiifcientiae unius cujusque, qui fe

aliquid

rebus & brutis animantibus piteftare putat, nec omuem

confulto _{ager.di ficulratem fibi}

_denegat,

_jndicaiidiim

_i

e-linquimus; quae enim

de

libertatis

reaiitate

metaphyfice

difputari folent, in

prasfenti

rerutn

fcena,

tibi

extra

confcientisé ambitum evagan non licet, nifi

agendi

mate·

riam & inftrumenta lina cum agendi incitamentis

&

re-guiis omnemqué inter

homines

focietatis

communioneni

tollere volueris, nullam habere posfunt vim.

Qui

tne-taphyficis

argumentis

fedudlus,

liberam

rogitantis

indo-lem _{negaverit, vivere tarnen}

_&

_agere

_defineret,

nifi

in-ftar libere _{agentis fibi confcius}

föret.

Fieri

deitide

non

poteft, ut, falva

hac

eonfcientia,

fe

honeftatis lege teneri

& confilia & acliones fuas aut ad iaudein aut ad

4

ii hunc ad _{legem moralem}

_refpe&um,

_{qui ab}

imputatio-ne a&ionum _{ieparari nequit, confideramus,}

eundem in

dijudicandis aliorum _a&ionibus, diverfum esfe ab _illo, cui in _{propriis. imputandis confiliis & faeinoribus}

inhae-rendum _{fit, facile perfpicimus; qui}

enim immediate no-ftrae voluntatis motus _{mentisque habitum unde}

profeéti

fint intuemur, ad internal« indolem alieni confilii

media-te tantum & ab _{externis, iisque baud}

raro _{ambiguis atque} iiiilaiibus _{fignis, concludere posfumus; & dum in}

judicio

de n^-bis _{ipfis in foro confcientiae vix erramus nifi} erra-re _{ipfi voluerimus, in aliis judicandis}

in perpetuo

er-randi _{periculo fe verfari} eo Juculentius _{quisque videt,}

quo

majori

follicitudine fe fuaque honeftatis regulis

fub-mittere curat. Moveri _{hinc, circa jus aliorum aéliones}

ipfis imputandi, posfunt quseftiones, quae baud parutn difficultatis fecum _{ferrent, fi juftae imputationis}

regulas

a _{cognitione alienae mentis,}

Jibereque agendi facultatis

poteiiate,

quae illi in agendo adfuerit, dimetiendas

uni-ce haberemus. _{Crefcere quidem}

rerum in humana fo*

cietate ufu & _{experientia, aliorum conjeftandi mores}

„

jnternumque alienae mentis habitum _{perfpieiendi peritia,}

& interefi: _noftra, ut iilam augere ftudeamus; vereor

autem, ne hoc ftudio _{parum juvarentur humanae res}

„

nifi adesfent _{regulae, non probabili conjeétura}

, fed certa

Scientia & extra omriem _{dubitationis aleam}

pofita, asfe-quendae, quse _{conquifita & experientia augenda de alio¬}

rum confilio _{mentisque habitu}

cognitione rite uti

doce-rent, &

_jus,

_{quale homini tribui pofcefi:, aliorum}

a&io-nes _{ipfis imputandi definirent.}

Ad has _{igitur regulas rite eruendas &}

explicandas

prsecipua, me

judice

tendere debet de _{jure imputandi in}

foro externo defmiendo cura; nec ulii dubium esfe

ar-bitror, illas aliunde _{ori§inem & robur non derivare,}

-ι _Β

quam a

finibus,

qnos propter honeilatem

ilbi propofifcos

haberej debent homines. Hi vero fines, quorum causfa

imputandi facultas nobis concesfa eil, dnplicis funt

gene-ris, alterum pertinet ad fecu ritatern & tutam

jurium

in·

ter homines _{ufuratn, cujus gratia in focietate civili Ieges}

& fora _{praecipue conftituta funt, & juridicum appellari:}

potefl, alterum

jus

quoddam infpeétionis iii aliorum

ho-minum mores & coniiiia fecum _fertj ut ad mutuam correélionem: & honeilatis _{imperium inter homines} tuen-dum & _{roborandum, quantum fieri}

_poteil

_conferatur,

& morale vocatur. _{Utrumque hoc imputationis genus}

fuis definitur _{regulis, pro diverfitate finium diverfis &} non fine focietatis humanas detrimento confundendis.

v.

Praecipua

de imputatione juridica, quseftio,

poftquam·

in Civitates coaéli funt homines, _{fpeftat forum}

civile,-cujus eft cavere, ne _alicujus

jura

_laedantur. In

fancien-dis _{legibus in hoc foro applicandis Legisiatori eo majori}

jure aftiones legibus vetitas imputabiles cenfere licet,,

quo certius a

juftis

imperii civilis fundamentis elici queat,

unumquemque qui

jura

inter homines legum ope farta

& tefta fibi _{poftulat, fe ipfum conditionibus, qnibus}

fu-blatis, Jeges nihil valerent, deiiberato confilio fubjecisfe,.

& declarasfe, fe aétionum , lege prohibitarum, _{quae a} fe

profeclae funt, haberi velie auélorem , niii ipfe fe

infon-tem> esfe idoneis _{argumentis coram foro probaverit..} Et _{quamvis in legibus ferendis difFerentiam inter dolum &}

culpam, diverfosque culpse gradus perperam negligeret

Legislator vel eadem poena imprudentern & noxium multaret, id tamen fecum fert _{leges propter fecuritatem}

rrutuam ferendi ratio, ut _{unamquamque Legi contrariam}

aftionem confilio

_fufceptam

_judicare

_{& Legisiatori &}

Ju-dici _{'iiceat, donec reus ipfe fufTicientes ad culpam levan·}

dam attulerit _{rationes; quare etiam uec igporantiam frve}

e-6

4egis illa fuerit, five efFedluum ab actione vefcita prove-nientium, neque res circumilantes, quarnm vi ad

deii-ctum _{patrandurr. adlus fuerit reus, ad illius} excufatio-nem admittere _{posfunt leges, nifi fibi ipfis}

contradice-rent. Sufficit in foro, de quo heic loquimur,

juridico,

ut extra dubium _{ponatur , delidtum, re ipfa commisfum}

, reo redte attribui. Sive conlulto _patratum

_fuerit

_{ilve non,}

amplius legum non eil quaerere, quam ut apertam &

tutam reo ad fe coram _{jndice purgandum & culpam}

le-vandam concedant viam. _{Sequitur hane in foro juridi¬}

co _{peradlam Imputationen!}

poena fonti eroganda, cum

ver o nulla _{puniendi facultas Civitatisjure}

comprehenden-da concesfa haberi _{poteil, nifi quse ad publicam &} pri-vatam fecuritateni tuendam necesfaria fuerrt, ad hane

necesiitatein dimetienda quoque eil gråvitas poense,

cui-libet dilidlo _{lege conilituenda, adeo ut quo Civirati &}

juribus in Civitate tuendis perniciofius fuerit commisfum

crimen & _{quo perniciofior ejus Audior, eo etiam gravius}

pleclatur, quamvis, fi leges hane aequitatem minus

ferva-verint, de injuria fibi illata queri non posfit is, qui con¬

tra _{leges peccaverit, quando poenam delidlo femel} con-ilitutam fubire coaclus föret. His _{praeterea ii addatur}

Legislator? in omni lege ferendo necesfarius ad hone-ilatem ,

cujus

causfa jura legibus farta tedbique

confer-vanda funt, _refpedlu.s atque inde derivanda in poena

fon-tibus fancienda _{regula, quae jubefc, ut quantum ratio} fe-curitatis _{permittat, in cenfum quoque venire debeant}

causlae- ab _{iis, quse ad animum delinquentis corrigendum}

facere _{posfunt, petitae, habebinms indubia & ambiguitate} non obnoxia _{principia, ad quorum normam omnis in} foro _{juridico imputatio fieri <St effeclui dari debet, &:} nifi valde _{falior, quse in Juris Confultorum praxi circa} hane _{imputationem oriri posfunt diificultates, vel Legum}

im-imperfedlione vel ignorantia Judicum fublata »

evanefee-rent.

Sed _{paucis quoque}

_indicandum

_{eil, quäle fit jus}

imputandi in foro inter homines natura ipfa conftituto, quod morale vocavhpus, in quo oiune

jus

diredfce

hone-ftatem, iJiiusque in focietate humana imperium internum

angendum & conftrmandum, ipedlat. Non quidein

abfur-dum föret contendere, unumquemque hominem ipfo

fa-fto , quo fe aliis octrirs refpiciendum esfe

poftulat,

ac

res rationis non _{participes, & amorem atque ftudia} alio-rtiin in fe _{fuaque commoda convertere cupit,}

concesfis-fe, ut auétor confiiiorum actionumque, ad honeftatis

nor-inam _{dijudicandorum, quae ab ipfo profecbe fuerint,} ha-beatur, _{idque vel laudis vel vituperii, quod iisdem} com-petere posfifc,

fibi

refte

tribni; fed concesfam fic aliis

imputairi licentiam male interpretaremur, fi eandem eo-dem _{rigore valere exiftimaremus, ac iliam quae foro}

juridico

competit,

feilicet

quamprimum aélionem lege

ve-titam a _quodam

profe&am

_{compertum eil, tum quoque} ftatim eandem c onfulto _{fufceptam judicare, nifi aliud a}

peccante pfobatum

fuerit,

iicere; nam quam Civitati, ne

finibus, quos diredte fpeélat, excidat, concedendam ipfa

necesiitas fvadet, licentiam, privatas, cujus fecuritati

pro-fpicere civitatis

eil, fibi

non arrogaret, nifi honeftati,

cujus legibus fe fuaque omnia fubmitrere debuisfet,

va-lediceret. In foro _{igitur, in} quo alter alteri, eidem ho¬

neftatis _{leg! fecum fubjeélo, ad eandem legem imputan¬}

di & vitam _{moresque fuos examinandi jus concesfisfe}

cenfetur, iniqua esfet, finibusque futs contraria impu¬

tandi facultas, nifi iis _{adftringe*etur regulis,} qu?s a

fin-eero tam fuam _{quam aliorutn honeftateru promovendi}

ftu-ftudio, fponte nafcuntur. Sed nobis fufficiafc earnm

in-dicasfe fontem; _{mentis purse de virtutis ante omnia}

flo-re _{follicitae, ab omni iniquo fui commodi & laudis ftudio}

alienae, fuseque defidiae alienarn praetendere abhorrentis erit, easdem invenire & ad totum vitae focialis ambitum Ita _{applicare, ut crefcat &, quo ipfa fertur, virtutis}

ftu-dium, & numerus eorum, _{qui virtutem} amare & cole-fe fciunt.