/0
COMMENTATIONUM STOICARUM
PARTICULAM QUINTAM, VENIA AMPL. FAC. PHILOS. UPSAL.
PR^SIDE
Mag.
N1C0L. FREDER. BIBERG
E*TH. ET POLTT. PROFESS. REG. ET ORD.
REG. ACAD. LITT. HUM. HISTOR. ET ANTIQU. HOLM. MEMBRfi
PRO GRADU PHILOSOPHICÖ
PUBLICE EXAMINANDAM PROPONIT
DANIEL DANELIUS
STIP. STJERNCUEUTZ. VESTROGOTHUS.
IN AUD1T. GUSTAVIANO DIE X JUNII MDCCCXV
Η. Ρ. M. S. U Ρ S A L I JE XC (J DK13ΑΝ T ZEIPEL ET MDCCCXV. JE Palmblad.
35
Perfecta« aufcem vocavit, quae plenam
determinationem
continerent: adjuvantes, quse occafionetn
fubminiftra·
bant. Scilicet, concesfa majore, omnia fato fieri; con«eesfa fimul ea hujus dogmatis interpretatione, qua idem
prorfus valere juberetur, ac omnia fieri causfis aritece-dentibus; quum hse tarnen ipfae in duas, quas
enumera-vimus, ipecies abirent: id foiuiii ftegavit, omnia fieri
causfis antecedentibus perfeötis
vel
.principalibus,exple-tarnque judicavit legem necesfitatis vel, qucd hoc Io»
co idem eft, causfalitatis, ii alterutris
cau^fisr, modo
caus-fae esfentv mutatio fequeretur ; five, quod eodem
reci-dit, indifferentem judicavit causfalitati ipfi fpeciem.
caus-falitatis. Mitigato dicam an fubiato ifta interpretandi ra-tione ipfo legis causialis fenfu, facilis etat ad appetitus, asfenfiones atque adtiones humanas mitioris fententiae translatio. Sciiicet objedtum movens causfam, fi liberet,
etiam perfeétam appetitus homani appellare, haud roo-ratus efi: Chryfippus; appetitum enim ipfum
coifirnotio-nem vel mutationem animae involuntariam prorfus
es-fe; fed progrediendo ulterius ad asfenfionem
inter-nam appetitui datam
9 Hujus quidem, five appeti«
tui ultro pateret, five cederet, vifionem obje<ff:i mo-ventis & appetitum denique ipfum causfam perfeftam esfe conftanter pernegavit; causfae proximse & adjuvan¬
te utrique partes concedens. Itaque in noftra poteffate
manere asfenfionem conclufit: totamque hane inträ nos,
teretem veluti in fe & rotundam, perfici asfumfit: vel,
quod idem eft, causfaru hujus perfeétam totam internam
esfe & in animi ipfius vi atque natura pofitam. Quod apto
denique ex re phyfica exempio illuftrat Cicero,
Chry-fippi fententiam referens a)
Ε Ita
Ifca vero monftrasfe fibi vifus Chryfippus, non
vo-luntatem taηtummodo humanam aétionesque proinde
hö-minis voluntarias externae necesfitatis vinculo exemtas,
led pénes animum quoque totum id esfe, quod iupra
fa-tum femet coecum extoileret: tantum abfuis fe nobis cer-te judicatur ab omni internae cujusdam causfalitatis,
iti-dem quippe necesfariae, metu, ut potius hane ipfam
indeque orinndain cum animi ruditate vel infirmitate pari
utique pasfu ambulantem fati coeci fupra animum
pote-ftatemhaud vereretur fati univerfalis & videntis vel exem-plura vel effeftum citare:unde & voluntatem &aftionem &
aftionis effeétum&poenam fimul
aétionis
naturalemunoeo-demqueintuitu comprehenfa cum fati univerfalitate vel
con-junxisfe velreconciliasfeStoicisvidebatur. Quod iis quidem, qui non litteras folas do&rinse cujusvis aucupantur, in tota
liac dlsqUifitione vel maxime notabile judico. Nam quod ad reliqua attinet, monere vix opus fuerit, difficultatis folutionem metaphyfico refpe&u impei
febfam
esfe & clau-dicantem. Quod nec miraberis,fi inexbaufti prorfusmo-menti difficultatem ipfam esfe vulgari fenfu metaphyfico
conceptam inteliexeris: idque fimul perpenderis, quanto
aretiori fpatio necesfitatem ratiöcinando compresferis,
tanto fere eamdem loco, ad quem compulfa perfugerit, tenacius inhaerere. Et hane quidem folutionis Chryfip-peae infantiam nec Ciceronem quidem in genere
judican-fcem fcepticeque ex Academia recentiori
do&utn
latuis-fe comperimus Re&e enitn judicat, effecisfe hac folutio-ne Chryfippum, ut in meram logomachiam qnaeitio ipfa,
^uatenus in genere' concipiatur,
abierit.
Quum
enim,
qui
ei principium motionis, volubHitatem aurem rion dedit; fic vjjbm objeftura imprimet illud quidem & quaii fi^nabit in animo fuam fpeciero, fed asfenfio noftra erit in poteftate5 eaque, quemadmo« dum in cylindro diftum eft, extrinfeeus pulfa, quod reliquum eft, fuapte vi & natura movebifur". Dt fato c, ig.
35 qui fafco omnia
fubjiciunt
revera contendant, omnia fiericausfis antecedentibus perfecftis, nec aliam ullam fuae
fententiae, ii ii bi confentiant, fignificationem pafeiantur in-trudi; eum putat revera fatum not? retinere* qpi fieri aliquid fine causfa antecedente perfé&a coneedit: quod
quum concesfit Chryfippus, revera eutn afguit fatum
tion refcinuisfe, fed iintpliciter negasfej nihilque ömnitro novi prseftitislé* fi id forte éxceperis, quod novam qui-dem quseftionem, fed niere verbalem, propofuisfe dicen-dus fit, fatine fcilicet vocabulum iuper causfas quoque
an-tecedentes non perfeétas extendere confultum esfet nec ne? b) Qua quidem quseftione, quotnodocumque
transiga-tur, certe ad quaeftionem principalem tranfigendam nihil
opis esfe refte exiftimat. Et ifta quidem facilis
repre-heniio: quamobrem & TennemAmn-o c) eamdera verbis
tantummodo mutatis repetitam iηvenimus, judicanti be-nam esfe argumentationem Chryiippi, modo libertas
an-tea vindicata fuerit, fed ad vindicandam nihil conferre, poftquam in dubium vocata fuerit, Neque vero eam
ob rem magis causfä excidisfe Chrylippum putamus,
quam alios
permultos
eosque fubtiliores quidemrecentio-ri aevo libertatis theöreticae defenfores: & Iaudandum
quoque ifta incufantibus vel eo nomine ftatuimus noftrum,
quod, fi removendo paullatim coar<5tandoque
necesfita-tem asfeti queat libertas humana, certe exÅpfa reprehen-dentium mente iftiusmodi defenforum chorum non
in»-pte ducat Chryfippus. Narn & articulum, in quo
inci-piat libertas humana incipiensque vindice potifimum
e-geat, retfte monftrasfe; & externam faltem necesfitatem
ex libertate humana feduio euuidem removisfe, ifti, fi
fecuoi b) "Neque enim Chryfippus * - - -ab h'is fatum abesfe." L. c.
c. 19.
quidem cotn-memorans, Chryfippum vel ideo excufatum habebunt,
ii hiflorici erunt, quod tempore ifto nulla necesfitas nifi externa cogitaretur: longiusque procedendo urgebunt, principio causfaiitatis Iogice concepto logicurn quoque
remedium haud inepte opponi» Ipfa vero lila necesfita» tis diftindtio in externam & internam, utrum vel
fyfte-mati dogmatico, quod libertatis radicem in videndo, non in eligendo ponit, ve! iceptico quoque adverfariorum ,
quäle Academise fuerit recentioris, congrua fit &
admit-tenda necne, pauci, ut opinor fuerunt, qui,quod decerefc tarnen, atfcenfcius confideraverint. Quam quidem de ipio
Stoicorum fyfternate dubitationem tanto aequius erit
proponere, quarifco univerfam
hujus
compagemintelli-genti apertius fit, quod iili libertatern vocabant, quodque
nos causfalitatem internain dicimus^ prsedicatis
utrius-que metaphyficis inter fe collatis, omnino coaluisfe.
No-voque inde, ni fällor, exemplo, hanc quam indicavimus
rneditationem perfecutus , ediices, prudentem oporte-re esfe & circumfpedtum , qui partes veteris
cujusdam
fyfiematis
vel iolutiores primoadfpedlu
vifas armis pe¬tat ex recentiorum ofticina conquifitis.
Accedit vero iis, qnae jam diximus haud fpernenda
vel inde commendatio, quod, referentibus Plutajrcho Gel-lioque, libertatern, non eledlionis quidem, Jed tarnen
in-differentiae, in aequilibrio vel in poteilate potius abfoluta aequilibrium abrumpendi pofitam, nec
Graecis,
utappa-ret, ignotam, quamque illi κινητιν ε7ί£λευςικψ sv τω viys·
μονικω sm των ττοίςχλλούχτων vocabant, difertis quidem
ver-bis Chryfippus negaret merumque figmenfeum appellaret. Ka
37
Eo autem potisfimum argumento
hoc figmenfcunj
repro-bat, quod, ii admitteretur ,
cafum
forfcuitum
reftauraret,
fato univerfaii etiam & videnti inimicisfimam: &
empiri-ce regerentibus, multa animam
apud fe ftatuere,
quo« rum rationem nuitarn fibr confciam habet, opponit con-fcientiam hac in re judicein esfenori
posfe, multaquip-pe, quae apud animum peraguntur,
leviora
praefertim,
ignorantem. Singularem in hac re
Leibnitii
cumChry-fippo concordiam notabis: quam nec
fine
jufio honoris
ijuffragio Leibnitium ipfum d} agnovisiedeprehendes.
Ceterum multo hic Chryfippo fuperior ceniendus in
di-ftinguenda realitate logica a metaphyfica,
cujus quidem
diftinétionis defc&um in Chryfippo theoreticas ruaximeargumentationes connertente non fimpltci vice tnirati
fui-inus. Quamquam fateamur fitnul, non tam quod
exftite-rit iftiusmodi defe&us, quam quod, quum exftiterit, fub-tilitati tarnen metaphyficse, propriis viribuscommisfae
parciusque jn femet jpfam reflexse, non magisofFecerit
notandum nobis obvenisfe. Ipfamque hane confufionem, iive ftudio faéfcum , five, quod rnagis probamus, fine
re-flexione, inftrumenti ancipitis inftar accipimns, quod
mul-tas quidem pareret difficultates facile alias tollendas,
fed
multas itidem & majores forte removeret, vix ullo, ni-fi fafta fuisfet, negdtio reinovendas.
Notanda etiam, alia inter Chryfippum & Leibnitium
fimilitudo: uterque theodicaeam condidit: faftigium veluti fummae fpeculationis aedificio impofituri. Manca nobis
operis Chryfippei & diftributi & concepti cognitio , nec nifi fparfis apud Gelliurn & Plutarchum fenteutiis
fuper-ftes. Sed & animum iaudatnus inviftuin Chryfippi, qui,
quum
quum nulla omtiino ex fuo iyftremate anxilia traherefc
tanto oneri levando accommodata, fed multa etiarm ha-beret contraria ,.qti?3 difficultates augerent e'); patien· tes tarnen, ut apparet folidosque humeros iftiusmodl inoli fuppofuit: & in ipiis etiam illis
fententiis,
quae ad
nos pervenerunt, quaSque ftudiofe conquifitas
apud
Tennemannum f) Iegas, aut valde fallimur, aut feminä invenire nobis qxiidem vifi furmus argumentorum, quae
ad novisfiftia usque noftra tempora fubtilius perfecuti lunt
quotquot in ifta defudantes arena Chryfippum excepe-runt. Quod monftratu facile föret, ii diutius huiq
argu
mento immorari iiceret Sed ad ethica , quae nobis po·1 tisfimuin propofita , tranfeamus.
Et heic qUoque nonniii fragmenta, raritate
plerum-que aut folitndine obfcura, föρ eresfe jam indicavimus. Perque hane filvam ad generalem quamdam eommenta-tionis Chryfippeae ideam via nobis aperiunda. "Qua
in per*
quifitione faciliué progrederemur, fi conjicére Iiceret,
Ciceronem in expofitione, quam libro II de fin. B &
]VI. tradit, Stoicismi ethici, tenorem commentationiS
Chryfippeae präecipue fecutum fuisfe. Quod tarnen de
tota falterri expofitione Ciceronis nec adfirmare audemuä
nec negare. Magnum nempe temporis
fpatium Chry¬
fippum a .Cicerone feparavit: novimusque recentiora po-tius fubfidia quam antiquiora in exponendis Graecis Cice¬
ronem le&atum fuisfe. Sed de fingulis quibusdam
par¬
tibus,
·) Neque enim oblivifcendum, materiam fenfu metaphyfico qualitatis omnis expertem Chryfippo
, Stoicisque in genere oranibus, ftatui.
Cfr. quse in parte IV:a jam diximus.
tibus , conje&uranvvalere hand improbabile duco: ma¬
xime quum ea fuerit apud Ftoicos Chryfippi auétoritas, ut
vix dubitare liceat, fingulis, quas infecutse funt Stpicrs-nu explicationibus aiiquid ex Chryfippo haefisfe. Quam obrem nec conjedturse ipfi indulgendum exiftimaverim,
nifi quatenus de fingu!is :iηd icia adfuerinfe, quae opem
ferant & fententise confirmandse inferviant.
Legem, quam obfervando & honeftus quis faluta-tur & eodém habitu revera beatus exiftit, esfentialiter
unarn esfe eamdemque cum fuprétna natura? lege, quae
©riginitus in Deo fita per virn divinam univerfae naturae
praeieripta hujus esfentiam conftituit, Cleanthi jam
de-monfixatam aceepiinus, fummamque fimul idearum ethi-carum & principem propoiitam fuisfé. Negativam
fuis-ie in omni Stoicfsrpö hujus dogmatis & expofitionem & applicationem non negamus: fed, ab ipfa illa
negativita-te abftrahendo„fuperius aliquod, quod moralitati vel ipfi
illi honettas vitae cum beata identitati fundamenti loco fubfterni queat, dogma vel animo fingi posfe
pernega-mus. Nam & verum puto & fublime, neque verum
magis quam fublime, apud animum ftatuere, legem, ex
qua homo, ratione praeditus & ratione gaudens, cogitat,
eligit, agit, eamdem esfe esfentia cum ea, ex qua
univer-fum ipfum effi&um fit & cuntinuo effingitur: hane mihi cum univerfo focietatem, hane univerfo meeum &
in-tercedere & continuari & folam revera esfe: quidquid
aliud principii loco ponitur, cognationem utriusque aut
nullam esfe, aut fortuitam: quidquid aliud,
ipfam hone«
ftatis bafin aut anguftam fore aut vacillantem: quidquid denique aliud, impedimenta honeftati debellanda
inter-mina*
egregiae, Ted certam
fato
pernicieminftare.
Inanem
quippe alias,
iibique, ipfi, fi
in partesdilabatur, totiqne
fi-inul rerurn compagi adverfam fore ideam quamvis effer
etui humanis viribus datam, dandam; nam partem toto,
vifibile invifibiü aut frangi aut contineri regique,
neces-fe esfe: fruftraque omnino in auxilium virtutis perfua«
fionem acciri, quas pon ipfarn ejusdem ideam ingredia-tur. Virtutem itaque cum ipfa conftitutiope univerii di-vinitus conftiiutam esfe, non meram conditionis
houii-num mortalium progeniem nuilamque omnino reiativi
cujnsdam
abftraftionem,
novisfe, arcem virtutis, arcemveritatis omnis ethieae Cleantes ftatnit: asfumntque Chry-iippus; hoc uno, nili omnia nos fallant, aCleanthe diver-fus, quod ohfervaverit, omnes, quae hanc veritatem
in-«ulcarent, furnmae honeftatis fummique boni
expresfio-nes , esfentiae virtutis generali , quam fpeciali fignifican-dae aptius infervjre. Leges enim diverfis naturis
prae-icriptas fönte quidem primo esfentia easdem,
cun-ctasque di vinas, arguit, ied diverfam tarnen pro diver-fitate naturae, cui praeferibitur, fpeciem induere: fieque iummam honeftatis regulam , ii homini proponitur, ut* cuuaque divinam, tarnen, quatenus fpecialis ' eft
homini-que propria,' intelligi non posfe, nifi esfentiam humanse naturse propriam intellexeris : cujus itaque notionem ad
nofeionem honefti adeo necesfario pertinere, ut, xjuid fit
honeftum aut .quäle, ipfamque ideo fpeciem & formam
honefti, neutiquam, fejunfta ab hac forma illa notione, intelligere detur. Et hoc quidem fenfu aeeipiendam
cre-diderim atque admitterdam differentiam, quam inter Clean-them & Chryfippum iftis potisfimum verbis eifert Dio¬ genes Lacrtius g): (pvaiv
je
χξυσιππος μεν εζακχει, »fοίκολκ-"
ι rot?