• No results found

Commentationum Stoicarum particulam quintam, venia ampl. fac. philos. Upsal. præside mag. Nicol. Freder. Biberg ... pro gradu philosophico publice examinandam proponit Daniel Danelius stip. Stjerncreutz. Vestrogothus. In audit. Gustaviano die X Junii MDCC

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Commentationum Stoicarum particulam quintam, venia ampl. fac. philos. Upsal. præside mag. Nicol. Freder. Biberg ... pro gradu philosophico publice examinandam proponit Daniel Danelius stip. Stjerncreutz. Vestrogothus. In audit. Gustaviano die X Junii MDCC"

Copied!
10
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

/0

COMMENTATIONUM STOICARUM

PARTICULAM QUINTAM, VENIA AMPL. FAC. PHILOS. UPSAL.

PR^SIDE

Mag.

N1C0L. FREDER. BIBERG

E*TH. ET POLTT. PROFESS. REG. ET ORD.

REG. ACAD. LITT. HUM. HISTOR. ET ANTIQU. HOLM. MEMBRfi

PRO GRADU PHILOSOPHICÖ

PUBLICE EXAMINANDAM PROPONIT

DANIEL DANELIUS

STIP. STJERNCUEUTZ. VESTROGOTHUS.

IN AUD1T. GUSTAVIANO DIE X JUNII MDCCCXV

Η. Ρ. M. S. U Ρ S A L I JE XC (J DK13ΑΝ T ZEIPEL ET MDCCCXV. JE Palmblad.

(2)
(3)

35

Perfecta« aufcem vocavit, quae plenam

determinationem

continerent: adjuvantes, quse occafionetn

fubminiftra·

bant. Scilicet, concesfa majore, omnia fato fieri; con«

eesfa fimul ea hujus dogmatis interpretatione, qua idem

prorfus valere juberetur, ac omnia fieri causfis aritece-dentibus; quum hse tarnen ipfae in duas, quas

enumera-vimus, ipecies abirent: id foiuiii ftegavit, omnia fieri

causfis antecedentibus perfeötis

vel

.principalibus,

exple-tarnque judicavit legem necesfitatis vel, qucd hoc Io»

co idem eft, causfalitatis, ii alterutris

cau^fisr, modo

caus-fae esfentv mutatio fequeretur ; five, quod eodem

reci-dit, indifferentem judicavit causfalitati ipfi fpeciem.

caus-falitatis. Mitigato dicam an fubiato ifta interpretandi ra-tione ipfo legis causialis fenfu, facilis etat ad appetitus, asfenfiones atque adtiones humanas mitioris fententiae translatio. Sciiicet objedtum movens causfam, fi liberet,

etiam perfeétam appetitus homani appellare, haud roo-ratus efi: Chryfippus; appetitum enim ipfum

coifirnotio-nem vel mutationem animae involuntariam prorfus

es-fe; fed progrediendo ulterius ad asfenfionem

inter-nam appetitui datam

9 Hujus quidem, five appeti«

tui ultro pateret, five cederet, vifionem obje<ff:i mo-ventis & appetitum denique ipfum causfam perfeftam esfe conftanter pernegavit; causfae proximse & adjuvan¬

te utrique partes concedens. Itaque in noftra poteffate

manere asfenfionem conclufit: totamque hane inträ nos,

teretem veluti in fe & rotundam, perfici asfumfit: vel,

quod idem eft, causfaru hujus perfeétam totam internam

esfe & in animi ipfius vi atque natura pofitam. Quod apto

denique ex re phyfica exempio illuftrat Cicero,

Chry-fippi fententiam referens a)

Ε Ita

(4)

Ifca vero monftrasfe fibi vifus Chryfippus, non

vo-luntatem taηtummodo humanam aétionesque proinde

hö-minis voluntarias externae necesfitatis vinculo exemtas,

led pénes animum quoque totum id esfe, quod iupra

fa-tum femet coecum extoileret: tantum abfuis fe nobis cer-te judicatur ab omni internae cujusdam causfalitatis,

iti-dem quippe necesfariae, metu, ut potius hane ipfam

indeque orinndain cum animi ruditate vel infirmitate pari

utique pasfu ambulantem fati coeci fupra animum

pote-ftatemhaud vereretur fati univerfalis & videntis vel exem-plura vel effeftum citare:unde & voluntatem &aftionem &

aftionis effeétum&poenam fimul

aétionis

naturalem

unoeo-demqueintuitu comprehenfa cum fati univerfalitate vel

con-junxisfe velreconciliasfeStoicisvidebatur. Quod iis quidem, qui non litteras folas do&rinse cujusvis aucupantur, in tota

liac dlsqUifitione vel maxime notabile judico. Nam quod ad reliqua attinet, monere vix opus fuerit, difficultatis folutionem metaphyfico refpe&u impei

febfam

esfe & clau-dicantem. Quod nec miraberis,fi inexbaufti prorfus

mo-menti difficultatem ipfam esfe vulgari fenfu metaphyfico

conceptam inteliexeris: idque fimul perpenderis, quanto

aretiori fpatio necesfitatem ratiöcinando compresferis,

tanto fere eamdem loco, ad quem compulfa perfugerit, tenacius inhaerere. Et hane quidem folutionis Chryfip-peae infantiam nec Ciceronem quidem in genere

judican-fcem fcepticeque ex Academia recentiori

do&utn

latuis-fe comperimus Re&e enitn judicat, effecisfe hac folutio-ne Chryfippum, ut in meram logomachiam qnaeitio ipfa,

^uatenus in genere' concipiatur,

abierit.

Quum

enim,

qui

ei principium motionis, volubHitatem aurem rion dedit; fic vjjbm objeftura imprimet illud quidem & quaii fi^nabit in animo fuam fpeciero, fed asfenfio noftra erit in poteftate5 eaque, quemadmo« dum in cylindro diftum eft, extrinfeeus pulfa, quod reliquum eft, fuapte vi & natura movebifur". Dt fato c, ig.

(5)

35 qui fafco omnia

fubjiciunt

revera contendant, omnia fieri

causfis antecedentibus perfecftis, nec aliam ullam fuae

fententiae, ii ii bi confentiant, fignificationem pafeiantur in-trudi; eum putat revera fatum not? retinere* qpi fieri aliquid fine causfa antecedente perfé&a coneedit: quod

quum concesfit Chryfippus, revera eutn afguit fatum

tion refcinuisfe, fed iintpliciter negasfej nihilque ömnitro novi prseftitislé* fi id forte éxceperis, quod novam qui-dem quseftionem, fed niere verbalem, propofuisfe dicen-dus fit, fatine fcilicet vocabulum iuper causfas quoque

an-tecedentes non perfeétas extendere confultum esfet nec ne? b) Qua quidem quseftione, quotnodocumque

transiga-tur, certe ad quaeftionem principalem tranfigendam nihil

opis esfe refte exiftimat. Et ifta quidem facilis

repre-heniio: quamobrem & TennemAmn-o c) eamdera verbis

tantummodo mutatis repetitam iηvenimus, judicanti be-nam esfe argumentationem Chryiippi, modo libertas

an-tea vindicata fuerit, fed ad vindicandam nihil conferre, poftquam in dubium vocata fuerit, Neque vero eam

ob rem magis causfä excidisfe Chrylippum putamus,

quam alios

permultos

eosque fubtiliores quidem

recentio-ri aevo libertatis theöreticae defenfores: & Iaudandum

quoque ifta incufantibus vel eo nomine ftatuimus noftrum,

quod, fi removendo paullatim coar<5tandoque

necesfita-tem asfeti queat libertas humana, certe exÅpfa reprehen-dentium mente iftiusmodi defenforum chorum non

in»-pte ducat Chryfippus. Narn & articulum, in quo

inci-piat libertas humana incipiensque vindice potifimum

e-geat, retfte monftrasfe; & externam faltem necesfitatem

ex libertate humana feduio euuidem removisfe, ifti, fi

fecuoi b) "Neque enim Chryfippus * - - -ab h'is fatum abesfe." L. c.

c. 19.

(6)

quidem cotn-memorans, Chryfippum vel ideo excufatum habebunt,

ii hiflorici erunt, quod tempore ifto nulla necesfitas nifi externa cogitaretur: longiusque procedendo urgebunt, principio causfaiitatis Iogice concepto logicurn quoque

remedium haud inepte opponi» Ipfa vero lila necesfita» tis diftindtio in externam & internam, utrum vel

fyfte-mati dogmatico, quod libertatis radicem in videndo, non in eligendo ponit, ve! iceptico quoque adverfariorum ,

quäle Academise fuerit recentioris, congrua fit &

admit-tenda necne, pauci, ut opinor fuerunt, qui,quod decerefc tarnen, atfcenfcius confideraverint. Quam quidem de ipio

Stoicorum fyfternate dubitationem tanto aequius erit

proponere, quarifco univerfam

hujus

compagem

intelli-genti apertius fit, quod iili libertatern vocabant, quodque

nos causfalitatem internain dicimus^ prsedicatis

utrius-que metaphyficis inter fe collatis, omnino coaluisfe.

No-voque inde, ni fällor, exemplo, hanc quam indicavimus

rneditationem perfecutus , ediices, prudentem oporte-re esfe & circumfpedtum , qui partes veteris

cujusdam

fyfiematis

vel iolutiores primo

adfpedlu

vifas armis pe¬

tat ex recentiorum ofticina conquifitis.

Accedit vero iis, qnae jam diximus haud fpernenda

vel inde commendatio, quod, referentibus Plutajrcho Gel-lioque, libertatern, non eledlionis quidem, Jed tarnen

in-differentiae, in aequilibrio vel in poteilate potius abfoluta aequilibrium abrumpendi pofitam, nec

Graecis,

ut

appa-ret, ignotam, quamque illi κινητιν ε7ί£λευςικψ sv τω viys·

μονικω sm των ττοίςχλλούχτων vocabant, difertis quidem

ver-bis Chryfippus negaret merumque figmenfeum appellaret. Ka

(7)

37

Eo autem potisfimum argumento

hoc figmenfcunj

repro-bat, quod, ii admitteretur ,

cafum

forfcuitum

reftauraret,

fato univerfaii etiam & videnti inimicisfimam: &

empiri-ce regerentibus, multa animam

apud fe ftatuere,

quo« rum rationem nuitarn fibr confciam habet, opponit con-fcientiam hac in re judicein esfe

nori

posfe, multa

quip-pe, quae apud animum peraguntur,

leviora

praefertim,

ignorantem. Singularem in hac re

Leibnitii

cum

Chry-fippo concordiam notabis: quam nec

fine

jufio honoris

ijuffragio Leibnitium ipfum d} agnovisie

deprehendes.

Ceterum multo hic Chryfippo fuperior ceniendus in

di-ftinguenda realitate logica a metaphyfica,

cujus quidem

diftinétionis defc&um in Chryfippo theoreticas ruaxime

argumentationes connertente non fimpltci vice tnirati

fui-inus. Quamquam fateamur fitnul, non tam quod

exftite-rit iftiusmodi defe&us, quam quod, quum exftiterit, fub-tilitati tarnen metaphyficse, propriis viribus

commisfae

parciusque jn femet jpfam reflexse, non magis

ofFecerit

notandum nobis obvenisfe. Ipfamque hane confufionem, iive ftudio faéfcum , five, quod rnagis probamus, fine

re-flexione, inftrumenti ancipitis inftar accipimns, quod

mul-tas quidem pareret difficultates facile alias tollendas,

fed

multas itidem & majores forte removeret, vix ullo, ni-fi fafta fuisfet, negdtio reinovendas.

Notanda etiam, alia inter Chryfippum & Leibnitium

fimilitudo: uterque theodicaeam condidit: faftigium veluti fummae fpeculationis aedificio impofituri. Manca nobis

operis Chryfippei & diftributi & concepti cognitio , nec nifi fparfis apud Gelliurn & Plutarchum fenteutiis

fuper-ftes. Sed & animum iaudatnus inviftuin Chryfippi, qui,

quum

(8)

quum nulla omtiino ex fuo iyftremate anxilia traherefc

tanto oneri levando accommodata, fed multa etiarm ha-beret contraria ,.qti?3 difficultates augerent e'); patien· tes tarnen, ut apparet folidosque humeros iftiusmodl inoli fuppofuit: & in ipiis etiam illis

fententiis,

quae ad

nos pervenerunt, quaSque ftudiofe conquifitas

apud

Tennemannum f) Iegas, aut valde fallimur, aut feminä invenire nobis qxiidem vifi furmus argumentorum, quae

ad novisfiftia usque noftra tempora fubtilius perfecuti lunt

quotquot in ifta defudantes arena Chryfippum excepe-runt. Quod monftratu facile föret, ii diutius huiq

argu

mento immorari iiceret Sed ad ethica , quae nobis po·1 tisfimuin propofita , tranfeamus.

Et heic qUoque nonniii fragmenta, raritate

plerum-que aut folitndine obfcura, föρ eresfe jam indicavimus. Perque hane filvam ad generalem quamdam eommenta-tionis Chryfippeae ideam via nobis aperiunda. "Qua

in per*

quifitione faciliué progrederemur, fi conjicére Iiceret,

Ciceronem in expofitione, quam libro II de fin. B &

]VI. tradit, Stoicismi ethici, tenorem commentationiS

Chryfippeae präecipue fecutum fuisfe. Quod tarnen de

tota falterri expofitione Ciceronis nec adfirmare audemuä

nec negare. Magnum nempe temporis

fpatium Chry¬

fippum a .Cicerone feparavit: novimusque recentiora po-tius fubfidia quam antiquiora in exponendis Graecis Cice¬

ronem le&atum fuisfe. Sed de fingulis quibusdam

par¬

tibus,

·) Neque enim oblivifcendum, materiam fenfu metaphyfico qualitatis omnis expertem Chryfippo

, Stoicisque in genere oranibus, ftatui.

Cfr. quse in parte IV:a jam diximus.

(9)

tibus , conje&uranvvalere hand improbabile duco: ma¬

xime quum ea fuerit apud Ftoicos Chryfippi auétoritas, ut

vix dubitare liceat, fingulis, quas infecutse funt Stpicrs-nu explicationibus aiiquid ex Chryfippo haefisfe. Quam obrem nec conjedturse ipfi indulgendum exiftimaverim,

nifi quatenus de fingu!is :iηd icia adfuerinfe, quae opem

ferant & fententise confirmandse inferviant.

Legem, quam obfervando & honeftus quis faluta-tur & eodém habitu revera beatus exiftit, esfentialiter

unarn esfe eamdemque cum fuprétna natura? lege, quae

©riginitus in Deo fita per virn divinam univerfae naturae

praeieripta hujus esfentiam conftituit, Cleanthi jam

de-monfixatam aceepiinus, fummamque fimul idearum ethi-carum & principem propoiitam fuisfé. Negativam

fuis-ie in omni Stoicfsrpö hujus dogmatis & expofitionem & applicationem non negamus: fed, ab ipfa illa

negativita-te abftrahendo„fuperius aliquod, quod moralitati vel ipfi

illi honettas vitae cum beata identitati fundamenti loco fubfterni queat, dogma vel animo fingi posfe

pernega-mus. Nam & verum puto & fublime, neque verum

magis quam fublime, apud animum ftatuere, legem, ex

qua homo, ratione praeditus & ratione gaudens, cogitat,

eligit, agit, eamdem esfe esfentia cum ea, ex qua

univer-fum ipfum effi&um fit & cuntinuo effingitur: hane mihi cum univerfo focietatem, hane univerfo meeum &

in-tercedere & continuari & folam revera esfe: quidquid

aliud principii loco ponitur, cognationem utriusque aut

nullam esfe, aut fortuitam: quidquid aliud,

ipfam hone«

ftatis bafin aut anguftam fore aut vacillantem: quidquid denique aliud, impedimenta honeftati debellanda

inter-mina*

(10)

egregiae, Ted certam

fato

perniciem

inftare.

Inanem

quippe alias,

iibique, ipfi, fi

in partes

dilabatur, totiqne

fi-inul rerurn compagi adverfam fore ideam quamvis effer

etui humanis viribus datam, dandam; nam partem toto,

vifibile invifibiü aut frangi aut contineri regique,

neces-fe esfe: fruftraque omnino in auxilium virtutis perfua«

fionem acciri, quas pon ipfarn ejusdem ideam ingredia-tur. Virtutem itaque cum ipfa conftitutiope univerii di-vinitus conftiiutam esfe, non meram conditionis

houii-num mortalium progeniem nuilamque omnino reiativi

cujnsdam

abftraftionem,

novisfe, arcem virtutis, arcem

veritatis omnis ethieae Cleantes ftatnit: asfumntque Chry-iippus; hoc uno, nili omnia nos fallant, aCleanthe diver-fus, quod ohfervaverit, omnes, quae hanc veritatem

in-«ulcarent, furnmae honeftatis fummique boni

expresfio-nes , esfentiae virtutis generali , quam fpeciali fignifican-dae aptius infervjre. Leges enim diverfis naturis

prae-icriptas fönte quidem primo esfentia easdem,

cun-ctasque di vinas, arguit, ied diverfam tarnen pro diver-fitate naturae, cui praeferibitur, fpeciem induere: fieque iummam honeftatis regulam , ii homini proponitur, ut* cuuaque divinam, tarnen, quatenus fpecialis ' eft

homini-que propria,' intelligi non posfe, nifi esfentiam humanse naturse propriam intellexeris : cujus itaque notionem ad

nofeionem honefti adeo necesfario pertinere, ut, xjuid fit

honeftum aut .quäle, ipfamque ideo fpeciem & formam

honefti, neutiquam, fejunfta ab hac forma illa notione, intelligere detur. Et hoc quidem fenfu aeeipiendam

cre-diderim atque admitterdam differentiam, quam inter Clean-them & Chryfippum iftis potisfimum verbis eifert Dio¬ genes Lacrtius g): (pvaiv

je

χξυσιππος μεν εζακχει, »f

οίκολκ-"

ι rot?

References

Related documents

ria paullatim forma ftringitur nihilque pro lege agnofdi- tur, nifi quod cum anticipata boni objeitivi idea cobae- reat, Quamvis antem progresfu philofophise.. =====.

fatum nihil esfe dicit, nifi effe&amp;uum a Divina illa vi, vidente, non eligente, profluentium continuam , necesfa-. riam,

fuspicio j noftris, ii quid judico, acribus confonantior, quam Graecorum: altera incertitudo Graecorum fere confo-. nantior, quam nofiris: utramque fusfculit Cfeanthes;

omnino fit &amp; valeat, ac vivere kxtcc φυην: haue in animante quovis legis iflius univerfalisfimae expresfionem vlvamj. adaequatam fpecifieam: hunc ißius fenfum: liune Inter¬

ex diverfo dignitatis naturarum faftigio, princeps ftetit Chryfippo fententia: eam vero legem, quae ethica appel¬. latur, ipfam esfe pro humana natura,

urgebant, quod ipfa nihil esfet, nifi lex naturaa fupremae, live quod ex fenfu Stoicorum eodem. recidebat,

ex acerrimo vix exfpeiftares noftri condemnatore, djfertis quoque verbis a) edixerit: &#34;Ariftonem, cum Zenonis fuis- fet auditor, re probavisie illa, quae iile verbir: nihil

feire potius, quam credere iaborat O Quod ß admitteretur, alterum omnino ßatuendum esfet, aut esfe Rationem humanam ,. quam Summi donum Dei vitssque ducem