transplantationen. Dessa patienter har i huvudsak två immunförsvar, sitt egna och givarens.
Detta kallas blandad chimerism. De två immunförsvaren har gjort något anmärkningsvärt, de har lärt sig att inte reagera på varandra och på ett sätt identifiera varandra som ”själv”.
De två sista artiklarna (artiklar III och IV) handlar om denna blandade chimerism. Vi försökte ta reda på hur dessa patienter mår och hur deras immunsystem fungerar.
”Graft-versus-host” sjukdom och blandad chimerism är två olika vägar som immunceller kan ta i en patient efter en hematopoetisk stamcellstransplantation. I det första fallet upplever donatorn och patienten varandra som ”icke-själv”, de är fiender och ett krig bryter ut. I det senare fallet har givare och patient funnit ett sätt att samexistera, tolerera varandra och att se varandra som ”själv” och fred råder. Vad är det i patienten som styr att det blir den första eller den andra vägen? Är det möjligt att förutspå i vilken riktning det kommer att gå, krig eller fred? Och vilken betydelse har detta för patientens välfärd? Dessa är några av de svåra frågor som uppkommer vid ”graft-versus-host” sjukdom och blandad chimerism, vilka jag har försökt att besvara i denna avhandling.
6.2 NEDERLANDS
Wie ben ik? Wat is het “zelf”? Waar eindig ik en begin jij?
Deze vragen hebben filosofen eeuwenlang geplaagd. En dat terwijl we allemaal een systeem in ons lichaam hebben dat dagelijks deze vragen moet beantwoorden: het immuunsysteem.
Onze lichamen worden continu aangevallen door organismen die schade of ziekte veroorzaken. Om dit te bestrijden, is een ingewikkeld verdedigingssysteem 24 uur per dag actief, namelijk het immuunsysteem. Het immuunsysteem bestaat uit een uitgebreid netwerk van cellen die de mogelijkheid hebben om verdedigingsstrategieën te communiceren, aan te passen en te ontwikkelen. Maar wil het immuunsysteem ons goed beschermen, dan moet het eerst het ”zelf” van het ”niet-zelf” kunnen onderscheiden.
Vergelijk dit met een soldaat, die een bondgenoot moet kunnen herkennen, om eigen vuur te voorkomen.
Bij sommige mensen vertoont het immuunsysteem gebreken. Dit kan bijvoorbeeld een genetische oorzaak hebben of veroorzaakt worden door een vorm van kanker in het immuunsysteem. Patiënten die een ineffectief immuunsysteem hebben, kunnen behandeld worden met een transplantatie waarbij ze een nieuw immuunsysteem ontvangen van een donor. Het behandelingsprincipe is enigszins te vergelijken met een harttransplantatie, waarbij patiënten met hartproblemen een nieuw hart van een donor ontvangen. In tegenstelling tot een hart kun je je immuunsysteem doneren terwijl je zelf nog leeft, omdat slechts een klein deel van het immuunsysteem getransplanteerd wordt. Dit kleine deel van het immuunsysteem groeit dan in de patiënt uit tot een volledig functioneel immuunsysteem. Deze transplantatie wordt een hematopoietische stamceltransplantatie genoemd.
De transplantatieprocedure is in de meeste gevallen de enige manier om het leven van dergelijke patiënten te redden. De procedure bestaat al lang, maar helaas zijn er nog altijd problemen die kunnen optreden na de transplantatie.
Zo heeft het nieuwe immuunsysteem tijd nodig om te groeien. Gedurende die periode kan het nog niet goed reageren op een bedreiging in de vorm van een schadelijk organisme. Zo kan zoiets als een simpele verkoudheid bij deze patiënten voor grote problemen zorgen.
Hierdoor moeten patiënten voorzichtig zijn en veel voorzorgsmaatregelen nemen.
Eén van de belangrijkste complicaties die zich kan voordoen na een hematopoietische stamceltransplantatie draait om het probleem van de identificatie van het “zelf”. Het lichaam van de patiënt zit vol met cellen die ”niet-zelf” zijn voor de immuuncellen van de donor. Zonder ingrijpen zal het nieuwe immuunsysteem de cellen van de patiënt bestempelen als "niet-zelf" en de cellen gaan aanvallen. Dit heet graft-versus-host reactie.
De graft (het immuunsysteem van de donor) staat tegenover de host (het lichaam van de patiënt) en een oorlog breekt uit. Twee van de vier artikelen (artikel I en II) die in dit proefschrift worden besproken gaan over dit probleem. In deze artikelen hebben we geprobeerd markers te vinden die we kunnen meten bij patiënten of donoren, die ons kunnen helpen bij het voorspellen of diagnosticeren van patiënten die aan deze complicatie lijden.
In het algemeen is het uiteindelijke doel van een hematopoietische stamceltransplantatie dat het immuunsysteem van de patiënt volledig vervangen wordt. Er zijn echter zeldzame
gevallen, waarbij een deel van het eigen immuunsysteem van de patiënt aanwezig blijft.
Deze patiënten hebben in wezen twee immuunsystemen, hun eigen en dat van de donor. Dit heet gemengd chimerisme. De twee immuunsystemen hebben iets opmerkelijks gedaan, ze hebben ogenschijnlijk geleerd elkaar te tolereren. De laatste twee artikelen (artikel III en IV) van dit proefschrift gaan over dit gemengd chimerisme. We hebben onderzocht hoe deze patiënten eraan toe zijn en hoe hun bijzondere mengeling van immuunsystemen functioneert.
Graft versus-host reactie en gemengd chimerisme zijn twee verschillende paden die de immuuncellen binnen een patiënt kunnen bewandelen na een hematopoietische stamceltransplantatie. In het eerste geval herkennen de cellen van de donor de cellen van de patiënt als ”niet-zelf” en een oorlog breekt uit. In het tweede geval hebben de immuuncellen van de patiënt en de donor geleerd elkaar te tolereren, waardoor er een vorm van vrede ontstaat. Wat gebeurt er binnen de patiënt dat bepaalt of het ene pad of het andere pad bewandeld wordt? Hoe kunnen we van tevoren voorspellen welk pad bewandeld gaat worden? En wat betekent dit voor het welzijn van de patiënt? Dit zijn een paar van de vragen omtrent graft-versus-host reactie en gemengd chimerisme, die dit proefschrift heeft getracht te beantwoorden.