• No results found

Quid de rebus post mortem futuris doceant apocrypha veteris testamenti dissertatio theologico-exegetica cujus partem posteriorem ... venia max. facult. theol. Upsal. p. p. mag. Haraldus Ahlberger ... et Henricus Georgius Lindhult stip. Ewerlöf. Gothoburge

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Quid de rebus post mortem futuris doceant apocrypha veteris testamenti dissertatio theologico-exegetica cujus partem posteriorem ... venia max. facult. theol. Upsal. p. p. mag. Haraldus Ahlberger ... et Henricus Georgius Lindhult stip. Ewerlöf. Gothoburge"

Copied!
14
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

Q U I D D E R E B U S P O S T M O R T E M F U T U R I S

D O C E A N T A P O C R Y P H A V E T E R I S

T E S T A M E N T I

D I S S E R T A T I O T H E O L O G I C O - E X E G E T I C A

CUJUS PA R TEM POSTERIOREM

EX SPECIALI S:Æ R:Æ MAJESTATIS GRATIA

V E N I A M A X . V E N E R . F A C U L T . T H E O L . U P S A L . m a g . H A R A l f D U S A H L B R R G E R 9 . T H . C A N D ID A T . A D R E G . A C A D . M I L I T . C A R L B E R G . T H E O L . A D J U N C T U S E T IN E C C L E S IA 6 0 L N A COMMINISTER E T

H E N E F I C U S G E O R G I U S L I N D H U L T

S t i p . E w e r l ö f . G o thoburgcnses.

IN AUDIT. GUSTAV. MAJ. D. X IV DEC. MDCCCL.

U P S A L I A E

E X C U D E B A N T REG. A C A D . TYPOGRAPHI

M D C C C L .

O

y

(2)

D E

HULDASTE FÖRÄLDRAR ©a s a ÄDLASTE S7SF.0H

f

h e l g a d t

a f

(3)

p u ilc ru m , id quod mihi quidem rnn xi me probabile videtur, etiam exi-*

gutum illud spei immortalitatis v estig ium , quod nonnulli hoc loco apparere

arlbitrati s u n t, prorsus evanescit.

T o ta m vero hanc rem in 1 Macc. L.

silœntio praeteritam esse, eo magis m irandum videtur, quo plures suberant

caiussae, quae ad eam tractandam imviitarent.

Praemia in altera vita s p e -

ram da aut supplicia subeunda q u a n ta m vim addidissent gravissimis illis

adlhortationibus *), quibus Matthatias, Judas Maccabæus ejusque fratres

ani-m o )S

suorum ad fortia pro patria ejusque legibus et sacris facienda ac

pattienda accendunt )!

Q uum vero acerrim um illud ad vitam pro patria

profundendam incitamentum non a d h ib e a tu r, ipsam immortalitatis spem

librri scriptori non affulsisse, jure noibis posse concludere videmur.

In epinicio d em u m , quod habet L.

Judithœ ,

verba quædam C. 1 6 .

1 7 3) leguntur, quæ sine dubio fu tu ru m post mortem judicium æternaque

1) 1 Macc. 2: 4 9 — 68 aliisque locis.

2) Q u a n ia in spe im m ortalitatis ad m o r te m contem nendam vis insit, satis indicavit L u c r a n u s : Certe populi quos despicit Arctos T e lices errore s u o , quos ille timorum Maxi- niuss haud u rg et leti m e tu s: inde r u e n d i 1 f e r r u m m ens prona v ir is , animœcjue ca-

pactcs M o r t is: et ignavum reditura: parcere vitæ . L ucani Pharfal. 1. vv. 459—462.

3) L. c. gentibus exteris im precatur J u d i t h a : o v a i s&vsoiv tn a v io r o u tv o is toj y tv e i

p o v , xvçto? TravTOXQCiTOjQ txSixrjOti avxovç tw rjpeça x ç io to jç , Sovvat nvç xai oxojItj- xae t u o a çxa s a v ro jv, x a i x la v o o ir a i t v aïo&tjoti icos aiwroe ; q uæ q u o m inus ita ia c c ip ia n tu r, quasi non m o rtu o ru m j u d i c i u m , sed controversias gentis judaicæ et genttilium tan d em dijudicatas (ut vult B r e t s c h n . System. Darstell, d. Dogm. u. Moral d.

Apoikr. p. 304) significent, obstant verba illa g ravissim a: x a i x la v o o v ra x. r . A. I t a ­

q u e in locutione illa ttvq x a i axwAi?! n o n eversionis cujuslibet symbola et signa (ut *

a p uid Sir. 7: 17), sed p o e n a ru m æ te rn a ru m significationem inesse existimamus Cfr.

D an.. 7: 12 et verba C œ saris a Lenrjcrke in C om m ent, in hunc v e rsu m : ”Dieses F e r n e r , in q u it (p. 331), dachte man sich b re n n en d in einer besonderen Abtheilung des S chcol, der H ö lle , und cs lässt sich ein zw iefacher G rund angeben, wie man auf die V orstellung von dieser Feuerstrafe n a c h dem T ode gekommen sey. Einmal liegen

%

(4)

improborum supplicia respiciunt.

Ilie igitur locus aptissimum praebet tra n ­

situm ad 2

Macc. L.

') ideo insignem , q u o d , unus ex apocryphis, cor­

porum docet resurrectionem , idem que eos, quibus doctrina illa displicebat,

impugnare v i d e t u r 2).

E x iis, quae in C. 7. cum C. 14: 4 6 3) comparato

n a rra n tu r, apertissime elucet, auctori libri fuisse p ersv asu m , Deum ali­

quando, corpore resuscitato, halitum e t vitam piis esse redditurum .

Nura

vero resurrectionem etiam improborum doceat, non aeque perspicuum est.

Antiocho enim in pios Jehovæ cultores saevienti

aruaxuaiç eig gwijv oix

tax ui

C. 7: 1 4 ; q u æ verba etsi ita interpretari licet, resurrectionem ad

vitam beatam tyranno abjudicari,

mihi tam en potius significare videntur,

omnem vitae olim recuperandae spem homini improbo praecidi.

N am que,

u t alia om ittam us, a vehementi e t incitato sermone, qui ex ore profluit

m arty ris, prorsus illud ab h o rret,

nullis additis poenarum minis ta n t u m

-die alten N ationalbilder von dem T h a ïe des Sohnes H in n o m s oder der G e e n n a zum G r u n ­ d e ; d o r t w u rd e frü h erh in dem M oloch g e o p f e r t, späterh in ab e r L e ich n a m e von V e r b r e ­ cher u n d Aeser v o n T h ieren theils u n b e g r a b e n h in g e w o rfe n , theils v e rb ran n t. Diese V orstellung tr u g m a n in die S c h a ttc n w clt ü b e r. F e r n e r lag zum G r u n d e das N ationalbild

von d e r Z erstörung Sodoms u n d G o m o rrh a s d u rc h F e u e r u n d Zchwefel. Vgl. Jes. 34 :

9 , 10 u n d J u d . 7 , wo a u f Sodom u n d G o m o r r h a in dieser B eziehung angcspiclt w ir d ’’. 1) De hujus libri ætate et a u c to re vid. E ich h o r n

1

. c. p. 249 ss. et Scholz

1

. c. 600 sq.

2) C. 1 2 : 43— 45. I n his vero incssc q u o d d a m discrepantes opiniones refellendi Stu­

d i u m , ex eo intelligi posse v id e tu r, q u o d a u c to r libri ta n tu m t r i b u i t pio illi co n silio, quo ad sacra p ro m o rtu is facienda a d d u c e r e tu r J u d a s Maccabæus.

3) C. 7: 9. 'O xov xoofxov ßaoiXsvs ano&avovxae iyuas v n t ç xcuv avxov vo/xojv

e i t aitoviov avaßioioiv Çoj?/t rjfxat avaoxt/oei. v. 11. J ï£ ovçavov x a v x a (yXwooav x . XBiças) xsxx?]/zai, x a i d iu z o v s avxov v o fi o v t InsçoQüj x a v x a , x a i n a ß avxov x a v x a naXiv fXmÇoj xofiioao&ai. v. 14. 'A i q b x o v fitxa X la o o o v xa v n av&çujnojv x a e I n o xov &SOV n ç o o S o x a v s X n i d a ç , naXiv avaaxt/OBO&ai v n avxov. 001 fxev y a ç a v a a x a o i t u t ÇutrjV ovx eoxai. v. 23. Toiyaçjovv ô xov xotfxov xxioxtjs,

6

nXaoaç av& çwnov- yeveaiv xai xo nvsv/xa x a i xtjv Çojr/V vfx.iv n a l i v anodvjo si fisx e ls o v t. v. 36.

6

i /xfjx y a ç vvv rjfiextQOi aSfXcpoi ßfxayvv v n e v t y x a v x s t n o v o v aevvaov Kojtjt vn o Sia&rjx^v &SOV ixsnzvjxaoi. C. 1 4 : 46. x a i e n ix a X s o a f i t r o ? xov SeonoÇovza xi]t Çojtjç x a i xov

(5)

modo resui rectionem ad vitam beatam tyranno abjudicare.

Contra vero

ex iis, quæ C. 6 : 2 6 coi). 42: 4 3 — 45 ') leguntur, facile adduci pos­

sum us ut cred am u s, auctori nostro resurrectionem et bonorum et malo­

rum probatam fuisse.

Q uæ repugnantia, in specie magis qum in re et

veritate posita, facillime et optime tolli videtur, si statuimus, auctorem

libri

Danielem

ducem secutum (Dan. 42: 4, 2 2), duplicem resurrectio­

n e m , et ad vitam beatam fruendam et ad supplicia subeunda, quam tamen

ilsraelitis tantum reservatam velit, docere. — Cujus resurrectionis spem

tanta jam fiducia am plectebantur, u t Deo sacra et preces suppliciter fer­

r e n t , quibus delicta expiarentur mortuorum iique resurrectionis ac vitæ bea­

torum participes fierent 3).

P ræ terea non solum spes haec ostenditur, fore

u t illa morte ru p ta pietatis et necessitudinis vincula rursus connectantur 4) ;

sed etiam vita

defunctos continuare ea, q u æ vivi egerint, resque s u -

jperstitum curae h a b e re , quodammodo indicatur 5).

1) C. 6 : 26. ei y a ç x a t e m x o v nctQovros e^eXovfiat xtjv f f av&QUjnojv x i / iw ç t a v ,

aXh* r a s xov n a v x o x ç a x o ç o s y.eiçctç ovxe Çwv oxxe ano&avujv excpev^ofiai. De loc. C. 1 2 : 4 3 — 45 vid. infra.

2) Vid. quæ infra in h u n c locum annotavim us.

3) C. 12: 3 9 — 45. Q u u m Ju d a s M a c c a b ., u t hoc loco n a r r a t u r , fratres in praelio «caesos se p eliret, in vestibus e o ru m idola latentia invenit. Q uod propter delictum morte im u lta ti esse p u t a b a n tu r . P iu s igitur J u d a s supplicia et piacula pro iis facienda curavit. tvTTfp uvaoxaoevjs SiaX oyitofievoç. ei y a ç fit] rove n ç o n e n x o x o x a ç araortjvai

nçooe-Soxct, (quod q uidem m in im e exspectare p o te r a t, si non nisi pios resurrecturos esse ere-

«didissct, q u u m illi in peccatis suis m ortui essent) n s ç i a o o v a v ryv x a i Xt]ç>oj§es vn eç

wexQviv n ço o evyeo & a i. s i r e fiß h n o iv r o is fiex evoeßeias xoifiojfievois xaU ioxov ano- .xeifievov yaçiox7]()iov, bota x a i evoeßrje r] e m v o ia . o&ev n ep t xaiv xe&vtjxoxiov rov cÇilaofiov e n o itjo a x o , xrjs à fia ç x ta s anoXv&tjvai (ideoque præm ii piis reservati p a r -

tticipcs fierent). 4) C. 7: 29.

(6)

\ l

At vero unde ortam hanc opinionem p u tam u s? utrum a captivitatis

Babylonicae temporibus profecta e t aliunde arcessita, an a gente ipsa con­

cepta i. e. indigena et domestica h a b e a tu r, magna sane et perdifficilis est

quaestio, quam tamen ii, qui doctrinam illam e libris Persarum sacris s u m ­

ptam sta tu u n t, justo levius tractasse nobis videntur 1). Etenim quum nec

quo tempore et modo orti sint hi libri satis constet, n ec, quae sit vera et

recta eorum interpretatio, certum et exploratum habeam us, sum m am in

hac re cautionem adhibendam existimamus. — Praeterea id quoque quaeri

potest, num Israelitae, id quod censet

Movers

), mortuorum resurrectionis

opinionem ah Assyriis sumpserint.

Quod utut est, sive doctrina ilia ali­

unde assum pta, sive in gente ipsa, id quod idoneis confirmari posse vi­

detur argumentis 3), nata ex istim atu r, id certe constat, praecipuum ei ali­

m entum praebuisse spes Messianas.

Quo enim gravius Judaei servitutis

malis et calamitatibus p rem eb a n tu r, eo ardentiore desiderio praecipiebant

1) S ententiam e o r u i n , qui d o c tr in a m de resurrectione m o r t u o r u m a P ersis d e s u m ­ p ta m esse p u t a n t , refellere nostris te m p o rib u s conati su n t præ cipue i l c n j s t c n h c n j

^Ue-b w dic A uth en tic das Daniel) et H ü vcm ieU (Comment, in Dan. I 2 : l s s . ) . C o n tra quos

exortus est J . G. M ü lle r (Stud. u. lvrit. 1835. II. 2. p. 477 s s .) ,|q u i , in medio re lin q u en s^ n u m Jud.ei d o c trin am h a n c ex libris P e r s a r u m sacris re vera h a u s e r i n t , p r o b a r e s t u d e t , id saltem (i vi p o tm s s e , qu ip p e q u u m lo c u s , qui h a n c spectat r e m , gravissimus [ ll n n -

dehesch s ‘et. X X X I.) ex antiquissim is P e r s a r u m scriptis desu m p tu s s it ; c u ju s q u id e m rei Græcos q u o q u e scriptores (T h eo p o m p u m ) testes adhibet. E tia m s e c u n d u m Z e n d - A v e s i a m resu rrectio n em qu n d am m o r tu o r u m sub finem re ru m creditam esse, ostendere c o n a tu s est.

2) In 1. suo l)ic P h ö ,licier ita d isp u ta t (p. 7(1): ”Seit d e r ersten B e r ü h r u n g d e r H e ­ b rä e r mit den Assyrern ta u c h e n ausser dem L ic h t- und G estirndienst n o c h so m anche oberasiatische Heiigionsidecn bey ihnen a u f , z. 11. die u n te r Assyrischem u n d Chaldüi- schcni Ein liasse sich entw ickelnden V orstellungen von der A u fe rs te h u n g der T o d tc n (Jes. ? • : 19. Ezecli.

37:

1 ss.) — u n d so manches A n d e r e , was die biblischen T h e o lo g e n m it dem grossten U nrechte von d e r W e lt erst von einer B ek an n tsch aft der H e b r ä e r m it den P e rse rn in Babylonien u n d M eso p o tam ien h e rleitete n ”.

3) H i e d > re enregie d is p u ta r u n t II- -I- H u h n et G . TV. G ehler in libellis n u p e r e d i t s ( Huhn !> • spa im m o rtalitatis sub V. T. g ra d a lim exculta p. 10 ss. G eh ler Y. T. se n te n tia der rebus post m a rte rn futuris p. öo ss.j.

(7)

tem pu s, quo mala omnia et in hiis mors, sum m um malum, e futuro Mes-

siæ regno exsulatura essent.

Atqjuie hæc spes, quæ jam ab

Esaia

foveri

coepta ’), illustri illa et magnifica

Ezechielis

visione (C. 37: 1 — 10) ul­

terius aucta et confirmata est 2), lapiud

Danielen

3) plena et absoluta a p

-1) Es. 2 5 : 8. ”A b so rb eb it (Jehovah)) m o rtem in sem piternum ct absterget Dominus lacrym as ab o m n iu m o ribus”. Cfr U m ib r c it, Com. z u Jcs. p. 217. ”I s t ’s n i c h t , als

w enn dem P ro p h e te n seihst die H ü lle vom seinem Angesicht fiele, und sein Auge drän­ ge in dic fernsten Zeiten h in ü b e r , wo d a s V o lk , das wandelt in der Finsterniss, sieht ein grosses L i c h t? ” — D enn k lar ist e s ,, (dass er d e n V o r h a n g durchbricht, der zwischen d e m alten u n d n e u en B unde gezogen. ”E r v e rn ich tet den T od auf ewig”. Das hatte u n se r Seher n im m er verheissen k ö n n e n , w e n n er n u r von einer A ufnahme der blinden H eiden in das Licht reich der M osaischem Y crfassung geredet; denn innerhalb ihrer herr­ schet noch das Gesetz der S ünde u n d dies T o d e s, wie in den ergreifendsten Tönen der D ichter des DO Ps. davon zu singen weisss. So t r ä g t u n s der weissagende Geist des Pro* p h e te n in die Zeiten des neuen Bundes h iinüber, den der gestiftet, welcher mehr denn M o s e s, der A n fä n g e r u n d Vollender des (ew igen L eb en s, ”der dem Tode die M acht ge­ n o m m e n u nd unvergängliches W e sen ans. E ic h t gebracht”. W ir kennen ihn, den gewal­ tigen Sieger ü b e r die Schrecken des Toide*s, den sanften T röster, der die Thronen ab­ wischt von allen A ngesichtern. W o lle n w ir dieses P rophetenw ort in seiner gcheimniss- vollen W a h rh e itsfü lle e n th ü lle n , so wemd(en wir uns an den grossen Hcidcnapostcl im Briefe a n die R ö m e r , wo er mit der götltlhchcn Gewalt seines christlich erleuchteten Gei­ stes u n d seiner von ihm w u n d erb ar d u r c h d r u n g e n e n K u n st überzeugender Sprache auch

die Decke h in w e g n im m t, die gedcckett ü b e r u n s , u n d abwischt die Thränen der S chm erzen ü b e r den Stachel des Todes. D<er u n au flö sb are Zusam m enhang zwischen S ü n ­ de u n d ihrem S o ld e , dem T o d e , u n d m ic h t bloss nach seinem physischen Begriff, lag gewiss auch im B ew usstsein unseres P r o p h e t e n verb orgen, denn es muss doch auffallen, dass er der S ü n d c n tilg u n g der H eiden niichit im Bcsondern gedacht; aber er lässt m it dem T o d e die S ü n d e vernichten”.

2) Cujus m o m e n ti in doctrina nostra excolenda hæc visio fuerit, optime docuit I l a h n

1. c. p. 46 ss.

3) D an. 12: 2 , 2. V aticin atur p r o jp h e ta , fore u t , extrema et maxima calamitate pTWart -bah) s u p e r a t a , sub finem reru m (*p%rn ypb v. 13), m u lli e x i i s, q u i in terrœ

p u lve re d o r m ia n t, expcrgiscantur (is -p w TW-SnttT» W t o H os m u l l o s, qui

ex-p c r g is c e n tu r , esse Ju d æ o s q u o ru m a i ln u d v ita m c u lc m a m, alii in contumelias et in

œ ternam ignominiam expergiscentur (fc&W -psr-A nVsl t z b w Ï À » ) , c contextu

patet. H o c a u te m voc. id^m esse atq u e omîmes Ç 3fultos hic ponit pro o m n ib u s, ut certum

est. N eque hæc locutio debet nobis vider i absurda. r\o n enim la b b im opponit angelus o m n ib u s vel p a u c is , sed opponit u n i”. V e r b a Ca'vfni a Ilavernickio laudata) quod cx recentioribus R o s c n m u ll. et M iv c r n ic k . prcob.atuin f u it, vel sola voce tzra-i c o n fu tatu r, ncc

(8)

u

paret.

Cum quibus arcte cohæ rent

spes, quæ in 2

Macc.

L. a p e riu n ­

t u r ' ) .

Etiam in magnis illis æ tatis Macoabæorum augustiis et calam ita­

tibus, quibus afflicti de præmiis virtutis in

hac vita desperabant, fu tu ­

ra post mortem prœmia et spem resurrectionis jam a Daniele indicatam ,

li­

benter amplectebantur.

Neque enim quidquam p ræ ter hanc spem, ad fidem

iis, q u æ majoribus promissa e s s e n t, faciendam morfemque pro religion

e

oppetitam rependendam valere videbatur.

Q uæ sensibus grata merces

si plena futura esset, idem ip su m , quod in vita fuerit vexatum , corp

i.s

suscitandum p u ta b an t, ut eadem , q u æ venturi Messiae aequalibus prop

sita esset, prosperitate frueretur.

Sic fere illae sensibus gratae de futura

post mortem remuneratione opiniones, quales in 2

Macc.

L. reperiuntur,

sensim in valuerunt, quæ quoniam cum spe Messiana arcte cohæ rent, f

cile intelligi potest, quid caussae fuerit, c u r , u t supra s) diximus, sol

os

Israelitas post mortem resurrecturos putarent.

Sic enim sibi p e rs v a s e -

r a n t, futurae per Messiam felicitatis, scilicet Dei populo promissae, nulla

m

aliam gentem fore participem.

2.

Attamen humilis hæ c de resurrectione mortuorum opinio baud

paucis displicebat.

N eque enim iis solum , de quibus supra mentionem

fecimus, scriptoribus ingrata fuit, quippe quæ vel ad sensus p erm u lce

n-«. N . T . lo q uendi u s u (Rom. 5 : 1C, 19. J o h . 5 : 28) p r o b a r i potest. Q ui a u t e m , q u u m duplicem m o r tu o r u m resu rrectio n em s t a t u a n t , D anielem de priori loq u e n te m fa c iu n t, ex Novo T e sta m en to R anieli s e n te n tia m o b t r u d u n t a Vet. T e s ta m e n to prorsus alienam

(Yid. O chler 1. C. p. 51. C. a L cn g crke I. c. p. 506).

1) T e m p u s M a c c a b æ o ru m spei M essianæ plen u m fuisse d o c e t locus ille 1 Macc. 14: 41 oi I o v S a io i x a i 6i î e y s t i evdoxrjoav r o v t i v a i avriov i/movo. rjyovfiivov x a t a ç - X i fç e a t t s ro v aicuva, t w t r o v a v a o r r j v a i n ç o q> rj ttj v n i o r o v . Cfr. 2 Macc.

2 : 17, 18. ”M akkabäische Zeit r e c h n e te , wie keine a n d e r e , m it sichester H oflnung a u f die bestim m te baldigste A n k u n f t des M essias”. C. a L e n g e r k e 1. c. p . 395.

(9)

dos nimis accommodata vel a scriptiis Mosaicis aliena videretur, verum eti­

a m

Judcei A lexandrini,

omne matterialismi genus perosi, non poterant

,

quin a b eadem omnino abhorrerem t *).

Apud hos G ræcorum , præcipue

vero Platonis philosophiae studio exccitata excelsior quaedam de

animorum

im m ortalitate et futuro judicio doctirina exstitit. Cujus quidem doctrinae

in libro, qui inscribitur

Sapientia ,Salomonis

2), vestigia manifesta appa­

rent.

Is liber praeter cetera scripUa apocrypha praecipuam sibi vindicat

d ignitatem , quippe qui magis definitce et distincte a corpore animam dis­

ju n g a t, cumque per se esse, hominiisque primariam partem constituere, et

jam prius, quam corpore inclusus estset, in alia quadam vita viguisse do­

ceat :i).

Neque his rep ug nant, quae de rebus post mortem futuris disputat

1) ” Es k a n n k einem Zweifel u n te riie g e m , dass die Lehre von der Auferstehug des m a te ria le n Leibes in einem unversöhnlichem W iderspruche m it der theoretischen und p ra k tis c h e n D octrin des A lexandrinism us sttehe. Diess muss Jedem einleuchten, der es a l s 'l e t z t e s Ziel aller jüdisch-alexandrinischen Rèligionsphilosophie erkannt h a t, einen höch­ s te n Lebenszweck zu fördern , der in einer möglichst-scharfen Ausscheidung alles Sinn­ lichen v o m Geistigen u n d d er hierdurch h e n b eig efü h rten A nschauung des Göttlichen be­

s te h t”. A . F . D ä h n e, Dic jiid. alex. R cligpons-Philos. 2:e A bth. p. 184 s.

2) D e ætate', q u a hic liber conscriptus s i t , ejusque auctore certum aliquid et defi­ n i t u m s t a t u e r e , pcriculosæ opus plenum alœæ est. S i, missis dubiis, verisimilia sequi

m a l u m u s , hoc t a n t u m sta tu e n d u m e st, libirum tem pore post prim um saltim seculum a d iv u lg a ta A le x a n d ria philosophia Græca ustque ad Christ, nat. præterlapso conscriptum e s se ; n a m a n te Chrrstum ja m exstitisse, ex m ag n a a u c to rita te , qua in antiquissima ec­ clesia est gavisus, satis elucet. Praeterea id tenendum e s t, auctorem libri fuisse Judae­ u m , e t q u id e m Alexandriae, ubi placita G m e c o ru m , praecipue Yero pj thagorico-qdatoni- c a , g ra tissim u m in v e n eran t h o sp itiu m , floruissse.

3) C. 8 : 19 , 20. n a i s S e t j ^ v zvcpvtj y v y r j t Se eXayov, aya& rjs, fiaXXov Se aya- &OS ojv t]X&ov f t s a w fia afiiavzov. C um a n im u s potissim um efliciat h o m in em , de se

t a m q u a m hom ine lo q u itu r ijX&ov) q u ia rn q u a m corpore vacuo. H ic q uoque 7rçov-

TtaQ&v q u a n d a m anim i d o c e ri, onines fere ctonseutiunt interpretes. Ipsam vero de nçoil-

naç%f t a n im i o p in io n e m , c philosophia p laito n ica, a cujus placitis tamen paullulum re­

cessit Sapiens-, d o een s, corporis integritatem tex animi praestantia , qua in priore excelluerit v i t a , p e n d e r e , h a u sta m esse, Verisi»iilIitiHim v id e tu r, q u a m q u a m , quum etiam Zoroaster jp rte e x is te n tia m , (jwam u k u » ti, • animi d o c e a t> e doctrina P e rsk a . eam derivare nihil vetat.

(10)

Sapiens.

F o rtiter enim impios

e t atheos, qui omnia

ad vitae ju cun dita­

tem referentes vitam

negabant fu tu ra m , im

pugnat, docens, animo

s et pro­

borum e t improborum

immortales esse et

sui conscios atque eo

rum , q u æ

vivi a u t bene a u t m

ale egerint, memores

permanere ').

Quod q u u m a

multis

v)

secus acceptum sit,

ita censuisse Pseudo-S

alomoncm existimanti

­

b u s , pios ta n tu m e t

sapientes immortalitat

e donari, impiorum vero

animos

funditus interire, nost

ra de h ac re sentent

ia accuratius explican

da videtur.

Docet nimirum Sapien

s, Deum omnia, ut c

onstarent, creasse, e t

im m orta­

lem Ejus spiritu m , q

ui vitam largiatur, in

omnibus rebus inesse

:), E u n -

dem que omnia, quæ c

u m q ue creata sin t, ita

composuisse, u t saluti

homi­

n u m in se rv iren t, neq

ue ullum in se habe

rent venenum pestife

rum ,

quo

homines penitus inter

irent ').

A Deo igitur non ea

lege homines creato

s,

esse, u t prorsus exs

tinquerentur, sed u t

imaginem ipsius re

ferrent et

immortalitatis fierent

p a rtic ip e s5).

Invidia autem diaboli

m ortem in m u n ­

d um immissam e s s e

6\

Quid vero est ille

daraiog?

quid

ay&uyoiu?

1) I n hoc a r g u m e n t o t ra c t a n d o p r im a libri pars C. I

V.

omnis occupatur.

2)

E . gr. B r c ts c h n e id e r (Dogm. d. A p o k ry f

. p. 306 ss.) IIallerm eister in Com m ent,

su o in Sap. Sal. etc.

3) C. 1 2 : 1. t o y a ç acp&açzov oov irvsvfia

t o z iv t v n a o iv .

4) C. 1: 14. exrtoe y a ç s u to t i v a i n a v r a x a i oum j

Q iot cu y t v t o t i s zo v x o o fto v ,

x a i ovx t o n v t v a v z aie (paçfiaxov oXt&QOv .

5 C. 2 : 23. S ri o ■O'toe t x z i o t z o v av& qvmov t i t a y & a q

o ia x a i t i x o v a xit e iSia e iStoz7]zo? snotTjOtv avzov.

6} C. 2 : 24. ip&ovoj Ss S i a ß o l o v öa v a r o e t io r ^ & iv n e

z o v xo o fio v, quibus ver­

bis in d ic a re v id e tu r Sa p ie n s, d ia b o lu m h o m

in ib u s , u lp o te ad b e ata tu d in e m c re a lis , siqui­ d e m v ir tu ti adhaerere p e r g e r e n t , invidisse at q u e idcirco eos p e rm o

v is s e , ut peccata comm it­

t e r e n t , q u ib u s j a c t ur a m felicitatis sibi co n trah eren t.

H . 1. a u te m n o n solum de m orte corporis loqui s a p i e n te m ,

e W.

ss. a p p a r e t , ubi h a n c

m o r te m m alos t a n t u mm o d o ex p e riri, b o n o s a u te m in fida Dei tu te la e s s e , do c

em u r. C o n to rta est D æhnii de SiaßoXoj sen­

t e n t i a : ”Dieser SiaßoXoe, in q u it

(1.

c.

p. 172

ss.), d a r f n ic h t d u rc h T eufel e rk lä rt

wer­

den. D ä m o n e n in ü b eln Sinne

des

W o r t s - - -

(11)

4 7

i

Sapientem non solum corporis dissoliutionem significare, (quamquam, cum

> v e rb a ejus c a , quae in Genesi legum tur, haud dubie respiciant, hæc quo­

i q u e significatio admittenda videtur)

ex iis lo c is 1), qui omnes homines

i n atu ra esse mortales docent, satis perspicitur; ncque, cum Deus ani-

I mos omnes immortales velit, ejusmoxli eorum interitum, qui totos deleat,

i intelligere licet.

Immo potius existiimandum est, tov

duvuiov

significare

tq u e n d a m ad ipsam immortalitatem

pertinentem statum , qui cur

-duruioç

» ap p e lletu r, ex

ucfditçaiuç

notione viduetur explicandum.

A y iMagnia

autem

in o n solum vitam immortalem sive inudam immortalitatem, sed quia cum

i imagine Dei conjuncta e s t Q , statum quendam , beatissimae Dei aeternitatis

cconsim ilem, i. e. beatam immortalitattem indicat.

Qui igitur huic

ucf&uy-

c

ain

opponitur

&uv<xtoç,

in eo et imimortalitatis beatorum jacturae et aeter-

rhae m alorum miseriae significatio inessse v id e tu r3).

Hanc veram esse i n -

t te rp re ta tio n em , ex eo quoque probattur, quod

öuvuroj

et cdUtfyoç p r o -

rm isc u e u s u r p a n t u r 4). — Quod si .‘statuitur, obscura Sapientis de statu

? N ic h t desto w eniger wird diese Stelle im m er eine Anspielung auf Ge». 3: 1 IT. enthalten.

I A u c h folgt n icht aus Diesem Je n e s; denn weoh! konnte die Schlange wegen ihrer läster-

1 lich-verfiihrersichcn W o r t e d ia flo lo s g e n a m n t w e r d e n , ohne dass desshalb an ein w e-

s s e u tlic h böses P rincip gedacht werden müsste;. A ber diese Erklärung ist auch ganz noth- ' w e n d ig , sobald m an e rv äg t, dass die ganzee Stelle, wenn sie nicht auch sonst in den ssellsam sten W id e rs p ru c h zu u n zerm Salomo treten so ll, von diesem in der gewöhnlichen «allegorischen W eise der A lexandriner aurgeftasst werden m uss, welche dem Teufel dabei »keine S t a t t vergönnte oder vergönnen konntce, sondern unter jener Schlange d a s v e r f ü h - » r e r i s c h c, G o tt m it dem M enschen entzwcicende V ergnügen v e rstand”. A t vero d æ m o - t nologiain q u a n d a m ab Alexandrinis non prorsius alienam fuisse, ex LXX in terpr., qui voc.

M a t / I o n o v in sensu rnnlo s æ p iu s , (Es. 1 3 : 221. 34: 14. Ps. 9 1 : fi) usi su n t, videri licet.

1) (.. 7:1 6. 1 5 : S. oç irço [i m q o v fx y y ç yàvnj&eiç /xêt oXiyov n o ç e v sv a t t^r>ç

, ro Ttjt Ÿ vXrl e unaiT7j& iii y ç t o t . 2) Yid. loc. modo a l l a t u m , p. 16 not. 5.

3) Gaveiras est igitur idem a tq u e J ï t’T t t ç o t f a v a r o s Apoc. 2 : 11. 21: 8.

4) E. gr. C. 1: 1 2 - 1 6 .

(12)

animorum futuro sententia ad liquidum perducitur.

Omnes enim homi­

nes, alios autem alia lege, esse immortales docet, siquidem eos, qui justi­

tiam et virtutem coluerint atque sapientiae s t u d u e r i n t 1), beatos, eos v e r o ,

qui injuste et turpiter vixerint, miseros fore ) censet.

U tra homini sors

eventura sit, in ipso positum , quia Deus omnes homines eo consilio c r e a ­

v erit, u t beati forent '), iisque sapientiam , quae ad voluntatem ipsius p e r­

spiciendam seque ex erroribus et pernicie eripiendos necessaria s i t 4) , b e ­

nevole impertiatur.

Qui igitur, divina ductus sapientia, cum v irtu te v i ­

v a t , eum spei immortalitatis plenum , malorum et calamitatum solatiis s e m ­

p er f r u i 5).

N eq u e, etiamsi im m ature m oriatur, hoc miserum p u ta n d u m ,

siquidem , qui m atu re legi vitae satisfecerit, sat multos annos e x p le v e r it6) ,

1) C. 1: 15. S i x a i o o w r j y a ç a& araro? ecniv. 6 : 10. n ç o a o y T j v o f x o j v ß e ß a i - ojgis acp&açoictç. 8 : 17. aiJ a v a o ia e o n ev ovyyeveia a o c p i a ç . 1 5 : 3. eiS eva i r o x p a -

ro ç oov çiÇa a ü a v a o ia g . Noli r e p u g n a n tia m q u a n d a m in eo quaerere, q u o d n u n c j u ­ stitiae, n u n c sapientiae praemium im m o rta lita te m praedicat. J u s titia enim n o n est nisi sa ­ p ie n tia v ita e x p r e s s a , ad vitae u su m a c c o m m o d a ta .

2) C. 1: 1C. aoeßeig S e r a i s yeQOiv x a i r o i s lo y o ig nço G exa leo a vro a v r o v , (p ilo v

7jyrjôauevoi a vro v eraxrjaaVy x a i owxhjxrjV eO'evro n ç o g avrov , o n a ^ io i eioiv rr^g

exeivov fie ç iS o ç e iv a i. Cfr. 2 : 25.

3) C. 2 : 23. 1: 14. V e rb a C. 1 2 : 11 a n e ç f ia ?;v x a n jç a fi e v o v a n a ç x v ç » Quæ C ananitis a Deo m aled ictis, ita u t male non agere non p o t u e r i n t , falso intelligit G fr o e re r y ex loc. Gen. 9 : 25 v e ra m h a b e n t in te rp re ta tio n e m . U t enim C h a r n u s , p o s tq u a m pecca­ v i t , m aledictionem s u b i t , ita et Cananitae, q u o d ab initio p e c c a r u n t , perniciei devoti s u n t.

4) C. 9 : 9 , 10,« 1 3 , 17.

5) C. 3 : 4. x a i y a ç ev o y e i av& çwniov eav xoAao&ojoiv, rj eXnig avrojv a&a- r a o ta ç nXrjQrjg. v. 5. x a i o h y a n a i S e v&evreç peyaXa e v e ^ y e r r ^ o o v r a i, o ri o &£og

e n e iç a o e v a v r o v g, x a i tv ç e v avrovg a£iovç eavrov.

6) 4 : 7. Stxaiog Se eav (pdaor, r e l e v T t j o a t, ev a v a n a v o e i eorai. V. 8. yyjçag y a ç

n u i o v ov r o noh'XQOviov

,

ovSe açiiï/düj erojv f ie fie r ç ijr a i. v. 9. noXia Se e o n (pQOv?]Oiç av& çojnoiç, v.ai ?])>ixia yrjçvjg ß io s axrjluSojrog, v. 13. reXeioj\}eiç ev oliyoj enh]QO)oev yçovovç p a x ç o v ç . ”Non e s t, q u o d q u a m q u a m p ro p te r canos a u t ru g a s p u ­ tes d iu vixisse, n o n enim ille diu v i x i t % s e d . d i u f a i t . — ” Non u t d iu v iv a m u s , c u r a n ­

(13)

sed pro beneficio Dei h a b e n d u m , qmi eum e sordibus hujus vitae, ne quid

labis capiat ejus virtus *), eripere velit.

E contrario improbis, sive diu

vixerint, sive im m ature vita excesserint, nullam spem affulgere2); quid­

quid enim sperent, instabile, flu x u m , caducum esse 3).

Aliquando igitur,

instante Dei ju d ic io 4) , u t sero ita acerbo conscientiae angore cruciatos,

q u a m stulte egerint, intellecturos e s s e 5).

Tum enim probis Deum bene­

ficii gratiæque caussa beatitudinem concessurum su m m am 6), contra vero

improbos gravissimas luituros poena;s7).

Quod judicium nec subterfugere

posse quem quam , quia Deus judex omnipotens sit, nec delicta, cum Idem

sit omniscius, c e la re 8).

H anc immortalitatem, quam Sapienti probatam esse ostendimus, ad

animos tantum pertinere, ex iis, q,uae Alexandrini omnino sensgrunt, fa­

cile intelligiiur.

Quoniam enim corpore, quasi quodam carcere, animum

coërceri et opprimi p u ta b a n t9), fieri vix poterat, ut sibi persuaderent,

animos corpore solutos nova vincula coercitura esse.

1) C. 4: 14. açeoTT] y a ç rt v xvqioj i) y v y y a v ro v , Sia rovro eonevoev ex fitaov

Trovtjçiaç. V. 11. TjçTiayT] , f.it] y.axia a?,}.a.!~7j ovveoiv a v x o v, 7] ô SoXos anaxTjot] xfjvyrjv

a v r o v .

2) C. 3 : 17, 18. eav Se o£eojg xeXevTTjoiuaiv, ov% é^ovotv eXm Sa ovSe. ev fjfieça

Siayvojoews n aça fiv& iov.

3) C. 5 : 15.

4) xaiQOi e n 10X0717]ç , enioxonr] y v y o o v , f ^ e ç a Siayvojoeœs, C. 3 : 7, 13, 18. 5) C. 5 : 1 ss.

6) A rdcntissim is d e p in g itur coloribus hiæc b e a titu d o , a r a l a / i y o v o i , x a i w? o n

iv-■0-ijçeg ev xala^ir] SiaSQa/uovvxai. x ç iv o v o i e&vt] x a i xçaxTjoovoi kawv. 3 : 7, 8. L?-y o v x a t t o ßaoiXeiov xtjs evnçeix eia g x a i to SiaS?]fiu rov x alA o o f 5: 17. P ro p in q u i­

t a t e Dei (6: 19) in cocio (raw x v q i o v 3: 14. cfr. Ps. 11: 4. 18: 7) (ruuntur.

7) C. 4 : 1— 9. 5: 2 ss. 17: 20. 8) C. 1 6 : 1 3 , 15. 1: 6.

9) C. 9 : 15. ip&aQTov y a ç owpiu p a ç v v e i yvyrjv, x a i ßfit&ei t o yew Ses oxyvoç

(14)

I l

Ad e a , quæ ex Libro Sapientiae allata surit, brevissimam

Q u a r t i

,

quam vocant,

Maccabœorum

Libri ’) descriptionem adjungere licet.

Q u i

Uber, quam quam posteriore, qu am ille, tempore conscriptus est et in n o n ­

nullis rebus ab illo discrepat, in eo tamen congruit, quod, nulla de r e ­

surrectione mortuorum mentione facta -), solam immortalitatem a n im o ru m

statuit.

Docet en im , esse b eatam v ita m , qua fruantur ii homines, q u i, s a ­

pientia d u ce, quidquid egerint, legi divinæ obsecuti sint.

Eos nulla vi

hom inum , nulla injuria violari posse, ideoque mortem iis non modo non

m etuendam sed etiam optandam , præsertim q u u m , postquam pro religione

•ærumnis vexati s in t, quin etiam mortem occubuerint, amplissima praemia

e t æ ternam beatam que vitam sint c o n se c u tu ri3).

Eos a u te m , qui D eum

legemque ejus contempserint et pios ejus cultores violaverint, ju stam Dei

iram non esse effugituros *).

Jam in his terris graves eos m anere poe­

n a s , multo autem graviores in altera illa v i t a , quæ q u u m æ terna sit

omnem spem salutis praecidat0).

Si igitur, quæ supra su n t disputata, paucis jam complecti volueri­

m u s , dicere licebit, in Libris V. T. Apocryphis tres inter se discrepantes

de altera vita sententias reperiri.

Aut enim Iladis,

in qua nulla, q u æ

vere dicatur, vita ap pareat, species quædam a d u m b ra tu r, a u t corporum

resurrectio et futura aliquando, cum Messiae regnum e x stite rit, ren u m era­

tio indicatur, aut etiam opinio illa multo excelsior, animos immortales esse

<*t sui conscios perm anere, enuntiatur.

Itaque etiam in Apocr. Y. T. dis­

sensionis, quæ de his rebus inter tres illas sectas Judaicas,

Sadducœorum

,

Pharisœorum

et

Essœorum

, signa manifesta apparent.

1) Q u æ ad historiam 4 Macc. libri p e r t i n e a n t , vide a p u d D œ h n iiim 1. c. p. 190 ss. s tu » ed k io n e L X X I n te r p re tu m G robeana.

2) Verfta enim Ezechielis C. 1 8 : 17 s u n t t a n t u m m o d o a d a u c to ris consilium a c -

eotnmodata,

References

Related documents

Even though the values of Zn and Cu flux were small and could not be related to anthropogenic influences connected to eutrophication as suggested by Lalah et al (2010), there

The NICE guidelines recommend cognitive behavioural therapy (CBT) for body dysmorphic disorder but most affected people do not have access to this treatment Internet based CBT is

Utöver sambanden ovan pekar resultatet av denna studie på att det inte finns något som stärker att sambandet mellan hög grad av samarbete och kommunikation (H7) samt

While literature on product development projects has investigated knowledge integration as a variable which has an impact on project performance (e.g. Hoopes, 2001; Hoopes

Syfte: Vår studie syftar till att undersöka huruvida Cover Stories har kunnat användas som indikator i en contrarian eller momentum strategi under tidsperioden 1987

Med företag menas här fysiska och juridiska personer som är bokföringsskyldiga enligt bokföringslagen 4 (BFL), och RevL är enligt 2 § tillämplig på företag som enligt 6 kap. 1

asfaltverk av denna typ och är inte specifikt för

För att mer ingående kartlägga MJAB borde fler prov tas på olika objekt innan eventuella kriterier för stabilitet eller styvhetsmodul fastställs vid dimensionering