DE
L I N G WA ET L I T T E R A T U R A P E R S A R U M
D I S S E R T A T I O .
CUJUS P A R T E M T E R T I A M ■i** V E N IA AMPLIS3 . FÀCUL.T. P IIIL OS . UPSAL,
.V P . P.
M
ac
. A N D R E A S A R V I D Ü S A R V E D S O N
S T i r . S T I K 6 L . OSTROf i OTKVC W.TJ A C O B U S L U N D B E R G
» V O B R . M A M N O - M E S . I C I U S . I N A U D I T . G U S T . D I E X I I I D EC . MDCCCXXIi II, A. M. s ; U P S A L I Æ E X C U D E B A N T R E G ' Æ A C A D E M I Æ TYP OGRP Hr f .R Â D M A N N R 1T hÔgÂd l e * •
H
err
G U S T A F L U N D B E U G
SAMT H Ô O À D L AF
ruC. U. L Ü N D B E R
G
f ô d dL I N D B L A D
* ' « D o H u l d a« te F ö r ä l d r a r li e l j j a à t a f J b n l i g ta c k ja a a h a fce o n f i c l ; m , fed q u o n d a m fub P e r fa r u m v e t e r i im p erio ad h u c v ix i s f e . Q u æ in ferip tio hiftorici e tia m m a x im i eft p o n d e r i s , q u ip p e q u æ P e r f a r u m hifloriam , q u a le m G ae ci n o b is eam t r a d id e r u n t , q u o d a m m o d o c o n f i r m a t , ita u t m u l t a , q u æ r e e e n t i o r e s r e r u m P e r fic a r u m fci ip t o r e s i n d i g e n ae n a r r a r u n t, in v a n a s abeant fabulas.
• U t Z e n d i c æ n a tu r a m l i n g u a e e t in d o le m q u o d a m m o d o p e r f p ic e r e p o s f i s , e x Z e n d ■ A v e ß a a n tiq u i h ujus Ter m o n i s b r e v e d e fe r ib e re Ip ecim e n , q u a l e , u n a c u m in t e r p r e t a t i o n e f u a , ad v e r b u m f«<5t a , n o b is tr ad id it A n q u e - t i l , n e u t i q u a m l u p e t v a c a n e u u i d u c im u s 4 6 ) :
Kbufch — T^fpis lucidis vigoribus la u d e s .
K e u o f c h V i f i a f p e h e e c h e o n o F r e u e f c h i m i e z m e d e .
F ortis corpore agili radians fplendore O o m a s d i- T ; T e k m e l i é t e n o i n a n t r e h e drefehi d r e o f c h A h o e r i e h e }
Qui reatus purior lum in e radiante v e n i t ;
Io d r o t f e h e p e o r u a r itfe h é e f c h a e r e u o i e e f c h é ;
Qu i te & us purior lum in e radiante fapit;
I o d e r o t f c h e p e o i u a n t f c h é e f c h a e r e u o v i u e é d e ;
Qui brachiis utitur furfum levatis pro
I o e b a z o s c h t c b é o p e f t c h é v i f e t c h é e i i g h a o
C
4 6 ) A n q u k t î l , Z e n d Aveßce II. p. 2 0 6 , 3 0 5 . Cf. Ad e l u n g, M ithridates I. p.' 2 6 5 .
lege hac 'Oromasdis Z oroaftris; d e e n e ï a o ied A h o r o e f c h Z e r e t h o f c h t r o e f c h ;
Q u i ferit hoft es,. palam brachia j a f t a n s fuper I o h e m e f t a r e m h e t a n t n , h e e t e m , o z u e d je d h e t c h e
turmas eoru m j h e n u e v i o n e h e m *
Q ui profert inter n o s gaudia i n g e n t i a , fubllmia; D e f t é m e e d i o fc h a d e m b e r e f e , r a f e m afré;
Im p e r tie n s pura n u tr i m e n ta , armentis D e d e u e d e m e f c h o n e m t h r a n f d a n r o , g u eofchtch e^
gram in a, edu cen s g r e g e s pafcirs. v a f c h t r e h e t c h é * f r e t a n m g u e o s c h t c h e v a f c h t r e h e t ç h é .
U t fup^a m e m o r a v i m u s , v e t u f t a haec Zendica lingua j a m a n t e C h riftu in n a tu m m o r t u a eft. H o d i e P a r f ic o - rura ta n tu m l a c e r d o t u m v i v i t tradition e. N a m qui in India e t K ir m a n l a c r o s h a b e n t Z o r o a s t r i s l i b r o s , e j u s - q u e , q u a m a m a jo r ib u s a c c e p e r u n t , r e l i g i o n i , u s q u e ad n o ftr a t e m p o r a a d h a e ren t, Gebros d ic o , lin g u a q u id e m u t u n t u r , q u a e , c o r r u p t is q u a m q u a m Zendicir v e r b i s c o m m i x t a , a v e t u f ta t a m e n Zendica lin g u a m a g i s d iffert t q u a m lin g u a n o v i s f i m o r u m R a b b in o r u m a S a l o m o n i s v e l J e s a i æ 4 7 ^). S i c e tia m P a - Z e n d eft m i x t u m e t d e p r a v a t u m Z e n d , c u ju s ta n tu m e x e m p l a r e p e r iu n tu r in P e h l v i c i s Z e n d i c o r u m i n t e r p r e ta tio n ib u s lib ro ru m e t in
43,-n o v i9 do<ftorum f c r i p t i s , n e c n o n in i r s , qnse q u o n d a m
Zendice c o n c e p t a , n u n c tanturn in lingu a Pehlvico - Zendica
fu p erfu n t 48). V e h e m e n t e r i d e o He r b e l o t e r r a v i t , q u i d ix it P a - Z e n d e s f e l i b r u m Z o r o a s t r i c æ r e l i g i o n i s m a x i m e g e n u i n u m 4 9 ). V e r b u m e n im
P a - Z e n d re<fte q u id e m d e r i v a v i t a Z e n d e t P a ( P e s ) , u n
d e P a - Z e n d fignificare le fondem ent du Z e n d falfo o p in a tu s e f t , q u o d A n q u e t i l re<fte o b f e r v a v i t , d i c e n s : Pa~
Z e n d e s f e i l l . a n i d i a l e c t u m , u b i Z e n d p r o f u n d a m e n t o e f t 5 0 ).
L i n g u a Pehlvica c o m m u n e c u m Zendica fubiit fatu m , e x o r e fcilicet h o m i n u m e v a n e f c e n d o , id q u e ja m n o n ita m u lto p o f t C h riftu m n a t u m . N a m v i x Jo s e p h u m An g e
l u m, qui h a n c lin g u a m d e c i m o a d h u c l e p t i m o f æ c u l o v ix is fe p e r h i b e t , a u cf t or em feq u i p o s f u m u s 51). T e m p u s , q u o p r im u m efflo ru it P ehlui, i g n o r a m u s , illud v e r o p lu rib u s j a m faeculis a n te C h r ift u m n a tu m o b tinu isfe^ e t
4 8 ) K l e u k k r , Anh. z . Z en d- A v. II. r. p. 5 4 .
4 9 ) Ba - Z e n d, t'efll le livre le plus authentique de ta religion Z o ro-
a flriq u e, que tes M ages de Perfe apellez autrement Ghebres, et
adorateurs du fe u , croyent avoir été compo/ê p a r, Z oroaflrt
tnüme. He r b e l o t, Bibl. Orientale I. 3 0 3 . 5 0 ) Z e n d - Ave fla II. 6 7 , 6 8 .
5 1 ) La langue des H éros, ou anciens Roys des Perfles efl encore en ufage parm i certain peuple qui habite floubs les tentes en la
province de Chirvan, J o s . A n g é l u s , Gazophylacium lingua
P trja ru m p a g . 1 9 9 ,
a d h u c fub S a s f a n id is , in e r u d ito r u m faltem libris e t in- fc r ip tio n ib u s v i g u i s f e , pro c e r t o h a b e m u s 52). In M e d ia inferiori r e g n a v i t , inde ab auftrali m aris Cafpii lim ite u s q u e ad A s f y r i æ fin es ac T igrin fla v iu m ; D i l e m n e m p e , M a z e n d r a n , r e g i o n e s q u e fin itim as 53) H æ c lin g u a , P a r - l i c e Pehlvi d i f t a , P e h l v i c e n om in ab atu r Husvarefch v e l A zva re fch , quod u tr u m q u e fignificat robur, heroicam vint 54).
H y d e o m n e s Zo r o a s t r i s libros in hac ling u a e s f e e x a r a t o s v itio fe c o n t e n d it 55) , q u u m t a n t u m a l i q u o t , e g . IZendidad, A fe r g a n s , cet. in h a n c c o n v e r f o s h a b e a m u s.
P e h l v i c e conTctipri p^æ terea e x f t a n t hiftorici q u id a m li b r i, v. c. V irafnam ah a liiq u e , ut filen tio haud p raeterea m u s c o s m o g o n i a m illam , Bundehefch in f c r ip ta in , quae fine d u b io e S a s f a n i d a r u m te m p o r i b u s fuam ducit o r ig in e m , c u j u s q u e f c r ip t o r e m Ma h r e s p a n d , M a g u m , n o m i n a t Foucher 5
6
). Pehlvi q u a m q u a m ad Zendicaui lin g u a mp r o x i m e a c c e d i t , ta m e n v i x ab hac eft o r t u m , q u o d A n q u e t i l v o l u i t 57). M u lta q uid em u tr iq u e linguae c o m m u n ia e x h i b e r e p o s fis . S i c e o s d e m litter a ru m c h a - r a é t e r e s u tr a q u e a p r im o r d io habu isfe v i d e t u r , fiq u id em
5 2 ) Cf. H e e r e n , D t linguis regni Perjici.
5 3) H e e r e n , ib.
5 4) Z en d- A veßa II. 7 6 . Cf* Anh. z . Z e n d- A v. IT, I r. 22. 5 5 ) Pehiavi hæc eß lingua illa antiqua Perfica, in qua Jcripti f u n t
O'nnes Z e r d u t s c h t i feu Z o r o a s t r i s libri, Religio vet. P e r -farum p. 4 2 9 .
5 6 ) Anh. z. Z end- Av. I. 11, 2 79. fq. 5 7 ) Z en d - A v. II. 7 7 .
Pehlviciim A l p h a b e t u m fuâ f i g m â e u n d e m ac Zendittim in
n u i t f o n te m . Q u in etia m rnuka u tr iq u e lin g u æ c o m m u nia v e r b a i n v e n ia s . Quae o m n ia v i x i m p e d i a n t , q u o m i n u s Zandica e t Pehlvicci lingu a e a n d e m h abu er in t æ t a t e m ,
i i s d e m q u e fe re t e m p o r i b u s aliis in te r r is v i x e r i n t , m u tu a m in fe ipfæ e x e r c e n t e s v im 58^. P r a e te r e a q u a n t u m v i s , q u o a d in d o le m e t n a tu r a m , Pehlvica lingua e t
Zendica e x ea d e m fc a tu rig in e r iv o s fu o s diffudisfe v id e
a n t u r , fuâ ta m e n r e g u la ri fo r m a e t vo lu b ilita te Pehlvi ab h a c differt. Q u o d e tia m v a le t in v e r b o r u m term inationi" b u s a l i is q u e , u t e x fe q u en tib u s e x e m p l i s ipfe dijudices 59).
Z e n d E d e r ô E d e n a n t n E d â d A f t é A f t é m E f c h e h d A ( c h t e f c h E g h é E g h r e ï ô t d m ô E g r é A p d r é n u e o k ô A p é r d n â e o k c P eh lvi H a v i r E d u n H a o H i c , V a f t A f t H a 1 a d A f c h t d S a r é h A g h r e t o m Z o u r A v e r n a h a - m a t a d v a k A v e r n a ha « m a t d o u S u b , fu b ter. N u n c. P o ß , poßea. E ß , non eß% O ffa . P u n i r. P a x . Malus:, ( a d j.) . R o b u ß u s , J or tir. R obur. U nus juvenis. D u o juvenes.
5 S ) Cf. Anh. z . Z e n d - Av. II. n . 2 3 .
A p ë r ë n â e o k e n a n m A v e r n a h a T res vel aliquot i n a t f e ju v e n e s. A p ë in
6
A f d o m Finis, E e o û o ' A d v a k U nus. E n g h o h ë D o u n i a M u n d u s. T a ï f c h a o f t c h ë D o j d a n R a p to r , præda. T â t c h é Z a k e dj Hic. D i e f r é Z o f e r Os fo ris). D j o ra Z i v e n d ë h Uiuus.. D o g d e B o n t é m a n FU in. D â t o D a d D atus. D â d D a b o u t i a d D a t. R e t o b ï ë R a d e f c h Principes. S o u r a o A f z a r Qui auget. S c h â t r â o F a r id a n Qui ju b et. d a d a r F e d r e A b i d e r Pater. K e r e t e K o r e t e n o K a n d ar Qui fa c ti. Co m p a r a t i o n e s e j u s m o d i in te r f i n g u l a f in g u la r u m l i n g u a r u m v er b a n o n ta n ta m habere» v i m , q u a n ta m ple* r i q u e e x i f t im a r e v i d e n t u r , fatis p e r fu a fu m h a b e m u s . Q u o d praecipue in h a c a liisq u e in noftra opella o c c u r e n t i b u s v a l e t , libi latin is fitteris Zendiea e t Peluvica v e r b a fcribe- r e coa& i fu m u s . Q u o d q u id e m a d m o n it u m v o l u m u s , n e q u is c r ed a t n o s ta m in e p t e f o m n i a s f e , u t o m n ia in h»s c o m p a r a tio n ib u s p o f u e r i m u s . Q u u m v e r o , etfi nil d e - m o n ftr a r e p o s f e n t i d e o q u e cu ip ia m v i x c o n d u c e r e n t ,ob-l e £ t a m e n t i t a m e n aob-liquid p le r u m q u e p r æ b e a n t l e é t o r i , i n u l t o m a g is ipfi fc r ip t o r i, illa s p r o r f u s o m it t e r e n o lu im u s . H a c r a t io n e , e t q u u m in fu p er c o g n a t io in t e r Pehlvicam e t
P arjteam lin g u a m p e rfp e éta fit, c o m p a r a t io n e m talem in
t e r h a s Q uoq ue in f titu e r e lu b e t 6 0 ).. H ic R o b u ß iis, clarus» N unc. V in ffn s . 'R a d ix . Corpus. J u c u n d u s , fortuna. Formica. Decem. E ft. Pe h l v i p r æ c ip u e a Parfica lin g u a i n e o' d i f f e r t , q u o d aliam (eq u itu r n o r m a m in n o m i n u m f l e x i o n e 6 1 ) . P a u c a
h a b e t A m b ita v e r b a e. g. Ia3o , m undus, lin g u a ,
tew pus c e t. S i c etiam lin g u a m L a tin a m , Celticam a lia sq u e v e r b a quasdam P e h . l v i c a , q u a m q u a m p a u c is
-<?o) W a h l , Gf/ch. d. Morgenland. Sprachen, pas* 238*-6 1 ) W a h l , p. 2 3 9 . P eh lv i Parfii E n a . A n n d A f t o b a r E i t u n B u n d B é rr^ I u n u f C h o n f a n d vXAav^.^» M a v i r J J « D a h BO A l t
f i m a , re fe r u n t. Id an fo r tu ito c o n t i g e r i t , n e c n e , in m e d io re lin q u im u s. E o m a g is v e r o P ehlvi ad Chaldaicam lin g u a m a c c e d i t , ita u t v o ca b u la in v e n u s , q u æ ad fo r m a m o m n i n o fu n t Chaldaica , u t e x infra (criptis l u c u l e n t i u s
a p p a r e t 6 2 ) .
A m e t A m i d e r , d n , m a ter.
A n f c h o t a , N n n u ; : n . homo
A i o m a n , p N , oculus. M a n m u ltis v e r b i s a d d itu r , ufe J e d e m a n , "n, m a n u s.
A f f u n a t a n m d n , coquere. A n e t t a n ind ica n t Infi n i t i v u m . A p a r , A p r i a , hnDN, p u lvis. B i t a , N h O , d o m u s. P a l k u n a t a n p o o, feca re. D j a v a j n , Dn1», dies. D a k i a , n d i , n s ' i , purus. R u i s m a n , Mnn, \ u n i , princeps. S c h m e h a , S c h n t i a , coelum. S c h e m f i a , N w m ; , l u x , fol. S c h e i n , dm;, nomen S # h a f i r , ’■pöm; , pulcher. K o k b a NDDD, f t ulla. K a f c h t a , -ni-imo , arcus. K a 1 b a , nüSd , canis. N i r a , t n ,o , , ignis ; fplendor. 6 2 ) Anh. z t Z e n d - A v . II. i i* P . 2 3 . fq.