fρ ι/.
D. 3
dissertatio academicä;
de
MALI ex T/EDIO»
VITIORUM FECUNDISSIMÄ»
QVAM,
CONSENS. AMPLISS. FÄCULT. PHILOSOPH.
IN REG. AC ADEMIA UPSALIENSI,
PR/ESIDE
VIRO CELEBERR1MO,
Mag. Ρ Ε T R O EKERMAN»
Eloqv. PROFESS. Reg. et Ordin.
PUBLICO MODESTEEXAMIN1 STIPENDIARTUS RFGIUS.
OLAVUS SALANDER,
OSTRO-GOTHUS.
IN AUD. CAROL. MAJ. AD D. XXX MAJL
ANNI MDCCLX V.
Η.A.
M. S.
üf SAL t.iE.
-V- A*1 -4^
J. Ν. jf. C.
§· I.
3i, naturam mentis human«, fe i- pfam perpetuo (entiendo, infuam
&flatusfuiperfeclionem dumten- dit; qui prceflantiifimas &nobilis-
fimas facuhates, fub cognofcendi
& appetendi amplcxum cadentes, quibus, gloriam clivinam illuflran- do^felicitatismerito cenfeturcapax,
qui denique totfcientias, tot artes & exercitationesper¬
celebres, in mortalium choro, mirifice florefcere, debi-
ta confideraveric attentione: impiefatem, injuriam, cal-
liditatem , odium, iram, diicordiam, moleftias, affli-
éliones, cruciatus &, omnium, aufim dicere, vitiorum
ientinam & voraginem profundifTimam, rcperiri &im-
pune propemodum regnare, nifi freqventiilinna exem- pla, ubique terrarum, fenfibus & animo occurrerent,
jure videbiturnegare,imrao perrtegare. Cuiqve enim,
intelligentia & cogitationis vira advertenti ad ea, quse
A quo-
# } 2 ( #
quotklie in Microcosmo fiuηt, non occuke, led pafam, quod tanta malorum & Phyilcorum & Moral ihm con- geries dominetur, neminem, profecto, ηiii fuhlimiori
robore, de coeio, -auclum & adjutüm, vere felicem nun-
cupari conftabit. Cum vero exdonis & excellentiis no- bis, natura datis, null« pravitates, terumnee nuilze,iuos repetant natales, percontaturos non defuiile novimus,
linde iila monbra, aca natural!genio alieniilimi foetus, profieifeahtur, &, e quibus ineunabulis in comm-unem
prodeant adfpecdum lucemque. Hujus rei diieéptatio-
nem ini e qüamvis ad noflrum inilitutum non pertineat,
tarnen iubmonere lubet, id quod neminem inficias itu»
rum putaverim, largam & gefé&ionum & pravitatum
materiem fubminiflrare prayüdicia & errores, inde, a-
gmine veluti faclo, exumbraculis in mediana aciem pro- rumpentium.a) inter ha?e, inquam, pnejudicia & erro-
rum illecebras, viii'is utique reiertas, ultimum certenon
tenet locum opinio bonum & malum, voluptate & tx- dio eile aeilimandum. Qiidna agendi reguiam vitiorum,
utpote fecündiQimipa, pradenti diilerratione explodere
in animuni indiixi. Sed quo certius tanta? rei gravirati
noilram argnmentandi inran'tiam minime parem fere,
animo prseipimus, hoc enixiuste, Lebtor humaniilinae»
obteilamur, ut quos, ob pingvioris Minerva? culpam5
n&vos tuaIngenii dexteritas detexeritj eos,fi adfmt,can- dido & mitiori fubjiciäs examrni ).
a Inborupi prima determinande caujjaPhilofophimit*
tum deßidärunt·) diverfis adßipidati fententiis. Ähi in iritel·
Mfum transferMit culpam, aIii in vohmtatem, ahi inJen- Jus externes: Εomni partibus, jiiibus prima fententiaar-
riäet, favet CeL Dotf. WALLEP1US in P/yrholo. ια Em¬
pirien §.628 Quqniamvohmtascum intcÜeciusjudieiisnon modo non coinciditJedpotiuseß conatus.poflJudicium,&id-
eo ejus iegritudo excegritudine inteÜeLhis, queelquando con·
fiiß
& ( & )3
fttptCögnitio dominium obtinet, datur, dependeat, agnsν»*
Unitntis ratio ex depravato inteileBu efl peterida, ultraquam rationem, in ipjaanimanon datier alia EfA Enndem meu¬
tern Profeßbri Cel. ULLE'N fuijje corißat ex dißertatioiie ful· ejus Prafidio, de Mifria firvitutis Moralis An. 17q.^,uhi jf. IL confuja reprafentath meritis proprimacau{Jahumana
■miferies habetur. Sccunds inter defenferes eminent Syrbius:
quod fi forte, inquii, ad facultates meritis provocarevelis,
omnis certe cognitio verα , λ earum ηju, &/% autem in homine fano, qua corpusEf mentem, avoluntatedependet
einiee: laßitut. Philofopb. RationaIis Part. / ^ jf. III.
Ef Budens, dicens pr&judiciorum atque errorum (rmniumfori-
tern Ef fcaturigiriem in voluntate hominis quxrendam effe, frußra itaque incnlcaveris iiliid: deponenda ejfe prajudicia, nifiemendaveris volimtatem Efc, Elem. PhilofInftrumentCap.
VI Part. L g. XLIL Alibi Efin Elem. Philof PraB. Part.
/. CV//>. //^. /. /. ut fontem Ef fcaturigincm omnis inali, in voluntate hominis o3 qucefivimus Ef invenimus; ita Ef du- hium non eß, quin fans vens Effeimmee felicitatis, in eci¬
dern fede fit quxrendus. Tertiae addiBifünf Leibnitius Ef Volßius ad ulteriorem non recurrendo caujfam, quam qua in fenßbits externis refideat. Vid. Rydehi Exercit. Rationa¬
les Part. V. jf. 2. cfr. etiam TVALL'ERII Ρfycholog.
Empirie, f. i~jp. Rydelius autem nofter, fumma erudi-
iione iüuftris quondam Philojopbiis Ef Epilcop. Reve- rendifjimus, hunc lapidem, utnimisgrav'em, volvere, fuas
viresfuperare confeßus efi, Efquamquam non negaveritcon-
pujam repvajentationem ßfe originsm omnis erroris, agno- feit tarnen hajusfe igörare caujfam, ques ut exiflat, ne-
ceffe effe feribit. Exercit. Rationales Part. V. 6. jf. IL
III.
§. Π.
Quam exorfi fumüs telatri, pro modulo vir&im, ut
pertexere liceat, yerbo indicabimus menjuram sunum,
As ma-
# ) 4 ( #
majorem Sc cumulatiorem menfuram-y in Cicerone ex-
Aare, tnenfuram fui, in Juvenali; inque Seneca, menfuram
bonorum , fic notiones voluptatis & taxiiigeneratim ii-
mul enodaturh Siquidem autem eoruna ideas non ad- iequimur, nifi antea pateat quid bonum, quid malum fit, de iliis pauca erunt monenda. Concedimus, quod
etiam Phiiofophi tanquam iölenne fuum fervant, bonum
nobis eile, quidquid nos Aatumqve noilrum perficiat;
contra ea, malum quidqvid nos Aatumqve noilrum im- perfedtiorem reddat. Quoniamvero perfedtio abiolvi-
tur confeniu plurium ad idem aliquod obtinendum:bo¬
num ergo nobiseA, quod facit ad unura quid in nobis conAituendum»vei producendum. Jam autem Amper agimus ob finem quendam obtinendum : ergo bonum
nobis eA, quod fini vei fcopo nobis pra*fixo eA conve- niens, Au ei promovendo iniervit. Eodem plane mo¬
do,, mutatis mutandis, demonAratur malum eile, quod
a fine vei fcopo, nobis prafixo, diflentit, ieu ei promo¬
vendo repugnat. Verum enim vero, teAe expericntia,
multa videntur nobis bona, quae tarnen re ipfa funtma¬
la, & viciAim : ficotium intempcAivum, ebrietas, vin- didta privata, aliaque hujuscemodi pravar cupiditati's fa-
einora arridere iolent. Quo uiu venit bonum aque, ac nialum, in verum &apparens diAingvere.· illud vere ten- dit ad noAram perfedtionem , hoc ad imperfedtionem♦ tarnen, quoniam fini noAro confentaneum eA, ut ve¬
rum bonum habetur; iAud inveramimperfedtionem du- cit, hoc falib noAro judicio in iilam tendere apparet,
cum fcopo noAro contrarium fit.
§. III, ; ;
Quoniamomne, quod nos nofirumqve Aatumper·
fi'cit, dicitur bonum, & quod contra malum , §. prac..
hioc voluptas eA grata iila ienfatio, quae in nobis oritur
ex intuitiva cagnitione nobis> boni„ Sc contra: tadiumr
eA:
Ψ ) 5 ( &
eil ingrafa illa feηiatio, qute ex' intuitiva Cognitionen®·
bis mali oritur. Sed bonum eil vei verum, vel appa-
rens, item quoque malum §. cit.; ergo quidaliud tequi-
tur, quam ut voluptas ieqve· excitetur ex eo, quod eil
revera· bonum, ac ex eo, quod re ipla malum, dum
nimirum, ut bonum reputatur, qvatenus cum icopq ^ai-
licui priefixo, convenire exiilimatur: nec norv ta^dium
oriatur tum exmalovero, intuitive cognito,tum exma-
lo apparente, feu exeo, quod in iequidem eil bonum,
ob repugnantiam tarnen, quam habet cum fcopq alicui
pnefixo, malum audit; id eil voluptas & txdiurh eil
Tel verum, vel apparens. Qua; cum^ta fint,, volupta-
tem & tardium non nifi confuiara. mali &boni cognitio-
nem prsbere, luculenter cernitur.
§·
Harcce poileaquam]breviter praslibavimus, non ad-
eo difficile eil oflenfu, quomodo menfura boni &ma¬
li, voluptate & taxiio adlimata, fecundiilima fit mater
vitiorura. Quocirca noilra opera in eo verfabitur, ut
rnonflremus, ex hac boni & mali regula nullas omni-
no a^iones moraliter bonas ac juilas, deduci pofle, He¬
inde vitioiam & dereftandam progeniemiub afpeclu po-
fituri. Quod ad primum attinet, non diifimulandum e-
rit, multas hinc a&iones emanare pofie phyiica gauden-
tes bonitate, fimul tarnen denegandaeil iilisornnis bo-
nitas moralis. Etenim confiilit iila in conformitatecum·
lege. Lex yero non modo praeicribitquamamfint agen¬
da, quamam omittenda, ied &motivaad'dit, liquidem
obügatoria eil, perqua;debemus ejus pr^cepfa exfequi.
Adefl ig;tur tum demum conformitas cum lege, cum
non tantum illse adiones pra;flentur, quas illa adjunxit
ac omittantur, quas prohibuit,. Ted etjam cum priores
fufcipiantur,, ob motiva, qut£ lex popofcit, &poflerio,
res omittanturλ obmotiva, quae determinavit. Adho<r
Α ι efgo,v
# ) & ( #
ergo? ut aliqua a<5lio (It'moraliter bona, requirkur du¬
plex ejus conlormitas cum lege, materialis & formalis;
prior eft externa operis, poflerior interna animi. H$
du« conformitates flint quafi duo eftentialia bon« aclio- nis, moraliter talis. \ Deficiente autern uno eilentiali, deficit res ipfa: ergo in quacunque actione una harum exfulat, illa non eft moraliter bona, led mala, quatenus altera conformitas dfeefl, neeeflario adfutura, boni titu-
lum jure ut tueatur. Ad actiones igitnr, qu« per men- furäm boni & mali memorafam adtemperantur, fam di¬
ch accommodabimiis, Pofluηt qtridem fa® interdum,
externam habere cum lege conv-enientiam , interna ta¬
rnen penitus deflkuuntur. Principium enirn legis natu¬
ralis hac abfolvitur propfofkione :' Fac ea, qu« conve- niüht perfeSionibus divinis., & quafiis disconveniunt,
omitte- Cfr. WALLERII Pratnot. part..III. § 21. Ex hoc principio determinantur omncsiegesparticularcsjuris na¬
tur«. Quibuslihet igiturlegibus.iiatur«congruentervi- vimus, vel moraliter bonas commitfimus acliones, fi
non modo ea extrmfecus adimpleamus , qn« in lege
continentur prascepta, fed ex motivis etjam, qua? a per- feciionibus petuntur divinis ad officia pradlanda com- moveamur; fic ehim adliones, ex hoc fönte profecta?,
Ίΐοη materialem tantum, fed, qnod majus eil, forma¬
lem, W internam étjarri conformitatem produnt. F.con¬
trario autein, qui, poftpoiita hac regula, bonitatem ex
voluptate & pravitatem ex tardio exigunt, quandoqui-
dem oranes eorum conatus & meditationcs' illuc con-
currrnt, fuis cupiditatibus ut fåtisfaciant, ne minimum penfi habend©, quid divinis perfeclionibus & voluntati,
ioli & unic« noftr« perfeilionis fcaturigini, confenriut, iemper forma iis feu interna a^tionum cumlege confor¬
mitas deflderatur, qu« boni moralis eflentiale confli- .
Cilit requiiitum5 ergo aåiones-hon funt bona?,Fedmal«*
S.V.
# ) 7 ( ❖
§. V.
Sed, pra:terqunrn quod exhac boni & mali nprma,
null® aaionesbona: ex^ecla.nda:erunt, qu®cap(enfiimSc
ex ernum & internum hubent,feracilTima iimuleilatroci-
LimvitiQFum. Etenim,per experientiamedocli,novimus,
quomodq in dep.ravato hoc dominum flatu, varii den·
tur maieiana: inclinationes naturales & innat®, quarurn
impulfu mortales, fmguiari ratione, adficiuntur fenfli
bonorum,no η liili ap ρare ηtium, ita quidem, ut indein·
gentem capiant voluptatem. Siquidem autem tantam delellationem ex apparencibus percipiant,fimul non pos- funt non txd um haurire ex bonis veris, qu® prius ho-
minatis adverfantur. Qua: cum ita iint, quomodo aliter
evenire pcteil, quam ut iili, qui i(lam agendi rationem
ferväre volunt, in multipjicia vitia & facinpra prcecipi-
tes ruant? At fi cuidamvolupe fuerie alio fen£u, liqui¬
dem philofophico, vitium fumere fcilicctpro habitule¬
gi contrario; idem féqventi modo demondratur. Qui
bonitatem ex voluptate & malitianrex tredio deducunt,
eorum appeiitus & averfationes lingul® eo tendunt, ut
voluptatem obtineant & tredium evitent, nonattenden-
do, quoniam notio boni & mali, qua pr®diti funt,con- fula eil §. 3. utrum yoluptates & tsedia (int vera, an
fallada, utrum in veram felicitatem, an in mfelicitarem,,
dehnant. Videlicet quoties fenfibus ofFerantur eaxfern,
vel fimiles res, quibus antea oblealati ve! tredίο afFe.lt funt, toties idea voluptatis vel t®dii, per legem imagi- nationis, utJta loqvar, reprodudt rr & appetendi aver-
fandique actus ejusdem generis repetuncur,nifi iingula.
riaqu®dam intervenerintimpedimenta,qua: pri^ina'mo-
tivaiuipenderinf,& nova iuggeferint(per Princ. Pfych.)
At aiStibus f®gjus iteratis eahem etficiepdo promtiores
nos e vaehre liquidem conilat; Ergo habiturn parimus
(per def.), qvi non poteii non legi divin® feu natura:
re-
# O B ( ■ <C
repugnare, id quod ex prasc. §?pho colligitur, fed, cum
kabitus , ailiones fäas, contraria ratione, quam lex na¬
tura praecipit dirigendi, vitii nomine notetur, Vitium
ergo contrahi dilucide patet. Porro diverfa & multipli-
cia reperiri obje£la, in quaeadpetitiis fenßtivus, majori
inclinationis gradu, fertur & terri poteft, extra ornnem controverßamponimus,pro quorum diuerßtate, diver-
fos etjam adjungi habitus, neceßc-efl. Vitiis itaque eos luccumbere, qui tam perverio modo fua moderantur negatia, iiquet.
§· VI.
HaÄenus generatim adumbravimus-, quomodovl-
vendi ratio-, dum motiva primaria ex voluptate vel ta>
dio petuntur , nefanda vitia habeat fibi adnexa3 jana fpeciatim, in hac materia commorari eollibet. Boni li¬
cet Phyfici araor fit omnibus innatus non minus homi-
nibus, quambrutis animantibus: de qua reTuIIius,pro
more fuo, eleganter: Principio generi animantium
omni eil a naturatributum,ut fe, vitamcorpusque tuea-
tur, declinetqveea, quaenocitura videantur, omniaque
quseeunque ad vivendumfunt neccflaria, anquirat &pa¬
ret, ut pailum,ut latibula, utalia generis ejusdem. Offi-
ciorum L. I. C. IV. hominem tarnen, anima immor-
tali ornatum ideoque belluis, innumeris fere parafan- gis, antecellentem non decet immoderato ardore prte- lentibus inhiare bonis, quafi perennem & femper dara-
turam gencrarent felicitatem. Etenim nihil habet a fe i- pfb-., quare neque inejus poteflate fitum eil, quid,quan-
tum & quo temporis ipatio bona h^ece, qua: fenfibus
occurfant &: palpantur, poilideri velit, fed, maximam
partem volubili attribui fortunae,fatis expertuseil; hinc
novitomnia fluxa, vana,caduca, fragilia, tepius ei fur- ripi, quibus, fumma cupiditate, quam diutiffime frui o- ptaret j poftrcmo, deyoratis maximis molcfliis& labo-
Φ ) 9 C #
ribus, quibus ad ea confeqvenda, quT votis refponde-
ant, detanlluseft, tremenda mors, haui vero, pr-as*
ter opiniotiem, debiturn niturar efflagitat &: fimui caris-
firoa omtiia relinquere cogit: tarnen nihilominus,quan-
ta flultitia atque infipientia in imis harreat meduilis,
conflat inter omnes. Quemadroodum enim aurum,alta
ftoctej^exquirere qui geiliunt, lum-nibus non uteηdo, qui¬
bus maximopereexpetitumexperendumqve illud digno«
fcant, tantummodo ex pondere, vel tallu , vel a!iis no¬
tis , iiiius metalls imprcspriis& plumbo etiam communi-
bus, dubiamfaciuntfibi conjeShiram , cum ingenfi gau»
dio conjun&am; fic bomuneu!i, donec in hoc mileiise ergafluio diverfantur, in optando bono adeo aberrant,
hiantium luporum inftar, terrena tantum, riribus quibuscunque poftunt, venari non intermitant, qua- fi nulla majora exeellentioraque bena ilib fberare bee¬
ret. Luculentius ergo ut pareat, quam vi iorum abun-
dans fit menfura boni & mali ex voluptaté &: tsedic;in-
c*ina'iones illas principalen, quibus humanum genus, in
ilatu hocce corrupto, ut plurimum, ducitur, parumper confiderabimus, yifuriqnsenam vicia, pro qualibet fne-
ciali propenfione, fefe prodimra fint in atfum eurau- late eruptura. Nimirum, teile experientia, tres poiifil-
mum dantur inclinationes primaria:, inclinatio ic. ver-
ius voluptates feniuum, honores & opes. Harum ergo
primam in icenam producere noilra refert; Hujusmo-
di horn ifies maximamvoluptatem capiunt exi! Iis rebus,
qua: fenfus titillant externos, voluptatem ergo, quam
inde hauriunt , pro fummo luo bono habeni, & icko
omnia eorum cogitata, dilla & falla, huc tendunt, ut continuehujusmodi voluptatum fenfu perfru&titur. Quo«
niam itaque rerurn, in univerfum, boni atem Se pravi-
?atem exhiice fontibus derivari volunt, fingu'a pro bo¬
ms babent Sc ad iuambypothefin, habereaettfeat, qua:
B
❖ c $ yίο
voluptatem hane, quovismodo, promoveant,& quidem·
pro gradu, quo iilam parere queant; contra, omnia,
mala reputant, voluptati fenfuum qua? adver/antur, vel illam, quocunqire modo, minuant, vel impediant„, Vir-
tutum moralium ambitustriplici officiorum iérvändorum, genere continetur, quamobrem quadibetvida ex eorum neglecfu & violationeinnoteicunt$ diipiciendum itaque
primo, quomodo hujusmodi homines féfe Dep priebue-
rinu Cultus divinus, ii vel immediatum , vel media¬
tum, iUurn fpecfemus, fenfualia bona non modolong«
tranfeendit, fed fepiilime ejamiisdem obfiiiere depre-
hendit-ur; bis ergo non poiliint non ca, qua; requirit,
eile magnopere taftidioia, ideoque in religionis exerci-
tatione funt fegnes & fomnolenti, cum, ob principium
acceptum,guftui non arrideat, immo, fi de fortuna fau-
trice fibi ica gratulari poillnt, ut grandi qvarumvis d.eli-
ciarum copia circumfiuere contigerit,facillimeDei obii- vifcuntur, atque timorem & venerationem Ejus ex ani-
mis fti.rpit.us exigunt; Neque aciiones poiitivte Γι fuici- piantur, aliud quid involvunt, quamteterrima ma'efacta:
Deum enim non ut Deum colunt, diligunt, reverentur, fed ut inflrumentum idoneum, per quod, exquintiftl-.
ma fua opinione, bona naneifei praegeftiant, unde in
foediilirnam prolabuntur idololatriam. Et quamquam,..
non raro, contingat, utveriorIegum divinarum theo-
ria in mentes eorum infuadatur, atque deli&is in con-
icientia reVncantur, feque poenampromeritam facino-
rum pendere debere nofeant. unde odium, in divinam majeftatem cumtimore fervilrconjunftumjfubinde ena-
feitur, tarnen, quamdiu folitum eorum principium fum·
mas tenet partes, ad expungendos reeix confcientia; fti- mulos, quasvis abfurda de juftitia, bonitate & mkeri-
cordia Dei, exeogitant, &harmoniam atrnbutorum di~
vinorum impie diilolvere lummo,enituntur. opeie, quo
& ) IIf( $
£a£lo,latliiimepatens porta exfecrandis fiagitiisaperitur,Id qvodnemoinficiabiturfaiius*Etquoniani religiords capita perfcrutari noneil penes eos, qui omnem difficultatem
Sc molefliamexcutere, nec ultra regni feniuaiisfphteram
fuas cogitationes protendere, ailvefaäi fint, dubium non eil, quin , fi religio ad aures eorum perveniret, quxvo- iuptati fenfuali, quo. demum cunqve modo, faveret,
e.g·, illa, in qua Deus ftatuitur purus amor, fine ulla
juttitia vindicativa , qui quidem punit malum , fed in
emendationem peccatorum tantumita ut omnes tan¬
demfalvi ifiant, nulli ceternum pereant, mox illampro yera,absqve debitoexamine,ample£lerentur. Kec minus
dementer, quam pernicioie, in officiorumerga fe ipfos
Incumburit curam; voluptatem enim fuam vim in eo, qüod fenfibusdemulferit, exierentem,animis,per omnia,
regna:e> ex di^is iateliigitur. Hinsdominans ignavia,
confiilensin odiciorum nonfolum animi Sc corporis,Ted
flatus etjam externi, fupina negligentia exmenfurama-
Ji pertiedium provenit, Sc tereirjma intemperantia, ex
boni seitimatione per voluptatem exoiitur» Hax quam do in potationes proruperit, ebrietas emergit, quo in
flatu, nihil humani, praeterfpeciem formamqve, miferl
peferunt mortales: ratio enun exiulat, nec ulla, ne ex¬
terna quidem , caeteroquinfat commendabilis, honefias
reiucet, fed potius im manis & furioße beiiia? imaginem
ac mores repradentant, Quem vero fugit, hancdeplo-
randam eluviem, praeter amphffimorum pairimomorum
Sc fortunarum profufionem, tam late longeqve femma fpargere Sc altas radices agere, ut compSura rnakficia
inde qvafi effervefcant? Neqveeo fecius exferit fe ha:c
tarn peftifeca intemperantia in victu, multas v doffetes
advedura, quibus nominandisnonimmqrabor. Si au-
tem ad amorem venereum accedat, nujiis rationis fre¬
ies tra&abilis illa eils fed in obfcenitates, ieortationes,
B 2 ^ in·
❖ ) IS { &
inceftus, ad'ulteria, fornicationes, temere & laicive, prce-
cipitatur Quales hinc emanent officia erga alios, non difficilis efb conjedura; nam,tametii hujusrnodi bomines
humanitatis nota infigniantur, tarnen ifta,.ut e fönte in>
jpuro proveniens, non virtus, ied ejus fimulacrumy iar-
lutanaa eil. Frasterea fivoluptatcs, quas tantopere af«
fedant, per aiiorum injurias, accumulare poflint, alios
lasdere haud dubitanc, fidem datam non fervando, pa~
da inita violando, mentiendo, famas aiiorum detrahcn-
do & fexcenta alia, qu«ebis vivendi fordibus comitan·
tura perpetrando.
§ VI F.
Jam ad ambitiofbs,paucuU tantum deiis defignen-
tes momenta,riOi>comrertirnus,expenfuri,qua* in vitiιab- ripiantur, dum normam fepius didamapprobant.Quem- admoclum, prius nominati, omnia aivina humuna-
qve,fenfuurn jucundis titiibtionibns, ita hi honotibus σ·
rnnia habent venalia; qvos,ut fummum bonum, diurna nodurnaqve opera,coniedantur, fuas adiones, tanquam adfinem ultimum, illuc dingend;» Quodicunqve igitujr
honori iffi, licet nimio, iniervif, ut bonum&iuicipien- · dum judicabunt, quod vero illi repugnat, ut malum
& eflugiendum repellent. Quasübet Horum deiideria ,
molimina& fada,dum coram intuemtir&, jufta rationis lance, ponderamus, adeo a genuina juris natur« regula d.iilant, nulltim ut verum Dei cukum illis vindicare fas ^ fit5 glorias namque proprise & potentke caußa, Deum
coiunt Eiqve ferviunt. Hinc, qvatenus ampium indis
redundare honorem inteliigunt, fall« rebgionis & no-
Votum praeceptorumaudores & autehgnaniexiliere vo-
3unt, finguläres namqve de Deo &■ rebus faciis effirgen-
do opiniones, vel effidas approbando, fe fupra vulga¬
rem iapientiam extolli putanta Et,qvandoquidem fei- pibs iuasqveperfediones tanti faciunt?iniinitaml)eiex-
cel-
& ) i3 C #
eellehtiam,fuamqve ab Fodependefttiam,percreationem
&confervaGionem,agnofcere negligunt,vocern-Deiaudire
recuiant, &quodip(is,pefuniverfalem& ordmariam Dei
providentiam, contigit, fu£ iapientise &viribus tribuuat.
Sed cum fupremiStatorisfenfiim omninoexuerenonva- leant,quinaliquandbEjusMajeilatisfulmenpeclora tangat
&:percutiat,tuncadmurmurationes,malediaa,odia&r.on-
vicia ertivtanda,.fortuna prsefertim firaul durante adver-
fa, proni iunt. Quales fint erga ie ipfos, facile eil ju-
dieatu, tametfi enim aaimi cura, pra?cipue inteheflus,
eos follicitare videatur, tamen, quamdiu.adeo-inträns- verfos ufus,ut diximus, ejus adivibeant facultates, iffa
eura vitii nota vacare non poteil: neein perficiendavo- luntate meliorem collocant operam, quippe qui bona
vilioris momenti, vana, & fpuria praroptant,.vera au-
tem & fumma afpernantur, atque turpitfimorum. affe-
£luum jugo veluti perdomita perdomandaque ilibmit-
tunt. Quod ad corpus attinet, tot temerarii aufus,pe-
ricu'a fme neceflitate iufcepta, irnmodiei labore>, mo- leihae, lailltudines, vigiliae, caetera, qute omnia, hona-
ris veiificandi ergo, parvi ducunt, ejus incuriaiu multi-
piicem loquuntur. Melius tamen ftatui externo illos
confii'ere fbrfanquispiam pntet, quem autem in finern?
ficcine, ut cun&a iniuum vertantnonorem: quod quam viiioium fit, vident,xqui de officiisincorruptejudicare
didicerunt; Sed nec,aliis fuum cuique tribuendo, me- liori de nota ieie commendanfc. Donec enim fuo
principio indulgere & iequi irapune permitticur, a- lios plerumqve ad haereies, defe&iones, fafüones, tu- multus, invitant, alleclant, concitant: artificiis & mo·
litionibus quibuseunqve, iupra alios,. evehi. allaborant.·
importuna· moti impudentia, invidia, contemtir, eon- tümeliis, maiediftis aliisqve dedecoribus, non minus
qvam.infimos, lacefleie & infamare ihjdent.·
B % ad
❖ ) *4 ί #
aä inferemdas jnjurias apti & comjjoficifunt: ad isirgia,
nxas & contentiones proni.* contumaces, inobedientes, imperit frena praefra&e mordentes, inveaiuntu-r.· afperi, rigidi, audaces, minaces, implacabiles: inodium, iram,
verbera & csedcs prsecipites: in vindi^am, vei cum fui
fangvittis & vita? jaftura ruituri. Nonne ambitiofi his
& pluribus idgenus vitiis funtobnoxii, cum,iaxis habe- nis,per voluptatis Sc tsédii vimagi&ntur.
§. vin.
Reftat pauciifirnis diicutiendum, qualia in vidapro- rumpant, norma b >ni & mali ex voluptate & txdio u- tentes, quos apud inclinatio ad opes dominium »btinet.
Non cuipiam poteif eile obfeurum, quomodö feie ge- rant, tam gravi fervttio itia, fponte & cum volapta-
te, mancipatio icilieet pecunias & divitias in Dei locurn ftirrogare fibi non ducunt rebgioni, unde faiiorum Deo-
rum cultum, quamqaaro fua opinione, non videri ve·*
lint, iilts baud immerito adfcribimas, ex quo vitio,ut- pote capitaii, plurlma,indiilolubiii prodeunt nexu; hinc enim,pro rerum circumftantium indoie, divina jura per- verti & facra venundari, exempla comprobant innume-
ra, tum il Pondficum Romaneniium, tum aliorum,ade-
amus hiftoriam. Hulc hominum generi etjam fuperfH-
tionis Vitium, quo, rebus erestis & humanis inftieutis
divina quxdarn efficacia & vis trrbuitur, Γι adjudicaverim,
non fällor, nec fallere mihi videbor, quippe quod ufus
tefhmoniorum munimends hrmat- In exfeqvendis of.
ficiis erga fe ipios, non nobis quis objieiat eorum abs- tinentiam, laborum patientiam, parfimoniam &qu$ funt reliqua, pradertiro, cum opes unice corradendi & coa- cervandi propofitum, magnificum illum virtutis titri- lum iis omnino iurrfpiat. Prasterea dicam, quod res eft;nec animum,nec corpus perficerecurant ultra, quam
quod neceifanum putent ad parandos agros, domos,
prae-
