DIVIN.E SUPER NATURALIBUS,

% Ν. y.

DISSERTATIO THEOLOGICA

DE

OPERATIONIBUS GRATIS

DIVIN.E SUPER NATURALIBUS,

In RECONCILIATIONE

HOMINIS PECC ATORIS

CUM DEO,

CUJUS PARTEM PRIMAM,

Confent. Max. Venerand. Facult. Theol. Upfalienfi,

Auctor

PETRUS NICOLA US CHRISTIERNIN,

Phil. & J. Utr. D. Log. & Metaphyf. Prof. Reg. & Ord.

Vt

Re/p oniens

Stipendiarius Regius

NICOLAUS ST ROM,

Angermannus.

Publice Examinandam exhibent,

In Auditor. Carol. Maj. D. 5 Aprilis MDCCLXXVII.

Horis mite nieridiem Soliiis.

Hoc affcctu & dcfiderio coltndus eß Deus, ut fui cultus ipfe fit mer-

t'cx» Nom qui Deum ideo coli t, ut aliud mops quam ip/um promereotur,

nen Dtum tolit, fed illud quod cotifequi concupifch,

Augwstinus.

UFSALIiE, Typis Edmanniakis.

Veriffinium eft, utut de nulla parte do&rinas Chri-

ftianse in coetibus publicis copiofius atque frequen-

tiüs doceri foleat, quam de ea, quse articulum de

Spiritu S. concernit, hujus tarnen nervum, vim &

efficaciam mirifice excidiile Chriftianis noftri tempo¬

ris, ut fere nil nifi voces & nomina fuperfint apud

quam plurimos. Multis Spiritus S. eft, quodcun*

que volunt, & ii vel millies his vocabulis _utantur,

res ipfa, quam per ea defignant, longe diverfa eft.

ab; eo _, quod· Scriptura Spiritum San&um ^vocat.

WeismannuSo.

/. Ν. J.

§. I.

Deus graviffimas ζ/ [apieiitijjimas habuit ratio*

nes, peccata potius permittendi, ^quam

violenter impediendi.

Theologia ^{ma Dei} revelata, eil glorificatione, in hominis do£trina de vera ac peccatoris Sum¬ re- du£lione ad communionem cum Deo, & acter»

nam beatitudinem. ⁱ Tim. VI: _3. Tit. I. 1. 2.

2 Tim. IV: 18. 1 Cor. VI: ^{20. 2} Theil I: ^11. 12. 1 Pet.

II: _9. In hoc enim graviiiimo articulo, vertitur hujus

do£trinac cardo a). Hacc eil fapientia Dei in myfterio,

i Cor. II: _7., quae] etiam manifeilata eil principatibus iupracceleilibus Eph. III: 10. Eil hoc in confeffo ma·

gnum pietatis myilerium. 1 Tim. III: 16., in quod etiam Angeli penitius introipicere cupiunt 1 Pet. 1: 12. Deus

enim omnipotenti verbo fiat, ccelum & terram produ-

xit & exornavit Gen. 1:3 ar peccatoris cum Deo re- conciliatio , iblo potentiiEmo juiTu iieri haud potuit;

ied ad eam praeilandam, neceile fuit ^, ut immenfa

Dei juilitia, miiericordia & iapientia, per mortem &

acerbiifimam Unigeniti filii paiHonem, illuilrilfimo modo

«mnibus entibus intelligentibus manifeilaretur b). Chri-

A ilus

a) Fund. Theol. Didafcalica a Joh. MeJchioris §, §, 1. 2.

fr) Gir, Chriil, Scriveri Selen Schatz Dritt. TheiU von der wieder-

2 De operationihus Qrat. Div. Supernaturalibus

ftus eft Mediator in hoc negotio, qui inter partes diili-

dentes, inimicitiam tollere, "ac pacem 8c amicitiam mu-

ttiam unice reftituere valet, τ Tim. II: 5. Is fcilicet,

non tantum mundum reconciliavit Deo 2 Cor. V: 19.

i Joh. II: 2. Cap. IV: 10. Eph. II: 16. ^per mortem Rom. V: 10. & fanguinem fuum Eph. II: 13. 1 joh. 1:7.,

verum etiam per fpiritum fuum, cor mundum in pecca-

tore creat, ΡΓ. LI: 12. Hefech. XXXVI: 26. eumque in¬

terne mutat, ut inimicum animum erga Deum deponat,

atque cum Deo fe reconciliari patiatur. 2 Cor. V: ^20.

Col. I: 21. 22. Nam Charitas Dei effunditur in cordibus noftris per Spiritum San£tum. Rom. V: ^5. Hoc illuftri

modo Filius Dei manifeftatus eil, ut tolleret peccata no-

ilra, 8c diiTolveret opera Diaboli. ¹ Joh. III: 5. 8. Mala

enim 8c miferiae non funt ex creatione, fed ex defe-

öione. In hominis lapii 8c miferrimi falvatione, ma·

nifeftiftime elucent divitite mifericordiae, juftitiae ac fa- pientiae Divinae, quemadmodum quoque incomparabilis longanimitas, in iis revocandis ac tolerandis confpicitur, qui tantam gratiam negligunt, contemnunt ac repudiant, ideoque juftiftimo Salvatoris judicio, aeternis fuppliciis

tandem traduntur. Melius fane eft, 8c infinita fapientia dignius, mala ad optimos 8c gloriofiftimos fines dirige-

re, multaque bona ab iis elicere, quam eadem violenter impedire 8c mox eradicare: Math. XIII: 29. 30. c) Nam quando peccatores fua natura depravati ac deperditi, quique accedentibus dein peccatis voluntariis, omni gra¬

da

geburt. Addantur Philipp Doddrige Reden von de* Wiedergeburt, Die

VII. Rede pag. 206 feqq. Anonymi Wichtige abhandlung ^von det

menfchen Fall und Erlofung Quaeft. 9. pag. 29.

e> Cfr. Iiluft. Wolfii Ethica. Ρ. I. Cap. III : §. 243. Schol. pag.

365. Herm. Witfii Oeconomia Fcederum Dei cum Hominibus lib. 3.

Cap. VIII. §. 79. 80. 81. Campegii Vitring« Fundamente Sancte Theo¬

logie §, §. 379. 380. pag. 84»

in reconciliatione peccntovis cum Deo. ³

tia Dei fefe indignifiimos reddideriint, per Divinaß gra-

tise arcanam operarionem ita mutantur, ut profundiifi-

mam fuam Sc promeritam miferiam fentiantj ut gratuL

tam redemtionem a Chrifto partam, indubitato aiienfu agnofcant; ut miilis carnis & mundi illecebris, Dei a-

morem ante omnia defiderent ac fitiant, & in Illius gra-

tiee fruitione, iiimmam dele&ationem per mediatoris rne-

ritum quaerant Sc percipiant: dubium non eil, quin ejus-

modi falvati, Sc miferia graviilima liberati homines, lon-

ge ardentiori amore Sc iiibmiiliori devotione Deum ^per

omnem aeternitarem profequantur, quam creaturae, quac

in concreara innocentia Sc felicitate permanfiffent, nul- lumque unquam mali Sc miferias fenfum foriitan habuis-

fent. Is enim, cui multa remiifa funt peccata, magis Sc

ardentius diligit, Luc. VII: 47. Sc qui fe inter peccatore«

fummum Sc primarium fuiffe agnoicit, fubje£liilima ani-

mi humilitate, gratiam, Salvatoris in fe liberando effu-

fam, vix fuo judicio unquam fatis colere, amare Sc ve-

nerari valet. ¹ Tim. I: ij. 16. Huc accedit, quod in

tentationibus, perfecutionibus, affli£lionibus, periculis Sc

quibusvis adverfitatibus fuiiinendis, piorum Deo addi£tis-

iimus animus, eorumque conilans fiducia, amor, timor, vigilantia, invocatio Numinis Sc devotillimoe laudes ac gratiarum a£tiones , fubje£tio, Sc humillitatis agnirio, pla-

cabilitas, patientia, abnegatio mundi, Sc ardentiilima cce-

leilia delideria, longe melius explorantur,: exercentur

Sc corroborantur, quam in probitate ^, omni antegreila

culpa vacante, Sc profperitate haud interrupta Dan. IV;

33. 34. Luc. XV* 10. Sapientiilimo Dei judicio, datur fee-

pe impiis, poteilas, qua fideles vexent Sc perfequantur;

ut qui Spiritu Dei fe juvari Sc agitari patiuntur, fiant

per laborum exercitia fortiores Sc clariores, atque fola-

tii ac liberationis dulcedinem, eo melius in humilitate

coram Deo perfentifcant. 1 Pet. 1:6. 2 Cor. IV: ^17. Sä-

A 2 ne

4 De operatioKilus Grat. Div. SupernnturaUl· its

ne fi Chriftus viiibilirer cum Apoftolis fuis,in his terrrs

femper commoratus fuiflet, tanra fpecimina fidei, amo-

ris, fpcij de patientias haud edidiflent, nec explorara fl-

des _eorum, quas vicit mundum cum omnibus fuis con-

cupifcentiis Joh. V: ^4. 5. multo fuißer pretiofior explo-

ratione auri, quod perit, de tarnen per ignem explora-

tur 5 neque rantas eflet laudi de honori de glorias, quura revelabitur Jefus Chriftus. 1 Pet. I: 7. Ideoque triftifti-'

mus Meßise abitus, erat Apoftolis utilis, quia trißifia

eorum in majus, vividius de perpetuum gaudium com-

mutaretur. Joh. XVI: 7. 20. 22. Quo difiicilior eft obe-

dientia de amor erga Deum, de quo plura de graviora impedimenta, Fides noftra pugnando fortiter vincit de fuperat, eo major de pretioßor, virtus de vi£loria asfti-

matur. Phil. II: _{15. 1} Pet. II: 19. 20. eooue illuftrior in-

de oritur Dei gloria, prasfertim quando quihbet per Dei gratiam unice ίalvatur, nemoque niii propria culpa pe¬

rit. Ofeae XIII\ 3 Pet. II: 1. Dan. IX: 5. 6.7.9. Ό

Nullus homo coraiti Deo gloriari poteft, de falute de beatitudine, fua fapientia de virtute adquißta 1 Cor. 1:29*

Rom. III: _27. Sed omnes falvati, Deo gloriam reddere

neceftum habent, Pf. CXV. ^1. Deut. XXXII: 3. 1. Cor.

XV: 57. neque coram Deo fefe fiftere audent, antequam ftolas fuas lavarint de dealbarint in fanguine Agni. Apoc.

VII: _{14. ι} Cor. VI: ^n. Dein quo horribilior eft illa mi-

feria prasfentiftima, ^a qua creaturse rationales fefe liberas

de immunes fentiunt, eo vividior in omnibus beatis ex-

citatur bonorum asternorum de felicitatis perpetuus fen- fus, unde beatitudo eorum augetur de illuftratur. *)

§. II-

d) C fr. ClaiiiTimi D'.ni Nordvall Diiferr. Philof. de Finibus. Divi- nis §. §. I. 2. & Nobilifl. nc plur. Rev. D:ni L. A. Fahnehjelm Differr.

de differentta inter Majeitatem & gloriatn Divinam. §. XI. *) Grat,

Cic, cd Quirites jpoil Redifum, i α Exord.

in reconciüatione peccatoris cum Deo.

§· II.

De modo peccatorem eripienäi ex miferia fua na- turali if fponte ^contractu* eumque ad commu-

monevi cum Deo reducendi; maxima femper juerunt inier eruditos opinis·

ttum divortia.

Primi homines in concreata innocentia, jucundiiß-

mo communionis & converiationis cum Deo fenfu frue-

bantur, ideoque in Deo requieverunt, nomenque Ejus

ex animo fandliftcarunt. Deum itaque vehementer defi-

derarunt Sc _amarunt, nihilque aliud niii in ordine ad

Deum concupiverunr. Omnia itaque alia bona & jucun- da, _propter Deum promtiiiime derelinquere debebant. Sed

per invidiam Sc aitutiam Diaboli, Sap. II: 24. ad volun-

tariam jiiiBilimi atque facillimi mandati Divini _transgres-

iionem feducti, aDei communione Sc ^connexa beatitudine receiiertint; per accufationem dein Sc morfum ^confcien-

tice ob commiiTum peccatum, horrorem, ^metum fer- vilem, Sc fugam ^a Deo fibi contraxerunt, feque mor¬

tis ptenatque Divinae reos fenferunt. Gen. III; 6. 7. 8.

Hinc a vita Sc dele&atione in Deo abalienari, nonnifi in rebus vanis Sc periturts, in carnis voluptatibus, in mun¬

di honoribus Sc divitiis, qute cum tempore tranfeunt, ob-

lcciamentum Sc folatium fuum maxime qucerere ρ o tue-

runt. Quoniam Dens fapientiiiimus, confilium exercen- dee mifericordias Sc longanimitatis habuit, in propagatio-

ne generis humani poft lapfum Protoplailorum permit- tencla; ideo parentes hane eandem pravam Sc mife-

ram animi diipoiitionem, per naturalem generationis le¬

gem , in pofteros fuos propagarunt, qui inde nafeuntur

filii irae, Eph. II: ^1. Sc ad varia mala ac peccata per-

petranda ftimulantur incitanturque Rom. V: 12. Cap.VII:

ιγ. so. De modo autem, quo miferi Sc peccatis corru-

A g pti

6 De operati onibus Grat. Div. Supernaturakhis

pti hcmines, ad amiiTam communionem cum Deo reducim-

tur, & ad reconciliationem cum Summo Nurnine priftinum-

que Ejus amorem, iincero animo colendum reitituuntur,

magna omni tempore inrer eruditos fuit opinionum di-

veriitas, multaque inter diverfas religionis profelHone»

animorum Sc cogitationum diiieniio. Quidam turgidae

carnis fallu agitati, omnem juftitiae Sc faiutis gloriam,

Deo reddere nolunt. Errantium in hac parte, poft Ju-

dseos, anteiignanus eft Pelagius, gratiam in fola verbi Di¬

vini praedicatione, Sc juftitiam in operibus, natura viri¬

bus praeftitis, conilituens. Huic proxime accedunt So·

ciniani, juftitiam Chrifti in obfervationem prteceptorum Ejus, Sc iidem in perfvaiionem, de confequenda per ta- lem obedientiam falute, commutantes. Ceterum remis·

fionem peccatorum ilne praevia fatisfaffcione, a Deo iieri

ilatuentes. Scholaftici Pontificii, Pelagii errorem varie interpolarunt Sc inftauraverunt. Summa hodiernae Ro-

maneniium opinionis heec effe videtur: ^ante converiio·

nem peccatorem pofle opera facere, quse fint meritum de

congruo; juilifieationem primam fieri per remiilionem

peccatorum in baptismo, Sc infufionem habituj· novi, cu¬

jus initium fit fiel es; quo habitu, ii quis per liberum

arbitrium re£le utatur, Sc bona opera praeiiet, adquiri

meritum vitse _teternse, Sc hanc efle juftificarionem fe--

cundam. Nonnullis inter ipfos, gratiae operarioni in hac

parte plus, aliis minus tribuentibus. e) Calviniani falutem

eleclorum, gratiae cuidam arbitrariae Sc irreßftibili, ita

ad-

e) Vid Ludov. Le Blnnc Thefes Theologica? png. 5Ί8· feqq. ubi cxptmitur doörina Schölte Roraanae, circa partitionem gratis in fuffi-

cientem otque efficacem, & concordiam libertatis humans cum gratis

efficacia. Difputationes de Gratia Dei in negotio faiutis, diu agitats fue-

re in Ecclefia Romana, inter Dominicanos, qui Thomiife, & Francifca-

nes , qui Scotiftae vulgo auditint. Idem in cnpitali hac controverfia do¬

cent Janfeniftss, quod canonibus Synodi Dordracen« fuit definitnm

in reconciliatione peccafcvis cum Deo. j

p

adfcribunt ut reliqui omnes, per abfolurum Dei decre-

tum Sc beneplacitum, iine efbcaci gratiae auxilio, ia

fua miferia reii&i cenfeantur. Arminiani iridem five Re- monflrantes, fidem, tanquam novcc obedientiae inirium,

in negotio juftificationis confiderant, noftramque obedien-

tiam, utut imperfe£tam, ^per Dei επιεικειών Sc acceptila-

tionem, nobis ad falurem imputari ftatuunt. Fanatici,

partim fine verbo Dei lefto vcl audito, per folam im-

mediatam Spiritus San&i impuliionem, in plenaria iner-

tia, falvari Sc agitari pmtendunt, partim effe&us natu¬

ra cum operationibus Divinis confundunt. Synergiifoe

a&ivitarem vel collateralem vel fubordinatam homini in fpiritualibus tribuunt. Huc quoque aliqua ratione perti-

nent controverfiee de vi Sc efficacia verbi Divini Sc de

notitia irregenitorum, in noftra eccleiia acriter agitatoe.

Nos ad duclum Sacrae Scriptum: Sc librorum Symboli-

corum, tot rantosque fcopulos ita vitare conabimur, ut diligentem ufum mediorum Divinitus conceflorum, ad vigilantiam in gratia retin enda, Sc peccatis fugiendis gra-

viter inculcemus; ideo tarnen concurrentes gratia: Divi-

nse operationes fupernaturalcs non negemus, quibus pec-

catores a naturali rerum fpiritualium avcrfione Sc impo-

tenria liberantur, Sc ad du£lum Spiritus Saneli recipien- dum, aeilirnandum & foliicite contra omnes tentationes retinendum, disponuntur Sc pmparantur. Quam do&ri-

nam arduam ac difficillimam dum explanare Sc illuftrare

ad-

contra fequnces Arminii, qui Kemonftrnotium libi nomen feceritnt, (Sc feie omnia fua habuerunt ex Molina, Leffio, Svavezio, aliijque Jefuitis.

Janfenius monet Jeiuitns, cum Caffiano & Maffilienfbus i. e. Semi Pela«

gianis, fibi tribuere inirium fidei, credere & defidernre <Sc cet. Janfenius

fententiam Michaelis Haji, Theologi quondem Lovanienfis, fortiter vindi- cavit, inde Janfeniftis nomen Bajanorum fa&urn eil ab edrerfariis Jefui.

tis. Vid. Praefot. in Catechismum de gratia cum Scholiis, quic Sam. Ma·

refii Synopfi doihinx de Gratia: praefixa eil»

g De operationibus Gmt. Div. Supernaturalilus adgredimur, Dei Triunius illuminationem atque opem Sc Benev. Ledloris faventem interpretationen!, {iibmiiie iiobis expetimus.

§. ill.

In imiom & pace cum Deo, fumma hominis felicitas zf Dei glorificatio confiftit, ad _quam

peccatores inviti & pertinaciter relucimtes,

ne c ρ er venire, ne c in ea coacti permanere pofftunt.

Fax illa fpiritualis, eft mutua inter Deum & homi-

nem concordia, fic ut cor Dei ad hominem, ^{cor item}

hominis ad Deum, jucunda amoris reciproci & amici-

tfts inclinatione feratur. Hinc Paulus dupiicis reconcilia-

tionis mentionem injicit: Rom. V: 10. quse fiatum pacis

cum Dco prsecedit. Nam quam vis Deus in Chrifto re- conciliaverit mundum iibi ipü; hortatur tamen idem Apo- ftolus, tanquam legatus Divinus, & pro Chrifto obie-

crat ut peccatores redemti, reconcilientur Deo. 2 Cor. V:

19: 20. de qua etiam reconciliatione loquitur ad Coloff.

T: 22. 23. Certum eft, hominem peccatorem Deo reconciHä¬

ri aSiu, per ipfam fidem, qua merito B redemtione Cbrißi

nixa, gvatiam B am or em Dei gratuitum recipit, quo [e per

η at uv am indigniffimnm elfte agn oj c it, Qiianquam enim fidei objeBam vu/go conflituatur Cbrißus Mediator, is tamen eft:

fidei fiindamentum, quo nixa, iemper ad Deum tanquam fuum objedhim redia fertur, & peccatoris animum cum Deo ]pfo redunit. /). Etil enim juftificatio fit attus fa- renfis in judicio Dei, de bomine in Cbriftum credente; fit

tamen fimul in bomine fideh adprehenfive B fenfitive, ut a-

gnofcat mifericordiam fibi contigifte, 1 Tim. I: 15, B*

fen»

f) Cft. Joh. G. Bfljeri Compend. Theolog. Pofif. P. Uli cap. IV.

§. XXIII, f. &§,XXI. b. Cfii Mufaei. Difp, I, c. I, §. IX. pog· 4,

in reccuciliatione peccatoris cum Deo. ⁹ fintint fe jußificari ^, adoptari & reßitui in gratiam a·

tnttitiam apud De um. Job. 111:33. Rom. V: i. Cap. VIII:

16. i Joh. V: 6. ίο. g) inde oritur beatitudo in fanctiii-

carione Spiritus. 2Theii. II: 13. Hunc feliciifimum ftatum

indicat Salvator Joh. X: 14. quando dicit, fe tanquam pa- ftorem cognofcere ^oves fuas, i. e. immenfa mifericordia

Sc ineffabili amore eas profequi; & cognofci ab iis ^,

quatenus fide Sc amore ipii fideliter adhaerent, nec ab

eo fe divelli ilnunt 3 dignofcunt vocem pailoris fui, eum-

que prseeuntem fponte fequuntur. Joh. X:4. Hsec pax

fidelium fpiritualis, in veteri Teftamento ^quoque expri-

rnitur, quando Deus dicit. ΓΠΠ 0ΠΚ1 DD5? WH cyV ^ i. e. ero vobis Deus ^vos quoque eritis mihi populus.

Lev. XXVI: 12. Jer. VII: 23. Quibus verbis fignifica-

tur, Deum fore hominibus propitium, eosque maximis be-

neficiis cumulaturum: homines autem Deum tanquam Summum fuum bonum , Sc omnis boni fontem venera-

ri, colere, am are, invocare, omnemqué fpem & fidu-

ciam felicitatis obtinendae in Eo collocare, Ejusque prse- cepta fanTiilime fervare. Patet id ex contextu, cum quo

conferri poflunt loca Lev. XI: 44. 45·. Gen. XVII: ^7.8.

Cap. XXVIII: 20 21. Inde quoque verbaDeur. VI: 4. 5.

•pn*? yrb& mir

m narw .· nn« mrr nirv

'rSSl ita reddi debent: Jehova Deus nofler, eß Jebov a wiicns 3 Eumque amabis toto covde tuo,

toto animo tuo Of omnibus viribus tuis , id eft, ante o- mnia. b). Tales homines vocantur Äccos πεξίέσιοε ^> ζηλω*

B rv\s

g) Joh. Hulfemannus de Auxiliis Gratis, Diflertat. 1.Cap. II. §.

XIV : pag. mea 23 & 24.

b) Verba Devt. VI: 4. 1ΠΚ ΠϊΐΤ UT»1?» «V.T. fi attente con-

itderentur, non alium admittunt fenfum ^quam hunc: \Ntdlum colimus

Deum prater uniium Jebovam. Si Mofes dicere voluiiTec Deum unicum

«xiilere, dixiiTet: DNT?K Η1Π im Π1ΓΡ- Jehovab Deus no-

fler Jolus efl Deus. Nemo ad genium lingux Hebres dixerit fun- v

ίο De operationibus Grat. Div. Super natur alibus

rr\s κάλων k^yw, Tir. II: 14. Sc nbJJO peculium. Exod,

XIX: _5. De hac pace Spirituali animae fuas cum Deo, loquitur Pfalmifta Pf. XXXIII: 12. JUT

:V? nbrttb "ΙΠ3 oyn Vnbfc* i. ^e. Beata illa gens,cujus Deus Je ha¬

va efl, ille populus inquam, quem ut proprium fihi conftitwt.

& dum Jehovam vocat "yttf* »nSfrS Pf XXVII19. Sc %nb$

'pyiV/n. Pf LI: 16. i. e. Deum falutis meae. Huc fpecfcat quando Pf LXII: 6. 7. 8- ait, '3 "WjÖJ ΌΠ DDbxb "JS*

□nbtt by : 0D^ %nywι ΉΙΪ ΝΙΠ η« :v«pn WDD D'nb«3 ΌΠΏ ny "NX *11331 *yty» i. e. In Deo conqtiiefce a- nima mea: nam in eo fpem meam colloco. Jpfi tantummoda eft _{rapes mea} fr' falus mea: Locus ^meus mumtus, wc?// dimo~

vebor. In Deo eß Ialns ^mea of gloria mearj rupes robußa

mea, refugium meum eß in Deo. C fr. Pf XLIIr 2. 3.

Pf XLVI: 2. Apoc. XXI: 7. Ad hunc feliciifmum fta-

tiim, & amorem Summi Numinis ardentiilirnum , nemo invitus perduci poteiL Nullus fane péccator, in fpiri-

tualium bonorum poifeilione adquiefcit, quamdiu ex illis

nullum fenfum Sc guftum jucundum percipere poteftj

neque glofiam quisquam rite Deo reddit, nifi qui in E-

jus gratia, amore Sc infinitis perfeclionibus ^, fummam

beatitudinem Sc fvaviiiimam dele&ationis fruitionem lu- bentiffime quaerit & invenit. Quam dele&ationem habet

caecus a pulcherrimis pifturis, & quem fenfum accipit furdus, ^a fuaviilimo concentu mufico? Hinc agnitio, cul-

tus

ΊΓΙέί φ «««* Jehova. pro "ΙΠΧ 1JVl7tf \tP cfi Deus ^uniis. Atta-

men recentiores plerique interpretes rem aliter intellexerwnt, cum verbum tß fuppleverint ante Jehova. Jehova Deus noßer eß Jehova unus vel

ut hahet Svecus Metaphrniles : Herren vår Gud år en enig Herre; cum vertendmn fuifTet; Herren ar vdr Gud och enda Herre. Gezelius in

Comment. od. h. 1. habet, Allena Herre. Jean Diodati Gallice interpre¬

tatur· L' Eternel notre Dien eß l' iiniqne, Eterncl: ut videre eft dans la

Sainte Bible interpreteé par Jean Diocfati. Geneve 1643. Angli habent:

The Lord our God is one Lord, cum reddere debuifTenr: The Lord is

•ur God, our Lord alone. Cfr, jeh, Clerici Comment. ad h, 1,

in reconciliatione pe c c ät ovis cum Deo. ⁱⁱ

tus & gloriftcatio Dei, indeque redundans Felicitas &

pax cum Deo, non eft effe£tus phyiicus & neceftarius ^j

fed voluntarius ac moralis*, a fpontanea eledlione, aliqua

ratione pendensj ideoque contra perpetuam peccatorif

repugnantiam, per potentiam abfolutam praeftari nequitj

felicitate enim nemo coa£tus frui poteft. i).

§. IV.

A å pacevi cum Deo Ejusque am or em fuper o- innia, "bommes viribus Juis natur alibits

redire nequeunt.

Per venena ferpentis, mortui fumus in Adamo o-

mnes, i Cor. XV: 22. Hunc fiicceflum habuere molimi-

na ejus, qui homicida eft ab initio. Job. VIII: ^{44, ut}

quotquot nunc exiftunt homines, natura mortui fint in lapfibus & peccatis. Eph. II: 1. Coli. Il: 13. Rom. VI;

13. Job. V: 25. Eph. V : 14. 1 Pet. IV: 6. 1 Joh. III: 14.

Sunt enim a Deo Ejusque Spiritu ^, qui animae noftrae

dele&atio, & vitee vita eil, remoti ac recedentes Ef. LIX:

2. Ebr. III: 12. Cap. Χ :3ο. Sive ut Paulus loquitur, a-

lienati a vita Dei,& fpiritualiter cteci. Eph. IV: ig. Cap.

V: B. Surdi Matth XIII: ^{9. 13.} 43. Job. VIII: 47. As-

fimilantur malis arboribus, qute non poiTunt ferre bonum

fru&um. Matth. VII: 18. Spiritualirer mortuus, caecus

& furdus, non magis valet in rebus Divinis Sc Spiritua-

libus, quam naturaliter mortui, caeci & furdi fentiunt Sc

efficiunt in naturalibus. Homo negative irregenitus-, to-

tus carnalis eft: Joh. III: 6. Sc peccati mancipium. Rom.

VI: _17. obfeuratus mente. Eph. IV: 18· voluntate Deo

rebellis. Gen. VI: _$. Rom. Ill: 12. non potens fe fub-

mittere legi Dei Rom. VIII: 7. k). Status miferrimus

B ² pec-

i) Cfr. Joh. Phil. Frefei»ii Auferlefene Heil. Reden III. Advent

pag» 98.

k) Gfr» ArchiEp. Bewzelii Repet, Theol. Art» XI: Qv» V{ Art. VII·

i2 Dt optratiomhis Grat. Div, Supernaturalilus peccati & reatus ^, in quo nafcimur, ita nobis empha-

tice per totam Scripturam inculcatur, ita evidenter per

continuam experientiam confirmatur; ita eriam ^exagge-

ratur per coniiderationem auxilii Sc Gratise Divinae, quae requiritur, ad hominem regenerandum Sc fanclifican- dum; ita denique illuilratur per varias ceeonomias, qui-

bus Deo placuit diveriis temporibus ecclefiam fuam re¬

gere , ut merito ilupeamus occsecationem, qua olirn Pe- lagianis, hodie vero Socinianis, contrarium perfvafum

eil. Variis vocibus Sc phrafibus, flatus hic peccati in

S. Scripturis exprimitur. Vocatur Vetus homo Eph. IV:

22. Col. 111:9. Corpus peccati Col. II; n. Rom. VI: 6. In-

habitans peccatum & lex peccati in membris noflris. Rom.

VII: 17.20. 23·.* figmentutn malum "iy\ Gen. VI: $.

VIII: 21. Frequentiilima tarnen appellatio eil σοίξκοε car- nis, Sc hτ&υμίοίε concupifcentiae, quia corruptio noilra,

in eo validiilime _apparet, quod homo aliis rebus praeter

Deum maxime dele£ietur, & per hunc perverfum ien- fum, omnis ejus amor, vota ipfius Sc deiideria omnia,

in rebus terreilribus Sc perituris, terminantur. Inde eil,

quod odit lucem Sc amat tenebras, Joh. III: 19. 20, quem- a'dmodum abnegatio creaturarum, reditiisque ad Deum ^,

videtur _quoque fenfui carnali eile ilulritia 1 Cor. I: 21.

23. Cap. II: T4. Quandoquidem tarnen in rebus Ulis?

quae Dei funt, fapientiam Sc excellentiam fuo iludio Sc

captu homo naturalis quoque invenire vult, ideo eas ve-

ritates infana audacia fsepe transformat, Sc fuis praeju-

diciis ac deßderiis conformiter pervertit. Anima a Deo averfa, nullum ab ipfius perfeclionibus oblectationis fen-

fum habet, creaturis pafcitur,& in ipia fcelerum perpe-

tratione voluptatem quaerit. Hcec eil vita animae, quae

ζωσ» rsB'v ηκε. i Tim. V: 6. Sabo-

Οϊ· XII: Cfr. Aug. Conf. Art. II: pag. 9. Apolog. Aug. Conf. Art. I*

pag- 54. 55. Artic. .Smslc. Tert. pars. I. Art* de Peccato pag. 317»

Epir, Artic. II; de üb, Aibir. pag. ^79. cx Solid, Declarat. pag. 658*

in reconciliatione peccätoris ^cum Deo,

Scholion» /.

Valde neceiTaria eft cognitio peccati. Neque etiim

poteß inteliigi magnitudo grätig Cbrifti, niß morbis natur £

noßra cagmtis. /) Tres hae concarenatoe propofitiones ac-

curate obicrvari debenr. ι) In tantum gratin immin u i-

tur, in quantum vires natur g extoUuntur, 2) In tantum

vires natura extoUuntur, in quantum peccati natura Ef ab&-

minabilitas igtioratur. 3) In tantum natura peccati ignora»

tur, iß quantum legis fpiritualis in dol es non inteüigitur. m)

Optime Megalander noiler Lutherus. Si ignoravero, in-

quit > quid ^{> quatenus} Ef quantum ego po ff tim Ef fa dam er-

ga Deum, ρ ar it er incertum Ef ignotum mihi erit, quid, qua¬

tenus Ef quantum Dens in me poteß Ef jaciat, cum Deus

operetur omnia in omnibus. lgnoratis vero opevibus Ef pot«

entia Dei', Deum ipfum ignoro: 1 ^gnora to Deo, nec rite ca-

lere Ef land are Eum, nec Jpfi gtatias agere , ac tervire pos- /«ζ», <rAß/ß nefdo, quantum mihi tribucve, quantum Deo de·

beo. Oportet ig it ur ceriiffitnam dißinclionem habere int ^er

virtutem Dei Ef noßrtim, β volumus pie vivere. η) Coeleftia

dona miferis hominibus donara & collara, a Deo origi-

nem habent, & ad Deimi recurrunt. Ab Eo iub forma

Gratiae manant, ad Eum fnb forma Gloriae revertun-

tur. 0).

Scholion. 2.

Inanes & plurimas in Theologia Dogmatica coniro-

verfias peperit abuiiis diilinéfionis facultatum animae, in

intelle&um & voluntatepr, quando animam intelligentera.

ab anima volente, realiter diverfam eife? multi perpe-

B 3 ram

/) Apolog. Auguft. Conf. Art. I. ^{pag. m.} 56.

th) vid. D. Job. Jac. Rembacbs Erläuterung der Theologie Aoafta-

fii Freylingshaufens Th. II. Art. II. 5. pag. 403.

η ) Lutheri Traö'ifc de ferro arbitr. edit, Wittenb. p. Kl. 22.

β) Interiora Regni Dei Pir^fatiQ^

Γ4 Be operationihus Grat. Dh. _Super natur alibus.

ram fiBi perfvaferunt. p). Plurima quoque incommoda

iiide fequuntur, fi intelle£fcum & voluntatem, totam a- nimae naruram abfolvere Sc exhaurire exiilimemus. Ani-

mae enim operatio a fenfu incipit, Sc ad feniltm gratum

tendit, atque in ejus conilanti fruitio.ne, adpetirus ad- quiefcit. Nulluni bonum vel malum homo intelligit, niil fenfu, ut gratum vel ingratum antea aliqua ratione _per-

ceptum, aut ad fenfationes gratas excitandas vel ingra-

tas removendas aptum deprehenfum fuerit. A fenfatio-

nibus gratis praeteritis, oritur deiiderium boni Sc ardea-

tillima volitio. Fruitio boni, elf a£lus ientiendi, non volendi _j atque in ea fenfatione, voluntatis deiiderium de- iinit Sc adquiefcit. Ea objecla, qute fenfus noilros, in-

tcrtmm vel externos, nulla ratione oble£lare poifunt, ne- que ut bona intelligere, nec adpetere poifumus; fed tan-

tum ut minus malum, ad majus evitandum, frigida vo- litione nonnunquam eligere. A t qute feniibus jucundis-

fima funt, lubentiifime völumus Sc adpetimus, quemad-

modum ingrata averfamur. Ergo, ut vita naturalis con- fiilit in vi fentiendi res naturales, _gratas vel ingratas, cujus defe&us feu oppoiitum eil mors; ita vita fpiritua- lis, haud fortaiiis inepte collocatur, in vi fentiendi res

fupernaturales gratas vel ingratas, cujus deie£lus mortem

fpiritualem conilituit. A corde five fenfu objeclorum

grato vel ingrato, tota hominis animi indoles, omnes- que acliones liberae pendent. Senfus & cogitatio humant

cor dis tantum mala Junt ab adolejcentia, ad omnia ea, qua Deus odit, nimium _potens^ vivus, efficax efl homo; inquiunt pii Confeifores q). Prasclare ut omnia Reverendiilimus Rydelius ^: Ad Japientiam human am , inquit, ,iive rnunda«

nam, nulla a li a efl via, quam per Jenfnm & corporeum qui-

dem. Quod fint nonnulli fupra hominem, id iterum ex Jen- fi

p) Cfr. Witfii Oeconomia Feederum Dci Lib, III: cop, VII: §♦ 4»

f) ln Solida Declar. pag. 660.

in recenciliätione] peccatoris cum Deo.

fu halert, fed ¹¹⁰¹¹ corporeo. Unde igitur ? Ex fenfu ipftus

mcntis intimo> vers Divitio - - Si srit homo illiquid fupra hominem, hoc eft , fi & fenfu cf ratione ff fide videbit, ^frrf-

het illiquid ex Deo ^, tarnen fieri ^η011 poterat, nifi Dens

fieret homo, o Spin tum SanDum ex ccelo fecum in ^{terra m} traheret, ^«0 folo noflri animi, pondere adnexo laborantes,

rar //2 ccelum pojjunt trahi. r J. A&iones humanae

naturales 81 animales a nonnullis ita accipiuntur, ut non tantqm fupernaturalibiis ³ verum etiarn Civilibus, Mora-

libus & Artificialibus contradidinguanrur, quae tarnen o-

nines viribus Sc ienfu natura? fieri pofrnnt. s)

§· V.

Feccatoris reäemti reconciliatio, pax Hf amici-

tia ^cum D20., a fola gratiofa operations fuperna¬

tural! in animo efficitur, nullaque ratione no(ir<e

natura _, operihus ant meritis eft adjcribenda.

Sed inimicitia cum Deo, ^a carnali fenfu ^, in de-

que ortis inoråinatis ff pravis cupiditatihus 0·

riginem habet, eaque in adultis ^, libera gra·

ί/> Divtna negligentia, rejecfione if per peccata voluntaria Juffo-

catione pen det.

Diferte docet Paulus Eph. Ii: 3 - - το omnes homi-

nes iibi reliclos, verfari in cupiditatibus carnis fuse, fa- cientes, quae carni ac cogitationibus libent, ideoque eiTe

filios irse: Sed Deus ob immenfam miiericordiam,· noilri

mifertus eft, & nos in peccatis mortuos, (i. e. vita dpi-

ri-

r ) Vid. Epifcopi A. Rydeiii Epiftola Teftamentaria fub Titiilo Pix·

fationis Mortis pag. if & 16.

i) Cfr. B-ajeri Compend. Theologut Pofir. P. III: cap. IV. §. le>.

Meisneri Anthropol. Dilpr.t. XXI. Qv. XII. §. ^107. -Gerhard! Difpntw

Ifag» XXVII. Cap. VI. de üb, arbitr, 3. pag. 961.

if> De operationihus Grat. Div, Super natur altlus

rituali deilitutos), una cum Chriflo vivificavit, ejusque

grada fervati fumos. Ur demonitrarei Dens fuperemi-

nenrem opulenriam gradas fuae, per benignitatem erga

nos in Chriilo Jefu. Gratia enim, inquit, eilis falvati

per üdem: & hoc non ex vobis ^j (i. e. non ex veilra

natura Sc connatis viribus) Dei donum i. e. donum Dei

plane gratuitum Sc, fupernaturale eil. Non ex operibus

ne quis glorietur. i. e. nullo noilro fa£lo, ne quis ul¬

lo modo vel minimam rationem habeat gloriandi in

fe ipfo Sc de fe ipfo. t) verfu 10 addit. Ipfius enim

feil. Dei Patris fumus ποίημο&7 opus five fa&urä, conditi

per Jefum Chriilum ad opera bona, quibus nos Deus

prasparavit, ur In iis ambulemus. Hasc verba, quando

fideies dicuntur opus Dei Sc per Chrifium creati, fatis ^o~

ilendunt, Apoilolum loqui de mutatione fupernaturali in

hominibusj qui ex malis, ineptis, Sc mortuis ad bona o-

pera, fa£li erant boni, apti Sc vivi, ad Chriilianas vir-

rutes exercendas u). Confirmatur noftra aifertio ^, innu-

meris oraculis Divinis, quibus homo dicitnr fervus pec-

cati Joh. VIII: ^34- - 36. Rom. VI: 17. Deo inimicus, qui

legi Dei fefe fubmittere nequit Rom. VIII: 7. atque ad

bona minime idoneus, iine Divina operatione 2 Cor. III:

5. i Cor. XII: 3. Hinc Deus dicitur incipere Se perfi-

eere opus falutis noilros Phil. 1:6. Sc operari in nobis

velie Sc perficere. Cap. II: 13. atque nos ita ad fe tra-

here, ut rraeli ad Chriilum veniamus. Joh. VI: 44. 65.

Salvantur enim quotquot per Chrifium ad Deum veniunc

Ebr. VII: 25. Infcribir legem fuam cordi. Jer. XXXI:

33. Ebr. VIII: 10. removet cor lapideum Sc dat corcar-

neum Hefech. XI: ig. 19. Cap. XXXVI: 26. 27. Illud

novum cor dat ad cognofcendum eum Sc ad revertendum _ad

Vid. Stockii N. T. ad h, 1.

ti) Vid. Clerici Adnot· ad h, 1, Henrici Hammondi in N. T, Para-

jphrafi 6c adnot, fubjuncte.

in retcmcUiatione peccatovis cum Deal *7 ad Enfn, Jer. XXIV. 7. Et circnmcidet Jehova Dens tuus animum _tuum, Sc animum feminis tui, ad diligendum Jehovam Deum tuum ex toto corde tuo, ex tota anima

tua, ut vives, teftatur Mofes Deut: XXX: 6. Id ipfum eil·, quod ipfe Salvator Nicodemo inculcat dicens. Niß quis generatus fuerit fuperne, ^non potefl videre regnum Dei, i.e. eo naturaliter frui Sc deledlari nequit. Quod e- nim ex carne natum eil, caro eftj ar a Spiritu regene- ratum, fpirirus evadit. Jon. III: 3. 6.

Haud itaque rejicere debemus gratiam Jefu ChrifU:

nara ii juilitia, pax Sc reconciiiatio cum Deo, eil a le¬

gis praefcripto, Sc fola intelle£lus informatione de cre- dendis, agendis Sc omittendis, Chriftus fruitra mortuus eil. Gal. II: 21. Ita Pelagium loquentem inducit Augu-

ilinus v)·, Adjuvat nos Deus, inquit, per doSlrinam re- velationem fuam, dum cor dis noftri oculos aperit, dum nobis,

ne prxfentibus occupemur, futura demonßvat, dum dtabolt pandit infidias, dum nos tnultiformi ineffabili dono gratiß

caleßis iüuminat. Quam aßertionem Auguflinus rejicit,

dicendo: In bis omnibus non recesfit ^α commendatione le¬

gis atque doSlrineSy banc efje adjuvantem gratiam diligenter

tnculcam - - - Hoc _ergo eft gratiam Dei ponere in Lege at¬

que doElvina. λ·) Latisfimo iignificatu omnis Dei benigni-

tas, omniaque bona, quae Deus nobis concedit, ^{per crea-}

tionem Sc gubernationem, dici debcnt gratia, quia Deus

nihil nobis debet. Ipja bona naturalia , gratia dicipojJunt%

in quantum nullis pracedentibus meritis ^t bomini a Deo dan-

tur. Inquit Thomas de Aquino y). Sed Gratia Jeiia

Chrifti _per mediatorem libere morientem Sc reiiifcitatum,

C non

v) Auguflinus de Gratia Chrifti cap. VII. n. 8· O.O. Tom, X. pag*

233.

*) Auguftinus loc. cit, cop. VIII. ^n. 9. 13. Cfr. cap. Χ, η. Ii, pog.

235. T. X.

„y) Thomas Difp. de üb. arb. qusfl. XXIV, Att. XV»

ι$ De cperAtiomhus Grat; Div. Supevnaturalilus

non eil naturalis & communis, Ted difcernit homines

malos & irregenitos, ^a bonis & renatis; per gratiam fie-

ri debemus non homines, fed novae creaturte; non per

res terreilres felices, fed per communionem cum Deo.

Gratia in Chriito data, non eil naturalis, fed fupernatu-

ralis. Supponit naniram fentientem & intelligentem, Ted

corruptam, quae tarnen per fenfum <Sc intelletlum Über®

dirigi, emendari & gratis Divinte operationes accipere,

agnofcere ac retinere poteih Hoc voliint pil ConfeiTo-

res, quando naturae humanse tribuunt capacitatem pasfi-

vam recipiendi gratiam Cbrißi, quod fcilicet homo tihere

non coaBc, ver ti poteft ad honum per gratiam Dei. z) Per

hane potentiam gratiae convertentis pasiivam, homo dif-

fert a bruto, faxo & ^trunco, atque ab animalibus bru-

tis, quae omnia non funt fubje£ta converfionis capacia.j)

Unde etjam Chemnitius ait, voluntatem primos niotus con¬

verfionis recipere ut fuhje&um patiens (i. ^e. habens facul·

tatem admittendi) & ^non ficut cera recipit effigiem, Reut [ubjeSium nec jentiens nec volens, vel ficut a/ma Bileami lo-

quitur, it a ut nulla mutatio, nuUi niotus Jequantur in mente

if voluntate. b) cfr. Joh. I: 5. 11» 12. Haudquaquam ergo confundere debemus dona Divina naturalia, cum gratiae Jefu Chrifti & Spiritus Sandti operationibus ^ac donis^

quae diverii & fupernaturalis ordinis funt, & non ho-

minibus data ad reddendum eos rationales beneque mo- ratos, fed ut pii, fan£li ac filii Dei evadant, & in pa-

ce ac communione cum Eo vivant, mortificando fen»

fum& dele£lationes carnis per gratiam. Rom.-VIII: 15.

Quando Apoftolus 1 Cor. IV: 7. evidenter reprehendit hu.

snanam fuperbiam, ne quisquam in fe fed in Domino glo.

rie.

2) Form. Conc. påg. 662.

fl} Cfr. J. Ern. Scfauberti Gompend. Theol. Degmat. Ρ. IV. cop. 2.

§* 17?. Schol.

D Vid. Chemnitii judicium de controyerfiis quibusd. edin 8» pog. 62.

in reconciliatione peccatoris cum De$. 19 rietur; dona Dei fuipicari naturalia, live ipfam totam per- fe£lamque naturam ^, qualis in prima conditione donata eil,

live vitiatae natura: qualescunque reliquias, nimis, quan-

tum exiilimo, abfurdum eil. Num quid enim per haec dona, qute omnibus communia funt hominibus, homines

difcernuntur ab hominibus! Hic autem prius dixit: Quis

enim te difcernit? Et deinde addit: Quid autem bahes, quod

non accepifti. c) Non itaqus natura eil gratia Chriiti d)

licet hoc Pelagiani dicere auii lint. Hinc etjam Augu- guilinus longiiiime remotus erat ab eorum opinione, qui

gratia: nomen donare volunt notitiis naturalibus, quae

ramen cum impietate & paganismi tenebris fubiiilere pos-

funt. Is non vocabat gratiam, niii ejusmodi motus in-

ternos & fupernaturales, qui poiTent ad uium Sc effe&um

perducere ^, aut lumen naturale, aut revelatum, atque meu¬

tern difponere ad attentam Sc lubentem receptionem in-

formationis Sc do&rina:. Gratia infpirat praevalenteqi guilum rerum Divinarum & fpiritualium, qui carnis ien-

fus &dele£lationes fufFocat. Rom. VIII: 5. 6. Col. III; 11.

Hinc etjam Antiquiores Theologi ilatuunt, Gratiam Dei operari per verbum, imo etjam per naturales confcien-

tiae ilimulos, Sc varios eventus in natura nobis utiles vel

noxios; Sc haec omnia non conilituere gratiam, fed es-

fe Organa tantum Sc inilrumenta, effe&um ^vero Spiritui

San£lo, tanquam cauifae principali, adfcribendumNeife do¬

cent. Inquiiitio de vero Dei cultu eil effe£lus gratiae prae- venientis, non eam antecedit fed ad eam tanquam effe-

£lum fuum ducit. dd) Unde Fechtius de notitiis Sc in-

itin&ibus naturalibus ita differit: Has interiör es Natur λ υί-

C 2 res,

c) Auguft. üb. de Prardeih Sanft. cep. IV. ^η. ίο. T. lo. pag. 79f»

d) Benzeli Repet. Theolog- Art. IX. Qv» I·

dd) Cfr. Joh. Hülfemanni Extenfio Brevier» Theolog. Cap. VIII»

$. 2. §. 3. Ejusd. Diatribe de Auxiliis Gratias Difput. II. §, xi.pag.

<k $. XII. pig, 107. log»

2,0 De operationibus Grat. Div. Supernatur alibus

res, non ipje bomo, Jed Deus, merit o Chrifli motas, dirigit

ad inquirendum veriorem Dei cultum. e) Sane (i bomo e mi-

Jeria fua profundifßma unquam elußabitur, accedai necefje eß

impuljus quidam Divinus gratiofas, merito Cbrißi pro-

vocatus, qui bominem ^e tnorte fomno peccati excitet c5*

/sjommoveat, ad confilium Dei de fua [alute audiendum, f) Et Ubicunque gentium Spiritus San&us verbum Dei pra die are

von ßnit, inque corde excitat ut aeeipiatur, ibi fruftra eß ac de-

perditum, g) Htec interna Gratiae Divinae operatio, in

ipfa Sacra Scriptura diferte tribuitur cauflse principal!, ut

A£k. XVII: _14. ubi Deus dicitur aperuiffe cor Lydia, ut att ende¬

tet iis, _{qua a} Paulo dicebantur. Paulus etjam per gratiam primo excitatus, deinde ad informationem Ananiae reci- piendam ablegatus eft. A£h IX: ^6. Ananias quoque, de

efficacia praedicationis fuae, ad Saulum commovendum,

dubitafie videtur, antequam eum a gratia Divina inter¬

ne mutatum eile cornperit. Ach IX» 13. feqq. Pari mo¬

do Cuilos carceris excitatum fenfum & voluntatem ad

Deum redeundi habebat, antequam informationem de via

falutis a Paulo & Sila expetiit. A£h XVI: 30. 31. Qua-

re haec Divina excitatio feu evigilatio, illuminationem a verrbo praecedere videtur. Eph. V: ¹⁴ b). Hoc volunt pii

confeffores, quando dicunt verbum Dei effe inßvutnentum Spiritus SanSli, quo convcrftonem efficit. Hoc verbum bomo

certe audire debet: Sed tarnen ut illud ipfum vera fide am-

pleSlatur, nequaquam fuis viribus propiis, fed fola gratia cf

operatione Dei Spiritus S. obtinere poteft.i) Cfr. 1 Cor 1:4.

5.

*

Γ ■ιIII —3^—tri···!II mr>

—*——5' -wm»—■ 'Iii r li'n—ι» ***** fcuwum n ι

e) Vid. Fechtii Sylloe;. Controv. Difput. XVII. §. 2.

f) Ita aecurntiflime dicitur in Differt. de Gratia Spiritus San£H Ex»

citante §. I. fub pisefid. Summe Rev. D'.ni Archipraepof, D» L. Hydren,

Upfal. editn a Pefiö Carlilen Nericio.

g) Luth, Cathech. Maj. Form, Concord. pag. 497.

/6) C'fr» Laudat. Differr, de Gratia Spiritus S. Excitante φ, HI»

per· 7. 8.

i) Form. Concord. p, 533. & pag. 671. 672.

in reconciliatiojie peccatoris cum Deö. tt

6. 7. 8. Hanc vero aifertionem multi hodierni erudi-

ti invertere videntur, dum negant gratiam Spiritus San-

£ti fuppeditare facultatem videndi fpiritualia, & faluta-

riter adtendendi ad verbum Dei, imo non agnofcunt, quod gratia Spiritus San£ti iit, quae etjam fan&ificat o*

innem cognitionem rerumDivinarum, ante converiionem

^rdquifitam ]oh. 11:22. Divinitus vero inftitutus, docen-

te Salvatore, e thefauro fuo produeit nova Sc ^vetera,

Matth. XIII: _52. Non itaque ita explicanda Sc extollen-

da eft vis organi, ut extenuetur Sc removeatur efficacia

Sc actio cauiiae principalis. Hoc enim modo ^{non agno-}

fcitur grati-ae Divin ae vifitatio, neque ob Spiritus San&i do-

na Sc operationes, Deo rite gloria redditur, k) Per hanc

efticacem Sc intus operantem gratiam, vires credendi&

pie vivendi donantur, 2 Per»!:), homines ex nolentibus

volentes & adtenti fiunt, incipiunt fapere ea, quae fur-

fum funt, non quoe terrena funt. Col. III: ^1. ex malis^

bonse arbores evadunt, amor Dei filialis per Spiritum San¬

num effunditur in cordibus ipforum,Rom. V: 5.per quem ad Chriftum trähuntur Job. VI: 44. a quo ita liberantur apeccati reatu Sc dominio, ut fiant obedicntes fervi jufti-

tiae, Rom. VI: 17.18» Hi pietatis Sc fan£litatis fiudium, non

amplius, per fenfum carnalem, oneris loco habenr9 ita

ut per illud tanquam moleftum Sc ingratum fervitium?

aliquid apud Deum mereri velint: Nam Chriili jugum

per gratiam ipiis fa£lum eil fvave. Matth. XI: 30. De-

ledtantur lege Dei feeundum interiorem hominem. Rom,

VII: 22. Pf. I: 2. Pf.XCIV:i2. Prsecepta Dei non funt i- piis difficilia 1 ]oh. V: 3. quia per novum gratiae fenfum^

in Dei Sc Salvatoris agnitione, cultu Sc perpetua glori-

ficatione, fummatn voluptatem & durabilem felicitatem percipiunt: Joh. XVII: 3. Guftant bonum Dei verbum

C ₃ Ebr.

k). Cfr. Fojiuul, Concors!. _gag, 674. 676. 817»

22 Ds operationilus Grat. Div. Supernaturalibüs

Ebr. VI.* _j. ideoque ^a fervitute Sc miferia peccatigarden-

tiifime liberari cupiunt. Rom. VII: 24. /).

Haec reconciliatio cum Deo, Sc hic reconciliationis flatus, non a noftra praeparatione, operibus Sc meritis dependet. Initium enim pacis ^a Deo eft, unde Sc ^pax Dei, Sc Deus ipfe, dicitur Deus pacis. Phil. IV: 7. 9.

Pater coniilium pacis Zach. VI: ^13. flabilivit. Idcirco ipii adfcribitur, quod pace fa£la omnia übi reconciliaverit.

Col. I: 20. Filius Dei, confilium illud pacis exfecutus

eft, fufoque pretiofo fanguine fuo, impedimenta juftitiae

Divinas femovit, ac gratiam favoremque Patris fui, pri-

dem miferis mortalibus deftinatum, ipfo fa&o impetra-

vit, Propterea hanc pacem Juam vocat, & Je ^eam dare

aflerit Joh. XIV: ^27. Sicuti Sc ipfe Princeps Pacis appel-

latur Efai. IX: _$. Sc Rex pacis, praefiguratus a Melchi-

fedeco Ebr. VII: 2. Sc _pax ab ^eo Mich. V: $, is eil: pax noftra Eph. II: ^12. Rom. V: 1. Spiritus autem Sandtus

pacem a Patre decretam, per Chriftum partam eiEcaci-

ter oifert Sc in credentibus tanquam arhabo obfignat, Eph. I: 13. 14. ideo pax per Spiritum San&um effe di¬

citur. Rom, XIV: _17. Gal. V: 22. Ad hanc pacem gra¬

tis recipiendam Sc retinendam, atque ad inimicitiam de- ponendam gratiofa operatione, Deus homines peccato-

res excitat Sc vocat. 2. TheiT. II: 14. de ^non modo eam

offert, Ted Sc follicitat homines Sc obteftatur pathetice,

atque orat per legatos fuos, ne detre&ent in gratiam

cum ipfo redire 2 Cor. V: 20. Haec reconciliatio & a- micitia hominis cum Deo, vocatur in S. S. vita ^ex Deo,

vita ad Deum ducens, vita in Deo beata, vita in Filio

Dei.

/) Cfr. D. Mich. Chrift. Rusmeyers Gedancken von den Leichten

und Süßen Weg Gottes. M. Joh. Chrift. Stores Betrachtung: Warum

da* wehre Chriftenthum vielen fo Saur und ichwer werde? Und wie es ein aufrichtiger Chrift zu machen habe, das er iich die uiyiothige mühe

^ripere, und fein? ßrtlTe fieher und frolich Ziehe»

in reconciliationt pc c c ett oris cum Deo, 2$

Dei. i Joh. V: ii; 12. a qua homines naturaliter abalie-

nati funt & recedunt Eph. IV: 18» Hirne a Deo dona-

tur, fola ejus mifericordia, fine noilris operibus ttm na- turalibus quam fpiritualibus, Rom» III: 20. 2g. Cap. XI:

6. Eph. II: 9. Tit. III: $. muko minus confertur ex di- gnitate vel meritis noilris. Rom. III: 23. Cap. IV: 2.

ι Cor. I: _29. Omnem Spiritum Pharifaicum Sc Syner- giilicum, five craflum & vulgarem, five fubtiliorem Sc magis occultum, Deus ab hoc negotio ftri£liilime exclu-

fum voluit. Non tarnen Deus peccatores injuile adoptat

Sc ad fuam amicitiam reducit; fit enim proprer redem-

toris meritum. Rom. III: 26. Cap.V: 17. ig» Col1:14.

i Pet. II: ^21. Chrifius eil: reconciliatio noilra 1 Joh.II:

2. qui Eum habet, vitam habet, 1 Joh. V: 12. Col. III: 3»

is a Deo fa£lus eil nobis juilitia. 1 Cor. 1: 30. eil Jehova juflitia noilra Jer. XXIII: 6. in ipfo habemus juilitiam

Sc robur : Efai. XLV: _24. Hinc in Chriilo eife, inveni-

ri Sc manere debemus. Rom. VIII: 1. Phil. III: _9. Joh.

XV: _{4. 5.} Eo niti, Sc per Eum aditum ad Dei amorem Sc mifiericordiam quaerere ac habere Ebr. VII: 25. Rom.

V: 1.2. omnemque fpem falutis Sc fiduciam in ipio col-

locare oportet. Quicunque nullum gratum fenfum a Deo ejusque amore accepir,Ts ejus gratiam defiderare, eaque

©btenta dele£lari Sc frui nequit. Hinc fenius miferiar

Sc gratiae, una cum inde ^orto defiderio amoris Divini,

in peccatore adoptando Sc beando adeife, Sc a Deo ex- citari debet, quae ramen Divinitus fa£la difpofitio, ^non magis meretur falutem, quam defiderium mendici, me~

retur donum benefa£loris generofi. Ipfa fides five fidu- cia, qute fundatur Chriili merito, Sc reconciliationem

cum Deo anhelat, indignitatem fuam humillime fentit,

omne meritum a fe longiifime removet, omnemque glo-

riam falutis fvae, Deo Sc Redemtori fuo unice tribuit.

Phil. III. 8*9* Defiderat gratiam Dei in Chrifto, eam~

que

24 Zk opevationibus Grat. Z)/y. Supernaturalibus

cjue in promiilionibus Evangeliets gratuiro donatam, ^av ide

recipit Efai. LV: r. Apoc. XXII: 17. Sed atlus donandi, a- ctum donum recipientis prsecedit ^, ideoque benefaclor, ad

beneficium conferendum ab a£tu recipiendi egen i com- moveri nequir. Hinc defiderium Sc fides rniferrirm pec- catoris, eft manus mendici, donum excelienriiilmum cum fummo indignitatis fuas Sc mifericordiae infinitae bene-

factoris fenfu, avidiilime arripiens Sc apprehendens Phil.

III: 12. Fides eft os, quo eibum Sc porum ipirirualem

edimus Sc bibimus Job. VI: 53. 54. Nulla ergo ratio-

ne, fides confiderari poteft ut opus meritorium ^, vel ut

a£tio Sc conditio noltra, quae amorem Dei erga nos eli-

cerc debet. Ideo enim fide accipimus remillionem pec-

catorum, ipfaque fides nobis imputarur ad juftitiam, quia credens in Cbriftum, omnem fiduciam in fuis ope- ribus Sc meritis plane abjicit, totamque gloriam fuae fa-

lutis & felicitatis, Deo, impium ex gratia juftificanti,

unice tribuit. Rom. IV: 5. Qui per obedientiam fideidc

praeceptorum Chrifti, Salvatori iiio fefe gratos reddere, ejusque gratiam promereri volunt, eo ipfo fatis agno- fcunt, fe in ^eo fervili ftatu, omni vi meriti Chrifti eife deftitutos, Sc fuis naturalibus tantum viribus fretos, glo¬

riam coram Deo, inani conatu quaerere; Quando vero li-

berationem a miferia Sc falurem oblatam Sc donatam,

£ratis recipere ^{,V: i.} Apoc. XXII: recufant, Deum in ^17. mendacem promiilionibus faciunt. ijoh. fuis Efai. V. ^10.

quod fidei falvificse indoli aperte repugnat. illa enim ,

folam miferiam Sc proclivitatem ad peccandum, fibi im-

putat, fed omnem laudem Sc gloriam liberationis Sc feli¬

citatis, Deo Sc Salvatoris merito unice adfcribendam eife

firmiter fentit Sc agnofcit m). 1 Joh. IV: 10. 1 Cor. IV: 7.

Efai. XL _{V: 23.} 24. 25. Rom. XV: 6. ^{7. 9. 1} Cor. I: 29.

31.

w) Cfr» Auguft Conf. Art. VI. pag. II. δζ Art. XX. png. 17.

ικ veconciliatione pcccatoris cum Deo. 25

31. Haec eil fides efuriens & fitiens juftitiam ^, quae a Deo

faturatur. Matth. V; 6. Cum ^vero Deus pacem fuam

hominibus offerat & eos'aad reconciliationem invitet ² Cor.

V: 21. Siquidem omnia a parte Dci parata iint ad con-

vivium ^animae fpirituale, iive ad fummam beatitudinem

in gratuita fruitione gratiae Divinae pofitam; cum Deus

effimdat Spiritum fuum fuper omnem carnem A£L II:

17. cum illuminet & excitet omnem hominem venien-

tem in mundum Joh. I: 9. jobi XXXIII: 14. 15. 16. 29.

30. cum Deus non velit mortem peccatoris, fed ut con-

vertatur & vivat, Efai. V: 7. 1 Tim. II .*4. Ezech. XVIII:

23.; fatis patet, inimicitiam, non ex Deo, Ted ab homi¬

nibus eife. Uli enim _per peccata voluntaria, a Deo ejus«

que donata gratia recedunt & fefe feparant. Efai. LXIX:

2. Col. III: 5.6. Ebr. III: 12. Cap. X: 26. deficiuntgra¬

tiae Ebr. XII:- _{15. eam} in vanum recipiunt. Detreftanc

verba falutis Ebr. XII: 25, abnegant vim pietatis 2 Tim.

III: _5. Repellunt bonam confcientiam 1 Tim. I: 19. ab¬

negant dominum qui redemit illos ^, inducentes Tibi im

teritum 2 Pet. II: 1. per incredulitatem ^a vera vite fran-

guntur. Rom. XI: 20. velut canes revertuntur faepe ad

vomitum, & ut fus Iota ad volutabrum luti: 2 Pet. II:

2Γ. 22. Cfr. Ebr. VI: 4. feqq. Refiftunt Spiritui San£!o

per duritiem cordis Act. VII: 51. Refpuunt coniilium

Dei erga fe ipfos. Luc. VII: 30. A£L XIII: 46. Amant

mundum & res quae in mundo funt, magis quam Deum

1 Joh. II: 15. Matth. VI: 24.

Scbolion.

Duo funt, quae perfpicaciffima Theologorum fem·

per toiTerunt ingenia ³ providentiae & contingentiae, gra¬

tiae praedeiiinantis & liberi arbitrii difficilis harmonia.

Primum refpicit aeternam Dei difpofitionem de omnibus

in senere * " creaturis; alterum fpeciatim ordinem falutis in

D fal-

f

äi 6 De operationibus Grat. Div. Supevnaturalibus

falvandis miferis peccatoribus fpe&at. Quam lubricum

autem & fubtile hic iit pun&um aequilibrii, ne vel ad

dextram gratiae, ad tollendum liberum arbitrium decli-

net viator, vel ad finiftram arbitrii, in gratice prsejudi-

cium , oden dit illud Auguilini: Si non eft Dei gratia, quomodo falvat mundum ? Si non eft liberum arbitrium, ^quo·

modo judicat mundum n). Cum quo confpirat Bernardus:

Tolle, inquit, liberum arbitrium, non er it quod fahet ^ur,

tolle gratiam, non erit unde falvetur o). Magnus inter

Reformatos Theologus Joh. Prideaux dicit, tenuiffimi

hujus diiHdii filum, ad hoc tandem quaii acus foramen redigi: utrum dutis omnibus gratia interna, pravenientis,

excitantis & operantis adminiculis, duobus eodem modo ful··

jeSlive difpofitis, aSiu convertatur, alter libere dis-

Jentiendo, eandern gratia virtutem irritam fen inftftcacem

efficiat ρ)Ί Negant Gomariftae cum plurimis ^ex Ponti- ficiis,ex hoc praecipue argumento, quod Bellarminus ad-

ducit: Nonne, inquit, dtcere poterit is qui credit, Je difeer-

ni ab infideli per liberum arbitrium ^, qui a ipje infpivationem recepity quam alter ^re je c it, nonne glor ϊari poterit contra in- fidetern, quod ipje Dei gratice cooperatus fit, quam ilie con- tejnfit q)l Verum hane obje£tionem clarius quam a Bel-

larmino factum, folvi poife putamus. Apoitolus enim

i Cor.. IV; _{7. non} negat, hominem a Deo gratiam acci-

pere & recipere; at per dona Divinitus accepta nemo

ita difcernitur ab altero, ut gloriari juré & naturaliter poilit. Is vero, qui gratiam collatam recipit & fideliter

retinet, utique fe difcernit ab iis,qui divitias gratiae ne-

gligunt, repudiant vel fomnolentia amittuntj A£t. XXVI:

13. Gal. I: 16. Matth. XI: 21. Luc. Χ: 13. non tarnen

ita.

») Auguft. Epiit. ad Valcntinum.

c) Bernardus in veflibulo tra£latus de gratia & lib. A rb i fr i o.

p) Vid. Joh. Prideaux O. O. Theolog, Lech IV. pag. 40. 46»

4) Bellarminus lib. I., de gratia & lib. arb, cap. ia.

in vcconciliatione peccatoris cum Deo. 27 ira fe difcernit, ut gloriolam inde captare queat; illi ^au-

tem, qui dona oblata Sc accepta rejiciunt, in culpa aper-

tiiiima verfantur. Sententiam noilram Similibus, a rebus humanis, tanquam norioribus Sc nobis in cogitando ma¬

gis familiaribus (modo non extra tertium comparationis

extendantur) illuilrare conabimur. Si fuerint plurimi x- groti ^, qui praeter morbum membrorum ^, etiam delirio

ita laborant, ^ut periculum vitse haud fentiant ^, ideoque

omnia medicamenta recufent, Sc in fua miferia dele£ten-

tur. Si peritus medicus his infciis Sc non cogitantibus,

callide Sc arcanis remediis, ab iis delirium primo iuilu-

lerit, deinde apta morbis remedia dederit Sc ordinave-

rit, quibus ^cum gratiarum a£lione receptis Sc fideliterad-

hibitis, fub exacla Sc follicita diaetae praefcriptae obferva-

tione, nonnulli fanitatem recuperant; nonne illi obftri-

iliifimo animo agnituri effent, vim morbi, neutiquam ipforum opera eiTe fuperatam ^, fed valetudinem firma¬

tarn , medici fapientiae Sc indefeflae curae, unice eile ac- ceptam rererendam. In illo ^vero nulla eil culpa , cur reliqui morbo fuccumbant, qui medicamenta rejiciunt,

qui diaetam violant, quique aliis, pro fuo vel aliorum

coniilio, ele£lis remediis, feipfos iine medici auxilio fa·

nnre laborant. Pari modo, ii plurimi navigantes, per temeritatem Sc imprudentiam gubernatoris, navem ad

fcopulos ita appeliunt, ^ut fra£lo navigio, ad pedes rupis

incultae, in seiluofo Sc praedonum referto mari, naufra-

gi relinquantur. Deinde navis regia, quse fcientiffimo

Sc benencentiiiimo gubernatore utitur, curfum iiium illuc

dirigit Sc mifericordia commotus claifium prsefe&us, na¬

vem in ancoris tenet, atque funibus projeilis, hos miferos

fervare, Sc ad fe pertrahere vult. Quod Γι reile ipiis per

manus data, nonnulli eam avide arripiant, Sc contra vim un-

darum follicite Sc firmiter retineant,omnibusque rebus mi-

noris momenti in rupe reli£lis,fe adpraetorem in navim

D ζ per-

2% Ds opsrationibiis Grat. Div. Super natur alibits pertrahi patiuntur, illorum urique vita non ipforum Au¬

dio, fed practoris mifericordia Sc opera unice fervarur.

Reliqui vero, qui ad funiculos projeclos non attendunts qui reftem non excipiunt, qui vel metu Sc \'i undarum

Sc procellofi maris, vel farcinis iiiis onufti, e manibus

fiuiem dimittunt, qui arreptis quibusdam tabulis, proprio

marte Sc artificio, ad navigium accedere conantur, qui denique rupem relinquere nolunt, vel ab ea ita recedunt,

ut alia Sc contraria via, terram Sc fecuritatem quaerant;

illi _{omnes, non} obftante prtetoris fufficienti Sc efncacis-

iimo favore atque exhibito auxilio immerito, fua unice culpa, naufragio pereunt. Recipiendo ergo Sc retinen-

do donatum auxilium, ^e mortis faucibus fervantur; at

non recipiendo vel non retinendo funiculum trahentis,

fua culpa interitum fibi accelerant. Hinc noftri Theolo- gi, conformiter Formulas Concordias pag. 656, docent,

hominem habere libertärem reludtandi Sc nolendi, non aftentiendi gratis Divins, Sc bona Spiritualia ^{cum gra-}

to fenfu adprobandi. A carne itaque eft, nolle, repu- gnare Sc diflentirej a gratia ^vero feu Spiritu San£to, vel¬

ie, aftentiri, Sc quidquid boni nobis ineft. r) Fieri enim nequit, ^ut homo bene agat, bona qusrat Sc deiideret, priusquam Deus incipiat per gratiam, bonum Sc novum

Spiritualium fenfum in eo operari,ut eum a peccati vincu-

lis Sc cupiditatibus exfolvat, Sc in libertatem filiorumDei reftituat. Cujus gratiae prima initia, per regenerationen!

conferri, in fequentibus D. v. probabimus. Clarum ex di£lis eil, Divinam miiericordiam non convertere Sc ju-

ftificare ilipites, hoc eft nihil fentienres& volentes; ne- que equos Sc mulos, hoc eft recalcitrantqs, Sc libidinibus iuis.

r) Vid. Meisneri Fafeic. Diflert, de Regnerarione <& vivifkar. §. LVIII*

Cfr. Joach. Httdebran# Theolog, Dograat. Cap, XIV. XXVII. XXVIII*

pag. m. 453,

in reconciliotione peccatoris cum Deo.

fuis obilinate adhssrefcentes, fed homines, eosdemque vi-

viiicatos Sc regeneratos a Dei Spiritu, ac novo corde,

verbi Spiritusque Divini duclum fidelirer fequentes, eo- demque Spiritu, carnis cupiditates coercentes Sc mortifi-

cantes. Mcrito vero improbamus hanc Auguilini aifer-

tionem : Deo, ait, volenti Jalvum facere, nulluni bomimim

vefiftit arbiirimn. Sic enim velie aut nolle in volentis aut

nolentis· eß poteftate, ut Divinum voluntatem ^non impe·

diät, s) Nemo fane bono minus defiderato frui, aut invirus felix reddi poteii. Et ii Deus per abfolutam

ac irrefiilibilem operationem, quosdam falvaret ^, reli-

quos , asqualiter miferos ^, in naturali miferia relinque-

re fingatur; ea ratione fruftra limitatur gloria mifericqr-

diae Divinas, dum falva juftitia non tantum excerceri ^po*·

tuiiTet, verum eri&m, quando illa nulli denegata, ad ^u-

niverfaliorem venerationem juftitiae in pcenis fua culpa pereuntium, omnia entia intelligentia maxime excitet. Po-

lita quoque irreiiftibili gratia, in convertendis & corro- borandis eledlis, fruftra ipiis commendaretur vigilantia, diligentia in precibüs, diffidentia & trepidatio in cogi-

tatione fui cordis, fuarumque virium, conftantia fidei in

Deum per Chriftum, Sc pugna ac prudentia contra car¬

nis, mundi Sc diaboli tentationes, infultus, Sc infidias.

Scbolion. 77.

Inter effedus naturales Sc fupernaturales, inter ope- rationes mediatas Sc immediatas in mundo phyiico, re-

fpe£lu omnipotentise Divinae, nullum plane eil difcrimen,

Deus enim vult iila effeda eo modo exiliere, ideo erunr, Dan. IV: _32. five fimultanea fuerint, five in ferie qua-

dam fe invicem feqyuantur. Sed nulla artificis fapientia,,

D ₃ in

s) Auguft. de corruprione Sc gretia cap. 14. Cfr. D. Hollazii Exa¬

men Theolog. Edit. Teilen p3g, 79^ not *♦ Benzelii Repet, Theolog. Art.

XI. Qusit. VI & VII.

£0 De operationihus Grat, Div. Supernaturalibas

in conftru&ione iftius machinse conFpicitur, in qua ipfe arrifex, iingulos morus immediate produccre neeeilüm

habet. Contra _quo plures, quo magis durabiles, & quo remotiores prseviFas mutationes, ^per longam cauffarum

& efFe&uum concatenatam feriem producere valet, ^eo magis artificis ingenium Sc opihcium asftimamus Sc admi«

ramur. Hinc Deus, per vires agendi caufiarum Fecun- darum, earumque ordinatam in operationihus iimultaneis

Sc Fucceifivis diFpoiitionem , Fuam Fapientiam adtentis na-

turse contemplatoribus manifeftat. in regno corporum nullus excogitari poteil efFe£tus, qui immediate Sc Fuper-

naturaliter produci nequit. At liberae voliriones vel no- litiones fpirituum creatorum,ab immediatis Sc fupernatura-

libus Dei operationihus produci non pofiunt. in ea enim hypotheii, cum efFectibus neceiFariis confunderentur, nul-

la ex illis redundaret formalis Dei gloria, nulla creatu- ris exprobrari poiTet culpa Sc inobedientia, nullisque ad

creaturas liberas commovendas ac dirigendas motivis, poe¬

ms vel prtemiis propoiitis opus eiFet. Libertas in futuris

FenFationibus gratis eligendis Sc ingratis removendis aut fuilinendis, fefe exferit. Sc quo remotiores Fuerint gratte

pereeptiones, quo vero propiores ingratae, eo major in

illis conFe&andis, hisque fuftinendis requiritur vis animi

Sc libertas. Sunt qui putant, miracula Feu efFe£ius Fu- pernaturales in mundo produ&o Sc apte difpoiiro, Fapien-

tiae Gubernatoris repugnare. Sed Fi mutationes Fuperna-

turales Sc miraculoFae in Mundo phyFico, ad Deum tan- quam Summum ^naturae arbitrum, ardentius colendum, timendum, amandum, invocandum Sc laudandum, Fpiri-

tus finitos magis commoveant Sc diiponant; ii Dei intel¬

ligentia infinita, Sc illimitata bonitas, in miFeria creatu-

rarum rationalium removenda, Sc Felicitate earum ampli-

ficanda, hoc fupernaturali modo, clarius Sc evidentius

manifeftentur, quam per folos efFe&us naturales j utique

Sapien-