Cum Deo/

Cum Deo/

DISPUTATIO CIVILIS

INCR^MENTIS

RERUM P UBLIC ARU M,

QjJ

AM

Ex Confenfu- & approbatione Amplifsima

Eacult. Ehilof in Regia Acad. VpfaL

P R jE S I D E,

VIJ^O?\<ECLA1{ISS1M0

EMUNDO FIGRELIO;

Hiftoriarura Profeflbre publ.& Ord,

Praeceptore

Sc Fautore fiio

aetatem

fulpiciendo,

Pro

Adagißerii Phil, privilegiis obtincndisj publica zmtilationi fubmittit

ANDRE AS GEORGII

SVEBILIVS,

Calmarienfis.

Ad diem _4. lunii 16f6. in Aud\vet,Maj.

VPSAL1M,

Ekcudebat

Jo'hAH.ne$;Pauj.i? AcadfTyp0*?*

VI KO

tddmodum Reverendo

Q? Excellentifsimo

Dn. PETRO SCHOMERO,

S. S.

Theologie Do&ori

^ac

PjrofelTori antehac in Regia Acad. Vpfal. celeberrifnp; Nunc verb Dioe-

cefios Cal^mar: SUPERI NTENDENTI gi*a-

vifsimo,

_atque

Vrbis P

A ST ORI

meritifsimo &

Confiftorii ibidem P R JE SIDi folertifsimo : Neg non

AffefToribus

Spetftatifsimis

Sacri

Confiftorii,

FIJ^IS

Reverendis

& Clarifsimis,

Dn. M. LAURENTIO VALLERIO,

Praepofito Sc Paftori in Oogjb# dignißimo.

Dn. M. ISRAELI STARBECKIO,

Prsep. & Paftori in SfÜltggbl) vigilantifsimo.

Dn. M. O L A O HOLGERI,

Praep. Sc Paftori in

it

optimé merito.

Dn. M. N I C O L A O £3nm/

Scholas Calm. Theol. Lecftoriper

quåm afsiduo, Salutem precor /

A Quo

effluxerunt

tempore

decem,

ad

in

ha

quorum

^c Mufarum

decurfu, mihi

ca fira

hcuit Pmcepto-

deveniAnni

/ _rum

ram benevolentiam , quo aufpicatitis literarum inert'

mentalegerem, conciliare,equibas hocexigticemeceeruditio-

nüexemplum,nonprorfus proannorumautcetatismodoex-

politurn,fedtarnenhoneßimorisexcujationemunitum pro- dit_,* Attamenidconßlii, quamvis commodum feaulb _tempus

ante queeßvtrim, interjefta^mora dißinuit,de quo animus

nonnihilqueriturßedquidadverJusvimfätorum*. quinipfe-

met movear multis aliorumbeneficiisexcitus vixquiequam hoeipfoantiquius autprius haben. FateorequidemDifputa-

tionishujus Argumentumfudamplitudine in nonnulhsme,

autfuperajße,autfefellijje\undetheßum concrfapaucitas[üb¬

ertaeß. Quodfupereß,nequiequamfortajße,^utdebeo,utvolo, deprecatusfuero:Dodliorumqudiciofatisfacererudisutcunq\

MinervanequfCceterorülicetfacilitastentatk citiuscon- tentamaneat.Dec(eter^oVF.VJfyquopar

eß

honor^{e, nunc} appello,veßra utiq;

benignitatü

fomentameimpulerunt,ut hocalloquiogratiaspro mehaberemmaximas.Eoq-,Vobis,

virimagnimagnaeruditionis,hoc}quamvis

veßrofaßigio

in- feriusßt,infcriberemilnPrimisF.Amplitud.admoäumße-

verende Antißes,quoniamplurimaprobeneßeiüfummis,de-

beo: Vobis,pr(eclarifs. viri, quiamultamihiegregria

de-

darAßis.Aliudenimmeafuppellex extéplo reddere baudpo- teß,quamhocipfum,quodcalidianimi affedus,utgratame¬

moriapignusreverenternuncßßit,nondubitans,quominus

beneexcipiatur,cumprecesmeafuadeant,&Candorveßer jubeat. Valete&viviteEccleßtc, officio, vobisdiuinco-

lumes&felices,Patrone, Fautoresplurimümfufpiciendh

VV. RR. acVirtutumpromptifsimus

cultor

ANDREAS SVEBILI*

NAturam

^tusadverfam,

mortalium,

fumma eft iniquitas

ut hinc ordiar, focietati

^, maximaftultitia ad-

civili peni-

fererei quippequaecjeteris animalibus, Ratione & Sermone, ^, ar&ioribus inter fe vineulis praeftat /quibusconhigiaRei- publ.(eminaria,,famili«atqueimperiafeliciusparanturj cum

illa,quanrumvis rudia, naturali viaptam cohabitationem

quacruntj fervantque: ^{quo non} ineptumordinispolitici fi- stjCic.l.i.of.mulachrumexprimitur^jquodutaliataceam, apum, a, ex-

emploconftat,adebut atqué homines»inftin&unatur», fui

quoque confervationem _appetant3 policiorisque civitatis

formam componant;Etuautemnonnuilifanbtiorisvitx_per-;

fuafu_j inque feceflu fpeculationibus dediti vitam civilem quafiadfpernari videntur^{j eorum} tarnenanimum,_naturasq;

inclinationem^>cumitafrcenumeiiraponitur> in illam pro-

penderecertumeft. C«terum reliqui aliteraiTe&i.perverfita-

teanimiatqueforum«tardantur,imö3interdumfitiiScloco-

rum afperitate in vit« civilioris afpernationem durantur,

qugeloca ipfi citius egrefli^nonrarb utilescivesexiflunt. Sci- licet natur»duéfcu, cujus comes haud dubicneceffitas fuit3 ß.sfrifi.1.1,primbbominesfponteadduäosjiitArift.#3Äatujfpr»fatusJhomi-

Pol.c.i. _nemnaturaanimalpoliticum elfe, experimento infirmitatisfa¬

miliärumfegregum adverfusviolenttamjncivilemfocietatem coiifi

y.Lib.i.c.^.fe ioquiturGrotius*^y. Qitocircanoncausa Mufices,nonob

§ 7. defurefnavitatemlingu», noncafuautfortunåi fed modo pr»di-

Bd. & Pac.cto^j primümvicos3pagos.urbes conderej Re&ores confti- i tuerecceperunt- Quoquidem afferto3commodeThemade prxcipuisReipubl.accurand» modisadgredior; licetquili-

bet_eorum,ftylo, materiaquediffufis,integram jure prxberet

differtaticnem $tamenfequentiajuxtaformammeipropofiti j

(iifficere _poterunt duobus inclufamembrisj quorumVnum

erie deAugumentoIntcrno, Alferm verb de Externo.

MEM»

MEMBRUM prim um.

Thes. I.

NOn

Numinis veneratione,

immerito hoc Reip.

^ut expe&andiim

incrementum,

eft

a

^;e*citum°

itainchoandum: Quemadmodumenim do-

musreite» Sc cumordinc, carinä,fblioveja-

Itocrigitur, ita civitimfocictas, infita religione,

flfieripofikoptima, veiut fuo fulcroadcuratur: fl-poLc•z*

quidemhinccaputaturfelicitas, quam nemo ex fe praeftare poteft, pendere, üc de ReligioneGrotius, _e,f Lz c

quanqmmperfead conciliandamBeigratiamvalet; habet je^lif, tamefimtnfocietatefcumana effeBusmaximos,ut,demptareß.&p.

illa, ftimrns fortunaediffluant,Sc homobellua.dete- riorvitiafe&etur peßima, quod Romulus Rex Ro¬

manorumprimus prxcavit, g fuum imperium,

licetCf™'l-*- falsa,conftituturus,quam

fopitam

deineeps adaugen-'*6,

docum RomaniNominascommodo,arte,_menteque callida reftauravit _arque ordinavit ejus fueeenor Ntima.

11. SiquidemxteinumilliidNumcn, quod fana, puråquementeagnofeimuscolendum ^> exquoomnia,

perquodomnia^>in qua e?muay■>;, aninmnofiminterefi, ^nie-paiu.ad

diucogitatiombus, diftribuens bonis, mahsque a'quä fym-c.n.v.

lance fua nrcemia, intervenit, (), cujus rei certitudi-

^6'

nem plurious S. liierce firmant, quam Romani de

fuis diisprofAeri^nonverebantur^: Omniaeoscolentibus

profperteveniré.yadfpernantibusadverfa. i.

Quapropter

t>Liv.l.$.c.

Romanos aifeverayit eloquentiae Parens Cicero,x,*r*

non numero Hifpanvs, non robore Gallos, nec

calhditate^fjf-^

Ftcnos, nec. artibus Graces,/edpietateÖ? Religioneomnes

'

^'

gentes&naämesßtperii]}}. Nos autem,veriusneunius

A ₃ Dei

Deicultu,coquetcBo

8c religiofo affirmabimus,

in

tantumRefp. furgere,

crefcere, reparari

atquepro- tegi, in quantum,

illo negle&o, decrdcere

eas,tan-

demqueinterirevjdémus f

!

jufihU. III. Pietatem

excellensiliudPalladiumJuftitia

excipit,qusequamvis in

Decalogo ubertim

expona-

tur,tämen deejus virtüte

verboiolomodo dicemus,

naftiqüe in c.uiiis

Refp. confervanfibus fsepius

com-

iiiefidata> qüamala

exulant, bona fuccedünt; quin

imo ca iine, id quod eil^,

effe deiinit, nilque laude

dignum

efficitur; fed latrociniis fcatet, quandoqui-

dem etiam/eorunypäbulo laecati, ncc

vivere poflunt

iine ejus particula ^,

quod prazvidens Lycurgus

^,

ftatuta quatdam in Spartanorum civitate tanquam

ex prxcepto

Apollinis,

ut

tcedium confuefcendi

me-

ht'lufimm religionüvinceret, A,

folerter fanxit: Imperatoris

proinde digna ^vox,

Tmperatori Majeßatem

^non

fo-

lum armis decoratam\ fed etiam legibus operiere arma- fAiZußian. tam ejfe, fi: nimirum

/Eqmtatü

vigore ,

Roma fc,

rnproe.in-

remquepubl.

curando locupleüata fuit inpace\ uti

y"s*Uuß °'°d-

^{ln vi}

Hac ütique fcntentia prsefentis ar-

cat. gumentinatura

fuo modo adambratar, quod nobis probaturdeclarationeinfranotata: Primvim habita

nominisincrementiratione.

IV. Defcendit ab increfco Incrementum,cujus

vocis

prasfixa praepofitio

In

aliquid apponit; redditur

itaqueutau&io,augmentum, accemo,

amplificatio,

quibus vocabulis & qnantitas &

qualitas ipfa de-

ftgnatur, cum

hanc

non

inepte exprimere vidcatur

barbara quantumvis

Politicorum

vox

Melioratio♦

Defcript.in- V. Reipnblicje Incrementum

eft,

quo

redditur il¬

lamagna&

potensddeft

populofa&

locuples

©tltf

©tlffrUttb &cjt Xcfcf)/ £,idcöhocpotiflimum refpicic

ucres publica juftis^titulis, quos fumusrecognituri,

fncyCpl0}13'

perfedionis frudumhaudfpernendum dornt Scforü

°'P'

fentiat,repetatque.

VII- In aliis, quibus augeridebet Refp., eftpo-

puli mulciplicatio ^necinfima ^, quae

aufpicatomatri-^/,Mm*

raonioinftituta perpetuamconfert gloriam; verüm pccuniarnm cumulus maximus facilé abripitur vel confumiturjquareAdrianusfemallehominum>quam pecuniarum copiaampliare imperium,pronunciavitj conjugiisenimlegitimis, caftitas,vagälibidine^coer-

cita, fände fovetur, _eoque optimé civium viribus profpicitur, quiterram, artes Scoperavariaex erce-

bunt, _quocundapace, belloque in falvo exiftant,

adeoque

generis humani perpetuitas,feria ftirpispe- riodo,alfcrvatur,ut,quimorte aut^marteocciderint,

mulierumfoecunditatefuppieantur. Ubi prodeft,ne

fraude, incuriave fiant abortus Sc immaturxnuptix feftincntur, _{fed apto} utrisque temporecoptrahan-

tur,fcilicet fera fitjuvenumVenus, qua aliflaturam,

alivires, nervofque confirmari prifci interpretabantur

Ger-mani,«i com de^cxtero _magnaxtatis difparitas,^0jctf.in fterilitatem,autmaleconformatam

foboIem,pIerum-com•debeL

queföleat caufan,ir.

^am\

VIII, Ut eö gratifis generationes hunianxpro-^i^oc™,

movcantur, ex ufu Reip. elfe videturoptimasper*p»dXtnop.

quamaflidué cuftodire familias: necnoninvediga-

lium,^muherum_atqueonerumimpofitione interdum&?.u.c.j.

rationemhabereeorum,quiprolem habentnumero-§- *2- famdebité_{proereatam ,} Sc maximé inbonum publi¬

cumcducatam, _quovjdelicethonoribus,

privilegiis, dignisq;

prxmiisafficiantur. Quoloco Alexander,

MJ.Z ' Sc

,r*/U.ii.Romani, ér, habucrint toAitW«#, facilé CX co

J.4.»•8- conftat2quod ccelibatiim, qui

rar.6 caitus, ignominia

f,Lipf.inL*'acmoj^sreprimerent,

r.exiilimantes

ejuscu

lt

ores,

aras& templa

dcorum deftruere,

ihq)åfvmm&natum

tral.Max.levernimtnis effe,v,nzmlifquantum

quidcm

poruerunr,

/.2.C.9.».i. cjeterosnuptiisprivare,

facratum

natura:

ordinem,

v,Lipf.Ef. familiamiciyitates,genus

denkphunianum finé

gene~

ratione haud_permanens,abolcre

annitebantur. I

ta

Romulusfuamin unumconglobatammanum,ultra

unius hominis statemiine _ope

foeminarumnondu-

taturam/artguratus,

Sabinarum virginum connubia,

<p,Liv.1.1, utfarigdinem & ^genus

mifceret, emagitavit, <p,

qua:

C'*-&9- tandem extorta, procreatione

liberörum

& mutua ] operumcommunicatione,

lsetas vires primordio Ur-

bis dcderunt.

IX. Promifcuum interim coitumvelmhiwpicw

noncordi eff^anerere, quamLamech primtim inVC-

xit,& poft diluvium^patres, carteroquinfandi,

fovö-

runt; veruminfiitutionidivinae,eruntDuoinCärnem

XiGen.i.-y.

unami

^x

omnino parendum eft

^>quam,

ecfi nefas fuit,

zi.&Matth.violaretempore

Pätriarcharumj

tarnencum

illis

pro-

15.V.1S.

pjtjlls|)CUSj exrigore

fux juftitiae, ob

certäs

caufas,

tumobjudiciierroremin providentia

fuae familise,^

di vina gloriac, agere

adeå noluit. Ut enim Apofloli

deleüabanturauditoribus admiraniibus dofåriham cohcej- fam,nonaviditateconfiquendalauåis^>

[edcbantatefemi-

nandaveritatis; Itapatres^non concupifcentia

perficienda dew'^r!]?' v0^uPtat^s

^>

fid Providentia propaganda fuccefsionü

^,

*vf>

i~ ulterius autem hoc

perfequi

non

fert

animus, nec

4o6.ex^fug'noftri ^ex

profeiTo inflituti? cft, fed hoc inci¬

denter tetigimus,

fcröpuiosc

in

id jamnoninqai-

X. Qui porto uxorem ut suercem permutabant iongé ab honeilate rcmotiTunt: Et Babyionioruin

coniuetudonarraturturp.is,pacientiuitbsros,cnnjugesqi

tumbofpilibusftuprocoire>modöpretium

flagitii

dar^etur,a:v,curt.i f.

ita Britannorum pelsima fuic ^, qui babebant uxoresC1, dem,duodenique inttr fecommunes &maximéfratrescum

jratribus&parentescumhberü, ^a, atqueinconvenienset,Caf.de beL lexCabadis R. Perf» fuit^omnes foeminaseffe com-GaL^'$'

munespermittens,ut refertex Procopio de bei. per-

2°5'

fico Schonb. ß. varsaminluper confuetudinem alio-ß^.poL

rum prorfas detcftabilem non attinet ulterius per-e-2-

ftringcre, uteft antiquorumAntropopbagorum y, In-y,p0i. rhg darum, Medorumy Aitiopum habentium matres 6c fbro-/ljC*4-de

Q 1 ^. , rer.Iuvent.

res inmatnmonio 6cc. quorum omnium moremde- & ^iex,

texiße, eil confutafle. Ferrarienßs

XI. Cseterum, ad illud redeamus ^, quod6cbono z' populi 6c humanitati magis defervit: nimirum ma-

gifiratus

inprognatos éparentibuspauperrimis,me-

morgrata:Deo liberalitatis, ex publico velfuo cro-

gaturuseft fumptum neceflarium, quo artes,aliamve operampatria: praebeant adultiores faéln

XII. Cumpariter cavendum eft, ^ne avita_prpge-

nitorumvirtus,_qua:bonis ineft, perIac adulcerinum

amittatur; fed matres teneram eorum xtatem pro¬

priofuccb,animaliaRationecarentiafcquentes,enu-

triant. Quod Germanorum fceminas olim fervafle

oftendit Tacitus,£ßia, dicens, quemquemäterübenbusS",Demorib»

alit,^necanciliisnecnutricibus delegatar. Certé lauda- Cerm°

bile,_matrequedignum eft,itaquenec hodie habebi- turindecorum, utprolis luxnutrix bat,_qua:faftaefl

mäter 5 quod fecus 6c frequentius, eoquepejus,con-

tingit,cum

infans

nutricicuidamneccorporelalubri

B nec

necmoribus intcgris committatur ad alendum quo morbum aut mores imbibit pravos, quoruminfuper

licentia magnam facitrerum ja<fturam, intcrdum &

vita?:Tiberius ab EbriofaiplemetEbriofusfa&us eft:

Caligula ab improba incompofitos, quos fubindemi-

litaris favor firmavit, ^mores infuxit, quales inme-

liores raro mutarifolent,Ita Poeta : e,

i, H_EP'lo°ort.1.1. JSlaturamexpellasfurca: tarnen usque recurret, Et malaperrumpetfurtimfaßidiaVtUrix.

Cumprxterea nonvenuftatis causa,fed necefsitatis,

fexui ftemineo, utfuos aleret foetus, geminas ^mam¬

mas Deus & natura dedit: Quemadmodum Favori-

t'Llb.u.c. nus apud Gellium poftillum Erafmus Roterod:

i- y]affatim difquirunt. Verum tarnen hoc nutricatio-

M>/ncoiioq.njs onuspericulosé interdum puerpcrisimponiturfc.

1mr*'

scgris & alimentoimparibus, quodtumaliiscorpore

&animomagis valetibusmandariconfultius videtur.

Intmunitatis XI1E Sivero triftiorFortunaRemp. beilo,pcfte5

& Libertatisfamc_i aliov€ cafu duriteraftlixerit, vel fi lila, loca

coaccsJio.

jncuitacxcolere, quibus perfeeftimpar, annitatur,

nondubitabitimmunitatem atquelibertatem exteris

offerre^, quomodo alle&i non raro fedes figuntper- petuas: atqueadeo Iaborando, sedificando,navigan-

do Rempubl. celebriorem ^, ditioremque reddunt.

Quantumn. Romana civitashaclegecrevit,incredi-

bilcmemoraru eft. Sic nofter Rex g. m. GusTa-

Uns Magnus germanos tyrannide preflos ho- fpirio & fede excepit, utillcs fibi

obftringcret,

aut

in arte& mcrcaturafirmaiet.

XilL Caveat autem Refp. ne, nimiümglobn ci-

viumadau&o, _arque mediocritatis forma negle&a,

morbum intus,_quointereat,fibiparet: cujus

docu-

• -

men-

mentum in aliis Romanadedifle crcditur, qua: far- piiis iuo cum

damno didicit multitudinem nimiam

noctre,modicam

prodelfe.

Non

fecus

^ac

navigium

excedens modum,inhabileeft; lta Refp. magnitu-

dine ^, quamtemperare

nefcit, laborans, ni colonia?,

quaexoneretur^, locus

commodus adiit, vix regimini

paret, quinoriatur

legum violatio, ordinis confufio,

infolens lui fiducia, ieditio, _contemptus& autho-

ritatis diminutio, cujus comes imperiiprivatio

efte

conlolet.

XV.Ne in otioluxurient,vitioquecorrumpantur pe&oramor

talium

^,terram,qu#

lxtas

opes

feret, Q\-^rofum'

colendamtenent, cujus operaquo

laboriofior eft,

eo fru&uofior, utnecetfariamindefupelle&ilempubli¬

ce,privatimqne repetant:

Proindé

non

injuria cele-

braturomnium artiummater & nucrix, nam gcneri

humanocunda, _quae ad communemvitam

necefTa-

riafunt, probet: corpus

alit

cumpanem

confert ,id-

quetegit,cum

linum profert: fimulq; caeteris anima-

libus

pabulafuppeditat,quor.um inde

numeruscumu-

latiCisaccrefcit; Terra?itaq;cukuräceftante

bonum

alioquin

folum ftenlelciti (qtiemadmodum arbores

incuriäftunt

infrugiferx) undehomb

^,pecora

& ani-

maliareliquamalum

qualecunqj experiantur fuum.

XVI. Hinc patet Remp.

fine agricolis

atqueco-

rumopera

nullam feliciter conftftere: Ex his milites,

pacis

bcllique fulcra

^,

& laboriofi artifices

prove- ^.

niunt: qui

feil: opibus indiget

^, curam

habiturus JJas:

eftpingüisagri,

exemplo Furii Creftni,ö, quod Ger-l

C<ef.com.

mani contempferunt antiqui, magis

latrociniorum,^^ö^

bellique

Cupidi

j1,

haud perpendentes rufticam illam 6'

yium,pmimoni«* diligentia& jußttia eße Magißram,

k,

S

B 2 cte-

etenimcorum terra aut fylvishorrida, autpaludibus

foedaerat, cujus afperitas tandem penfata fuitcurä

de iaboreimpröbo, ita utpoftmodoiveverint vitem

putareSc olivam ferere, eamque hortis, gramine &

copiaframertti Ixte implere ^, cum ante,iicut

di&um

eft,turpiusipfis

videretur

arareterrarnÖ anntimexpe*

Hare,_quam

vocareboßes

& vulnsra mereri, quinpigrum Ö1

Aid.Tac. deinersfudoreacquirere, quod[anguineparanpotuit.A.

mn.Germ. XVII.

Q^uo

malo noftra patria laborabat, cujus

facies, ßpriieam refpexerimüs, tetra manfit $ qux Deigratiåabomni lui partenunc

melior eft,

magis fedulo _agrorum

cultu

Sc

exciiione Sylvarum exeui-

tior, quxiargos

ufus prxbent

eibo

coquendo,ad-

parando

nitro,xdibus ftruendis, fabricandis navibus,

nobili cinerisgeneri,

diäo, conficicn-

do, metaliisqueparandisinierviunt, ^quaeterra

beut-

finitateßne nundinatione acquiruntur,ut tnnoxiireddus:

ndmqüe

aurumper

bella

^queerere,

nefivs eß

^,*per

tnaria,

peri-

cutum_s perfalßtates,opprobrium; in fuaverbnatura,ju- caf- ßitia,fjL; Quorum feré omnium

Majores noftri

igna-

de^na'2"

r*' aut artc

& ßudio hociegnes,

non

ita curabanf

%lm.L"Urg'

utiliores fylvas

efftorefeere

Sc

reliquas ufibüs fuis

tradere, quodalias curare

Rcfp. debet utfelkior fit,

ViVirg. etenim utPoetaait,f,

Geor.1.^.40. Venfos & varium ccelipradifeere morem Curafit,aepatrioscultusque habitusque locorum:

' Etquidqwquc ferat regio^&quidquaque

rßsufep.,,

^.•

Nec orriittenaum,fi fit _{opus, ut}paluaes cxficc^ntur,

& aqux, proptermercium

adve&ionem,

educ-antqr.

Quibus conftat

quod

non aliacausamagis,quam

ob

fterilitatemfrugum,

Sveci#

noftri veteres patria

fua

exierint Sc bopuloias Lfecerint alibi colonias,; loca '"ferti-

fcrtiliora,A/lam,Gra'ciam,

Hifpaniam, Italiam, alias-

que terras cultiores petentes.

XV I II. Hoc agriculturs

ftudio dele&ati funt

Reges, virique per

orbem

terrarum

Eminentiflimi,

hoc celebratur Hercules, hoc Cyrus, hoc Attalas ^, Scipio, Curius Cincinatus

aiiique,

^quorum

nomina

libenter prstereo in hoc tam artats dilfertationis tranfcurfu,quiahiftoris

pafsimreferunt,&

qui in

illis

valet maxim}, Tullius o Polyd. Virg. i. Sc ex his£ rat.Max.

Lipfius. Hilceitaque

diåis concludimus hunc titu-/ 8-

lum, quiade eodo&iorum libri extant

multi, & In-

lignis I.4. Se C. Coleri, «reoque

liberé profitemur

re-^wi,hc.udt Äifsimumlolicultum neceffarium, eiqueoperspre-wwä.

tium in rei familiaris Sc publica: commodum maxi-? llb'z-de

- , " ^{. ... r} Confi.c 1.&

mumiuturum,usqueadeo.utex minimoimperioet- in Oecon

hciatur fummum ,ex tenuiagris,

urbibus florentiffi-

Germ.fcript.

mum , utCicero deRomano teftatuseft.1

tirfnTi

¹⁸

XIX. Sequitur ut debitam

sdium conftitutiQ-cV/^Vw»l

nem,quåespimus

brevitate,perluftremus,ubi Luxuria

ttbb.

Sc turpitudo

abefTe debet:

Heec namque,

qualis de^™5'^*

Tartarorumtuguriismemoratur,

poftelorem dedeco-

^Cm„

rat, uti illaenervat, exhauritque; Ei itaque

divkixßitmo,

ludibrio fuht,quieaspotius peromnes

sdium

angu- los dilsipat, inque

fdlgentia

te<fta

irrogat,

^quam

hoc

agit, ut per eas

feipfum vifendum pracbeat; Ns

turpc

eftsdificareutvilla^ccenamqusrat,&

fundus villam:

Hihc enim videtur femper ifte vi<fturus ^,

comedere^

^,

qiiåfiåkerödie moriturus.

Quo

nominetaxatür

Lu-

theat.

cullus Rom. quod, excifomonte,

juxta Neapolim ad/;«>"

/M37.

pifcium receptacula, ^u majore

impendio

quam

villam

sdificans \

Euripum&mariaadmifit

<p

unde Xerxes

TogatüSaPompejo

Magno

^nuneupatus

eft,£. Confi-/ra.c.33.

B J

mili

milinotaplures alii

perftringi pofTunt, indiesque

vl-

funtur limites (üx conditionis excedcntes ; tenenda igiturcvujuir^ciyUYbis ornamentum,«£videatur,quid de-

ceat: ubi opus ejiinge nio,ut quü/llaminvenidi'. uju utCo-

.

G ph-i

gnofcat: ludicio

^ut

feligat,\f

^.

Quare

prudentia xdifi-

in nmmJ.6ca.iHis plus ^quam pccunia oltcndi debet, ut domus

sfrchit.c. z.Domino honeftetur.

a' XX.Stru&uras indefeniionemautpubl. decorum erigendas, ii fieri poflitex co&iii laterculo velfe&o lapide, prudentes judicant,propterincendii& interi-

tus cafum,atque exemplo Neronis, quiurbeex parte incenia, ades quafdam Albino, Sabinoque Saxo,quo

igni impervia forent, folidarimandavit; Domorum

vero altitudo, cum debita eft,egregiéccmmendatur,

dc reliquaomnia utiliter

adornatjÉgregia

in Ducatu

Bavaria eiTe fcribitur:Acpulchramolim Roma,dum privatorumdomus ad60. pedesexfurgerent/ortéob

ruinarum difcrimen , fumptusexitiofos, luminis dc

0 m Exctr- acris interceptionem/uoeai&oadornavitImperator

nd^devit.

Trajanus,Ä>. Hincfit,utlibenterplureseö_congregen-

imper.p.m. tur, potiusque habitenc, ubi adificiameliusfuntex-

truda.

XXI. Incivicis adibus, ornatus& utilitas grata funt,quahinc inde difperiis minimé habentur; co-

gnitio enim vicinorum, ^utcateranontangam ,atque amicaconverfatioiisimpeditur,& moraexpediendis negotiis tadiofa injici^turj Quod etil incendium ^ex improvifo fubortum facilius, intcrvallo locorum fa-

&o,extingui poteft^ idtarnen bajulis& inftrumentis

ad ididoneis dc velocioreaccurfu,

adiumque

dellru-

éfionepromptius

diflipabitur

avicinis, dum fuampa- riterremagi, ardenteproximi pariete, fenferin^t.

XXII. Publica _quoquedomiciliautftruantur&

refté curentur, neeeile eft. Ejusmodi lunt: Arma-

mentaria,é quibus arma,belliqueinftrumenta depro-"

lüentur, cum res ita

pofiuler,

quäleRegisHifchix,

& Romae fuit ß : Templa, ut

Hierofolymitanum

bw.

Salomoni _{y, cura: erat :} Granaria ^, ut

Jolephi

fuir, &c. De Romanorum non loquar, apud quos^Gen.+i.

/Eåiles Cereales annonat cuftodcs fuere , e, quales

47'^4b'

Caflii,Manlii& Grachi atate^;Quandoq, necinter-

\f lGrm.

termiflum fuitVeipatiani& Severi tcmporibus,quo-in Lib.mnd.

rum/wrpoftfuum difceffum , populo frumentum

ai-^0f-de^nt'

fervatum adeo multumreliquit, quo perfeptennium

alipofiet: Bibliothecae, qualem. Matthias Corvinus

urbui^mtib.

UngarinRexhabuitornatillimam ^»: „/Erariapublica,PoL Germ.

utRegis llifchia,Ö,& RomanaCivitatis

erat,i:Scho-^^°3'c'8*

la:Balnea tarn gratuitaquammeritoriautRomae:Cu-$ 2parai.

riae: Diverforiaatque illuftriumCollegia, & caetera 3 *7.

cujuscunque ordinis ^proreinecefbtate^acloci condi-1 Freg^j»

tione, _qua;Civitates & incolas commendant, proutiny'trrtm varié conlpiciuntur,fimulque ab AuthoribusTHoma/ /».33z. &

Fregio,^y>)8c Heidero,A, aliisquerecenfentur & cir- Cu't-PhiL

.1 1 xinOrat. de

cumfcribuntur, _{^-nt p^om «}

XXI11 Quemadmodum debiti laboris eft ejus-W- *»fine tnodi & aiiaadificiaftatuere,collapfaque reftaurare; •fnt'fu<e liff'

1 • • n J-- / -io annotata.

Ita nec minoris ltudii, utiumptus openbus & opera*. ^c 4 de^

fumptibus

refpondeant, nefacies domorum

^{ambirio- acdd.}

fam vanitatemmagisquamlaetam utilitatem referat,sxt-t'610'#*'

ittrnm pronunciamqs5vix proinde^carent reprehen-

fione

Regum Pyramides iEgyptiori

m,nonfne am- birione& faculratumpiofulaoftentarione,cum Suc-pf/

cefibrumincommodo,in ufum fepulchrorum prorfusclz-

condita,quod plenéPlinius^loiephusv,öc alii multi

\pdpntc'

alfe- '

aflerunt; Illuftrium enimvirornm ingenia 8c popu- lusotiofusingratiori,utiiiorivenegodo exerceripo-

tuerunt. Cxterum, hoc utcunque cettimatunifuerit

haudinmagno

verfatur difcrimine,

homines ecenim

hocfeculo agentes

ejusmodi

monftroia, utitadicam,

miracularcformidant, ^ac curandis negotiis aliis di-

ftentiimitaridetre&ant. Antiquarum pyramidumin iEgypto

vettigiahodieque

extant, qua:pulchré civis

I quiaamLipfienlis

depinxit,

/peljjt:tcc(j XXIV. Quis dubitabit

propter

belli fubita, 8(

17jün.C'J Wi

ejus vimaptiusarcendam, fervatåtarnenloci tttusque

natura,momiacontinuataftatuere? habentenimbe- flix fualuttra;Itanefrequentes domusfuamunimen-

ta? Numautemdiffuflorafumprobaturus, damnatu-

rusve ?pendet^resfub judicio ancipiti: De Babylonc

358» ftadiorum moenia in ambitu ampleåenteacce-

0Curt./.j.i.pimus,e-.Etfuisin

belloincolis

cåalimenta fuå ipfius

facunditatefubminiftrafle;fed,quamvislatisrationis inhocfaélo proeuldubioelfe videatur; hbentius ^ta¬

rnen terrae eulturam relinquendam ruftica? _genti

di-

feupio,^qua cives cito

diftrahuntur

inurbiscurammi¬

nus intentidebitam, öcmodicaequidempomoeriafae- pius funt

praeftantiora.

Mercatura. XXV. Platocumfummaprudentia, dixitRemp*

cxmedico 8cmedicominimé formandam;fed^ex me-

dico 8c Agricola,quo

diverfa

hominumgenerainclu-

fiflcvidetur: in quorum numerofuntquiftudiofépi-

fcantur 8c navigant;Probi fanémercatoresmercium

curasgerere

debent

exportanto

fuperfluas,

reportan- do neceiTarias, unde optimum mercandi

fundamen-

tum eluceat, nam hi

srAn*

sr Annonceprofint,

portentfrumenta,penusque.

^{^}Hor#. /.i:

Uta. iVöwmareeßgenerofcefertileteßce; JEp 16.

Sic,nonomnem

frugem

^neque arboremomni inagro

aHort-L

z°

reperire potes,cr,

quod teftatum

facitVirgilius Maro

***'

1 Necveroterraferreomnes omniapojfunt:

Et alibi Hicfegetes: tllic veniuntfelicius ^uva„ Irhg.Geon

v Arbor^etfietusalibiatqueinjußavirefcunt

^z.p.6i.

gramma

" 5t

XXVI. Quare ufusmercacurz tamcelebrisinre-

publ.ob pulcherrima fua dona habetur, utnonfitre-

gnum,provinciaautpopulus,quiignoratejus defeéhi

humanuni genus haud commodévivere

poffe,

<p:

in^

^ßod

plurimis bonis vinum, %&Jalem \fs optima vitaecon-j(ep.i.f^c.s.

dimentaproduco,utfilentio involvamcxtera: fami-y Iudic.

liaritatem, _quam paritfaepe intcr pnncipes, peritiam ^

x3*

&gratise communionem,quamconciliate fölet;

unde^Q f*re' 9'

noninjuria falutantur mercatores jufti, pedes corporis

Volitici a quia& ope eorum Urbes & impcria identi-«r0/c/:/.4:

dem adfummum furrexerunt bonisopimis ditata. ^Kep. c.7, XXVII. Hiipfiquo opulentiores, juxtaquemo-

dum plures, eo acriores

ejusdem

civitatis

defenfores

exiftunt, indeque tutiores;

fiquidem

illa civitds,

funt

NatalisComitis verba,_quas integra hic apponere

li-

betiin _quam opesadpaucos

confluxerint, magis eß viribus

hoßiumexPofta,quiapraeterinvidiam G?

inteßina odiay plu~

rimum differtpuvnarepro ahenis (3profuis

facultatibus,

cum omnesßntpropria utihtatis proprii

defenfores, fegnes

aliorum,nemoqutpatriamfuam

exißimet,

in^qua

nihilba-

^{A^;}

beutplus bonorum _quam exteri, ^a. 1.8 c.3.de XXVIII. TametfiMercuriihoftes, mercaturam^™"**

virrtutis Inimicam,obpromifcuum ejus commeatum civeslanguefcere,immodicis divitiis

diffluere,eorum-

C que

que mores corrumpi,

dicant

jetenim homintim volun*

tci/s rerum illaDomina,multas res mans dsßderat,quam ßGm.

iei^JUnt ueceßariie, ß

quo

fit,

ut

exiguas

plerumque res

Ca

C.11./14. Z

rius, ^quam

necefTe efl

,

colantur

;

Eapropter

an-

tiquiGermani, Belgs: & Nervas,^ynihilvini, reliqua-

y c#f. in rumque rerumadluxuriam pertinentium inferrilive-

Gal

febf'

r*nt'rat*'

llomincs

Per

^XC a<^ ia^orem ferendum

re-

&nb.'z.

*4'

mollefcere aceffceminari,& virtutem eorumremitti;

quod quidemverum, proh dolor, interdumefh Nun-

quam tarnen deflderatifsimus mercandi ufus, inter-

ventuabufus tollicur,cum & hicin cccterisrebus fiepe

adcfleconfvevit. Casteroquinnecoptimasresforent

uüiles: necDodrina, Magiftratusvelmedicina ^{; ne-}

naoquedubitat ignem & aquam, linequibus nulla fit

vita, quin imo lolem ål lunam prascipua

fydera

ali- quando ^nocere.

XXIX. Permagni intereft,ut,ad evitandahxc ma¬

la,adcurati adfintinfpedores adMagiftratum illa de-

laturi, ne unonomine omnes civesmaleaudiantj _atq$

hocdifpicienduraeft,ne frumentumin damnum_pro¬

priumtemeré efferatur, nequc lana, Ünum,metallum

non elaborata; multaenimpecunialiinccoiligitur>&

Artificum numerus ejusmodi invitamentis cum ufu augebitur, quo onera & commoda publica facilius

leventur,cum cnim optima iliorum artiliciadedice-

rintincolse, ßc_quoqueperegrinadefinunt mirari uti-

licatis decus _aequeauepti,

£Gm. 1.%> XXX Permutatiopemrerumantiquiflimumhaud

c.iz.§.yde dubié commcrcii_genus, $ tanti asftimävitPljnius, ^s

cx

hjf 'r^/poi

l1t °Ptaret intotum abdicareaurumßacram famem>

i.e.6. J quantum,ait,felicioricevo, cum resipfepermutabaniur in-

e/.33.c.i. texfe? ficutTrojmis lemporibusfaüitatum^,Homerocredi

#-at-

conve-

convenit, ita Lycurgus

Sparcanorum

Legislator fin

gulanonpecunia emi;

led compenfatione mercium voluit

*• Il»_J

£quanquam

hxc

natura:

convenientior habetur

,• ta¬

rnen necfuocaretfundamentocommercium,nummo

prxfenti

inftitucum, compendiolo illo ad faciiiorem

^efie&um

inftrunientp

^{, quo} namque communis

illa

beatitudo, prxpedita Mc permutatione rerumpro- pter locorum

diftantiamrerum varietatem

aut

indi-

gentiam,perennat,

XXXI. Verummonopolia, ^utuc

adferta,

aut im- probata varié fuerint; inter omnesinterim convenit,

quibus

Talus civitatiscuraeeft,

commodum

privatum

prx publico

rcmittendum: Quia illud

in unius aut

paucorum, hocinomnium ufu

confiftit. In illis

itaq;

monopoliis iniquitas fumma

refidet,

qusepropter

hi¬

erumprivatumflatuta funt, cumeorum

confcii, qui

täliainftituunt, fecretaconventione conjurentmer-

ces fe folumcoémpturos^,neminoris quamhxcpra:-»

flituic,fedcariorisveneant, Tub fummå vidolicettam ementisquam vendentis alterius inopiå: Hoc

dolo

&

fuo & univerfo ordini humanoiniquifsimi habentur

fimiles: Uli, quia.parijure,

periculisque defungiin-

terdum tenentur: Huic,quia vita:fubfidia plurisven- dendopernegant, quo

ipfo vitam ipfam adimire fub-

doléfatagunt:

Ejusmodi monopoliorum fpecies

tot

ab iplisinveniuntur , quot

funt in

eorum

pe&oribus

latebra:. Cxtera veroandamnentur, rationes,_qua:

fuadentvideo,numfequar,mente mecum

altius

rc- volvo, tolerantur multa in humanis reb. ^{qua: pene}

noneflentferenda,feruntur alteriuscaufå: Hxcitaq;

monppolia, qua:

å Magiftratu gravioribus de caufis

funtperaiifia,

fi

non

ob aliud, certé ob authoritatem

ejus,licitacenferi dsbent*

MEMBRVM SECVNDVM.

T H E S. I.

Conciliantur Ha<ftenus,qu£internosaugendi modos^concernerc

quoque in- polfenc,juxcaformampropofiti protulimus,nunc ex-

ZlnTpV**

ternos

brevias adumbraturi

^, quo

i förlitan

gratuis.

éritj iis autcmpotius carebit Refp.benéconftituta,

quam deillis flt lollicitaincrementis,_quxextraReip.

terminos acquiri folent ^, nam optima adminiftratio Reip. propriofuofruduper fe gratiusrependerevifa eftejusmodi incrementa ^, ita quondamfines imperii

viuß l.i. tuen quam

proferre

tutius ^, v\\ nec

prudentum

vox

e. 1.3. contemnenda, vid. anguftos fines opulentiå ^, fertili-

tate, bonis moribus &legibus debitis auftos ^, quam maximoimperio dilatatos, fovendoselfe; prxgrave

enim imperium pericalofum elfe docuit omnis fere

S Curt.1.4 hiftoria, & Darii legatus-9-ad Alex. ^tam å parte fui

c. 11. Regisquamipfius Alexandri; tutior proindeeapoten-

1 val. Max.tta> ePt(? viribusfuis moium imponit,e,quia aliis ^{eo non}

L_4.1.ext.s. tam lufpe&aeftjCummaximaautvires intus,utfer-

rumrubigoobtriverit, ^autalienocafu occideric:Ma-

j

joris licet fapientiae eft

,

virtutisq;

rarse

provinciam

^retu

c.17

°&*iX

^mretluam

facere>

*> attamenimperiifines nonminus,

c.iz. pofcente ita fato, cumvel lineMartis juvamine

pofi

funt quandoque extendi.

Matrim-

Sine bello

^: cum princepsuxorein matrimo-

mum. nium Fe&a,imperiumtotum, ejusquepartemillorum

confenfu ,'quoshxccnra tangir, ^per docemacquint:

Hoc titulo Seleucus Callinicus a Mithridate Phry- giam majorem

indcptus

eft, ut & alii multi, quorom

?lik.38.⁵ c.5.

nonm,fios in Oratione Mithridatis habet luftinus,

A,

hic Exemplamulta cumulare non opus eft, quar

ab-

undc habent omnes fcrmépoliticorum& hiftorico-

rum libri.

III. Poteft & Reip. terminus augcri, juftå

lege

interpofitå,cumterrx

commoditas, vel quodam

^{con- contrafam.}

tra&u, alterius dominiocedit: QuemadmodumPo¬

tentin Regis

Phoenicum

Hirami

amplum dedit

in-

crementum in regnoiuö

magnificentia Salomonis,

åquoviginti

urbiSus donabatur.

IV. VelJure Teftamenti, quo impcria

alicno

re-

liåafuiflenotum eft,de_quojuvabitunum,in rei veri-rejtamentum

tatem, exemplum adducere,quod Romanaomnium

ditifiimaadhibet hiftoria: PopulusenimRom. bono¬

rum AttaiiRegisdefun&i hxres

fa<ftus,eoque fub

no¬

mineAilx_compos fuit ⁵ilcFlorus ^/*; aditahceriditate, { ^ ^

provinciam,populm non

quidem b ello,

non

armis ,fed {£>/,.'p*t.

quod aquim,

11ßamenti

jure

retinebat.

l.i.c.

V. Ultimo denique loco, de Rerump.

tranflatio-c<eun ä/"*

ne,bellipotentia

dicendum reftat,

quat

fere

^per

univerla sevi tempora eminuit, liquidem impeni &

divitiarumcupido ultro citroque

vacillat,

nunquam

quiefcit, ea

qüamdiu homines infedi funt, pacis

a- mantibuSjinjuriam accelerando,

negotium faceflunt,

nonnunquamobtentu juftaecaufe.

VI. Quicunque igitur

iniquilEmis ejus ftimulis

lufittm deni- infeftantur,emendatione nequicquam tentata ^,quis

bellum'

inficiasibit,quin licitéfe,luaqueomnium primo

de-

fendant? Et fi fortunaadlpiret, firaåis hoftium viri'

bus ac pertinaciå

jtributajufté

imponant in

dicam,

fumptuumqoeerrogarionem;

Eosqueregni parte,vel

integro,^cum aiiterres neqlit

componi, privent qui

fafti^Amtvi<ftores,• Namamittere fua noninjufté is

incipit, qui alios injufté laelit, v. de^dm.Kom

C ₃ VII.

De