disseätatio juridica;

Q

Q. S.

F.

F

disseätatio juridica;

De

EXCEPTIONIBUS,

Cujus

PARTICULAM PR1MAM ,

SUFFRAGANTE CONSÜLT. FAC JURID.

IN ILLUSTRI ACADEMFA UPSAUENSI,

SUB PRÄSIDIO

VIRt CO NSU LTl

DN. D. JOHANNIS ERICI

FI CK,

JuRispRUD. Pract PROFESS. Reo.

Facult. Jurid. H.T. DECåNI,

ERUDITORUM CENSUR/E PLACIDE DEFERT

ALUMNUS REGIUS,

HENR1CUS FROSTERUS,

WADSTENO-O-GOTHUS.

IN AUDIT. CAR. MAJ. ADDIEM

XIV. JUNII

ANNI MDCCLHI.

HORIS ANTE MER1DIEM

UPS A L I iE,

Exo. L. M.

HÖJER,

Reg. Ae»d. Typogr.

f

KONGL.

Tro-MAN och LANDSHÖFDINGE

öfwer Nerike och Vermelands Lahn,

Samt

RIDDARE och

COMMENDEUR

af Konpl. Mai:ts Nordltjerns Orden, HÖGVÄLBORNEBARON,

FL* NILS REUTERHOLM.

KONGL.

Tro MAN och

OFVERSTE

Vid Skaraborgs Infanterie Regemente, SamtRlDDARE-af Kongl. Maj:ts Svårds-ORDEN^?

HÖGVÅLBORNE BARON,

Hrr CARL

von OTTER.

HÖG

^'Och

WÅL-

hrlåm,

NÅDIGE

HERRAR, art E-

lilla

infigt

jag

åger

i Lag!ar

enhet

en.

Den med•

KÖNGL.

MA

JAS

Tro-MAN och ÖF ^V ERS TE,

Same

R I DD ARE

af Konrrf Maj:ts Svärds Orden,

HÖOVÅLPORNE BARON,

Herr GUSTAF

LEJONHUFWUD.

KONGL.

MAJAS

Tro-TJÄNARE och MAJOR,

Samt RIDDARE af Kongl. iviaj:ts Svårds-orden,

VÄLBORNE HERRE,

Herr ALEXANDER

T H A M.

BORNE HERRAR,

DRE

.lyfände Namn, vågar utßra forßlingen af den

födda drift och

befynnerliga karlek ff Sjelfve hyfen

for

för

vBterlek

^,

famt den nai f plagen bemöta defs id~

milda omdöme. Men vore jag (a

olycklig,

att

jg

att förfeelfen en

daß

^har

flat

^{it af ett}

menlöfl

^uppfat,

många välgärningar jag flere är af fä höga

^,

Gynna.

alla

upräkna

^,

är

for mig

fä omöjeligt, fem det

vo»

gulne; eller

trot att

Edar vilja

vore

benägnare till

ra allom godt. Fortfaren

HÖG-ocb WÅLBORNE

ka i Edart b fkydd. Min

bnfkan är dä

vunnen,

Juckmngar tji

Alimagten? för Eder beflmdiga väl-

åeks torde kunna

yifa} med bvad djup vördnad%

NÅDIGE

ED

allraödmju-

^j-

HENKIC

käre"med, ßrßkra mig om EDER

hhga

ynneft och

lår med

åarogo

mig

EDER onåd, blir det

min

trbfl,

ett₅ efter

fbrmågan

^, vi/a

någon årkånfla

,

for de

re fått, h/ver önfkan,

fågna mig

ut

af. An dem

te

enfaldigt

att

tankat det de dermed blefvo ved

er¬

at t hora egit

ber

^{om^}

ån

utan

Jmkker ädelmodigt gb*

HERRAR, att vidare, med

vanlig nåd

taga min

lyc*

fom {kall fördubbla min

plikt,

att

/anda

trogna

gång under

^en

lång lefnach då båttre tilfålk fram*

jag

lefver,

HERRAR,

ER

kafte tjånarC

frosterus.

MONSIEUR,

SI caßon, j'oiibliois

_que

Je ^vous Vous fel

vous

Icker a difpofez ccttc oc-

^a

donner au

public

une eclatante _epreuve de votre favoir dans la

Jurisprudence* Se

I de

temoigner la

^{part que}

je

prens

ä

nos \ ifiteréts _>

je

ne

lerois point

^content

de

siriöi

méne.

Et

puisque

lila

plante

ne peut

expritticr les fentiments

de mon cceur

& les fincercs

fouhaits,

_que

je fais

pour

vous,

je fuis

neanmoins äüure, que

Vous en étes _{convaincu. Si l'e}vettern ent

repond

_rien a altes voeux ,

il

ne manquera

a vos

defirs,

ni toute forte de _pro-

fperités: &

vous trouverez ,

qu'il n'y

a

perionne qui fouhaite plus fincerement

votre bonheur _que

celui, qui cft, öc

fera fans cede

MONSIEUR

Votre tres obttflfant ferviteur

SEBASTIEN LEJONHUFWUD.

PROéMIUM.

.e fuaque

defendere

non

modo

^nori

veticum, fed injunQ:um potius o- mnibus eft atque praxeptum. In-

dicat hoc amor ille tenerrimus, a

DEO cuivismortalium inditus,quo, ad mala evitanda & bona ample&enda, compelli-

mur. Gloria divina, ceu creationis ultimus

finis,

id quoque

poftulat;

ut,

iis,

quas

noftra funt, le-

gitime retentis,

debita

eorum

fruitione nobis adpa-

reat, quantis verum

omnium Au ti

or

perfettionibus

re- fplendeat,

CANZIUS

in

Jurispmd. Civ. D. Puhl.

p.

rn. 127, illisque ita

perpenfis, occafionem habea-

mus Eum devenerandi & fummo profequendi ho-

nore. Pro vario autem hominis ftatu, varius quo- que eft modus fe

defendendi; qui enim

nos

ad

no- riri confervationem obligavit, jus quoque nobis

ad

media eo ducentia dedit, nimirum ad ordinaria ia

(latu ordinario, ad extraordinaria in

ftatu extraordi-

nario, & ad extrema denique in

(latu

extremae ne- ceffitatis. TREUER in Not. ad Lib. PUFFEND,

de O. H. & C. Illis itaque,

qui in civitate funt

^con-

A flituti %

s DE EXCEPTI0N1BUS.

ititutf,

fion

licet ad extraordinaria,

lie

dam ad

ex¬

trema quaevis, mox

provolare, &

pro

lnbitu vindi-

£hm fumere, quoties qnis

videretur

i Hos

injuria

affecifle; fed Judicis

debent implorare

opern,

Vel

in id5 ut Iis nmice & fine

ftrepitu

componi poffit*

omnes induftriaefux ^nervös intendere: Vtilius quip-

pe eft, ut

in proverbio habetur»

macre

concordtum

fingvt

quavis fententia* STRYKÜJS in lutroduB. ad

Pntc. Forenf, Ut verolids, inJudicium dedu£be,

vel compofitio vel decido eo melius procedat, or- do» a S;a R:a Majedate praefcriptus, in cauflis &

examinandis & dijudicändis & exfequendis, probe

eft obfervandus: iIIo enim negle&o a£ius evadic ir- ritus & omnia facile in pejus ruunc. Sed, cum ne¬

mo terteatur gratis

altorum

perferre

infulcus,

hinc injuriam, qni hoc modo retundere ^{canatur, certe}

non ed cnlpandns. EXCEPTIONES itaqoe, cum htiic fini inferviant,

pofftffiones

enim ^non folumper a- Biones CS interdi Ba pe tuntnr retinentur, ^verum Pxceniionihus etiam defenduntur, MiiLLERUS in Not. ad SynL C. STELI V. ^exevc♦ 4F; nemo non

Videt, dignas omnmo

efle

illas, quae adcuratiori penlTtentur lance. Opers de pretium

duximus;

in difncili hoc _argumento exiguas nodras perku¬

tan vires, certo perfvaf?, 13. L\ ^{, pro more} fuo, juveniles hos conatus in mcliorem interpretaturuni

efle partem.

J.

h

DE EXCEPTIONIBUS, I

$. I.

Exceptio, 3r»I«g<*. @w«c/3fif/3n qux in patrio jure paflim vocatur

minntlfal 8z a&iönis iibeüo contradiftingvi.

tor, in _gerrere nobis efi,

Ömnis allegatio,

qua quir,

ad fui defenftonem, utitur. Confr. CoIIeg. Mfer, Con- fult. D:ni Doä. 8z PKJESID. de Fund, ffurispr. Praß.

Diximus haec ingenere-, nam, attentius fi rem confi- deraverimus, patebit, Excepciones,in latiori fenfu

fuo _{aeeeptas, non} nunquani ab Aftore, seque ac

a Reo, legitime adferri pofte: Sic in foro Attor, re ita exigente, reefe ^movet Exceptionem fufpeäi Ju-

dicis I. Cap. XIII. 9t 33. Exceptionem Perronalis tompariiioms. §. L C. XVr. ib., Legitims impedimenti.

§. I. C. XU. 9t 33- Mandati deficientis vel injufficien-

tis. §. 4. 8z 7. Cap. XV. ib.ceteras. In fenfu autern

ftrifih'ori fumta ^vox exceptionis Ex^cluft0 ejus eft,quod

ab Aäore intenditur, 8z lic tantuni innuit

refpe&um

Rei, & quem ^, per varias ejus exceptiones ^, a£Ho,

maxime principalis inque judicio propofita, tandem

habitura^fit effedum, cfr. 3.8z.5. §.§. XIV. C. 9t33.

Congruit huic

deferiptio

^a TREUTLERO adhibi-

ta, cum dicit, iilam efle Conditienem, _qu<e niodo exi-

mit reum a damnatione, modo minuit damnationem.

Quod autem conditio fit nuneupata, exiftimant

npnnulli fa&um efle; vel propter veterem exce-

ptionum concipiendarum

modum,

^per varias ni-

mirum conditionis particulas, //, nift, extra quam ft, 8z reliqoas; vel quia, exceptione ^a

Prastore

im-

petrata, res in foro

agendse fufpendebantur;

^quse

A 2 con-

4 DE EXCEPTIONIBUS.

conditionis eft natura.

Sed dixifle fufficiat, illam

effe veram exceptionum

indolem,

nt

ad a&ionem

femper

fe habeant

tanquam

condiciones, TREUI-

LERUS p. m 225. omnemque

ideo exceptionem

heic loci a nobis accipi pro

demonftrata, vel fi

ma- vis, allegata

quadam Juris

^>

Faffi

^*

vel etiam Pro«

cejjus\

modificatione

ac

determinatio&e, cujus ope

rem iioftram defendimus legitime.

5, II.

Sed hunc preflorum

clype?im "atque" arietem,

quo non

modo ie fuaque optime defendunt, verum

adverfae partis quoque

intentio jure infringitur,

paulo

acihuc fi perpendamus adcurarius, & in tota

fua latitudine, ^tam variam ^porro

fiibit conftdera-

tiortem Exceptio, tamque

late accipitur,

ut

illam

trifariamfumi

pofle aflinnemus

5

& quidern I. Latis-

fime^ atqne

generalker, dum

omne

defenfionis

ge¬

nus

compleåitur

^{, quo}

pacifeentes

etiam extra Ju¬

dicium fe munitmt, ad quasvis cavillatorum petitio-

nes olim

repeliendas. Excipere enim proprie eft

detrahere ^, Sc Excep-io

id, quod

^partem

aliquam

de univerfo alterras jure detrahit. Hinc ULPIA- NUS, dicente

SCHARDIQ in Lexic. Jurid.

p.m.

831, pa&iones

iilas, quibus imminuitur legitima,

conventio, exceptiones

adpellavit. Sic

quoque

in

Jurisprudentia

patria communis bazc invaluit

regu¬

lär patfa dam

legem contratfui, görotfc Saa().

XVI. Dom. 5H nam

hujusmodi pattis,

ceu exce-

ptionibus,

ftacim &

cum

ipfo negotio oriundis, fe

fuaque

DE EXCEPTIONIBUS. 5

fiiaqne, qnoties opus

fue-nt5 üne ürcpitil öz ambage

dcfcndunt, quia Judici,

etiam invico, fporite fua

obveniunt, IL Generice, dum illas

Tub fe

compre- hendie defenfiones & oppofitiones, quae

in judicio

tarn attori quam reo competunt,

quibusque Uli,

gladiatorum ir.ftar,

ittus invicem excipiendo &

^re-

tnndendo, fe defendunt

Confiftunt hx ipfse in

Exceptione, qoae

iibdlo aftoris objicitur, in Replica-

tione, quae

nihil alkid eft,quam ejusdem excepcionis

exciulio, vel, ut

ULPlANUS dicit, exceptio

a parte acfcoris venuns,

8z in Duplicatione,

qua a reo fit, & replieitioni

opponitur. Duplicationem exci-

pit, ad

firma ndam replicabonem, Triplicatio, &

haneporro, ad

duplicationem rnuniendam, infequi-

tur Quadruplicatio.

Sed obfervatu dignum eft, quod

Exoticprumilla triplicatio &

quadruplicatio vei

nun-

quam vel raro

-ad mod

um

in fork SvioGothicis ufu

fuerint recepts :

replicadone

vero

8z duplicatione

olim npud nos

quidem rette nfi fun-t ligatores. %

SO] gereED. om Proceft i

<£amm c^Comm.Coli.

d. _29. Nov. 1689. $ 4.&C.

görorfc

om

Gh.Sigiif;

1696 §. 8- Jure autem

novilfimo & has ipfäs, riifx

majoris fit momenti res, de qua in

I:ma vel ll:da

Inftantia controvertitur* prudemeroronino

efie

^pro-

hibitas, oatet ex §. I. Gip,

XIV. 91. 55 cfr. $.

2.

Cap. XVil

& i

10.

Gap. XXX. «K. 55. II.

Lrum quippe loco

ad Examen vivum, ntUtltC

0Ü girfjoS/ re ita

exigente,

vocantur

litigäntes;

ur>

mutua eorum utrn sque

narratione,Ä

ore

prolata,

de veritace fa&i controverfi eo melius inftruaturJu¬

dex

6 DE EXCEPTIONIBUS.

dex. NobilifL Eev. Secr. NEHRM.inPfOc\ Civ C,14.

$.76.

Quis

non

videt, inutilker

tempus

proteia-

ri, 8z rem tricis involvi

difficiÜimis,

nimia illa fcri-

bendi licentia controverlantibus permifia ? Q iivis

enim, cui juftitia minus efiet cutx cordique , fine

dubio conaretur iuam fuco ita obducere cauflam,

ut veritatis lakem illa _prx (e ferrec {peciem; quo fit, ut lumma tandem judicis cnra vix ac ne vix quidcm, fine

inbgni

temporis

ja8:ura, fufficerec

nodis iilis gordiis rite explicandis; linde ramen fa¬

las publica non partim pendet,

liquidem jus &

^x- qnitas, ut

CICERO tefiatur, efYviticülum

civitatis

III.

Specialiter

8z kut

dxgtßsiav

cuirc

demum fumi-

tur exceptio, cum unice comprehendit ea, quae Reo, ad fe, contra a&oris incentionem, vel quo.

vis modo tuendum, competunc.

$. III.

Cum non raro apud Jure Confultos Exceptio

quoque veniat fub nomine Prtefcriptionis, 8z accufa-

tori

fr£[cribere, fit oppofita

exceptione

aliquem

re-

pellere atque fammovere,

1.

^g.

ff! de

Prxvaricat., obferyamus, exceptionem in Jure Romano, ad fi-

militudinem fermonis grseci, haud raro praeferiptio-

nem eile nuncupatam; Grascis enim exceptio notgot- dicebatur, 8z hinc Imp«

jUSTINIANUS

in Nov. VIII. Cap XII, xotgaygoctyyjY t9 vi vocis, per fori prsefcriptionee expiicavir.

Dicic

quoque STRAUCHIUS ^, yga<pYjv in genere

libel-

lnm fignincare; J/xjjv vero, ieu ygot&Yjv xagaygätyg- DÉMOSTHENI femper ideni efle, ac Roma¬

nis

DE EXCEPTIÖNIBU S. ₇

nis exceptionem opponere. Solet autem

plerumque

illa tanturn exceptio in legibus prasfcriptio dici,

qu£ vel ultimam veluti manum aftioni injicit &

controverfiam perimit, vel fairem impedit, quo mi¬

nus aftio in indicium deducatur, tit Praefcriptiomo*

ratoria, vel induitus moratorii, quo debicores re-

fcripto tmperaroris, ad certnmTempus* fe contra creditores defendunt, Ä. 9$. RefoL d, ^10. Dec.

1672 ^, Fori prj/criptio, $. I, Cap. XVI 9L 53- &

fic deirrceps. Sumicur tarnen prarerea, haud raro,

prasfcripcio, ut cuivis eft obvium , non folum in genere pro quacunqüe exceptione, ^tam dilatoria*

quam

perdmioria,

fed & in fpcriepro modo eliden-

di jus alterius, ob neglefhim querelae tempus,, le¬

ge definitum. §. 3. Cap. IV. Ulf. & $. 2t. Cap,

XXV. 9L & hinc etiam _pro Ufucapione ^, feu quodam legitimo dominium adqutrendi modo,

ira _ut, ü pöfieffio plene probetur, adverfarii jura

& petitiones

femper

excludat ejusmodi pradcriptio

immernonalis. Cfr. Cap. XV. 3- 53- & MÜLLE- RUS, loco citato.

.

lV'

Ex fcopo Legislators fatis luculenter patere

arbitramur, exceptiones fefe,ad juftam eujusvis Ci¬

vilis aut Criminalis cauflae defendonem, exteridere, adeoque non" a Reo tanturn,

fed

St ab Actore non, rmnquam

refte

doceri

poffe.

Quin itaque fuo ^or-

dine femper admittendae ^, fhiriioque obfervandas

fint, nemo neget. Fieri enim alias potefl: facile,

ut, nifi proponantur, vd

ordo

^, etiam qua exce¬

ptio«

8 DE EXCEPTIONIBUS.

ptiones,

obfervetur in judicio legitimus, culpa in

innocentis derivetur Caput, vereque fic reo, praeter

Legislator^ inte

ntionem,abfbM contingat, idquod

jufytiae, 8z

confiquenter legi, eft adverfum

^, cu¬

jus iub tutela quivis rutam

debet

agere

vitam

atque commodam. Et ne h?c fua fjae excidant cives, ipfa lex

jW/a'per exprefium injunxit,

ot

Ille

qno-

que

exceptiones,

a

lidgantibus negle£hs, immo

fibi ipfi quamyis

in-gratas,

caute tarnen

8z fincere

obfcrvet: fotfi år ej pariea De j<$f ot ferne/ fem

fnut fan feafma fldl t\i(

frdqe tä

Dommaren

fjelf

fbetcftetr. I3.§. 17 Cap.

9{. 55. Etalio loco:

<2Bet

SDomaren ar föDattt idf emot pcnem åt/ dntä at

t?arren ej dr ttjerpm funnig; trdoe

fjdfmant.ifrdtt

SHatiCtt. 1. §• 13. Cap.

ei- dt. Dü Ordine Exceptio«

iium infra mox erimus dicturi.

V-

Fxceptionum fic

evi&a urilitate,

porro

viden-

dum ; qua potiffimum

ratione i\\x fint invefiigan«

dae atque eruendas.

Exiftimo

antero ,

fi

Perfonas>

judicium

conftituentes, fi Rem controverjam, feu

caufiam in foroagendam , Sz

fi Modum denique

^a-

getidiy

attento

infpexerimusoculo, nebisnon ampJjus

obfeurum fore; qusenam exceptiones,

8z

quo mo¬

do, in re qualibet

obfervandae fint. Lex

^, a£Ho-

num etian» forenfium norma, cum aperte declara-

verit, quid fit

faciendum, fimul

quoque

indieavir;

illud efie illicitum 8zlegitimo

difeeptandi

modocon«

trarium, quod

praeferipro ordin i

non

congruit. Hinc

refpe&u

JUDICIS, qui nobis dicitur, Vir bonus 85

ha*

DE EXCEPTIONIBUS. 9

habilis,

publica au&oritate conßitutus jurisdicundi

caus- /0, confr. Colleg.

Celeberr. D:ni PRJES. de Fundami

8furispr. praä.,

notandum: I. quod Jurisdittmiem de¬

beat habere fibi legitime

demandatam

atque concre- ditam; ^arg.Cap.I. 9{.

125.: proprio itaque aulu fi cjuis

illam fibi _{arrogaret ,} vel legitime

conftitutus injun«

dum fibijuramentum non

praeftaret; oritur inde Ex¬

ceptio

Judicis illegitimi, cfr. Cap. XXV. §. 2I.3MÖ*

II. quod Compstens

efte debeat;

^{nam ,}

uti ob multas,

ne dieam innumeras,diverfi generis lites,quo omnes exaCtius & examinentur &dijüdicentur, lapienter

eft

conftitutum, ut, pro earum diverfitate,

diverfa

^et-

jam fortiantur

fora; ita,

^ne

quis Judex admittatur in-

competens, requiritur, ^uteam

omnino magiftratus

jlle habeat Jurisdidionis Speciem,

ad

quam

caufla

controveria pertinet, 8z ut reus, ratione

caufiae fuae,

forum ibi fortiatur: fin minus, locum habet

Exce¬

ptio

Fori, vel Judicis incompetentis.

1.

Cap. XVI.

91 *25. ctr.cap«X.ejusd.tir. III. denique,

quod Hubiiis

efte debeat Judex atque ab onmibus

impedimentis

immunis. Habilitas ejus inde potiftimum aeftimatur, quod

nullo modo,neque

natura

impeditus fit,

neque lege

prohibitus. Natura

autem

impeditur ob fuper-

venientem furiofitatem.qua intelle&us

fui ufu

priva-

tur;

vel fi

mutus,

lurdus

aut ccecus

evadat. Legt

vero prohibentur,

&

ne

quidem ad fa&i

ver

ita

tern inq

lirendam admittuntur illi, qui matrimonio

^, ne-

cefiitudine fangvinis aut

äffi

nitats, cum

quodam liti-

gantium

funt conjundi: immo, fi quid commodi aut

incommodi ex caufia in

Judieem redundet, fi

mnne.

B ribus

10 DE KXCEPTIONIRUS.

ribus fit corruptus

vel odio profequatur

quem

judi-

caturus , Inhabilitatis Exceptimi temper

eft locus,

Cap.XIII. §.

i'SH 33- Cfr. L

^io.

ff de Jurisd.

«• v«- .

ACTOR non modo, qt i in fudicio,

a&ionem in-

ftituit, ßbtque

vel ^jus

in re

effe, vel ab altero quid dari

oportere,

intendit,

atque

R EUS, contra quem Iis hxc S5

contröverßa direfte

vel indireBe

^{movetur ;}

Sed St Pl 'O«

CURATOR, qui

atienanegotia, mandat

o

domini, in

judicioadmihißrat; i^{mm o}

TESTES

,

qui ad fi lem

a-

heujus rei faciendam legitimevocantur,

cf examinantur:

pmnes vel naturaliter

vel civiliter impediri peflunt.

Pbyßce

St naturaliter; fi ufu rationis deflituuntur. uc-

pote menie

capti St in Fantes, qui, fecundum Jus Ro¬

manum, ne quidem cum curatorum

confenfu vel

tu-

toruni auff^r.itate in judicio Rarepoterant:

Secundaria

jura ^quoqtie

& Civilt

ter.;

fi

^c

de Procuratore fancitum

1

girär:

tn,i

vä

tot

guflm debil# mara t Iben (ati

tt)ertritt) batt ff]

befattar

ⁱ annan

SKatt

/

fdfotn ®o*

niare/ cfl DUtmiébeijent/ ellerboé

Sonungenö^e- fliur^bafm

a

ciubetcé wdqnatv

cetera.

Confr.

§. 3. cap.

XV $1 be Liris non-Domino confe-

racur § dt.Cap. ert.

ej.

t»

St fi quis Controverfantium

non fic illaefse exifiimauonis, neci1le

regularirer

ffan-

di habet caput in

judicio* in cauffis

tarnen

criminali-

bus, Rens,

(ecundum praxin. "tenecur in perfona

comparere r*

§. i.ejn d, Gap Exiffimario autem,

vel

Simplex

fl,

vel hitenfiva,

q arum

prior hu jus po-

titfimum cfl confiderationi|.

Confiflir in

eo

fimplex

exiftimaao , ne quis

enonni Icelere & confilio difli-

nato

DE EXCEPTIONIBUS. ii Dato

leges

violaverit & mores: fi quis verovitiis, le¬

gis infamia notatis, fe pofluerjt, nrpotecrimine fal- Ii, 5. ^3, Cap. V1IL SETI 35 violaci juramenti Regii;

unic.Cap. XXIII. ej.Tit. 8z fic deinceps, pro civiliter

mortuo habetur, & capite in judicio ftandi _quoque

caret, ftartaltae fin$bdr( eßer ft)itntébitr( §.2. Cap.

XXVII.33- 35. 21 Cfr, _7. Cap. XVll. SR. S& ubi,

vekiti penes Romanos, qui iura libertaris 8z civitatis amiferat, capite dcminutus dicebatur, vel bannitus,

gogdfl'f/

ita quoque in exilium pulfi no.nmodo, Ted

8z criminis accufati, ceteri, ^a teftimonio in judiciis

& foris noflris legitime perhibendo, ^{arcentur. Ex} quibus jam intelligere datur, varias Inhabilitacis ex-

ceptiones derivari pofie, qua;, nifi _tempeftive & le¬

gitime interponantur ^{, totum} fepe difceptationis ^a-

£tum reddunt prorfus vanum atque inutilem.

$. VII.

Rem ipfam ^, vel,

ft

mavis, CAUSSAM in foro

agendam ^, feu judiciorummateriale, qui animo in-

tuetur attento, ncc multum temporis exceptionibns

inveniendis impendet. Novimus, a&ionem _quam- libet, quatenus eft jus fibi debitum in foro legitime perfequendi, involvere8z Fatfum controverfum, &

Juris

qußflionem

^, in quafa&i confequens fecund^um legem difputacur ^, 8zdenique ipfum adverfaril Pen*

tum, feu id, quod actione fua potiffimum intendit.

Hinc ratione FACTI vel ftatim 8z cum ipfo _negotio

nafcuntur Exceptiones Doli, Metus , Enrons, ce¬

tera. cfr.§. 3.

CapTJjp.

95- .(T-5-i & 5.Cap L@. 35.

§.

3.

Cap.

IV. Utj.

35.

vel poft fa&um oriunturExce- B 2

ptio-

12 de

exceptioxibus.

ptiones

Laudationis, §. 2 Cap. XLIX. üJt 55 R?i In¬

terims § 2.Cap.

XII. Jjp. 33- Praßriptiohis <S. 12. Cap»

IX. 35-

Transnclionis Cap. XX, 91 33 & fic ^por-

ro. Rafione

JURIS Controverfi exfurgit Exceptio

Legis

Obfcur<e

,

quatenus interpretatione indigeat,

veldo&rinali,

vel nfnali, vel eciam authentica, Ex¬

ceptio

Privilegii. ZEquitatis & c, cfr. 9'f]aj:f6

58ref

tilN.N.ß.SR.Den 13. Apr. 1695 Äon^l

ofttW 9t

Sagt).

Den 23»

Jan. 1736. Ratione

PETITI denique

fponce fua quafi infinuant fefe Va¬

rizeplus

Petitionis Exceptiones, fi forte adverfarius ^,

vel caufla, vel tempore,

vel loco

^,

vel etiam ip(a

re plus peteret,

quamex praemißis, fa&o nimirum &

jure,

legitime deduci poflet.

(f. VIII.

Ad

PROCESSUM tandem, quijudicii eR for¬

ma_, öS legitimum

conflituit ordinem

^,

atque in foro

procedendi mod

um,

quo quis fibi debi t a confequatur, per-

pendendum devolvimur : &

^,

ut eo melius adpa-

reat,

quando & ubi his exceptionibus locus fit, ^e-

jus antecedentia,

concomitantia & fublequentia pro¬

be obfervari debenc.

Horum vero achium cum

quidam

fint lubftantiales

,

quidam accidentales, ad

fingulos

feorflm efl: attendendum: nam in omnibus,

fi re£te calculum

dujcis, utiles haud raro fe produnt

exceptiones.

Sic, antequam in caufla dire&e ^au¬

diaturpars

altera, uriliter opponuntnrExceptiones

SpolH §.6.Cap.

X. 23-93* Jf. 3 cap. XL Q 33 & $.4.

can.I. Utf 33-

Satisdationis

2.

J. Cap. I.@t 35 Cap.

XXVI.9l.5B. Termininon

ob [ervatt §. 21. cap. XXV.

_{91 35.}

DE EXCEPTIONIBUS.

9?. 53- §♦

3-Cap.IV. Utf 95, Sic Exceptionibus lern*

foris

angufli, Feriarum

^>

Loci non tut i, & c. rejicifur

ipfä

quasvis in jus vocatio, nifi rite re&eque ad le¬

gis

praefcriptum fa£fca ftc, &, pro locorum fitu vel di-

ftanria ,

tempeftive fatis ^8z legitime adverfario infi-

nuata. Cfr. XI.Cap.4 jf.

9123: ab hac enim,

ceu

ba¬

ll 8z fundamento, omnis

inducitur litis pendentia,

8z a^tio quadibet

forenfis primum fuum capit ini-

tium. Sic quoque

examinandus eft Libellus a£fcio*

nis, in quo

ad liquidum exponitur attoris intentio,

idque tam

ratione confe&ionis, quam infinuationis,

8z mefiem invenies exceptionum,

maxime fi injufta

cfleta&io. Pari modo in

reliqtiis proceflus afribus

fubftantialibus eft

procedendum 8z accidentalibus

:

at non femper eodem res

recidit, fi eflentialia, for-

rnalia aut incidentia,

procefius impugnes, ubique

tarnen prasfht, in

exceptionibus inveniendis

^,

hoc

jfilum feq-d Ariadtmim, 5

fX>

Leviter (ica nobis indicato

Exceptiones eruendi

modo, ulterius

inipiciemus, quomodo illse dividan-

tnr. 4 raufii mziteriali (1 ^v cum

Exoticis quibusdam Juriscon'füfes^divifro exceptionum petatur, JURIS

alias funt, on« a&ionem vere competenteni

exclu«

6mt, STR.U

V.

in

Fx'reit 41 Syntv J. C

^{^}

F ACTI

alias, fen

iritentionis, quando negatur a£tio efle

^>

8c

acrenti, qui tv t^ni

de £18:0

movec

lirem, EXCE¬

PTIO NON

COMPETENTIS ACTIONIS ideo

oppoftitur ^,

quod nulluni plane jus perfequendi ha-

bcac. Cum

iraque,ad

mentem

Eorum, cXcipere nihil

"4 DE EXCEPTIONIBUS.

aliud fit, _quam a&ionem

jure fubfidentem exclude-

re, & Exceptio

Fa£H fic

vera

Ulis

^non

dicatur

^ex¬

ceptio, quia ^non

a&ioni jure data!, fed fa&o

tantum opponitur, ut,

fi

v.g.

hierum

ex

alea vel ludis

pro- hibitis petatur;

fequitur inde quidem,

quod hxc

didinÖrionis ratio ipfis non adeo fuerit incommoda.

Interea tarnen , & quamvis aliud fit ipfo jure libera- ri, aliud ope exceptionis,

1,

i ?.

ff. jr.

^i. d. O. &

A.

& nemo fine jufia actione poffic legitime experiri, sequitati quoque congruat, ut agens

fine

jufia

actio¬

ne debeat a Judice repelli, erjamfi citatus exceptio-

nem non oppofnerie; ex data

Exceptionis

idea

fatis

patere

arbitramur, hanc difiin£lionem in

patria

Ju-

risprudentia tanti non

efie

: nam

omnis jufta

exclu-

fio ejus, quod ab

A&ore

rntenditur,vera omnino no- bis efl exceptio ^, &

hinc

quoque iila, quae Incompe«

tentis dicitur ABiotiis. Arg. 16. cap. XV. SR

$3.

Parum quoque curamus

notisfimas

Rtamanorum di-

ftin&iones in NOMIN ATAS Exceptiones, quibus

certum ac fpeciale nomen eftinditum, ut Indultur ttioratority & INNOMINATAS, quae certo in jure

deditnnntur nomine, ut Exceptio infaftum; in CI¬

VILES, quae oriuntur ex Jure Civili, ^ut Exceptio Qrdinis, & PRETORIAS, quas Praetor introduxit, quorfum

referunt Exceptionem

Metus; inque

PER-

SONALES, quae Perfonam, atque REALES, ^quae ipfam rem feqvuntur:

& attendimus

^tantum

ad

eas, quae vel in perpetuum

obfiant, 8z aftionem,

totarn quantam, perimnnt atque exdingvunt, veladtem-

pus eidem

duncaxat

^nocent.

Nos itaque

ratione fe&usy

DE EXCEPTIONIBUS.

fetfut, Exceptiones meliori jure difpefcimns in DL

LATORIAS feu Temporales & PEREMTO-

RIAS (eu Perpetuas. Ad ha*c dno genera omnes in univerfum Exceptiones referri 8z poflunt & debent;

quivis enim excipiendo

aÖrionem fibi

in

jndicio

nio-

tam vel differt , vel perimit. Ut aurem eo diftin«

öius res evolvatur, deExceptionibus Dilatoriis no- bis omnium primum erit fermo.

§■ x.

EXCEPTIO DILATORIA, ab effeau tempp:

rario ita nuncnpata ^. Grxce ^vocarur ctreXw vel t9

Xfcyg, 8z illa ett, Qjt<t litern principalen nett in to•

tum lollit ^« fed tantum dißert, JOH. JOACH.

SCHÖPFFERI Syn J Pr. Libr, XUX. tit. ^i. N. ^10.

p.m.722. Omnes Dilatorias Exceptiones percinent quidem regulariter ad procedus antecedentia ^, fin- gulaeenim, quo ad Eeri poflit^, ante litis comeflatio»

nem, 8z in ipfo limine proccfius< ne tempus fruftra

CO' fumant lirigantes ^, proferri debent. 5ißa in- njdnningar Itoia irdtte^naené bårjan1 p&engdm)/

fuccesfive tamen , fötWS 16. Cap. 5. g 9L ?5.

Qoin autem pod: iaem ^quoqne cotäefiatam nonnun- qoam rro^eri queant, negare vix anfim; noranter enim lex id h f^e indicat verbis : tfyt tbtt EbanC

dro, ot tbfct |Te fan; 8z mox , fe&an ban begpnt i fafrn jtoata* jj'j. 4 & 5 SR B- Ubi vero inte« difpu-

tandnm Exceptioiium D-iaroiiarum nulla fit mentio,

ib re im vo! ncarie 8z confilio illis uti nol liffs, eas- qiip ideo fil itfe, rradu:rimr. Diximus,Dilatorias

Exceptiones Juceeffive proponendas eile

;

inde

tamen

non ,

ia DE

EXCEPTIONIBUS.

non concludas ^,

quin

reo

utiqne (7t integrum eas

quoque

cumulative adferre: utrtim vero pofterius

hoc

ipfiprofit,

nec ne,

altioris efl indaginis, & a

rebus

cireumflantihus maxime pendet. Ordinera

itaque,

qui inrer Dilatorias necefiario nonnunquam

exiflit,

rimaturi

nos,

pradiminariter quafi ^mone-

mus _,

quasdam

ante

,& quasdam polt litis penden-

tiam, habere

locum. Ante Iritis Pendentiam nulla

obtinetinforo qua-ftio,

nifi de Citationis juflificatio-

ne. Hinc nafcuntur

&

ante

omnia proponendae funt

EXCEPTIONES

iNEPTiE CITATIONIS, ^quo-

ties illa, ratione

vel Gonfetöionis, ubi reqnifita, eidem

intrinfece vel exrrinfece

debita,penitus deficiunt, vel

Fxfeeutionis,

quando

apte

quidem confe&a, fed Reo

non latis tempeflive &

legirimo infinuata eft modo,

vel aliarum Circumfhntiarum,

loci, temporis, &. c,

ur ifiepta atque

imuilis rejici debet. cfr. totum caput

XI. §R, 55.

Species hujus Exceptionis Dilatorias

fic multae iunt & våris»

cfr

5.

VIII fupra. Loci non

tuti Exeeptione

rite fe

tuetur

citatus, fi locus,in quo

comparere

debet, talis fit, ut ibi, fine vits difcri-

mine, verfari non

poffit

:

hoftis en im forte efl ia

confinio, vel alii

nefarii homines locum reddunt noa

tutum; ad eum prsterea

liber non patet aditus, vis

enim latronibus

infeftantur, & fic porro. Vix vero

quid

proficiet, fi, locum non ef?e honefhim, in quem

veniredebet,

contendat;

nam

jure putatur, nulliun

Judicem

adeo fui honoris efle oblitum, ut apud ho¬

mines, iniamia

adfperfos, verfari velit. Si vero dies

fit feriatus,quocitatus

in judicium veniiet, ad talem

_diem

DE EXCEPTICNJBU&

diem iropune non comparef, fedFeriarußi excepHo-

ne rite urjcur. Cum veroterise vel hmgroe

fint

vol

Inrercifa, de i Iiis nobis fermo fuic, non-de bis^, quj- bus, pofi: operam facns dicatam, litibus aliisque no-

gotiis vacare licet. £ona(> Kef. Den 14 Jan. 1724» ^,

§. IX,

Poß legitima demiim Citatione Introduffam Litis Pendentiam, natura & indoles negotii controverfi, e-

jusque res variae circumftantes, optimi funt quidem

hujus, de quo loquimur ^, ordinjs, in proponendis Exceptionibus Diiatoriis ^, inferpretes; tibi vero ie- gesaJicer difponunt exprefie, ibi harum omnino ^or- dinem & normam fequi tenetur prudens litigator,

Utroque

modo primas heic ^tenent Exeeptiones Fo¬

ri & Pluri in Citandorum , utpote quaer fingulari,

prse ceteris omnibus , gaudent ■privilegio

fecundum

jura nofira. Id eniin ^, praz aliis habent benefieiis

ut in caujja

principali

^nequeat procedere Judex ^, r/ö-

necejusmodifententiapreeliminaris vires reijudicat<z na- Ba fuerit. cfr.§.4-Cap^ XVI,

^.*23

cum

§§.

1.

a.&

^3,

ei» Cap. vSum, Legislator indifpenfabilem in citatis

jj5. primoquidem videtur intuitu ordinem, inter has quadliones in foro obfervandum, determinafte: at,

cum ordinem,inter hasprivilegiatas& ceteras,eodem

monnuinitas privilegip, tantum exprefle defi'niverit,

& Exceptio plutium citandorum proeul dubiofit ^na¬

tura prior Exceptione

fori,

hanc ut pofleriorem illi

lubet fubflituere, litis enim confortibus, poflmodnm

injusvocatis, femper Exceptio fori inteera erk Ha¬

rum itaque hac racione prior nobis eft EXCEPTIO

C _w

r-e,

i8 DE EXCEPTIONIBUS.

PLURIUM CITANDORUM, qn*

daturReo, ad

hoc, uty prins ^quam

aBu fe Uti immtfieat, in jus

vocett«

tur, h eeteriybujuscontrovtrfi<z participes, §„3.

C.XVI.

SR.® Communis ed

Jurisconfultornmregula, in ipfa

Wtftfltte &judicia optime

fundara; quod quisque de-

beac fuam luere pcenam ; tjttxn: dger

(?n faf enfam

Btrt/ ocö cj annarf fort

firmüccfn.

{.4.

C.XI.

& hinc nemo,ad tuendas & defendendas partes

alie-

nas,cogi poflit.

Juvat itaq; probe fcire; quinam citan-

di jure dicantur Deliäi

complices

vel

concroverfiae,

jamjam

pendenris, participes? Tales funt, qui cauf-

fam Fafti, five Phyficam, five

moralem confHtuunt,

qui

eodem

cum

citato fruuntur jure

ac

privilegio, &

quos Iucrum

aliqnod

aut

damnum

ex

periculo aftio-

nis intentatsc dire&e vel indirekte ^manet, verbo: o-

mnes, qui quonam

modo litis funt confurtes, & ideo

dicuntur foaflDfl t fufcil Del

1.

c.

JT. XII.

Pofterior autem eft EXCEPTIO FORI, _qitae &

jfudicis vulgo dicitur Incömpeientis.

iEque privilegia-

ta hxc efl, &datur citatoad id, utforum

declaretur

incompetens,& ipfé

abjolvatur ab inßantia. VI, cap.XVI.

SR 33. Quisque

intelligit, Judicern de ejusmodi

con- troverfiis, quas ipfins

Jurisdi&ioni funt

exemra?, va- lidam non pofle

ferre fententiam: Nam, ad litern quamlibet

cum

effeftu dirimendam,

opus

eft au&ori-

tate a fuperiori

profe&a

⁵

hane

autem extra

jurisdi-

Qionem fibi legitime^{com m}i

flarn extendere, föret

o-

mnino fruftratieum. Quo fit, utincompetentia fori juftam Exceptioni

materiam prsebeat, & femper hoc

DE EXCEPTIONIBÜS. 19

legis ediftum a

judice

fic

obfervandum

♦

(£i tttfl flft-

ger

fat/

utan f

rüttmt fcomfiol

^/

uptnpé/dnUi at par-

tevne fjdfme om an ti ati

SjUitt

afarataé

tmifa

; uran Äomwgen frnnrr fftai ar

gifo>a

iacr

iaf til. §.2. C. X.

SH. 33. Alias enim nullitas, exdefe&u

jurisdifdonis

oriens, fentendam ipCo

jure reddit nriiiam. MEVII

Dcc.For.P.i Dec< $3.

Äd

Forum quod acnnec,

forti-

tur illud Eeus vrel ^ex privilegio &

jure dngularb vel

ex jure communi; prioris

generis funt omnia fora

privilegiata ,poflerioris vero

forum Domicilii, forum

Contrarius , Delifti, Reidtae &

Condnenda; canffa-

rum,de quibus ukerius

confulancur Didertadones,

a Confulr.Jud. Terr.Vic.

Doft. OL. RABENIO in lu-

cem ediere, deForiCompetentia. Cum vero, ut antea monuimus, competentia quoque

prcedicetur de JU¬

DICE, a foro alioquin didin&o,

inftar reguhe

tenen-

dum: Judicemfemper haberi ccmpetentem,qiioties forum

ejus efl _competens, &contra.

Ceterum,

ut res

clarior

evadat, lobet omnes fori exceptiones

in duas difpé-

fcere clafles;autenimdmpliciter

tales flint,

aut

fecort-

dum quid. Simpliciter

tales funt

^omnes

il.l:e,qufe nullo

modo, ad hoc, de quo quseritur,

forum

pirnneht;

ut d quis lites de terminis mods.

Cal\XÜL3*33. de

turbata podedione §. 6 Cap, X.

33. 33. retradtu

con-

fangvinitatis.Cap. V.3< 33 vel.przefcriptione imme-

moriali. Cap. XV. ibid., qure foro nod nid rei

Ckx

^,

fecundumjura

(ubfunt,

14.

Cap. X. 9J. 33-

v

diet ad

forum domicilii, Contrarius vel Delifli injufle crahe-

re. Secandum

quid veroilke, quibus utinitir,

quan-

do controverdajure

quidem in hoc foro dirimerctur,

20 DE EXCEPTIONIBUS. ⁴

nifi alia dudum prxocctipata fueric jqrisdifh'o aeque

competensjvel aliüd prius efiec experiundmnforum,

hac vice majori competéns jure.

§. XüL

Ad Exceptionesforideclinatorias fiemerito & fi-

ne omni dubicatiorie referimus _quoque illas, quse vel

Praeventionis v c1 Prim£dicuntur InßantU.. Inlbmtias,

fecundumpatim leges^novimus triplicis eile generis, Infimam neinpe.Mediam

atqueSupremam.Adquam-

libec harum lites promifeue nonfunc referendas, fed,

pro earum diverfitate &difpofitione legis,non modo diverfaunius ejnsdemq;Inflanu"sfeqyuntur fo~a, Ted

8: diverfas onimnoInftandas: alia namque civium li- tigia earum lecunme, fupremae vero.alta, immedia-

te (ubjeÖa tunf, ibique primaIna capienf iniria ven¬

tilatior is & deeifionis. vid,Cap. Vi.91.Cap. Vllf,

ei. tit. txeeprio iraque PR1M/E INSTANTES Reo

contra aOorern darur, ut inßantia declarethrincompe-

tens, ö CßuJJa ad judiCcm immediätumremirtätur, Cfr.

9uittcq CtÖ.1615 Proc. Civ, Nob. Dom. Rev Secref.

8zProf.NEHRMANNIcap.Vil.ii.SCHöPFFb R.l.c.

Sakus itaqoe filieret in proetfiu ^, 8z res quadam in

fiperiori

inftantia veniret

inqraefhonem*dequainin«

feriori,uepote prima 8z imrnediata-, nihil adhucfuerit litigii, ad refpondendum cerce non tenerur rens, led exceptione hac valide fe defendit. peticulumqueilla vieejureprnpellit,ceterisparibus. Quin a sremeodeni

cum Exceptione plurium cirandorum bare Primae

quoque Infiantiae Exceptiogaudeat

privjlegio,

nnlii dubitamus adfirmare; efi emm fpecies _quad m Fx- ceptionis

fori fecimdum

quid. Ä XIV»

SJÖ» ) o < SX&