De imperio Trapezuntino dissertatio cujus partem sextam venia ampl. facult. philos. Upsal. p. p. Petrus Wilh. Afzelius ... et Joh. Chr. Lindskog. Vestro-Gothi. In audit. Gust. die II Junii MDCCCXXV., P. 6

€

D E

I M P E R I O T R A P E Z U N T I N O

D I S S E R T A T I O

C U J U S P A R T E M S E X T A M

V E N IA AMPL. FA C U L T . PHILOS. UPSAL.

p . p .

P E T R U S

W I L E

A F Z E L I U S

U P S A L I E

I N S A C R A M R E G I A M M A J E S T A T E M M A G N Æ F I D E I V I R O , A R C H I P R Æ P OS I T O E T P R I M A R I O T H E O L . P R O F E S S O R I , R E G I I O R D I N I S D E S T E L L A P O L A R I M E M B R O , M A X I M E R E V E R . A T Q U E C E L E B E R R I M O S. S . T H E O L O G I Æ DOCTORI

J O H A N N I W I N B O M

I N S A C R A M R E O I A M M A J E S T A T E M S P E C T A T Æ F I D E I V I R O , S. S. T H E O L O G I Æ C A N D I D A T O , P R Æ POSITO A T Q U E A D GYMNAS. SCAR. L E C T O R I C E L E B E R R I M O , D O M I N O M A G . J O N Æ T O R I N

P a t r o n o O p t i m o

D e n ö m m a s t e Mo d e r

C V alem , qui tertium compertus esfet læfæ fidei conju­ g a lis reus; nobilibus viris magis quam obfcuris opus es* fe» perpetuo in conjuges amore; fe vero omnia conliffa, qmae matrimonium fpectarent, rejicere, qufa viduitatem U s s q u e ad extremam fpiritum fervere ftatuisfet” nj. Haec qmum declarasfet Eudocia, Imperator Initio, quid esfet facien d u m , dubitans, ne Cralis amicitia privaretur, «i ptropriam filiam uxorem dare, tandem ftatuit oj. Hæe fer ibit Pachymresy quem ut fequar inclinat animus; Nt~ tnph. Gregornt, qni eamdem rem o&rrat, in quibusdam ab e»o disfentit p)*

Insequenti a. 1199 q) Imperator fuperiori baud abfi- tmdem remj>erficere in animo habuit. Erat fnb id tem pus Chumrrus Caniclei r) praefectus. Huic Imperator gratifi­

cari ftudens, filiam ejus, cui pater magnam dederat do-m) Id. p . 1S6.

4*) ibd.

p») Vid. Lib. 6 . p. 125.

f ) P a c h y m , O b s . p . 6 1 5 .

r ) Atnplns fuit hic grrilas boneris. De munere Caniclei Praefecti Scri­ ptores inter fe baud conveniant, OMicon fame res evfe ridetur. F x locis quibusdam apud N k tp h . Q rtg. ioteIHgitur qua de omsfa Prse* fectus Caniclei c o n s o c e r (aufiBttbif os) Imperatoris adpeliatua fit* Tanta fcilicet erat haec dignités, ut filio Caniclei Praefecti filiam Im­ peratoris uxorem ducere, filiseque ejus cum filio Imperatoris jungi, licitum esfet. Vid. Codin, p« 279 fqu.

.tem, Alexio(qui patre, u t fupra fcriptum eft, m ortuo, L a ­ borum erat Princeps) jungere decrevit s). B revi rem eo p e rd u x it, ut Chumni filia, Defpoticis ornata infignibus, Alexii fponfa adpellaretur. Eudocia, Alexii m a te r , poft- quam confilium Imperatoris accepit, adeo id probare vifa eft, ut fimularet, fe ad filium, nuptiarum parandarum causfa, ituram t). Sed Alexius nec A vun culo, nec matri in hac re obedientiam præbuit. F e r tu r amore captus filiae cujusdam ex primoribus Iberorum hanc ad fe duxisfe, ri- teque cum illa nuptias celebrasfe. Id quuin audivisfet Im­ p e ra to r, jus tutorium fibi a patre Alexii trad itum , fuam- que cum illo necesfitudinem his nuptiis objicere conatus eft. V erum in hac re fæcularis poteftatis vim haud ad­ hibendam ra tu s , causfam ad Ecclefiam deferre ftatuit. N eque dubitabat, quin Patriarcha et S y n o d u s, quum esfent rei certiores facti, matrimonium, quod inierat A- ie x iu s, improbarent u),

Causfa fynodice tractata, ferunt, quosdam Epifco. po ru m , qui erant dubii, quænam esfet in hac re legum fententia, poftulata Imperatoris ut aequa probavisfe; P a ­ triarcham aliosque plures contra hos ftetisfe, ea impri­ mis de causfa, quod Iberica puella gravida esfe dicere­ tur. Eudocia ve ro , dum haec g e ru n tu r, domum rede­ undi cupida, Praefecto Caniclei fpem injecit, fe, quum

s) Pachym. Andron, Lib. 4. p. 198 fqu.

‘0 Ib'd.

d o m u m pervenisfet, curare velle, u t filii matrimonium t o lle r e tu r , quod dicebat, fe præfenti fermone vultuque m elius quam litteris efficere posfe. Sub hac fpecie, cum E u d o c ia veniam Imperatoris accepisfet, Lazicam petiit. S e d ubi eo p e rv e n it, datam fidem fefellit. A liter enim fe gefisfe m a tre m , confiat, quam initio pro m ise ra t, li- cet omnis culpa filio tribueretur. Im p erator, fpe omni ab jec ta , quum Ecclefia quoque rem ambiguam reliquis- fe t, illiberale tamen p u ta v it, Chumni filiam, cui digni­ tatem privata forte potiorem ttib u e ra t, Defpoticis fpoli- are infignibus. Itaque ne puella amitteret oblatum fibi h o n o re m , fpem illi adtulisfe fertur, fe illam Johanni filio, qui tunc era t Defpota, juncturu m v j.

Poft feptem inde annos (nam fub his nihil de Im­ perio Trapezuntino n a rra tu r) a. 1306 x ) Alexium in pu­ gnam cum Genuenfibus incidisfe, ferunt. Haec dicitur fuisfe causfa pugnae: Genuenfes, qui a prifcis inde tem ­ poribus, p ro p te r mecaturæ causfam, Trapezuntiorum e r­ ant inquilini, partem lucri, quod p a ra ru n t, iis reddere folebant, qui Trapezunti imperabant. A t pofiquam G en­ uenfes Conftantinopoli opibus num eroque aucti, ibique immunitate donati, opulentia eo usque creverant, ut Ga- latam fuburbium pro domicilio haberen t, turpe duxerun t, farcinas fuas Trapezunti ad partem Principi debitam e x ­ torquendam inquiri. Indignabantur fe, qui tantis privile­ giis ab Im peratore ornati erant* Toparchae cujusdam e s

-«0 Ibd.

fe vectigales et ftipendiarios. Quod cum illis furuma iajuria videretur, primum Legatos ex fuis ad Alexium m ittunt, qui quaedam poftularent. V erum his quum A- lexius nequaquam adfentfretur, fimularunt G enuenfes, fe omnes e Lazorum terris migrare velle. Itaque perna- v e s, quæ in portu ftabant, per præ conem edicunt” pa­ rarent fe omnes ad proxim um abitum” . Quod ut erat im peratum , ita prom te quisque, ne fieret m o ra , operam dedit y).

H is nihil motus Lazorum P rin cep s, abire G enuen­ fes fe perfacile pasfurum fingit, five cred eret, hæc ab illis in fpeciem folum obtendi, five commercium cum iis parum curaret. C eterum Alexius vehem enter inftare, u t , quod fibi deberent, priusquam abirent, redderent. G e­ nuenfes, haec quum declarasfet Princeps, facere, quod po- ftulabat, palam negabant, retrahebantque interim, quan­ tas p o tu e re , merces In naves. Tum Princeps non amplius cunctandum ratus, quas ad manum habuit ibericas copias ad pugnam educit. Proelium utrimque initum. Volantibus ultro citroque jaculis plurimi invicem cadunt. Victoria haud dubie ad Iberos inclinabat, maloque fiabat loco res Genuen- fium. Poftrem o incumbentibus vehementius Iberis, Ge­ nuenfes refiftendo im pares, et, quorfum evaderet, metuen­ te s , in exterius fuburbium Trapezuntis ignem injiciunt, non ta m fpe victoriae, quam fi forte, trepidantibus ad ignem exftinguendum oppidanis, quoddam inire posfent

fi l i um, fe fuaque in tqtum fubducendi. M agnum ex hoc incendio ort uni i neo fa»-uni damnum ; muito vero majuS G enuenfium luit. Nam farcinæ illorum pretiofis repletæ m e rc ib u s, tantaque mole et num ero, ut naves duodècim (quot* in portu ftabant) complerent, igne confumtse. H ac clade accepta , G enuenles fpiritus rem ittere pacem- q u e petere coacti. Unde factum eft, ut priftinum Tra- pezuntiornm cum illis commercium m ox reftitueretur x j Pachymeres _{hæc anno i 5o6 inter Alexiuin et Genuenfes} gefta narrat. Mirum eft, du Fresne, qui eumdem aucto­ re m citavit, annum 1303 fcripfisfe a).

C etera, quæ régnante Afexio II Comneno acta funt, reticuerunt fcriptores. N eque ab iis, quo anno e vita excesferit, indicatum eft. Constat eqm filium reliquisle, cui Bafilio nomen fuit. Huic difficillimum erat paternum fibi vindicare regnum. Poll multa c ertam in a, circa a. 1320 Imperium adiisfe dicitur b). A t dubius mihi vide­ t u r hic annus, quem notavit du Fresne. Verifimile eft, A lexium ufque ad annum 1320 regnasfe c ), filiumque ejus Bafilium, ab hoc inde tempore de regno pater> no ambigere coepisfe. Niceph. Gregoras, Bafilium, Alexii Comneni filium, a. 1337 Trapezunti imperasfe fcribit ,

*) Ibd.

«) du Fresne p. 193.

b) du Fresne 1. c.

0

”paterna fuccesfione multis certaminibus confirmata atque u x o re ducta E u d o c ia , filia Andronici Iunioris Imperatoris notha” d j. Sed ne in alium hic e rro re m incidamus, ca­ vendum. D u Fresne, probatisfim æ'ceteroquin fidei Scri­ p to r, aliique nonulli, qui ejus auctoritate ufi funt, quia Niceph. Gregoras loco quodam (q u e m fateor me haud in-; venisfe) Bafilium quemdam juniorem commemorare di.' citur, inde conjiciunt hunc alium fuisfe, prioris, u t fert opinio, filium ej. Huic conjecturae, du Fresne judice, eam quoque ob causfam fides accedit, quod Bafilius hic juni­ or Irenem , alteram Andronici Imperatoris filiam, in ma-; trimonio habuisfe dicitur. N am , inquit, fi Irene prioris Bafilii primis vel fecundis nuptiis adfcriberetur, inde fe- q u e re tu r, eum duas forores duxisfe, quod ab ufu E c - clefiæ Græcanicæ plane abhorruit. Haec causfa eft, cur du Fresne ceterique duos Bafilios ponant, quorum illi, pa­ t r i , Eudociam, huic, filio, Irenem uxorem tribuunt. A t diftingvunt hi Scriptores Eudociam ab Ire n e , quamvis Niceph. Gregoras, hæc varia esfe ejusdem feminae nomi­ n a , haud quidem obfcure indicet f ) . Unum Colum Bafili­ u m , quantum fcio, hic com m em orat, quem narrat

uxo-N. d ) Hift. Byzant. Lib. X I. p. 329.

e) Vid. Univ. H iftory, Tom . 7. p. 290. Hift. du Bas-Emp, T . 2?. p.

205.

f ) ” Eudocia, quæ et Irene, filia Andronici Junioris notha, B afiiioT ra. pezuntis Principi uxor data”. Vid. Indicem Rerum verborumque in

Niceph. Gregor a H iftoria, ubi fub voce E u d o c i a hæc verba oc­

re»m habuisfe Eudociam, filiam Andronici Junioris notham, qmæ e t I r e n e adpellabatur.

H u nc Bafilium, qui poft Alexinm patrem regnavit, a. 4340 morbo fubito exftinctum tradunt g ). Poftquain viixerat per breve tempus una cum legitima uxore Ire- nee, amori meritriculæ cujusdam, quæ et ipfa nomen Irœ nes habuit, fe dedisfe fertur. Quum vero Bafilius, Iim p eratricem , quæ tantam indignitatem amplius ferre ncon posfet, coelum terram que implorare, omnibusque a- niuni fui dolorem aperire, videret, illam e 'Palatio exegit. E tt forfan in animo habuit, violentam mortem uxori in- feîrre, ni plebem timuisfet, quæ , Irene ejecta, vehem en­ t e r commota, contra eum fremere et tumultari incepit. V erumtamen in facris canticis e t publicis feftorum pom- piarumque fpectaculis celebrabatur Irenes et Bafiliifama, umde factum eft, ut ipfe Bafilius et fuæ libidini et plebi faitisfaceret, quam Irenes nominis fimilitudo fefellit. Hinc oirta fufpicio, Bafiiium infidiis Imperatricis clam interfe- cttum. C e te ru m , quum Bafilius five hoc five alio modo imortem occubuisfet, Irene legitima ejus conjux, ornata omini auctoritate Imperatoria, in Palatium intravit, unde aUteram Bafilii uxorem ejecit, illamque, communi T ra- piezuntiorum fuffragio, una cum liberis B yzantium relega- vnt. Simul ad patrem Imperatorem Legatos mifit, acci- tturos q u e m , cui legitime nubere Regnique adminiftratio- mem tradere posfet h).

gy) Niceph. G reg♦ Lib. X I. p,

333

L egati quum Byzantium pervenisfent ibique Impe­ ratorem Thesfalonicæ esfe a u d iv isfent, eo fe conferre decreverunt. A t Im p e ra to r, Thesfalonkas aliquantum temporis commoratus* Acarnaniam p etiit, ubi quum eum Legati invenisfent, quae fibi mandata e ra n t, nuntiave­ runt. Quum vero res tra h e re tu r, nec interea fatis ftre- nue a muliere adminiftraretur Respublica, coeperunt q u i­ dam plebem concitare. Q uæ re s Irenem coegit alios m ittere L e g a to s, qui priorem petitionem ad Im perato­ rem iterum deferrent. Qui cum ad B yzantium appulis- fen t, et Imperatorem urbe abesfe accepisfent, equites quosdam præ ftantes genere et dignitate ad eum m ittunt. Sed neque hi efficere p o tu e ru n t, ut praesentem Impera­ torem convenirent. Quarnobrem iliis vifbm eft ibi con- flftere, causfamque adventas Im peratori per literas figni- ficare. Q uum vero interea ad vulgi aures ru m o r per- venisfet, Irenem occulta cum M agno Domeftico i ) T ra- pezuntiorum confvetudine u ti, populus inde ad reditio­ nem concitabatur* Alii tu m Tzanychitae favebant» qui dignitate et opibus plurimum v aluit; alii fe M agno D o. meftico adjungebant. In hunc modum Civitate Trape- zuntina factionibus Vexata, In civile denique bellom res

«) Magnus Domefticus quartum ex bonoribus Paiatinis tenebat. ttsec dignitas Celireae proxima erat, Domefticcrs olhn idem ac Procora- to r , qui familiae omnisque domus curam gerebat. A re familiari id m ltithm voce translata, flipm w nn exerctn» docem fig o tfic« , quia Magnus Domefticus copias militares fbb Im peratore duxit ona- niamque rerum adminiftrationem ab illo fibi demandatam tenuit.