& b. v.
Exercitium Academicum, DE
D1SCIPLINA
ILITARI
EJUSQVE
NEGESSITATE,
Ex Con[enfuAmpliff[ Senatus Philofopb.
In lUafiri Lyceo Upjalenfi,
MODERANTE
VI ROCELEBE
Mag. P E T R O EKERMAN.
Eloq. PROFESS. Reg.& Ord.
Publico bomrum examini modefie Jubmittit
LAURENTIUS WAHLBERG i
SUENON. FIL.
W ESTER - GOTHUE,
In Audit. Guftav. Majori ad diem xxvi Junii.
Anni MDCCXLII.
Hor is, ante meridiem, folitis•
UESALUfi impredum.
S:x R:a* M:tis Magnae Fidei VIRO,
ReverendiQtmo
Scarenfium EPISCOPO,
Do M PET RO
SCHYLLBERG.
S. S. Theologiae DOCTORI Celebratiflimo,
Gytnnafii Scholarumque EPHORO
Graviffimo.
M&CE&A11 MhXIMO.
Admodum Reverendo atqué
M-ANDRE/E
Dicecefeos Scarenfis ARCHU PROMO-
A ef Aten t um confuetudo , ut in mag nis vir ii
eenates & Patroni, quod Cd ego (fecimen qua*
ti publica committere praoptaverim, un de
litur de c tu
tSe i lic et j am diu perhenevolum Vefirum ad fe El um adea occafione mihi data, publice iUum agnofcerem, agn i tu ni», ironi, boc Ve fr o in me animo indulgentifftwo per ger e ,• fic
(ra, quibut tutifima inuiti poffit. Me um fore poUiceor cali-
Veßrorumque perenni felicitate, Valete favete
Reverendiflionorum & Aropliflimorum
Cultori de*
LAURENTIO
k
I R O Maxime Reverend*
Atque
Amphjlimo,
H ANDRERE
WINBOM,
S. S» Theologiae PROFESSORI Celeberrimo,ntriusque
Confiftorii ^DSESSORI Graviflimo» Veteris Upfaliae
PASTORI Menti(fimo,adjacentis Diftrtélus PRA>
POSITO Adcuratifiimo.
P Al RONO MAGNO.
AmpUflimo V I R O
RUDBERG,
PRAiPOSITO Digniflimo,
TOR I Certisftmo.
femper fibi quarant patrocwium. Ne miremini ttaque, Ma*
lecunque Academtcum , fub Vt fris potißimum Naminibus ltt+
tion folum patrocinium, fedmagna ff>esymagnum mihi concilia.
fum expertus, idcirco ingratißimus forem , ntfiy opportuna (jtte celebrarem, Utinam åignemini, Macenates atque Pam nullus dubito , quin fortuna mea in Vobis babitura fit fupm dijfima ad Supremum Numen wittere jufiiria pro Veflr&
N0M1NUM VESTROK.ÜM
votifiiwo
WAHLBERG.
VIRO '
rAämohum & Vrecforijfimo Reverendo ,
Dom. Mag. SVENONI
WAHLBERG,
PASTORI in Alingsåhs Meritiffimo, & adjacen^i
tis diftriåus PRATOSITO Adcuratiffimo.
PAREN TI OPT1MO.
PAterna dum contemplor, quod Tua beneficia intention oeulorum acie pro iis reponam, nihil
omnino habeo, nifi id unicum, quod Tuam in
me pietatem, Parens Indulgentifiime, memct per omnem vitam praedicaturum fanäe promittam. Spe¬
cialen vero hoc Academicuai) tenui licetMinerva elabo*
ratum»benigne adfpicias , enixe rogo atque obteftor»
Fortunam quoque meam, quam Tibi pras eeteris com- mendatam volui, debui,cura, confiiiis folatiisquc
Tuis erige, auge, ut duriorum fatorum priftina me¬
moria in pofterum plane evanefcat. Vivas, Parens Optime, vitam feliciflimam; donec labores facros, quibus in emolumentum Ecclefiae defungeris ,
cum perpetua commutaveris quiete ac deliciis nun- quam terminandis. Ita ex intimo cordis adfe&u
ro reo
PARENTIS Optimi
Filiuf ohfeqtientiffimus
LAUR. WAHLBERG»
Admod* Rever.atq3Pr£clar}ffimo
Mag. PET RO BRODD,
S.S.Theol. Prim. LECTORI
inReg»Gymnaf.Scarenf.Dex- terrimo,ctefignatoPASTOR.I
inGithened viciniquediftri-
tfus PRAiPOSiTO Di-
gmffirno.
Admod. Rever, atfc Practarijf.
Mag ER] C O
S IBER G,
PASTORI in Schiöfde Me
ritiffimo, PRiEPOSiTO di- ftridtus adjacentis Adcu-
ratiffimo.
Admod. Rever. atqtfo Prctlarifl.
Mag JQHANN1
BILLMARCK,
Ethic.&Hiftor.inReg.Gymn.
Scar.LECTOR. Dexterrimo.
Plurimum Rev. atq~ CUrißimo
Dn. SVENONI
HOL ANDER,
PASTORI in Saevared Laudatiflimo.
PATR0N1S &
Omni ammi revcrentia zd cincres colendis,
PAtiamini, Patroni. Ob, Plunma, Faque. Prorlus. Et« Fautores, Infignia, In. Optimi, Primitias. Me, Collata- Bcneficia.Ve- Hafte. Academscas,
ftris. Nominibus. Confccrari, Tciiera. Eft. Gratiftimi, Anmu, hjus«
Qui, Nihii. Rependcre. Valct. Semper. Autem. Studet.iQuoad. Vivere» Liceat*
Admod, Reverend. clariflim. Conftiltifl. &. DoAisfimoium AT QMINUM VESIKO RUM ,
Indefejjus cultor tAUR, WAHLBERG*
Admod ReverMfo Praclarifßmü
Mag PETRO
1 EGN/EO,
Graeca: Linguae in Gymnafc Scareof. LECTORI & PRjE-
POSITO Laudatif- limo.
Admod,Rever. at^ Prtclariffl
Mag. JACOBQ IbANDER,
PASTORI & PRyEPO»
SIT O Enckopiae Mc-
ritiflimo.
Plurim. Rever. atfc Clariflimp
Dn. HELGONI EKBERG,
PAS TORI in Siogerftad
Laudatiflimo.
Confult. & Juris PeritiJJime
Dom. JOHANN!
FvEG ERSTEN,
Confuli Enckopenfium Aiquiflimo.
fAÜTORlBUS
Politiffimo & Litteratiffimo
Domino AUL70RI
Q Iii ctipit Cafialio ar atfa de ritt avid Mujarum am fönte corde levarejitim. liquores,
Pier idum ad comites maturam inundere msntem, Cur fu Pegafeum vincere debet eqvum,
Aoniam captans fido ftc petfore lympham
Artet Tbefpiadum fujpicit atque colity
Da dala. ftc ut apis varto de flor c Itquorem Exjugit, fingens dulcia rnella farit.
Venatar lefto quan.vis requhjrat in im o ,
Mens tarnen ad tricas & fua tefqua redit
blaut a m o le ß is fe cum ven tis pralia obire Somniat, & caufia Jomnia caufidico.
Judicibus lites occurruntj Jnduperator
For tis men te agitat fape trophaa fua.
Sic Tibi, WAHLBERGl, mörts lau dabibis efife ?
Libros doftorum volvere rite , fölet;
Hoc y quem fub claro divulgas atque tueris prafide, dtfcwfus comprobat egregius.
Af i li t ta qua fit ratio, qua pcena fit ejus , Qu i parvi pendit jujja verenda ducum ; Qfuodque neceffe adfit fceleris Rhamnufia vindexy
Oflendis. Multo cuncla lepore doces«
Hoc tibi concilias laudem fimul atque favorem y
Montis Parnafii cum juga celfia petis%
Il t cos- it t pergit Tibi ß lucefcere Pbcebus 9
Frutlus non dubios bic fieret amplus ager, Tertil'is ingenii felix qui fiemina condity
Produfitira brevi pramia mutta Tibi.
Aiafie animo & virtute Tua j Tua coepta freundet
Humen > ßeüiferi quod regit afira polt.
OccupatilTimiis adponere voluit
NICOLAUS 9\HMAN,
§* k
Ifciplina militaris nihil aliud eft,
quam prarfcriptum Sc lex quae- dam militandi inque milifia fefe
re&e gerendi, continens tempus, modum j munia atque opera mi-
litiae *). Vocabulum hocce di- fciplinae, duos in primis fullinet fignificatus. Accipitur enim vel
pro informatione Sc inftitutione", unde non poteft
non intelleiflus in cognitionem veri, & voluntas in adpetitionem boni, honefti atque decorij manu veluti
duci Sc impelli ; vel pro ipfa do&rina, qua? informan-
do aliis inftillatur« Prior locum obtinet, cum fermo
f ~erit de difctp'lina äowefiica, fcholaftica Sc eccleßaflica.
* üfterior adeo non efl: ignotus, ut difcipJinas fuas Ma-
thematicas See. commendent Philofophi , Juridicas &
Medicasharum F acultatum Doélores. Quid, quod ne- que ipfa- Theologia difcipJinas refpuit nomen. Non ne- gamus,' quin difeiplina militaris ut plurimum in priori
fenfu fumatur, ita tarnen , ut nobis non videamur pec-
care , (i pari ratione illam confideraverimus dupliciter;
vel ut abftraftam, quatenus folas praeferibit regulas
ßne adplicatione ad certa individua> & tum ferecon-
A venit
«sg? ) ° (
i
venit cum articulis miiitaribus, qni in Regum atquc imprratorum edi^hs continentur: vel eoncretam, qua-
tenus involvit ipf.m miiitum exercitationem & adpli»
cationem harum regularuin ad praxin. Praterea audit
haec difciplina rei militaris, farpe abfolute, difciphnA mi*
iharis , Ii. e- miiitum non folum gregarioru n, Ted o- mnium , qui, dato jurejurando , adftrinxerunt fe mi- litiae, quique, fermone familiari, miiitum nomine in- figniri folent. Horum enim lioguli ad leges articulo.
rum militarium & mandata ffimmi imp'ratoris, officio
fuo fi modo fatisfacere voiuerint , fefe componcnt.
Hascce dum praelibavirnus> difciplinam noftram milita-
rem, ut fcveram fenamque conformationem & animi,
& corporis miiitum ad debitas fun&iones rite obeun- d.is, concipimus. Hujus difciplinae neceffitas in prarfen*
ti B. C. D. erit demonftranda. Quoniam vero noftra-
rum virium , noftrasque in difciplina militari notiuac valde exiguae, probe confcii, nos non omnes numeros, quos fortaflis inlcriptio Didertationis pollicctur, im- pleturos, a B. Le&ore pcrofficiofe contendere necef«
fumduximus, veliteorum, quar vel ab aliis coiiefta,
vel a nobis iplis addita heic fuerint, bcnignum agerc cenforem.
a) C fr. Reinhdrd. Animadvtrf. in Lipfum p. «r, ifjo*
b) ITAlcbii Lexic. Philofophic. jub art'uul. difciplin.
$- ll\
Ex tradita difciplinae militaris notione, cuilibet conftare arbitramur iilam vel ad animunt pertinere, vel
ad cerpus. Animum faa&enus refpicit, ut imbuendus
fit (nifi prins imbutus, quam militiae nomen dedcrirvc
um ) miks bonis moribus > & notitia rerum militari¬
um, quae duo prius utique requiruntur, quam mera*
brum exercitus di-ci poffit utile. Scilicet, prudensim«
perator non promifcue in agmenadfumere debet quos-
vis
«e ) ° c i vis femet ipfi obtrudentes; purgamenta ± puta , urlittm fuarum a), quae ob egeftatem & flagitia, in quibus fre- quentifiima exiftunt exempla, urbibus vel expulfa fue-
re , vcl fponte ad exercendas rapinas & latrocinia ex- iertmt; ütpote quac impedimentum majus, quam auxilium funt ad pel I nda b). Qaalia vuiorum «nonftra defcri- buntur a FfeudoSailuftio j quorunt lingua vana , manus
rapacißima^ gula immenfa^cdesfugaces, quorumqs tionutta pars corporis a turpitudine vacat c f. Etenim , teftc Petro Lo- tichio, vere audiunt :
Pudor Deerum , opprobriumque feculi, Peßis luesfc militär is ordinis,
Sedmilites vintimeliget, eosq^ vita integra & honefta,
morumq; probitate atquecandore confpicuos, quo aliis prarlucere & intcr fe quafiamulari pofTiit, mcmor di&i Vcgetiani: Honeftas idoneum reddit mtlitem. Herecundia dum prebibetfugere, facti ejj"e vittorem. Quodfi VCro bonos non
femper invenerit, utinecfaciie ubique dantur, incumbit
tarnen ipfi, reliquisqj, quorum interertdifciplinammi-
litarem adminiftrare, ante.omnia in vera pietate, quae uti omnes homines; ita vel maxime bellatorem ornat, militiar adfcriptos prius inftituere, quam ipfiusfidei com»
mitti queat & debeat tutela falutis patriae. Nec animos
illorum ad veram tantum pietatem, fed vitam integram probosque mores formandos, quoad poterit, permo-
vebit, fubinde incolcaturus militiam non effrenataj in¬
fam isque licentiat officinam, fed feverae fan&xqpdifcipli*
nx palacftram efledebere. Caftra namquer Patente Ifidoro,
veter'tbus dicla funt qufß cafta , et quod ibi caftretur libido,
U'uJe jure meritoque conqueritur J. Lipfius in fnt rem*»
poris militia plus calinum fuife, immo & feertatorum ,
quam militum e). Inculcando, inquam, milittbus/nori
cum Baccho, fedcumMarte remipfis inbelio futuram , adeoque non poculis , qu ifi dehe'Üare.tur fuper menfa A»
hxander f), fed e loculis teh efle fumenda: non Ve-
A t ncrem*
% •«* ) ®~c m*
nerem, Ted Mniervam armigeram foré coléndam, acfo-
randam. Verbo: lafciviac , vagae libidines, fcortatio*
Des, ebrietates, furta, mendacia , jurgia, perjuria,&
quidquid eft vitiorum , quod ingenuum hominem de- decet, & probitas atque modefUa damnant, ceu pefte pejora , funt fugicnda, atque e caftrrs eliminanda. Et-
Cnim degenerat a robore & vir tute miles affuetudine volu-
patum g ). Sic Hannibalern, ut fexcenta taceam ejusder»
gentris, coaftat in luxu & iltecebris Campanias exer-
citum , toties vi&orem 7 toties de Romanis triumphan-
tem, nimium qaantum difperdidfflfe, Audiamus hac
de re Senecam, ita enim ilde foquitur: una Hannibalern
hibtrna folvertttrt , indomitum iüum nivibus atque AlpibtW
Vtrum enervaverunt. Armis vicit, vittis viEkus eß h). A°
Jexandrum cun militibuSjPerfiaelndiarq-iie delrciis & mol»
11ttei,tamquamSireniis fcopuns^adhsefiffe pernotum eil /)*
Nempe fi bis voluptacum bhndimentis pro tob i tu in- dulgcreliceretdmmenfa nonadeo longo temporis fpatio?
agmina corrumperentur, corrupta miferrime perirent»
Qualis fine dubio fuit exercitus, cujus teterrimum 1U-
tum dol et laudatus Lipfiusj bodiemam militirrm trifft o»
tulo intueor, pudenåam lugendamque nobis , bofii ridendam
aut (pernend/tm k). Quantum vero fincera piecas 7 redms
irTle de Deo fenfus, & re&us in Deum cultus veraq,-reli¬
gio , optimum profeélo focietatis humanae vinculum ,
faciant ad bonum militem conftituendum, negaverit
facile nemo. Gerte, nifi crediderit miles Deum exi»
åére * mala puniturum St remuneraturum bona, fidern jurejurando licet datam, adeo non duceret fibi religio-
ni violare, ut quadibet potius fibi impune facienda pob
liceretur. Quid itaque hac magis necefrarium, quod
militt infiilletur 1 Reliqua virtutum ornamenta pari ra>
lione funt pernecefiaria, adeoque militi in iis item ma¬
gna eft collocanda opera» Uti enim miles vitiis fce-
diffimis
-
4M } ( i*- a
difftrnis obrutus, plurima fcelera exccgifando > farpe
efficit, ut magna perturbatio, magna rerum confulio,
in exercrtu oriatur, qua permufti una cum illo infici pofiunt, fecundum Pcétae lilud :
Morbida fafta pecus totum commpit ovile;
ita virtutibus ornatus, mala faepe haud exigua averrutl«
cabit, facftiones nempe fedandoj a Venere & Bac».
cho commilitones avocando. Quid, quod fuo exem»
plo alris fi praJudar, tandem ad meliorem frugem re-
ducere poteft plurimos. Huc referimus theoriam &
notitiam militarium rerum , quam miles prius habcbit^
quam ad exercitia accedar. Quo fpeftare videtur Vc- getius , cum tironibm, dicit, dsmonfirandam ejje animtrum
dottrinarn /). Sic namq,-ad exercitia multo evadentprom-
tiores. Nift enim noverit miles, quid fibi incumbat*
quid fugiendum frt, quidve omitfendumr tota die erra- bit,ut jure meritoque eifern occinatur adagiumjafinusad Iyram. Et hax erit, nifi valde fallimur, caüfTa, cur a- greftes homines ferius plerumque exercitirs imbuan*
tur, quam qui theoretica ftudia faltem primoribus 7
quod dicitur, labris deguftarint. Hi enim dudum adqui-
frvere fibi theoriam, cui facilius praxis poftea adjungi
folet, quod reliquis tarnen non licuit. Non quidem furt»
nefcius, efle & fui{Te,,qui fcienriam rei miiitaris in fo-
lo ufu, fola experrentia & exercitati-one confifterej &
vim ingenii, cjusque per Iedionem atque literarum
ftudia culturam, parum momenti praefidiiquc huie ne»
gotioadferre contendant, immemores effati Horatianis
Dottrina - - vim promovet ttifitam, Refttque cultus peBora roborant m)l
Nempe clamitanc, nihil Marti cum Mulis efTe com«
mercii, nihil eruditas otioforum ex umbra artes illis
conferre , qui non in philofophantium crrculis , Ted
fulminantium caftris* manum profritam* non linguam
6 ) o c Ht*
volubilem, fpiculumque, non Ingenium acutum gefrö¬
re dt ben t i, fed quum illis bellare propemodum nihil
aliud fit,quam rapinis,incendiis, cacdibus&ftupris graf- fari>nec adeo mirandum, quod in ifta fchola nequiti*
neque artis, eruditionis, prudentiarq; quHquam defide*
rent, Ar long? aliter fe res habet; longe alitcr fenti-
uru illuftres & verac gloriae bellicae alumni: hinc
non erunt argumenta in concrariam partem tan- ti ponderis roborisque, ut fententiam defledlaut
meam »).
4) Curt, L. VIII. f. g. V) Liv. IX. ig. J. c) De- elamat. in Cic. c. g. d) De re militäri l. /. c. 7. e)Lib.
V. ig. 2g. f) Curt. L. VII. 4. 7. g) Tdcit. hiß. II 61. 2.
h) Sener• epiß. g f. i) Curt. Z. VI. i. /. ) /, 1». g. 7.
/) L. 1. g. in) Hordt. Lib. IV. od 4. n) Dijjert. de fuavi
Mar tis & Mufarum conforti» fub Ccleb. Prafide A:o /7jg. ventil,
§. III.
Egimus de difeiplina militari , quac anirnum prat-
eipue dirigit, fequitur jam, ut eam, quac circa cor¬
pus exercendum occopatur, tradamus. Licet enim rna-
gnus & heroicus fpiritus militem adprime ornet,per- multumque ad fpem faciat obtinendae viüoriac, fe-
cundum ilfud Virgilii a)
Audcntes jortuna juvat • • • folus tamen omnia haud efficit unquam. Accedant er~
go animo pares corporis vires, quac apud omnes
tantum abeft, ut fint corgenitac > ut maximam fui pai>
tern continuo debeanr exercirio. Paucos quippe viros fortes , verba funt Vegetii, natura proireat; bona inßitu-
tione plures reddit indußria b), Quod experientia fatlS fuperque ob oculos ponit, dum videmus ab homun- cionibus, vaftae molis homines vinci, quos tamen cre«
deremus illos viribus vel vicies exfuperare. Si l'ioc in
vi'alcommuni obtingat, quanto magis copiar exerci-
taue in praelio inexercitatas proftemerent. At ejusmo-
di
*fg ) o
di graridis ßafurs horn o» fi anfam haberet fefeexercen- di, non adeo facile eflet debellandus. Id iteque exer-
c 11 a r i o n i , fine ullo dubio, debetur > quod exigua* A-
thenienHum manus ingertes & numerofiffim s Perla-
rum devicerinc copias. Hinc ab Hiftoricts tum Latinis,
tum Grsecis tantopere celebratur militurn veteranorum
forritudo, certe non aliunde, quam ex crebro exer-
oitio, atque longo fatis.labore militari comparata»
Quid Alexandri Magni copias reddidit toti terrarum orbi formidabiles ne]dicam, an nefcias vinci Quid
g. m. Regis Guftavi Adolphi exercitui, per Germanlam
ti ni ver fm, tot vidorias, tot tropaea & palmas refcrva ve¬
tat ? Quid g.m. Regi Carolo XII,Leonis inftar Gochici, in acte acerrime ubique cum delcda manu dimicanti, 8c
obvia cunda pcrrurnpenti* inträ & extra patriam, im«
mortale peperit nomenr* ttxc profedo exercitatio, héc'
in pugnando, feriendo, vibrando dexteritas. Ädeo a
teneris huic difciplinae, hisque exercitiis animam ja-
v. bit manumque admovere. Hinc de Turcis rcfert Na- talis Cotr.es, quod obfervantia difcipl inae itå lita ris»
qux apud illos in fummo habetur honore, quodve e- xercicatione 8c ftudio tradandorum armorum , inde a
pueris , ad id poteftatis, idque in re militari celebri- tatis pervenerint; cum nihil fere curent aliud, nid quod ad imperium fuum dcfendendum & amplifican-
du m fpedet < )* Et quid, quaefo , bono militi magis
cordi föret, quam expedtte & promte ea exercitia ca'1- lere, & fibi notiffima habere, quae ipfum petfediorem utique reddunt? Arma utpote fcienter tradare , mifli-
lia dcftinato idu & magnis viribus pcefe , pedes ad
certos gradus aptare, cuneos & ordines fervare &c.
breviter: omniajquas in bello obvenire folent, novif- fe, & alaeri animo , ad nutum monentis Ducis exfe«
qai. Sic vEmilium Paulum, fuos exbcrtatum fuiffe imlites , audor eft Pliitarchus 5 nc quid aliud* qü*m
fim
x «I )»(• s»
fua tårpor i curArent & Arm*, & cum res It a tuVffet^ **•
<que ipfe Jignum dedijfet^ ftrenue pugnarent, gladiisque Ro¬
mano more uterentur d), Si quemlibet hominum , qui
certum fibi delegit vitac genus, unice in id incumbere oportet» ut ea potiffimum , quae finem ipfius promo-
veant» fibi familiaria reddat, quo fpartae, fibi tmpofi-
tse, tuendac ornandaeque par cvadat; quanto magis mi- les, qui patriae defenfionem, juftamque amplificatio-
nem procurabit, ad munus fuum militäre rite, bene,
&: decenter obeundum, fedulo fe praeparabit. Sin ve-
ro contigerit, ut quis officii fui partes neglexent, ne- que exercitiorum necefiariorum notitiam fibi compa-
raverit, quid tum erit juftius, quam utdifciplina militaris
vi & rigore fuo ejusmodi ignavum & pigrum alumnum corrigat , caftiget? Nili haec inter miJites obferva-
retur, brevi fieret, ut totus exercitus, ad hoftem ,
yel excipiendum, vel propulfandum» föret ineptifli-
mus. Contra exercitationi atque ufui tribuendum, quod ad pericuh quaclibet adeunda 6c avertenda for¬
tior fit & alacrior. Prarterea licet agmen cohorfibus,
centuriis, dfcuriisj legionibus &c. conftet, 8c non i-
dem fingulis miiitum incumbat, quilibet tarnen fuo in-;
vigilare debet muneri atque officio, omnesqj faltem ad
hunc fcopurrb hancqtie metam,collineabunt. Hincprar-
clare Xenophon i Tsretyfiivtj q rgkna, ptev tjuv
?p7g (ptfaifj Jvg%€£s<r°iToi> Je rotg noMpUtg h. e. ordina-
tus exercitus jucundiflimus amicis , qui adfpiciatur,
moleftidimus vero hoftibqs.
d) AZneid. X, v. igq. b) L, III, c, 16» c) Hiß, L,V, A?) In vitd ejus Cap. 12.
> IV*
Difciplinam eflfe inmifitia neceffariam, non efl:, quod multis comprobemus, praefertim cum natura i-
pfius officii militaris illam fl3gitet, expofcat, quod experieotia , omnium rerum fidelis magiftra^ abandc
tefiatuf
)o( § teftatur* Etenin, difciplina remota, aut nulla, aut mi- /erritna erit militia. Verbis utamur Celeberr. Scheffe-
ri : Ortloy inquit, eß anima exercitus. Difciplina cuftodit
mores vagos alioquin ac feroces, ammumque ad pa¬
tienti am laho rum äißicultatumque roborat cf firmat a}. FaC enim prcmifcuis licere^exercitui fefe dedere libidinibus*
nonne brevi tum languefceret ? Fac mutaas cardes»
norme copiarum numerus in horas potius, quam di¬
es, nimium quantum diminueretur. Furta vero & la- trocinia fi admiferis, bellum omnium in omnes exar-
defeat, oportet,' peftiferam mortem, interitumque {e-
cum trahens certiflimum. Sic nullum fere eft vitiurn, qüod incommoda m i 11 e & ingentia mala in comitatw
non habeat. Hinc non fine graviore caufa, Deum fuo populo, in bellum prcfecluro, ut omnia mala caveret^ fe-
vere injunxi[[e legimus £). Porro fi militia vel exerci- tiorum prorfus efiet ignara, vel continuis non adfiie«
fceret, certe rudior vulgi plebecula, hofte ingruente»
nefcia eftet arma ne capefieret, an abjiceretj hare, an illa ufurparetj hoc, an illo modo j non Iocum> non
erdinem eilet fervacura , animum defpondendo, huc xllucque difcurrendo, fugam tandem & latibula quae«
rendo? Quid itaque magis necefiarium, quamutexer^
citus, nominis menfuram -impleturus, bene lit exer-
citatus, prareipue cum animum addat, & fortitudinem»
mirum in modum adaugeat vel ipfa exercitatio. Idem facra identidem oracula commendant. Sic filios Rub,
Gad & Manafte egregio celebratos videbis elogio, quod viri eftent exerciratiffimi, qui arma tra<ftare, &
arcus tendere perbene nolTent , in bellando utpots peridftimi c). Et tanto major cura eft habenda difci- plinae , quo certius eft, fine illa nihil profperi, nihil
fere pracclari in bcllo lufeipi , imo non vidoriae ullam
fpem concipi pofte > quin Iliada potius malorum exti-
B m c fe as
i© 49£ ) o (
mefcas. Provocamus, ut antea faepius, adVegetium:
inexercitatus, inquit, miles femper eß tyro. Sive ergo le¬
gio v five auxilia fuerint, exerceantur aijjtdue. Nam quem*
admodum bene exercitatus miles pralium cupif, ita formt-
dat inJoftus c). Qu od dum vidit Hadrianus Imperator, cujus in re militari induftriam, diligentiam, fortitu-
dinem celebrat Dio Caflius, nullam pratermifit occafio-
wem, milites ad omne genus pugna exercendi, at% alios
aß c ten di honore , altos verbis cafiigandi, poßremo omnes eay
qua fe facere oporteret, docendi. Idem ut milites haberent%
Htnde exemplum peierent , ceepit ipf'e duriter vivsre , pedi-
bus iter facere, aut in quavis loca equo proficifci; nunquam vebicula aut q u adr ig a s confcendere, nuüofy calore^nullo frigore>
tapste operto eßet, adduci. Ita milites , quamdiu prlnci- patumtenuitf rebus ipfis exercuit, inßituitque praceptis,
■ut qua tum ab iüo conßltuta funt > tempora , vim legis atcß difciplina miiitaris ohtineant e).
a) Memorab• Suetic. gentis c♦ /0. £ ^ 2^. p.
#) /. CÅrö». 4) c. 2^. 0 £. LXlX.p m. 796.
§. V.
Diximus de natura difciplinae nofirae, diximus il¬
la m circa animum & corpus occnpari, diximus illam
Utroque modo perneceffariam efle, fequitur jam, ut,
qua ratione optime po sjfit obtineri , explicemus.
Nititur illa vel ftri&o jure, vel exemplis* Expe-
rientia utiq, edocemur, milites, uti plerosq 5 ho-
minum * non arque excitari vel feverifllma lege, quae forte ip(is quaelibet mala ac mortem deniqué minita-
retur , atque exemplis, quippe quae magis in fenfus
incurruntj adeoque majores in anirnis quafi aculeos relinquunt Breviter iraque difquirendum erit, quid exempla difciplinae conferant comra-odi, quod faneper-
magnum eft. Sunt autem exempla vel perfbnarum ,
vel praemiorum atque peenarttm re/picienda. Viros in
ma-
-m ) o( M magna dignitate conftitutos tanti facit vulguf i ut eo-
rum didta fadtaque fibi, legis inftar, proponat, non
ad intuendam modo , fcd ad imitandum. Huic veri«
tati domi non folum robur conciliat illud Poécac:
Regis ad exemplum totus componitur orbii,
Item tritum illud: qualis Rex, talis grex; fed etjammi-
litiae> ubi ad exemplum item vivitur & locüm habet:
qualis Imperator, talis exercitus. Etenim miles, (l quis
alius, veritatem fequitur probabilem, adeo quidefn , ut quicquid Imperator & Duces reliqui faciant, puta-
verit id qucquc fibi facicndum. Neceffarium itique
eft, ut Imperator & Duces, praefertim ordinis fuperio*
ris, militibus quisque fuis fubminiftrent pietatis, pro»
bitatis, impigri laboris, adfiduitatis, in officio obeun»
do fidelitatts, fortitudinis, juftitiaf, prudentiae reliqua-
rumqqe virtutjjm, quac militiae adfcriptum & decent ,
& ornVnt^- Et^häc de re eo magis efiet follicitus, quo certius eft milites, faltem gregarios, his exemplis for-
tius faepe concitari,quam dum fecundum legis exadtum
rigorem cum lpfis agatur; quam cum feveriffimis edi-
dtis ad hoc, vel illud agendum, vel omittendum com- pellantur, & inviti cogantur. Etenim homo, infimae
licet fit fortis, usque adeo ftudiofus tarnen erit liber-
ta tis, ut multa vel hac fola pofteriora ducat bona. Dif-
ficultatem vero in militum libertate refrenanda quili-
bec pervidet, dummodo cogitaverit, quam mulrar fe-
fe offerant in bello occafiones militibus nunc e caftris
fe fubducendi, nunc infidelitatem, proditionem & id
genus fcelera, fubdole machinandi. Perfpicuutn itaq;
eft, eritque , exempla Ducum in bello ad bonam di-
fciplinam permultum facere, &, vel hoc nomine, con-
iervatores difciplinae militaris eos redle dici.
VI.
Sin autem illa exempla non fufficere deprcfien-
derit prudens Imperatör, prsemia, honores, laudes
B i &
is -Hl ) o ( MB»
V
& elogia adjungantuf, necelle eft. Horum ih mili- tia, arque ac in tota repoblica, permagnam videns u- tilitatem Theophraftus, interrogatus, quidnam rempu- blicam confirmaret \ refpondit: beneficia j pramium (ß
feena a] Nec fine caufifa. Praemiis certe & honori-
bus plus (arpe allectantur milites ad fortitudmem &
tfidem , quam feVeriffimis legibus ^ minis atque pcenis.
Pulcre itaque rem fuam agere videtur ilie Dux, qui
militum egregia fada, ft non praemiis & honoribus,
faltem laudibus remuneratur. Sic enim eos ad paria? fi
non ad majora, audendum, facem veluti praeferendo, fti- mulabitk Immo fi forte levius quoddam commiferint
delidum, modo alias fe ftrenuos gefterint, potius hoc ipfis condonet, laudando quse iliorum exftitere pras-
•clara aufa & facinora, ne culpando animum illi con- trahant dimittantque. Hinc rerum militarium periti
conlultius duxerunt legem, in cafu levixori> inter arma
filere, quam fulmina vibrare, omniaqj prius tentan- da, nifi delida fuerint graviora, quam peenam militi- bus infligendam. Qu od tarnen cum grano falis eil acci- piendum* ne Duces in nimiam indulgentiam abeant,
quae feveritate multo eft perniciofior. Sit itaque im-
per ater e 6 mm o dus iß benignus, affabilis , facilh, placfdus , non ita humanus 5 ut defpiciatur , neque adeo feverus , ut
ft in odioé Ne iß gratißcando caßrenfem laxet difcipli•
nam , iß terrendo militum animos alienet b). Difcrimen
praeterea eft faciendum inter difciplinam, domi atque snilitiae obfervandam Milites enim, admentem Vege-
tii, peena iß timor in fedibus torrigunt\ in expeditieni*
hus fpes iß pramia factum meliores e ß Et fane deplora-
tus eilet miies , quem praemia, beneficia atque ho-
mores ad meliorera frugem non reducercnt. Quid- quid 'ft, Vera fcriplit Amelottus: la reeompenfe des foU ÅAts eß le principal du geuvernement, Cor / atente de U
ftcem*
) o C i j recompenfe er.tr etient C emulation, /' afeÜion, &
**//, # /4 difcipiire d), Huc pertinent laudes, quas
praemiis adjungere folent Imperatores » quemadmodum
Carvilius fuos pro cujusque merito laudavit' e). Ete-
nim laudibus ron minus s quam pr&miis animi militum gaudent f).
a) Reinhard, Animadverf. in Lipf. p, b) Onofan-
der de re milit. c, 3. e) Lib. III. c. ult. dj ad Lib>
II. Cav. ip. Annal. Taciti. e) Liv. X c. /) z£/V»
Lib, //.
§ VII.
Cum vero nec inftitutione fida, nec bonis con- filifs bonisque exemplis , prasmiis, honoribus atque
Jaudationibus locum relinquere velint milites,] alia utique cligenda eric via. Videlicet Imperator, pofl-
quam, quavis ratione, animos militum eo pertrahere
fiuduit, meliora ut fapiant, nemo miretur ipfum ad
pcenas debitas, easque graves, confugere, ut exemplum
ftatuatur in refra&arios & pervicaces, quod ceterisfit
documento. Hujus feveritatem nonnulli tantam eflfe
Volunt, ut a militibus imperator potius, quam hofiis metui
debeati a), quae fententia & vox fuit Clearchi.Neqj a#
liter Tacitus » delifta, inquit, militum nulla venia profe- qui, ufu falubre (5 mifericordia melius femper apparuit b),
Haec vero praeter eas, quas § proxima adtulimus» ra- tiones, vel eapropter limitanda nos exiftimamus*
quod fi miles ad quodlibetdelidumftatim plederetur,
totus brevi exercitus exhauriretur. Contigit pratterea haud raro, ut miles ferne! caftigatus , vix priorem
recuperet anirnum. Nunc fupplicii pravitas & Du-
cis feveritas, nunc pudor peenae datae, nunc compa-
ratio fui cum reliquis comrailitonibus* nunc plura
alia ipfi injicient taedium, moleftiam atque indigna¬
tionen;. Poteft quidem difeiplin* feveritas ipfum ad
ofbciUnofc
i4 «53 ) ° ( ©»
officium & obfequitim compellere; fed quot, quaefo,
feras canis in vita inveftigat & mordet ?Adhibend* ita-
que poenae,ubi alia media elabendinon fuppetant, ubi
crimina adfin-t graviora,quamut remkti debeantTum
quam alibi:
»
• •» Imme die abi le vulnus Enfe recidendum eß * ne pars fincera trahatur.
Quippe Ii gravius aliquod peccatum militi condo-
naretur, anfam inde reliqui captarent flagitiofas li¬
centiat , unde pernicies non pollet non enafei ma¬
xima. Compefcendam itaque non negamus raili-
tum ferociam caftigatione & peenis, cum leniori
modo refrenari nequeat. Adeo ut rede dicat Illuftris
Colbertus, Ludcvici Magni, Galliae quondam regis,
Minider, En t fet il n1 y a rien de plus injufte, a mon apis, que de remettre la punition d un crime entre lesmains'
de ceux , qui ont interet de fauver le criminel, & c eß
ztne chofe afez connue, qrf un Capitaine , a qui tl eoüee
de r argent pour faire un autre foldat, t? eß pas ajjez a>
mateur de U Jußice pour I acbeter a fes dépens c).
a) Valer. Max. L.ll. r.7. b) Annal. L, XIII, 35, «f.
c) Reinhard, in Lipf. p, tözqi
§• VIII»
Hujus difciplina? omnes gentes femper fuifle ob-
fervantiffimas, nemo non hiftoricorum memoriae pro- didit» Sic laudatur ob difciplinam Mithridates apud Ju-
ftinum 4), Cyrusapud Caefarem , b) Guftavus Adolphus
& Carolus Guftavus apud Schetferum, c) fic alii alios
celebrant. Nec defunt exempla in facro codiee, ubi
Deus populo fuo, an-te, fub:& poft pradia, multas tradi-
dit re gul as, nobis quoque Chriftianis perneceftarias.
At gentiles inter vix ulla mtio vicit Romanos. Quis
enirn par Romano miles? Quis ad rolerandum labo-
rem melior d)* Sxhorrefcit mihi animus , ut cum Li-
)o( ^
J?fio loquar, eum opera Romanorum video, nee a magna
manu , ne c in magno tempore falla, Gigant es fabulata
tß vetußas & Perficos quosdam Reges T qt/i montes ftruxe»
tunt a c compararttnt. Hic vero eos babes. Ißi patrarunt, quicquid fidem fuperati & fiert humana manu vix poffe vi'
deatur e). Hare autem omnia, qua magnam partem, de-
bentur djuplin» corum adcuratiffirnas. Et quoniam
idcm ille Lipfius, pariter ac Vegetius multa huc fpe-
dantia fufias funt perfecuti, qui ulterierem hujus rei
notitiam defidcraverit, hos, rogo, adeat Scriptores.
Nihil jam loquar de Grarcis 5 nihil de Gothis> qui u- niverfam dum Europam peragrarent , vix regionem
reüquerint ullam intadam* nihil denique de aliis»
quibus difciplina militaris tot tantaque peperit regna.
Mobilem hane materiam longe operofius debuiflfe pertradsri, non equidem diffiteor,(ed id, quo minus a mc
fieret, prohibuere tenues meae facultates. Quapro- pter hifce fubfifto , DEO Exercituum glo-
riam didurus fempiternam!
d) Lib XXXVLU b) Lib. /. De E. G, c. 36. c) Cap.
10. d) Lbius lib IX. e) De MM t, Rom, lib. V, Dialog,
XIII, fol 302,
TANTUM.
AVC10RI
Felicitatis confequemfe ftudium bus a natura efle ingeneratum, vel mortali- a-
mor fui ipfius, ftirnulus ille attionum no-
ftrarum acerrimus, quemvis edocet. Quo igitur majorem in felicitate humani generis
adftruendacollocaveris induftriam>eo melius öc officio tuo fatisfecifle, & de aliis meruis-
ie cenlendus es. Cum vero civitati & rei-
publica: injuria ac violentia nihil reperiatur perniciofius, nihil felicitati publica, ac pri¬
vata magis peftiferum 5 haud obfcure patet,
quae, quantaque, in Difciplma militärt fita fit
Mtihtas. Egregie hoc in argumento venatur Tua, Amice integerrime,opera $ ideoqueTe
non minus Martis,quam Apollinis fihis com-
mendatiffimum reddis. Vota adjungere de-
bui, volui,ego ardentiffima, dignetur Nu-
men O. M. in emolumentum Patriae , lo- latium Parentum familiatque, amicorum de-
nique fpem certiffimam Te^diu incolumem praeftare/
Tefiinanter a dp Uufil jPAUL. C. WAHLBERG,
*
[Do&rinac Morumque integritate Praßantifimo JU VENl,
Dn. LAURENT 10 ,
'
