η ε
Ο L Β I Λ>
MILESIORÜM
C
Ο L
Ο
ΝIΑ
DISSERTATIO
quam
VENIA AMPL. FACULT. PHILOS. UPSAL.
p. r.
MAC.
CAROLUS
GUST.
BROGREN
Stip. Bielk.
ET
LAUR. WESTERLUNI)
A Sacris. Slip. Med. Theol. Vestmanao-Daleearli.
m AUDIT. GUSTAV» DIE VIII JUN. MDCG€XXXR Η. Ρ. M. S.
P. II.
υ Ρ S A L I JE
troman, nofmarskalkenr våleorne
HERR
FREBR.
F.
MGNTGOMRIE
ocir
h0gvålborna
fru grefvinnan
EBBA
MARIA MONTGOMRIE
född SPARRE
tördnadsfullt till egnadt
af
9
lim habiias nunc omnla veritatis crieria in se ferre et
hi-storico jam niti fundamento reperimus.
Is
in hac regione
topographice describenda
incipit
ab Olbia 20) et inde re. censet nationes Hypanim accolentes Borystheneobeunti
soli propiores 21); undeerui
facile
potest etHypanim
etOlbiam Borysthene
magis
occidentales fuisse.
Deinde Borysthene trajecto ad ceteras
progreditur
natio¬nes et inter eas recitat Scythas
agricolas,
quospropter
si·
tum prope flumen
Borysthenitas vocabant
Graeci
Hypanis
accolae, qui quidetn sese ipsi
nominabant
Olbiopolitas
22).
Jam igitur ex Herodoto apparetGraecos
ad
Hypanim
et
Grajcos in Olbia eosdem fuisse, ideoqueOlbiam
Hypa-ni vicinam a Borysthene vero etScythicis Bo·
rysthen
i tis
rem otio
rem,Urbem ipsam semper
Borysthenitarum
empormm
(Bo-ξυσ&ενέίτΌον
εμπόξίον) Herodotus
tnore
Graecorum
appellat,
eam nimirum ob caussam,
quod
Borysthenitae
ibi
rnerces
20) Boryfthenitarum
emporio;
Herod.
IV:
17.21) Tlxgx τον
'Τηχνιν
vtgls
savtigys
rovBogvabivtot
1.
C.22) 'Arxg iiußxvvt rov Bogvaåivixt xno
BxXxaatjt
ttgurov μit
*TX«/y,
tttro ii rxvrtjs«να>oixlovat ii ytxgyal, rovt
"EXXtfv« o'
outitvnt i«l rm'Ύηχνι κοτχμω καλίουον Bogvff$tvt?rotft οφΙχ(ii
χντον.ιΌλβιο-9o\lr»s, Herod· IV* 18·
mutabant
23);
hujusquegentis
nomentranstulit in
Gr®-cos urbis incolas, quos hoc nomine in dextra Ηy ρ
a-nis ripa habitasse diserte dicit 24), Qute nominis
trans-latio, absque dubio ante Herodotum usitata 25), certe con-tulit ad auctorem hunc gravissimum male inte) ligendum
stetitque caussa et nominis Rorysthenis urbi
inditi
et opi-nionis, eam ad Borysthenem esse sitam. Neealia ratione
hasc opinio omnino erat destituta,
in
eo tamenculpanda,
quod nimis credula esset. In tanta
antiquitate,
cumterra-rum cognitio arcta erat et
confusa,
fieri facile
potuit,
utii,
qui eminus acciperent et
emporium
etflumen
unoeodem-que nomine in eadem esse
regione
a6),
eacontigua
puta-rent, prsesertim cum flumen obmagnitudinem
et pulchri-tudinem celebrari27)
etemporium
amplitudine
etsplendo?
23) Eadem ratione, qua Strabo
(VII,
310) appellat Tanaim
των Βαρβχοων sy,nogs7ov,24) IV: 53.
25) Niii ita fuisfet
haud fane
dixisfet urbis
incolas hoc detrectare
nomen.26) Herod. IV: ιοί. cfr.
iVV
Xf.27)DipnisChryfoft.Oratio
XXXVI. Boryfthenitica,
vide
infra
not
66)*
cfr. Mela IIt 1. Herod. IV: f5. Periplus Anonym, p. 8- NuIIinifi Nilo fecundus '(Herod. 1. c.) et a
quibusdam
feptemtrionis
Niius dicitur (Reife durch Taarien im J. i8üo von Murawiew-Apoftolj, überf, von W. v. Oertel. p. 8)·11
ré seque
insigne
esse28)
audirent. Uibern magnam et pulchram afluminis magni pulchrique
'undis
allui
haudabsonum sonabat. Accedebat,
quod Hypanim eundem
cumBorysthene
fluvium
esse putarent29),
et reapse in ostioambo iluvii in eodem lacu miscentur priusquam in Pon. tum se exonerant
30).
Quornodo autem per errores etiam valida perlucet ve-ritas apud Strabonem primum invenimus, qui docet, Ol· biam Borysthenis ostio fuisse CC stadiis superiorem
31).
Lacus Hypani Borysthenique communis hunc stadiorumnunerum sequat
32),
ideoque Strabo potiusin
eo,quod
lacum illum Borysthenis iluvii nomine appellaverit, quam in Olbia perverse locanda erraVit.
Pomponius Mela
plaga-rum occidentalium notitiå callens in Oriente vero et
se-ptemtrione rumorum captator confusius rem proponit, cum de duabus pro una urbibus mentionem facit ambas ad Bo.
ξ 28) Mij/at ίμποξίΐον* Strabo VII, 306; cfr, Herodot. IV: 79 cet.
^29) Ptolemaeus III: 5. Mannert IV. TIi. p. 240.
30) Herod. IV: 53.
31) L. VII, 3©5i ΥΙΧιΰσχντι it τον BogvtrSivij 5'otitovi itotxoiriovs ομώνυ¬
μο: τω ποτ χμ φ πόλιι' ν ii χυτή χα* 'Ολβίχ χ«λί~τ«, μίγχ
ίμπα-guoVf χτίίμχ Μ»λησίων,
32) Dio Chryfoft. 1. c. cfr. Métnoires de PAcadémie Imperiale des Sciences de St. Petersbourg. T. X. p. 652, 654/
rysthenem
collocans 33);
certein
érrorem deductus a vaiiis iilis, quibus Olbia nuncupabatur, nominibus. Pliniuf 34),cum ejus tempore haec loca minus frequentarentur 35), alioa
sequi conatus si nori cum Mela peccat, Herodoti tarnen ducis sui vestigiis incertus insistit. Ptolemceus 36) in col-locanda urbe loci natura respondet, in nominibus
ve-ro in duplicem inducitur errorem duos fluvios u-num putans duasque pro una nominans urbes,
qua-rum unarn, quam Metropolin vocat, ad confluentia
Bory-sthenis, ut putabat, brachia, alteram inferiorem collocat.
jjrriamtf 37) Olbiam Borystheni vicinara dielt; sed
mul-tos amnes in Ponturn influentes enumerans Hypanim omit-tit; unde patet eum heic non adfuisse, sed narrationem
suam aliorum dictis accommodasse
33).
33) L. II. c. ι: ^ßoryfthenes (fluvius) secundum Boryfthenero et Olbiam, Gtseca oppida, egreditur."
34) Hiftor. Natur. IV; 12 "A Tyra CXX pafs. flumen Boryfthenes
lacpsque et gens eodetn nomine, et oppidum a mari recedens
XV M, pass. Olbiopolis et Miletopolis, antiquis nominibus." 35) Plinius VI: 5.
36) L. III, c. 5· EUf"' rovBogvaSivtyv ποταμον^—"OXßtots xecl
Bägvtr&t-vls, cfr. Mannert IV Th. p. 240,
37) Periplus Ponti Euxini in Hudf. Geogr. vet. min. ρ. so Κατ« ii rov Bogva&hijv ίίνω πΧίονπ πόλα 'EWtjvh 'όνομ» OXßlat trtwoXtrxti·
Ad veriiatem propius accedebant
Seymnus
Chius
et
hunc
ad verbum secutus
Anonymus
Peripli Ponti
Euxini
Auctor,
qui jam
ad
confluentes
Hypanirn
et
Borysthenem
Olbiam
faisse sitam dicebant
39).
Stephanus
Byzantinus
40)
poste¬
riori aetate idem indicat. Unus tantum, a quo exspectan-dum erat, ut in aliorum verba nonjuraret,
Dio Chrysosto·
mus
Sophista
prodiit,
Olbia
etiam
tum
florente,
sex
et
quod
excurrit secuüs Herodoto
posterior.
Is domo
profugus
Scy-thiam petens in
Olbia
aliquamdiu
commoratus,
aliorum
Gigecorum opinionemrefellens,
situm
Olbise
designans
cum
Herodoto et re et verbis mireconcinuit
4!).
In
Hypa-nis ripa fluminumcorrivatione aliquanto
su-39)
Scymni
Chii fragmenta
v.57
—59:
3Επί ii tx7s ««θ-3 CTπάνιν χχι Bορυσ^ενην
Των ivai ποτά,uuv συμβo\x7s ετί πολιέ
ΚτισΒε7σχ, πξοτεξον Ολβίχ χχλονμενν),
Peripl. Anon. Pont.
Eux.
p. 8·Å?
'Ύπχννν xxl B
o·
gvaSivijv τχ7$ ρυσι ποταμών
συμβολχ7ε,
ετικτισ3'ε7σχ πολιέ,
ngorigov
μίν 'Ολβίχ Σχν'ί'χ χχλονμίνη, μετχii
τχντχνφ' 'Ελληνα'
πάλιν
Βο-gvabivys χλη$ε7σχ,
40) De
Urbibus
voc.BogvvSivtis.
41)
Dio
Chryfoft. Orat,
Boryfthi Κι7τχι
ii
ngos
rij>
Ύπανιίι,
jjr«
vvv
xxc rj πξότεξον οντωε ωχι7το
οΖ
πολυχνωΒιν
rtjs
CIππολάου κχλονμίνηε
xxgxs, εν
τ$
κχνχντιχξυ,Herod.
IV:
53:
^ μετχξυ
των
ποτα¬
μών τουτίων εον εμβολον τγ,ε χωρηε
Ίππόλεω
xxgvjχχλεετχι,
ενSi
χν-τω ΐξον Δημητρεί
ενίίρυτχι'
πέξψii
τονigov επί
τ£
'Τπχνι
pe riorem Olbiam sitam esse dielts e regione Hippolai,
quod ilumina ambiunt, promontorii acuti et solidi, Cereris
delabro insignis. Additque fluvios inde efficere
stagnum CC stadiorum tractu porrectum, limosum et serena
tempe»
State tranquillum.
Ek ils quidem posterior retas, ubi Olbia fuerit
sita,
facile colligere potuisse videtur. Id vero non factum
esse eorum est culpa, qui Herodotum
Dionemque despiciebant
vel
negligebant,
Strabonemvero ceterosque sinceriores
re-rum sestimatores habebant.
Quominus lux clarior
ingrue-ret obstabat etiam barbaries bis locis
per longam
seculo-rum seriem domina.
Recentiores igitur iisdem erroribus
implicati et constricti plurifariam Olblse locum
quserentes rrullibi invenerant.
Quo loco Russise imperatrix Catharina
II ad dextram
Borysthenis ripam in ruinis antiquitatem referentibus urbem Cherson condiderat, Olbiam fuisse sitam non dubitabat Larcher
42),
quem secutus est Heeren43)
a-42) In tabula Geographica, quam Gallicse Herodoti verfioni
ad-junxit.
43) Tabula Celeberrimi Heeren operi ejus laudato
annexa, hane regionem fiftens, Olbiam in finiftra Boryfthenis ripa perverfe fig-natam habet, Quod huic Hiftoricorum
principi sua in rem hifto-ricam merita accuratiori coloniarum Graecarum
disquifitione
acca-tnulandi non obtigerit otium
, cum omnibus Graecse antiquitatis
15
liique. A
Iii,
utBayer
4;]:),
Broniowski 45),
Melethis
46),
Peyssoneli
47),
Stritter
48),
eam
locum
tenuisse hodiernae
Otschcikow urbis juxta lacus, quem
diximusj
ostium
oppor¬tune sits putabant. Quorum
opinioni veri
speciem
adfe-rebant inscriptiones Olbicas in
adificiis
istius urbis
inven-tas 49), cujus vero
rei alia
falt
caussa, quamalibi
aptius
referemu3.
Recentiorum omnium primus Maimert
50),
Dione
Chry-sostomo interprete usus,
Herodotum bene
intellexit
et
Ol-biam ad Hypanim rectecollocavit,
Recentissimis
denique
temporibus, quaeomnia fere
explorant
multaque
indagant,
contigitinvenire
etoblivioni
detrahere
locum,
olim
cultu-rae et
splendoris laetam
sedemi
nunc
moestas
ruinas
a
bar¬
baris calcatas et in usus
multifarios
minutatim
fractas
vel
deportatas,ab
humanioribus
vero
omnino
omissas
51V
Quse
44) Bayeri
Opuscula ed.
Klotzius.
45) Descriptio
Tartariae
p.816.
46)
Geographia Ρ.
XIV
c. 2. p.225
a.
47)-Observations
surles
Peuples
barbares
p.
6,
153.
48) Memorise
Populorum
olim ad
Danub.
&c.
incolentes
Tom.
IV.
Ind. Geogr, p. 265,
49) Chandler
Inscriptiones
Antiquse
App.
N:is IX,
X,
p,
93,
94.
50) Lib.
laud.
IV Tb.
p.238. 239.
51) Cfr.
Murawiew-Apoftol's
Reise
ρ.
27,
28·
Wiener
Jahrbücher
ι6
erudifissiroorum hominum industria eruere antea non
potu-erat, in temporis momento fors detexit. Villico cuidam in
agro vici Perutino juxta ripam fluminis hodierni Bug obve
nit urna monetarum plena, qu« prirnam dedit occasionem
heic Olbiam antiquam quaerendi
52).
Plures igiturRus-sorum rei litterariae studiosi, omniaque, quse ad patriam
pertinerent, avide
'arripientes
his locis antiquitatecelebra-tissimis examinandis indefessam dedicarunt operam 55). Nec
irrito conatu abierunt. Celebre adagium, "nulluni in Grcs-cia sine nomine saxum" 54), heic eiiam ratum fecerunt tot
monumentorum reliqui«, in quibus Olbiopolitae ipsi de se
suaque urbe seise jam posteritati loquuntur, ut largura o-per« pretium legentes reportaverint.
Ε
terr«gremio,
e flu-minis undis prodibant um« urnarumque ans« et lamina?marmoreae inscriptionibus refertae, et monet« numero
empo-rium magnum arguentes, typis Olbiarn referentes
55).
Locus52) Murawiew-Apoftol. 1. c. p. 21-22. Vicus alio nomine etiam II·
jin'sdorfvocatur, 1. c. p. 25.
53) Eorum nomina monumentorumque collectiones ad Olbiam
per-tinentes, qoot nobis innotuerint, calci opellae noftrae subjungere
fert anitnus meritorum memor.
54)^ Videas Memoires de I'Academie des Inscriptions et belies let¬
tre« Tom. XLVII. p. 309.
55) Murawiew-Apoftol p. 26-27. Koöhler in Memoires de PAcad.
Thesau-17
ipse post urhem a
barbaris
destiuctam
numquarahabilatus
Stomogil (C
tumulorum ambitus)
fuit
dictus
56).
Ubi
verotumulis inferior locus amphitheatralis ad ripam flurninis
de-scendit Gorodok
(Oppidulum)
dicitur57).
In quibus arabobustis disferit Koehler (1. c» p. 647)t "La partie la plus confiderable
d'Olbie fe trouve actuellemer.t enfévelie fous le Boug, qui a dans cettc endroit fept verftes de largeur. En effet des dalles,
de gros blocs taillés et des fragmens
d'Archirecture
enmarbre
gisfent au fond de ce
fleuve, dans
unelargeur considerable
etune étendue de plus d'une verfte vers 1'eft." Cfr.
MurawiewA-poftol p. 28.: "Du wirft
vielleicht neugierig feyn
zuerfahren,
wie man hier Medaillen aufsucht. Sie werden gefangen wiedie Fische, allein noch ficherer; denn der Fischfang findet nicht
jeder Zeit,
diefer
Medaillenfang aber immer
Statt.
Knaben
ge¬ hen mit Sieben an den Fiufs, treten bis an den Gürtel in dasWasfer, greifen vom Grunde Sand auf, werfen ihn in die Sie¬
be, seihen ihn durch, waschen ihn aus, und kehren mit einer
Hand voll Medaillen, und zuweilen auch mit zweyen nach Hau¬
se zurück. Dieses glückt unfehlbar jeden Tag."
56) von KSppen, Altertbümer am
Nordgestade
des Pontus ρ, 5,cfr. Murawiew-Apostol p, 25.
57) "Denke dir einen halb ovalen Uferplatz, umgeben von einem, hohen, überall ebenen Berg, der zu beiden Seiten in Vorgebir¬
ge auslauft·, denke dir auf dem Berge, gerade über der Mitte
des Platzes, einen grossen viereckigen Grabhügel, denke dir noch zwei Stiegen, die zu beyden Seiten des Grabes und in gleicher Entfernung von demselben auf den Platz hinabführen,
und dann hast du einen Begriff von dem, was man hier das C.
riominibus antiqua celebritas mire resonat. Quam
celebrita-tern si loci illa solitudo diutius texerit, ejus rei tamen fa lis faventibus habenda est gratia; eo enim factum est, ut
ager barbaris temporibus minus frequentatus, quos recepit, thesauros fidelius retinuerit et tempore opportuniori
reddi-derit
58).
De situ urhis primum et uberius quidem
egimus, no· bis persuasurn habentes, rerum notitise plurimum
interes-se distinctam locorurn, ubi fuerint vel factse sint,
cognitio-nem; et quanti , prascipue in monographia} sit momenti i·
ta rem explanandi ratio vel monere forsitan
supervacaneum
est. A^ariorum autem, quibus veterss Olblam designabant, nominum recensionem paucis habebis.
Nomen
Miletopolis
(Milesiorum urbis)coloni originis memores ei primum imposuisse videntur 59^, deinde opi.
Städtchen nennt." Murawiew-Apostol ρ. 25-26. "Es ist auch sonderbar genug , dass die hiesigen Bauern diesen Ort noch
lan-ge vor dem Ausgraben von Urnen und Medaillen, gleichsam aus
Instinkt, Gorodok, das Städtchen genannt haben" (I. c. p. 27
not).
58) Cfr. Koehler 1. c. p. 66r.
59) Veteres seque ac recentiores colonos, ut patriae suaeimaginem in nova civitate cernere cupiverunt, ita etiam in nomine eam
19
bus jam pollentes urbem suam
Olbice vel
Olbiopolis
nomi¬
ne celebrasse 6c). Auctor anonymus
Peripli
Ponti
Euxi-ni 6t) eanaΌλ/3locv Σαύίαν
appellat,
hujus
cognominis
non
adumbrans rationem, quam nec philologi eruere potuerunt 62). Suam praeoppidis
cognominibus
63)
prsestantiam
ti-tuio οίςυ 64) Olbia nostrasignifi&avit, flore
suoprobavit.
Hujus vero floris
radicem in nomine
Bory
(theiiitarum
emporii
Herodotus expressit65).
Urbsetiam
posteaBorysthenei
(sunt, qui a fluvio deducturn volunt nomen
66))
ab
aiiis
60) "Ολβιοί felix, opulentus.
Miletopolin
etOlbiam antiqua urbis
fuisse nomina testatur Plinius h. η. IV: 12.
61) In Hudf. Geogr. vet. p. 8·
62) Mannert lib. laud. IV Th. p. 239, cfr. Murawiew-Apostol Γ.
c. p. 23.
63) Plura ejusdem nominis aliis in oris origine Grseca occurrunt oppida, quorum nihil nisi nomina reliquerunt veteres, quorumque flos minus luxurians in temporum monumentis nulla reliquit ve-stigia, Stephanus Byzantinus h. v. novem recenset Olbiae nc-minis Graecas Colonias.
64) BogvaSevifrtov cis'v Herod. IV*. 78* Excellentiaeergo Athenae e-tiam «V« nuncupabantur. Sunt, qui Metropolin pro Miletopoli
eam a Plinio dictam volunt, quasi princeps seu roater esset
co-loniarum Scythico littori adjacentium. Ptoleroaeus huic
conjectu-rse fidem addere videtur. Vide supra p. 12.
65) IV: 17.
66) v n'o\is (BogvaShys*) ro μόν 'όνομα. ιΫληφιν κηό rov BogvaSi-yovs, τό κόϊλλοί τκί το μέ'/iBos rov ποτκμον, Dio !. C.
dicebantur.,
quod tarnen nonien ipsi detrectantes se, ut diximus, Ol-biopolitas nominabanf. Cujus rei praeter Iierodotum 68J
auctorera sincerissimum testes sunt
monetae, quse ab
Olbio-politis cusae supersunt, omnes ΟΛΒΙΟ
(Όλ/3ίοπολίτχν)
in-signitae; nulla autfim cum epigraphe ΒΟΡΤΣ
(Βοξνσ&ενέΐτοοι·)
invenitur
69).
Cetera etlam monumenta his locis obvia nunquam de Borysthene Semper de Olbiopoli loquuntur.Olbia a superba Mileto Ionici littoris
principe ofiginem
referens et in omnibus metropolis speciem reddilam videre gaudens Scythicae oras facile principem agebat. Si Ionici
solis temperie coelique serenitate
caruir, soli tarnen fertili-tate matri Mileto est aemulata , situ ad mercaturam
oppor-tuno antecelluit.
Ager
urbis immensam frumenticopiam
proferens , gveges quoque equorum pecudumque lseto pa.
67) Herod. 17: 78- Id nomen posterius Olbiå fuisse testatur
Scy-mnus Chius v. 6c—6r.
MiT«c rotZy νφ" 'Ελλήνων πώλιν
Κλν$!~<ϊο«. Cfr. Anon.Peripl. ρ. g. vide not. 39).
68) Herod. IV: 18; vide supra not» 22).
69) Murawiew-Apostol p. 24. Ita etiam nummi Olbici duo, quse in Musaeo Academico
Upsaiiensi asservantur, ΟΛΒΙΟ
inscribun-tur; nec aljse, quarum imagines videre nobis contigit, aliis