a 73.
D. D.
DISSERTATIO GRADUALIS
DE
0RIG1NE POSSIBIL1UM
IN
QUAM
CONSENSU AMPL1SS.PH1L0S.
IN REGIA ACAD. UPS.
P RAESIDE
Docr. PET'RO NI COLA 0
CHRIS-flERNIN,
log, et metaphys. PROF. reg. et ord.
PUBLICA CENSUR/E MODESTE SUBMITTIT,
STTPENDIARIUS GUTHERMUTHIANUS
HENRICUS WALDIUS,
FfERDHUNDRENSIS.
In Aud. Gust. Maj. Die XXVIII. Apr. A, MDCCLXXTX.
Tour connoitre la Nature, ilfaut Vetuäkr.
Conbillac.
UPSALIiF,
Apud Jon. Edman, Direft. & Reg. Ac&d. Typogr.
Ömnisfubfiantidy qua Dens nm eßT creatura eß>
qua creatura non eßy Dens eß.. Quod Deo minus* eß> Dens
non eß.
Vera■ aternitas & ver a immutabilitas non efly nifi in
Beitate: cui quod eß ejjeyperpetuum eß; qua natura initio
carens, incremento non indigensyßcut nulluni finem, ita nul-
lam recipit nnitabilitatem. Creatura autem ill'a-, quibusDens
#ternitatem dedit vel datnrus eß nonpenitus omnisfinis ali-
ena funt, quia non ßunt extra commutationem,, dum finis
Ulis efly & teviporalis inftitutioy localis motioy &r ipfa m Mugmentum fui mutatioy fatta.,
Augustinus,.
§. I.
Eruditorum de origine zf fundamento pojjibilium diverfas opiniones exponit.
So\x
accidentia, &Subftantia*
adhcerent relationesfingulares exfiftunt, quibüs inhärent
ad res alias. Quan-do mens finita, quasdam harum proprietäres -& af-
fe&iones feparatim confiderat, ira ut in cogitationibus fe-
moveantur vel exfiflentia, vel reliqua rei pr^dicata, quse fubftantiis fimul competunt, oriuntur notiones five cogi-
taciones abftraftas & inadcequata;, qua^ magnam confufio-
nem cognitioni humana? inducunt, quoties Fbilofophan-
tes realem & objecfivam exfiftentiam, hifce ideis fuis ab-
ftra&is adfingunt. Ea enirn, qua? mens cogitando fepa¬
ratim percipere poteft, re quoque ipfa feorfim ita exfi-
ftere, multi perperam fibi perfvaferunt. Inde originerti
habuerunt ideee Platonis, qua? ex mente ipfius, efient
univerfalia qua?dam reruta fimulacra & exemplaria, per
qua? Plato, omnia fieri putabat, & omnia cognofci. Has
communes rerum formas, tanquam per fe immutabilicer perfifientes confideravit, unde fingularia & mutabilia,
qua? fenfibus percipimus, fluerent & propagarentur, tan¬
quam umbra? a fuis corporibus, Iftas porro ideas uni-
verfales, eodem modo femper elfe exiftimavit, tam ante,
quam pofl res fingulares. Hoc fenfu Seneca fcribit:
Homines quiäem pereunt, ipfa autem bumanitas, ad quavi
borna effingitur, pcrmanet a). Inprimis intricatiffima? funt
A 2 Scho-
«) Seneca Epift. 65". Confr. Facciölati Logica Peripatet, P. I, «ap*
1. pag- X9» not, 5, & P. III. tap. 17« *37-
4 Origo PoJJibiliutn
Scholafficorum aliorumque do&oriira controverfias de
radice poflibilitatis, five de fonte & fundamento eflen-
tiarurn, idearum, poffibilium, verifatum aternarum: fm- gulre enim iftas adpelladones, quoad momentum quae-
rfionis coincidunt, etfi differant in formalitatibus. Non¬
nulli in fuis abftraftionibus gradum ßflere nefciunt;, &
ultra ea, qus prima funt, meditando adfcendunt, verita¬
tes & realitaces Metaphyficas indepencfentes confinxerunt,
eoque ipfo principium realitatis eilentiarum a Deo diftin- cturo, Eidemque coa?ternum & connecefiarium admitte-
re coa«3i funtj five illud in elfentiis ipfis reponere, Tive
extra eflentias & Deum quoerere vellenr. Ita Scotiftas ftatuerunt, quod veritates aterna fubjifterent, etfi mtltus in-
telle&us daretur, ne divimis quidem b); cum qulbus eon- veniunt hare Illuft. H. Grotii verba: Hac qua feil, de Jure
Naturali jam diximus, locum aliquem haberent, etiamfi da*
remus^ quod fine]ut?uno jcelere dari nequit^ non ejfe Deum c)„
Alii ab hac opinione merito abhorrent, & nonnulli in
Dei inte'leclu, alii in Ejus eflenfia, alii in potentia, qui-
dam in fapientia divina originem poffibilitatis derivative qusrunt. Cartefius & Poiretus a liber? Dei voluntate pos- iibilitates limitatas derivare ftoduerunt d). Subtilior qui-
dem videri poteü: haec metaphyfica difputatio: fi tarnen ad Majeftatis Divinaj agnicionem, reverentiamque (um-
mo Enti reddendam vel tantillura conferre poterit no- ftra meditatio, fperamus B. Le^ores, noftrara operam
haud fore vituperaturos.
§• "•
Indolespoffibilitatis abfirablee, difliriclius explicatur.
Ubi nihil ponitur vel praedicatur, ibi abeft contra-
_ diclio,
b) Vid. Leibnitii Theod.^ §, 1^4, Jac. Thomafii annot. ad, reg, '
ghilof. Stnhlii.
f) Vid. Prolegomena operis de Jure B. «Sc P. ftatim ab initio, d) Cfr. Ccleb. Cantzii Ontologia Polenaica eap, Ii, 144
in intelkclu Det.
dhftio, nulla tarnen ideo poftlhilifas cöncipicur. Si enirn
ßulla adfünt rtquifita vel ingredientia, tum nec ptignay
nec confenfio prtedicatorurn locura habet. Hinc Cola
abfentia contradiclionis per fe nihil paftibile ponit vel
conftituit. Generation illud pojjibile vocatur, quod exfi-
ftere poteft. Sed duplici ratione aliquid exfiftere poteft;.
primo quia prardicata vel ingredientia rei, qua* in ea ponuntur & cogitanfur, nullara repugnantiam involvunt, ideoque fimul efte & cogitatione conjungi poflunt; un- de oritur pttedicatorum cohterenria five harmonia, qua
pojffibilitas rei intrinfeca dicitur: vel etiam fecundo exfi-
ftere poteft id, cui producendo fufficiunt vires alicujus
rei exfiftentis. Ha*c pnffibilitas dicitur externa. Facile ve-
ro patet, quod uterque poflibilitacis conceptus fit abflra- ftus, & res exfiftentes fupponat, minime vero exfiftentiam
antecedat. Qui partes planta, animalis aut hominis, com*
nounes & conftantes cogitat, fiepofita cogitatione indivi-
duorum exfiftentium, is plantam vel hominem poflibilern
fibi reprreféntat. Inde oritur homo vel planta nullius fexus, tetaeis aut regionis, qualis extra cogifationes nul-
libi deprehenditur. Sic etiam concipimus proprietates
circuli & quadrati, etiamfi has fignras vel res figuratas,
ut fimul exfiftentes band confideraraus. Circulum ita- que, colorem, hominem ac glohum poftibilem, in cogi«
tationibus noftris, ab acluaiibus circulis, coloribus, hömi-
nibus & globis abftrahendo formamus: his ergo omnibiis
exfiftentibus fublatis,fola poftibilitasinintelle£iosreprtefen-
tatione abftra&a live fiftione remanet, cui nullum obje¬
ctom extra cogitantem refponder. Queroadmodum vero
nemo abftrabtiones formare poteft, nifi res exfiftentes
confideraverit & fmgulares comparaverit; ita fruftra co-
gitare ftudet de fole, magnete, lurnine aut'eledtricifate pofflbili, antequam has res aftu obfervaverit. Natura
serum non pendet ab oniverfalibus & abftra&is conce-
A $ ptibus;
6 Origo PoJJibilium
ptibus; Ted hx generales & abftraftas i des, natura? re-
rum finguianum conformari debent. Quare poftibilita-
tis notio, eft rerum fenfationibus & exfiftenfias conceptu
poftenor. Ut aiiquid concipiacur poffibile, requiritur ut prardicata qusedam cohsrentia exfiftant, qu$ ut obje-
<ftum cogitacionis, abftrade confiderari poflunt. Si enim
nihil exfiftat, fi nulla prasdicata ponantur$ nihil etiam co-
gitari poteft, & nihil eo cafu erit poffibile. Praeterea ut aliquid orsn & exfiftere poffit, requiritur ante omnia, ut
aliquid exfiftat. Nihilo enim exfiftente, nihil fieri poteft.
Ita poftibiütas limitata, infert refpe6tum ad aliquid ex- fiftens tanquam fontem & principium omnis realitatis.
Exftftens, quando conüderatur tanquam fons realitatis cu- jusdam extra fe, dicitur paténs. Poftib i Iita tes in conce-
ptibus abftra&is difterunt, ut res exfiftentes. Sunt enim
vel prima, vel a prima ortae. Poifibilitates enim, quae reaiitatem & exfiftentiam ab & in fe non habent, innu-
unt refpe&um ad potentiam fui principü, i. e. ad vires
illius rei exßftentis, a qua ipfa nancifci poflunt exfiften¬
tiam. Eo refpeftu dicuntur exftftibilia. Poftibiie illud, quod ab omni alio compoffibili prsftruitur, & quod ipfum tamen nullum aliud pnefupponif, nuncupatur Pos- fehleprimum. Poffibilia fecundi ordinis funt, qute fui
rationem habent in eo, cui competit primatus: feu quas nihil eflent, fine poffibili primo; veluti non datur efte-
£tus fine caufta, accidens fine fubftanda, nec confequens
fine antecedente. Poffibile primi ordinis, omnes realita-
tes illimitatas in uno (ubje£fco eonjungit. Reliqua cunfta
nihil funt a fe ipfis, & magis vel minus realitatis habent, perpetuasque in exiiftendo fubeunt vices, quibus mutan-
tur, & compofita pereunt, etjamfi in cogitationibus no-
ftris abftra£tis, invariabilia efte fingantur. Poffibilirati ab-
flxa&ae opponitur iropoffibihtas; non vero poffibili in
coacreto. Quoties repraefentamus excenfionero, figuram,
foli-
in inteile äu Dei. 7
foliditatem, motum vcl quietem corporum, cefTante co-
gitatione de eorum exfifientia, oritur in nobis idea cor*
poris mere pofiibilis, qua? omni realitate extra cogitan-
tern caret; corpus enim non exfiflens, in nihilo collo-
catur & quafi fufpenditur. Quo jure ejusmodi abftractos
& nudos de rerum proprietatibus primitivis conceptus,
cum ipfis rebus & eilendis confundere potuerunt Philo- fophi, nos nefcire fatemur. Hoc tarnen modo prsedicata
a&ualia, rebus non exfiftentibus parurn adcurate tribu«
unt, dum de eflentiis teternis, necelTariis & immutabili-
bus rerum contingentium & mutabilium, perplexe ad-
rnodum verba faciunt, atque originem pofTibilium ante
©mnem exMentiam indagare & explicace conantur
f ni
Explicatnr natura intettectus Divini in perpetita per- fpicientia Natura: infinitererumque finitarwn €$
depenäentium, quas tarnen diverfa ratione
concipit & intuetur.
Intelle&us Divinus eft infinita reprafentandi vis,,
quge ab aeterno in a^ternum, omnium rerum perfpicien-
tiam perfeSifllmam & fitmiltaneam in Eo efficit. Hic
ergo non fucceffive cogitat, Ted univerfum objeftorum
campum fimul adsequatiflime perluftrat. Modi cogitan-
di per abiTraåionem & difeurfum, dum unum fine altero
reprasfentamus, & ab una notione ad alteram ignotäm
progredimur, quoniam inadsquati, ab intelle&u Divino
removendi funt. Et licet Deus cmnia fingulatia in fe ipfis, cum Omnibus eorum viribus, modis, connexioni-
bus & relationibus intuens, antecedentia & conlequen- tia, communia & propria in tota ferie perfpiciat, non
tarnen
c) Confr. celeb. Condilfac Cours d'Etude Tome IV. chap. 8» Pa?>
93; adde clarifT. Georg. F. Mejers Unterfuchung verfchiadener Mareriers
aus-derWeltweisheit, ErtfeUnterfuchung vondem Wefen derDinge, 2<-
öiigo Voßihiliiim
tarnen unum ex altero colligit, fed integratn cauflarum
& effe&uuro, a&ionum, padionum ac relationum cate-
nam, fine uliius cognofcibilis exceptione, unico & per- petuo acdu immutabiiiter contempiatur. Heec perfeclidi-
ma cogitatio, qua omnia in univerfum cognofcibilia,
quacunque fe exhibeant fchefi, fimul, adaequatidirae &
diftinctiffime cognofcit, merito omnifcientia falutatur.
Primarium omnifeientice objedlum ed ipfe Deus. Cogno-
fcit quippe femet ipfum fcientia adtequata & comprehen-
fiva, ica ut in omnifcio ente, nuilus fit excedus, nulkis
riefetus vel in genere cognofcibilis, vei in genere co- gnitionis: utruroque enim ed infinitura.
Cognitio fui Ipfius in Deo, ed quidem fundamen-
tum cognitionis omninro, qute präster & extra Deum funt
& efie pofiunt, non tarnen exidimandum eil, opera Di«
vina & res creatas ac limitatas, pari receffitate ab Fo repraefentari, ac elTeneiam fuara & illimitatas perfecliones contempiatur. Sola edentia Dei a fe ipfa ed, & ahis
omnibus remotis, fibi fufficiens exfidere poted. Ed fane
Ens a fe, ita comparatum, ut nihil ab alio Jnabeat, & fuo
ambitu omnes perfe&iones compodibiles comple&atur,
easque illimitatas; ideoque fine uliius rei commercio bea*
tidimum fit. Quare modo naturali, immutabili, inimita-
bili & creaturis incommunicabili, fuam naturam inteili- git, vult & amat. Cetera omnia in fe ipfis nihil fünf,
& a fe ipfis nihil habent, atque Deo remoto nihil eOent,
Ratio rerum finifarum, non ex ipfa Dei edentia aut ex- fidentia derivanda ed; fic enim forent Dei attributa, fine quibus exfidere haud poflet, illatque a Divina edentia
neceÖario emanarent, quod ideo abfurdum & contradi-
«ftorium efTe intelligitur, quia infinita natura, omnem
negationem & limitem prorfus excludit. Unde ex libera
inteilecfus divini adplicationp & liberrimo decreto origi-
nena habent omnia alia, quse a Deo diverfa lunt, & ut
con-
in intelle&u Der» 9
contingentia, dependentia ac mutabilia a Deo reprx- fenfantur.
Nihil dafür & nihil nofte potefl Divina natura, quod
ab ipfius aåione non fit & originem accipiat. Non ita-
que limitationem perfe>3ionis in fimplicibus & corpori- bus, Deus neceflitate fuse natura repra^fentat, quafi ifta
cntia ex fefe (int talia & imrautabilia; fed ideo talia en- tia Sc in tali ordine ac conoexione concipit & cogitar, quod perfecliones finitas extra fe cogicare, easque tales
fktuere voluerif. A divino igitor beneplacito unice pen-
det, an prseer eflentiam infinitarn quidquaro efiet, &
quot res limitatx & quanto gradu, perfecliones mfinitas
adumbrarent. Si Enti aeterno placuiflet, in perfe&ionum
fuarum infinitarum contemplatione unice adquiefcere,
nulluni finitum tuiflet aliquid, ne quidem in cogitationi-
bus. Deo nullse prsefcriptas funt ab aliis leges, nec materiam mundi condendi vel difpofitam vel habilem
aliunde accipit, fed eatn ipfe ponit & ordinat. Hoc
certiffimum eft, quod ea omnia, quae, per variam adplicationem virium creatarum, in regno corporum
& fpirituum jam intelligunfur poffibilia, fublato divi¬
no decreto, nihil efient; & in ea hypothefi nec fei*
entia vifionis, nec fcientia media Divino intellectui tri«
bui poffent. Intelligentia fuprema nunquam errans, co-
gnofcit nos errantes, ignorantes, abftrahentes, peccantes;
novit ideo noflros errores, noflxam ignorantiani» noftras
abftra&as & vagas ideas, noftraque peccata. Nemotarnen facile dixerit, has perceptiones Sc pofiibilitates efle a Deo infeparabiles, & ad naturana infelle£ius perfeSiflimi ab«
foluta neceflitate pertinere. Caufias neceflarias Sc liberas
liberrimo volendi actu Deus producere decrevir. Harum vires, efFeSus & afliones, tanquam per folum ipfius de-
cretum exfiftibiles, Deus intuetur, & per ipfius placitum,
ad priftinum nihilum omnia recidere inteliigit. Finitum
omne in ipfo conceptu, certos limites Sc gradus invol-
B vi%
10 Origo PoJjibilhan
vit, ultra quos fefe non extendit; infinita igitur de ea cognitio eft coneradiftoria, ideoque impofllbilis. Qua-
propter perfpicuum eft, iplam edentiam Divinam & pos- fibilia ab ea dependentia» licet eodem a£lu, non tarnen eodem modo contra omnem veritatem ab intelledu Di- vino reprasfentari.
§. IV.
Pojßbtlibus finitis, atermtas & immutabilitas
competere nequit.
Oranis realitas fundatur in aliqua re exfiftenfe, qua remota, nihil remanet. Nifi Deus intelleBus Divinus exß- fieret, utr rectiflime inquit celeb. Koehlerus, nullunipn/ßbiky
vulla veritas, nullius rei efßentia daretur. Proinde, fub eci¬
dern bypetbeß impofßbili, nulla fcientia, Pbilojopbia £? Ma- theßs nulla, neque adeo ullum jus natura £? gentium dare¬
tuv fj. Etfi illuflris Leibnicius fiiae hypothefi de mun¬
dis podibilibus ab aeterno Deo obviis addiäifürmisJuit,
fatetur tarnen in Theodicea §. 184, quod (ine Deo, non folum nihil exilieret, Ted nihil etiam poflibilc föret g)t Idemque agnofcit veritates contingente's efle arbitrarias,
& a voluntate Dei pendere b). Celeb. Cänzius concedit, pollibilia fecundaria habere originem i). Nihilo tarnen minus fuis abftra&is conceptibus decepti, ipfum sterni-
tatis abyflum rimari conantur, & contingenri modo ex(i-
flendi rerum finitarum non contenti, ipfas eflentias con- fiderant antequam exfliterint, & prout adhuc fuerint in
idea & intellefltu Déi, quo- fic aeternas quasdam & im-
mutabiles affedtiones Ulis affingere podent; adeoque res ortas, fuo principio, creatas ipfi Creatori adcrquare ali¬
qua ratione aufi funt. Sed facile patet, hanc idealem &
inadasquatam confiderationem, nullam aeternitatem, nul-
lam objeclivam veritatem & realitatem rebus contingen-
tibus /) Vid. cel. Koehleri Jus Nat. §. 296. g) llluft. Leibnitii Theo¬
dicea J. 184. b) Ejusdem Principia PhUofopfai« §. 47, i) Canzii
Meditat» Philof. 50»
in intelkäu Del. II
tibus adderej cum in Divino intelleftu non fine fuis in-
itiis reprsefententur, neque ut independentcs a Divinb
arbitrio, in ®ternis Dei ideis confiderentur. Res feil,
pereuntes Dens ut corruptibiles pereipit. Nulla ideo ex- fiitentia, rnulto minus duracio inicio & fine carens, nul- laque irnmutabilitas rebus haud exfiftentibus fine aperta
idearum pugna tribui poteft. Meam feriptionem & Ephe-
nieram qu® hodie vi am aeeepie & amifit, Deus ab aeter¬
no repraeientavit, non tarnen ideo lefte vocantur asterna.
Per fbientiam vifionis omnia actualia Sc contingentia aeter¬
no Dei inteiiedui perpetuo quoque obverfantur, quis
tarnen fanus ideo finxerit, a&ualia objeä:a eile ®terna,
immutabilia, aut a decreto Divino independentia ? Ex ni-
hilo fa£i® funt id, quod non erant, i. e. ab actione Dei
aeeeperuntrealicatem & exfiftentiam. Certiffimum itaque
eff rerum creatarum formas & efientias, ab unico fpiri-
tu aeterno Sc abfolute necefiario ejusque libero a£lu orrura
fuum Sc principlura ducere, qui ilias, dum adhuc non eflent, & nihil eilent, aliquando exftare voluit, cujus fa«
pientifiTim® fane Sc hberrimaedifpofifioni Sc volitioni, quid-
quid rerum tara in eflTendo, quam in exfiftendo unquam comparuerit & pofthac companturura erit, unice tribu-
encium eft. Nuilum ens a Deo diverfum, fine Ejus vo- luntate, realita'em quandarn in fe habere vel aeeipere potefi. Omnis realitas, qu® Deus non eft, a Dei placi-
to indubie pendef. Si eftenti® finita effent aeterno &
irnmntabiles, reliquas quoque abfolutas haberertt perfe-
äiones, quia infinit® realitates funt infeparabili vineulo
ita connex®, ut quod unam eapit, ceteris carere nequeat.
(Lemma Theo!. Naf.) Veriffirne omnino Poiretus: Deus
Jolus efi, quitalempoffidet naturam efientiam, tales Proprie¬
täteséfveritates^ quarum tatio redel'i&inteUigi poteß ex con-
fideratione reiipfius, utnon opusfit,adaliud obje&um refpicere
ulterius prüvocare. Hoc adtributum ab Eo ad alia rape-
retur, /* praeter ipfium fingeremus quasdam efientias, reahta-
B % tes,
IZ Orlgo FoJJibilium
tesy veritateSy naturas tales ejje, utfi de Ulis quaereretur, cur
ejfent tales ? cur verce? ex harum fola infpeciionepaterety eas ideo taks ejfey quia talis eft earum immutabilis natura, vel quja tales a fe ipfisfunt ab aeterno; adeo ut dici jure pos¬
jety Deum 72on aIiam ob caujjam illas tales conciperey quam
guoniam ipfae infe taks fint. Sed ejusmodi rerum indepen- tia, debitae Deo reverentice repugnat k).
§. V.
Hypothetice proponitur origo poßibiliumfimtörum
in intelledtu Divino„
Ens infinitum eft coéxfiftentia omniuni perfeftionum,
quae in uno fubje&o coire poftunt, & in quo nullae* alias
realitates funt quam infinite Ab illo ergo ente excludi-
tur omnis negatio, omnis defectus, relpuit omnes limi-
tes & perfe&ionum gradus. Et quoniam id quod infi¬
nitum eft, omne comprehendit, quidquid eft realitatis &
perfe&ionis, ide© non nifi unico modo elfe & cogitari poteft. Hinc extra & präster fuam eftentiaro, nullam perfe&ionem infinitam relinquit vel admittit. Ejus Alti-
tudinis & Majeftatis conceptus quoque deftrueretur, fi cum
ipfo perfe&iones finita? roifceri fingantur. Hinc omnia,
qux praeter Deum funt & efte poftunt, non continent
nifi quasdam perfectiones, noni omnes, neque ullam ca- pere poftunt realitatem infinitam. Sunt tantum veftigia, umbrae^ imperfecta quaedam pifturae realitatis ablblute perfecta Nihil funt aliud quam efifeclus, qui fationena
ful fuftficientem habent in Entis infiniti aåione. Horum efFe&uum omnes perfe&iones, a fola vi & aftione fub-
ftantta infinitae derivantur, eamque ita referunt, ut infi¬
nite majores in ipfa, tanquam omnium fonte & caufta defigoentur, Non enim realitatesortas, limitatte, paftivae,
excenfa? & compofitae, Enti Tnfinito formaliter inefte pos- funt. Quare finnas fubftantiae in infinitum vario &mul- eipli-
k) Confr. Poueti Cogitanones Rationalem dg Deo} Anima <& Mal©
Lifr. III. cap. io. g. 8» pag.
in inielkcfu Dei, n tiplici modo exfiftere pofiunt. Narn realitates infinit# in
Ente primo innumerablies fünf, & a fummo ad infimum perfe&iönis gradum infinit# limitationes funt poffibilesj
qu# rurfus innumeris modis cum aliis pluribus vel pau-
cioribus, magis vel minus perfeåis combinari& conjungi pofiunt. Quando perpendimus, quod ex viginti & qua-
tuor litteris alphabeti, omnia vocabula poflibilia, in omni-
nm gentium lingvis nondum componi potuerint, facile jntelligitur, quod multitudo ac varietas poflibilium fub-
flantiarum limitatarum, omnem captum fuperet. Nulla
tarnen vis & realitas in tota hac fubftantiarum finitarum
congerie deprehenditur, qu# in fe & a fe aliquid eft,
quaeque non longe excellentiori & eminentiori modo in
Ente infinito pr#exfiflit. Hinc repr#fentatio omnium Sc fingularum rerum finitarum in Deo, eft cognitio ipfa
fu# intelligent!# & voluntatis perfe&iflim#, quatenus foe-
cundiflira# funt infinitis idearura variationibus, combi.
nationibus, ordinationibus, in feriebus diverfis fimulta-
neorum & fuccefiivorum. Eft hoc quod docet D. Tho¬
mas, Deum cognofcere alia a fe diverfa, non in ipfis;
fed in feipfo, videntem alia per eflentiam fuarn^ omnia
in fe continentem /). Perceptio igitur intelligenti# di¬
vin# intuecur res alias, quatenus eas in fe funaatas & ex
fuo arbitrio fuaque a&ivitate unice dependentes & fluen-
tes perfpicit m). Non percipit mundos quosdam vel re»
extra fe alias, a fua a&ivirate Sc beneplacito indepen- dentes, aut extrinfecus ad intelligendum & eligendum
veluti oblatas, aut intelle&ui & voluntati infinit# ab #- terno aliunde obtrufas. Et quemadmodum Ens lumraum
nulla neceflitate adigitur, ut ponat extra fe finita qu#«
dam; fic neque necefle efle nobis videtur, ut concipiat
Sc repraefentet objeTa a (e diverfa vel poflibilia vel a£tu- alia: utque in arbitrio Ejus erat, nihil a fe diverfum pro-
B 3 duce-
/) Confr. Iliufl:. Wolfii Theol. Nat, P, II, §. 102,Scbol, tri) Confr»,
Wolfii Theol, N, P, II. §. 98. Schol.
u Origo Poßibilium
dticere* fic potöiffe? nihil a fe diverfum excogitare: de- nique ii placet ipfi ex iubitu optimo decernere, ut in
tempore quardam oriantur Sc exfiftant, ea non ex neceffi-
tate ponitj quafi ipfe fine illis indigeret, vel non alster pofiec facere, aut a decernendo prorfus non abftinere;
ita quoque nulla nacurali & caeca neceflitate intelie&um
iaum extra fe exercet, quafi absque rerum externarum ideis, cogitatio Ejus deficeret, vel quafi äliter concipere
haud poltet, aut omnino nihil praeter fe lolum contem- plari n). Nihil enim per fe e(l, Sc neceffario intelhgi-
tur, quod Deus non eft.
§. VI.
Removerefindet difficultates, quaferite ntia de origine poffibilium arbitraria) objici ab eruditis Jolent.
Viri docti & acutiffimi piurima rnetuentes abfurda,
ab ea, quam defendendam iutcepimus, fententia recefte-
runt, adeo ut praeterPetrum Poireturn, neminem nobis-
cum cenfentienceni invenire pocuerimus. Quod enim
Cartefiuro adrinet, non tantum poflibilia finita a divino beneplacito deducit, verum etiam decreta contradiftoria
& contradiciiones apertas, parum prudenter Deo videtur adfingere. Diflentientes multis argumencis eas, quas
haLienns propofuimus cogitationes impugnant, & inter
alia objiciunt:
1:0 Idece verum fiibjeSlive JpcSlatee ad intray cum ipfo intelleclu concipiente identificantur. Ut Deum concipere
non licet fine inteileSIuy ita nec intelleSlum fine ideis. Adeo-
que idece effientialiter, neceffario & immutabiliter intelle&ui
Divino infuntj cfhce quidem, nec aliee 0). Refponfio. So¬
la efientia Sc exfiftenr.a Divina eft necefTarium obje&um
intelleSus Divini, Sc ornnium veritatum primuro, im-
rnutabile & profundiflimum principium. Inde oritur co¬
gitatio perfectiflima, quee fine entium inferiorum reprx-fen-
n) Confr. Poireti cogitat. Rat» III« cap, 10.§» io. pag. 287» 288»
o) Vid. Di'Terrario cl. Liungvaldi (Üb. pra>fid. celeb. Prof. Ullen de feien-
tia Divina limplieis intelligentia & Vilionis. §, 11. pag. 14.
in intelleciu Dei*
fentatione fibi foli fufficiens eft. Aüa omnia, a S. Na¬
rr)inis beneplacito ita plenarie dependent, ut in ie & per fe nihil fint, nullamque realitatem independentem habe-
artr. Neque ad perfeclionem intelieclus infioiti ma¬
gis conferunt res finita?, quam umbra ad complementum
lucis Polaris. Praeter Deum ab jrterno fuit merum nihil,
in quo nec poftibilitas ulla, nec vericas, nec intelligentia
locuro habet, Sic fuinmus Dominus folus eft aetemus,
a nullo ullatenus ullo fenfu pendens, qui neque äqua¬
lem, multo minus uilum fuperiorem cognofcit, a cujus
arbifrio liberrimo, omnis extra ipfum realitas & veritas eft, atque originem accipit.
2:0 Urgent ulterios intelleSium Divinum fieri mutabi-
km & imperfe&um, fiponatur ignorave pofflbilia finita ante
deeretam fuum, & conceptas Dei foret mutabilis, fi idece &
veritates potuiffent aliter a Deo ftatui Uf concipi, Refp«
Ante decretum fuum neque cognofcit rerum eftentias ne¬
que exfiftentias, quippe quae a fe ipfis nec fünf, nec ali¬
quid efte poftunt. Fruftra fingimus ignorationem eorum, quas non exfiftunt &nullibi dantur. Praterea falfum eft,
Deum alio modo reprtefentare res poftibiies quam exft-
ftentes. Me &: meam feriptionem non alirer in poftibi- litate, aliter in aåualitate infuetur. Corporum mocurn,
orturn & interitum contingentem, & a fua diipofitione
libera & decreto pendentem, Deus ab asterno ut talern ineelligit, neque exfiftentia mutationum in tempore, Di¬
vinas cogitationes vel mutat vel äuget. Res finitte obje¬
ktive fpeftatae, cum ideis earum in intcile&u Divino non coinciclunt, neque intelligentia divina uliam rem a vo*
luntate Ejus independentem efficit. Non itaque diver-
fas vel contrarias cogitationes aut volitiones Deo per modum fucceflionis tribuimus, qua tarnen in re muta-
bilitas five variatio proprie confiftit.
3:0 Porro contendunt Deum neceffario feire quid poffit
velvelit decernere, atque exnecejjitate perfeftionisJux, omnes fuas
