FELICITAS SECULI CICERON!

g. B. F.

FELICITAS SECULI CICERON!

D1SSERTATIONE _GKADUALI

Lcviter adumbrataj

Quam,

Confent. SenatuAmplijf.

lipßlienß

Et

MODERANTE CELEBER RlMOV1R0,

Mag.

EKERMAN,

Eloquent. Pro fess. Reg, & Ordin,

Publica cenfura moäeflt fubjicit,

Alumnus Regius

CAROLUS SUNDHOLM;

JFEST-GOTH11S*

In Audit. Guft» Majori ad d* ^x. Novemb.

Anni mdcc xxxix.

Hüris Mite mertdiem felitis, ^.

UPSALJAS impreffw»*

S:x R.as M:tis

MAGN.-E FIDEI VIRO,

Reverendisjimo

PATRl ac DOMINO

Doft. P E T R

O

SCHYLLBERG,

Dicecefeos Skarenfis

EP1SC0P0

Ven. Confift.

PRA si DI,

Gvmnafii^" Scholarumque

EP HORO,

Enmentisfimo, Gravisfimo%

MiECENATI MAXIMCX

QUoties

praclara illa,

Gf

maxime

inftgnia

nos, ex/lare volmfii, cogitatione compleilor,

wowpojjum non fitpm compleät^ toties ad erigen-

dum aliquodgratis pariter ac devotisfimi ammi

monumentum memet exjümularifateor; Itaque

falve diu multumque a me expetita dies, qua,

etßnon demereriy quod virium mearum non ejl.y publice tarnen favörem plane mußt^atum Tuum celebrare, Gf veneran liceat«, Patiaris _quoque Reverendiffime Rater, humilhmus _rogo, leves bafce lucubrationes, Tibi dicatas, ^wo« tantum

ex [plendore Magni Tui Nominis fulgere, ^w-

wfacrarto benevoletitu Tuae ^, uo/z-

m tabula tocoy fufpendi, adque feram poßerita-

/OT Jubmißa venerationis ejJe ^interpretes.

nuncupare ardentisfema, vclit/2*77*-

mus verum furior Te ecclefiae lumen _*p^7?z

dmtisjime Jußentare ^, wir; animi ßf corporis

dies gratia Juafulcire, ^omnesque novercantisfor*

tuna infultus a Te ßf Nobtlisfima Tua famtlia

averterey ut, Te Statorey religio de barefi, w-

rz/^r z/<? mendacioy pietas de flagitiis^y ecclefia

de bofitbus innumeros reportare queat triumpho*♦

Reverendifllmi Nominis TUI

t_I

å

f? V

eultor humlllimus CAROLUS SUNDHOLM,

PIRO tonfulujfimo

Dn. PET R O GRÅ ST EIN,

Lcgionis Ordinis Equeftris

Secre.t ario Accurati(Iimo.

Spefidtijfimo

Du- G Å B R I £ L I G R Å S T E '£ N »

Camerario Perinduftrio.

Plurimum Reverendo & CUrifftmo

Dn. JO HA NN I HAQUINIO.

Pastori in Ofacfebp DigniQimo.

Plurimum Reverendo CUrißimo

Dn. ADAMO SIF,

Pastori in ©6t>et?b* & Carls-ftprcfta Meritiffimo-,

Multum Reverendo• atque Doftijfimo

Dn. P E T R O MALM E' N,

V.erbi Divini Comministro in ODftitfroeö LaudatiflSmo-

Patronis & Benefactoribus Propenfiflirais*

IlndulgentiflTimis.

iatoonem, Vobis cum apprecatmte wmis felicitatis ⁹

conjecrare voluit, debatt

Confulcill, Speét, PI. Rev. Clariff. & Do<£Viflf.

Nom. Vestrorum

cultor

CAROLUS SUNDHOLM,

L N. j.

§. r.

Nter lingvas, erudiro orbi ma- xime profuturas ^, merito refe¬

renda _, & primo forfan loco pö-

nenda eft lingva Latinaj utpote cui fapientifTimi mortalium o-

mnes fere eruditionis thefauros concreditos voluerunt, _quseque hodie, nulli licet gentium quoti-

diana & familiaris, in libris tarnen Auftorum claflico-

rum, tot feeulorum decurfu, ab interitu vindicata» fi-

teratorum & vernacula, & communis veluti per He-

Iiconias provincias Mercurius ^> jure cptimo falutatur a), Originem nobiliffimjc hujus lingva:, nec inftituti noftri,

nec virium noftrarum eft, indagarej hoc tarnen certo certius erit, initia ejus, acque atque ipfius urbis, & im- perii perquam exigua fuide. Sic qualis ejuserat facies, primis poft Romarn conditam (eculis, durante ejus/w- ftntia Sc pueritia, ex legum XII Tabularum, ex carmi-

num Saliorum , & columnae roftratac fragmentis conftar.

Stilus enim iftius _{aevi quam} maxime ferreus* & modus

A carmina

$ ) ^o ( ^4*

carmina contexendi barbarns omni-no fuit. Ref ilfu- flrands gratia prxceptum primum Tabulae prima?,, an¬

no ab urbe conJita cccrv, concinnata? ^ex Cl. Funccio

exfcribere hibetr SEL ENDO. JOÜS. VOCET. AT- QVE. EAT. Qua? verba ita expiices: Si in jus aliqtäs

vocaverit _? ftatim vocatus eat b). Addam infcriptionem L.Scipionis, qui, anno ab urbe condita cecxciv, con- fel fuit:

HO NC OlNO. PLOIRVME, CONSENTIQNT»R.

DVON ORO. OPTVMO. FVISC VIRO.

LVCIOVL SCIPIONE. FIUOS. BAR BATI.

CONSOL. CENSOR. AIDILIS. HIC. FVETA.

HEG CEPIT. CORSICA. ALERfAQVE. VRBE.

DEDET. TEMPESTATEBVS. AIDE, ME.RE.TOv Jacobo Sirmondo interpreter

Hunc unum plurimi eonferrtittnt Ronste Bonorum optimumfuiffe virumt

Lucium Stipionem. Filius Barbati,

Confulf Centor 5 Mdilis b ic fuit.

Hic cepit Corfcam? Aleriflmque Urhem.

Dedit Tempeftarttbus ådern merito c)*

Ex his afiisque mon-umentis publicis liquido paret, Ter»

monem eorum, afperum? incultum & hiantem, ^com- pofitionem duram, phrafes horridiores? & verba (ingu-

Ja fere ingrata» & minus le<fla fuifle. Nec mirum: quip-

pe qvum Romani? ^tunc temporis, majorem in ampls«

ficandis tmperii finibus, quam in lingva, & variis fcien-

tiarum generibus excoterrdis collocareneoperam , quod

nec didimulat Ovidius , ita ^canens:

Mars Latio verserandu-s erat , cjuia pr<efidet armis:

Armafer&genti remquc dcemque daban.t d).

Cultior vero poftea cum ipfius imperii incremento- e*

vafit lingva Laci-na, fub Q. Ennio^, Stat. Cacci.lio ^? M.

Pacuvfo y M, Accio Plauen, PubL Terentio Afro, ce~

teiis<jp£>

) o C x terisque , qtsr agrePces animos , liberalibus d(fc?plitifs

magis mag-isque expohre ccepcrunt. In tiifce tarnen ^adö^» hfcenttoris aetatis fcriptoribus multa obfoleta ^, fcabra, peregrina & barbara multa invenies. Tandem a tern-

poribus L. Comelii Sylls ad obitum Åugufti exfliterunt

fummi _oratores, & eloquentia: magiftri longe prscel- lentifiimi, _quippe qui non tantum antiquiores loquen-

di modos, & quidquid ex fuperioribus feculis fupererat afperi, inconditi & barbari penitus abrogarunt; verum

etjam ad eam elegantiam, id decus, eumque maturi-

tatis ac perfedionis gradum Jtngvam, & Svadam in u- ruverfum Romanam perduxerunt, ut virile robur omnf-

no nada epfe judicetur, Quare Ciceroni illud eloquen*

tias genus, quod multis, & quidem magnifice defcri- bit, iummum & perfediflimmn rede audit, quippe cut nihil prorfus addi poflete). Vigentem & efflorefcentem

hane statem, qua L- L. svo potifiimum Ciceroniano ^,

fummum felicitans attigerat faftigium, Benevolo Le- dori breviter c-ontemplandam fifto. Ceterum, fi quis- piam9 me Seculum hocLatinitatisXditeronianum, ftilo Ci-

ceronis haud delineafle, ut ipfe ingenue profireor, ne¬

gaverit* is meminerit, rogo, verba Taubmani ^> me-

as hoc in negotio partes praeclare agentis: pauci, in- qiiit il le^, fnnt, qui Latin* pofint, paucijfmiy qui Romane ,

fi quifunt^{y nun}quam tarnengenium illum Ciceroms ad- feqvuntur f. ).

a) Cfv. Hetimann. LonfpeB. Reip. Liter. p. m. yq. h)

Tracl. de pueril.*tat. L. L.pag. 260. c) Füncc. Hb. citat.p.

q*6. it. FaccioUt. Cammentar. aå t. Latin, p. 227. d") Laß. hb^III. <?) de Orator. e. i, f) Dijfcrt. deI.L.p. 6g.

$ II.

Ne mirum ctiidam videatur, L. Latinam medios Interflrepitus armorum, inquecruore tot bonorum ci-

ad fummum venuftatis culmen afcendere _pö-

A a tuifife,

4 ^ ) o C

tuiflfe, in adminicula & fubfidia eleganttoris Latinitatis inquirere lubet. Ut principes Romanorum, ad guber-

nacula regni fedentcs, in florentifTimo reipublicje ftatu

tutius viverent, nationem bellicofiffimam ab armis ad ftudia humaniora, omni ratione, revocare conati funt.

Quare ca pracmia, eosque honores Mufarum cultori-

bus decrevere, ut, fi caltra _perpetuo fecuti fuiffent, ea- dem fibi non manere _, certo certius ellent perfvafi. Hacc

munificcntia principum, hic literarum (pFendor ^, ani-

mis, quibus quafi innatus ardor ad gl^ortam inerat, ad

varia non modo do&rinarum _genera feftandaj fedprat-

cipue ad patriam hngvam exornandam , ftimulos- addi-

derunt acriores. Quod Iingva* decus facdius^ut obtine- retur, juventutem fcientiarum avidam, non, uti antea, L. Craeca foiiim _, fed Latina etjam omnium diligentilU-

me informari curabant. Publica quoque edi&o cautum fuiffe leglmus, quidquam, vel pro roftris,. vel in foro,

vel in. fe_natu, vel privatis in fchoIis orando,.difputando, declamitandove, alio, _quam fermone Latino pro poni.

Nec vulgari dicendi rationi,. fed eximiac prorfus & fplen.

didac patebant aures eorum. Gracorum, apud quos

principatus eloquentiar fuerat>fcriptain vernacularn lin- gvam* optimis fcntentiis,, & le&iffimis verbis transfer-

re confvetudo ipfis erat maxime laudanda. fn conver-

tendo autem propriam verborum fignificationem, fltc-

xionem & _{nexum; nec} non pertraéfationis rncdum &

optimam reruminventionem accuratidime obfervabant,

penlkabant. Quando vocabula Latina Graecu ex alle

refpondentia non inveniebantur,eruditi nova excogira- bant, vel etjam Gracca civitare &flexione Lat;na- dana.

bant; unde ditior, cultiorque lingvaRomana adeo fafta

eftin dies fingulos,ut Cicero aufus firconfitenHngvamLa-

tinam.mnmcdononinopemyutvulgoputorentjfedl$cuplctiorem>

fpx

•«WWW* s tße^<% e/aam Gratam (b). Oratores quoque Gratci» Poe-

tat& Hiftorici, tanquam exemplar quoddam ipfis ad in-

tuendum imitandumque erant. Sic Cicero Demofthe-

nem, Sallüftius Thucydidem> Liviüs Polybium, Virgi-

lius Theocritum» Hefiodum & Homerum, alii alios i-

mitati funt. Tantam quoque habuerecuram uniusfaepe

vocabuli Romani, ut mallent fententiam fuam fubmitte-

re do&orurn cenfurac, quam in unam exornandat lingvac

parfieutam impingere. Quare, cum Pompejus Magnus

templtim Vittori*. confecratum acdificafTet, & ipfinomen fuum, honoresque inferibere vellet, viros complures>

eosque eruditionislaude celebresadvoeavit, ex his per- qudrturus, num conful tertio an tertiuw redttus pone»

ret. Inter eos vero cum non ccnveniret, edc&us eft

a Cicerone,, ut ad fecundum usque t vocabulum exara-

ret t). Ipfe Cicero, fummus apud Romanos orator,.ad->

eo de L- Larina* nitare follicitus fuit, ut non eru- buerir feripta. fua Actico & Varroni perlegenda^, Sc cor-

rigenda mittere {d)t Schote, quas vocant triviales, ab1

Augufto,. Maccenatis confilio, exftruftar, in qmbus Ro¬

mana juventusa Grammaiiciir Rhctoribus, aliisque fei»

entiarum magiftris, quibus fplendor lingvac curat cor- di.que erat, inftituebatur, multum ad L»Larinar culturam«

contulerunr. Viri denique eruditi ^, omnis nationis &

gentis, nonmodo gratis civitate donati, maximis cumu-

labantur benefkiis; verum furnmis etiam in republica«

prarfreiebantur honoribös. In Hiis enim diftribuendis ^,,

necnationis, neefaeukatum, necdenique familiar, quod

fatpiffime in aliis civitatibus fi-eri feiet; fed ingenii ^&

eruditionis ratiopraeeipue habebatur. linde mirumnon

eft, Salvidienum Rufum,. & Cornelium Galfumhumr-

H licet loeo natoi> erudicione vero eonfpieuos, ad fum-

mos in republica promotos fuilTe magiftratus: Quo-

*um alter conful evafit Romae* altervero pratfedhis

A y gypik

é 4&1 ) o ( £$}*

g.yptifV). Hfnc inter ipfos Mufarum cultores amica ve.

Juti orta ed; contentio, an armulatio, qua alius alium fuperare, & in repubiica iiteraria literatiflimus, ^nontam vidcri, _quam efife maluit, ci vis. In dscendo 8c fcriben- da qaivis diligentiffimus elegantiae erat obfervator, &

fi.id, quod res e(t, tangam, dicénrium, fcribentiumve copia tum tanta exftitit, ut nefciam profedo, an artas parern viderit, habueritque ulla, Felix iraque hac fuit ieculum, immo felicilfimum, quod lingvam fuam pro¬

be cultam, & numeris omnibus abfciufam in aftra fuftu- lerir.

4) Valeritts Max." Llb, Il• 'c• 11. b) Cic. Iib. 1. c. 7.

de Fin, bon. ill mal. cfr. Mesbew. in not. ad llbert.Foliet> p.

186. c) Gellii Nocl. Att. L. X. c, t. d) Cic. ad Famil.

L, XVI. sp/ß, /7. e) Svcton. in vita Aug. c. é6-

§ nr.

Ut Romana juventus bonarum artinm arnantiflima redderetur,indea teneris eamMufts confecrabant. ^Pri¬

ma elementa pueri , vel publice a Grammatiflis, feu li-

teratoribus, ut apud Latinos vocabantur, qui infor¬

manda voce ad le&ionem & pronuntiationem, & indo-

cenda fcriptione & computatione occupati erant < a ) $ vel etiam domi ab ipfis parcntibus, feu muliere fpeda-

tarprobitatisj vices nutrids fuftinefrte, hauricbant. Ha- jus autem non tan rum fuit ^curam gerere liberorum ;

verum etiam _mores, budia, remifbones 8c lufus eorum

<componere (b). Sic in Aureliae 8c Attiat gremio ^, qua-

rum alteraCaefaris, altera Åugufti mäter erat, principum

liberos educatos fuifte (c)i fie Corneliam fratrumGrac- chorum (d), 8c juliam Procillam Jul ii Agricola* fili1 e- ducationibus (e) prarfuiffe, reperimus, Cicero (/) ve-

ro, 8c Pomponius Atticus (g) filios ipfi in quibusvis difci- plinis erudierunt fuos. Hxc _parentiim & nutricum fol-

licita inbit utio eo fpeftabat, ^ut tenellaaetas pravis noa inqui-

•m ) o ( f mquinaretur exemplis, fed toto ftatim petore artibus

afvefcerct honeflis. Poft jatfta domi literarum funda»

menta, Grammaticos audiebant, quorum quidam ratio-

nem reéle, _pure & congrue loquendi docuerunt 8t

tswixoi,', quidam Poetarum & Htftoricorum interpreta-

bantur (cripta & sfyyqTixo)j quidam vero in codicibus

emendandis & judiciurn de 111is ferendis occupabantur

& i diti Tunt {b).. Horum pra?ceptis imbuti, & ad

graviora, eloqi?entiac nirnirum & Philofophias ftudia ^,

prarparati, Rhetorum & Philofophorum impigri & inde-

fefii auditores erant; ut ab il]is ornate & eleganter,

ab bis vero folide cogitara fua exprimere difcerent. Et-

enim ^cum hat vinculo quodam quafi combinata? fint f

non cultura unius fine alterius feliciter inftitui pot- eft. Eligebatur poftmodum a parente orator facundiffi-

mus,a cujuslatereaunquam difcederetadolefcentulusjfed

cum in omnibus concionibus> judiciis & ationibus au- fcultarer, ^ut hunc imitari, & ad ejus eloquentiae genus fe conformare pofier. Hujus du&u frequentes, bdlis

de cauflis , mllituebantur declamationes, quae robore

argumentorum firmarae, elegantiqueftilo expofita:, cum

idonea rr.oderatione vocis, geftuumque recitabantur.

Toga virili fumta,forum cum parentibus ingreffi funt/j,

tet rebus graviHTirnis afveti, exercitatiffimi tandem in

caufiis difficilioribus agencHs redderentur. Publice de-

nique coram juaicio centumvirali prima documenta eloquentia- & eruditionis depofuere*), gravis tarnen

viri cujusdam autoritäre & confiliis ftipati a ne temere quid lufctperent, quoad magis exercitati in defendendo.»

vel accufando laudes fibi lffi parerb poffent debitas.

Ad exteras pofiremo literarum fedes peregrinationes fufcipiebant, quo bene ceepta bonarum arrium fludia

magis perficerent & exornarent. Reduces vero hinc

fati, majori conat»forumfrequentabantjdcquentjamq?

's )o( Ht-

ad aln'ora identidem evocati > ad fummum , quod

afcendere unquam potuit» culmen evefoere pro vinli

annitebantur.

a) WoWerii Polymatb. c• p. b) Auftor dialogi de cauf/is corrupta eloqu. ^c. z8* e) ibidem, d) Cic< de claris

«rat* c. 27. f8* e) Fid. vita AgricoU t. 4. f) ad ^Attic.

L, Till Epiß, 4. g) Corn. Nep. in vita Atcui c. 1

h) Foffius de arte Gram. L. 1. p. /2. 20^, 21 , 24. &We¬

lver. I. ^c. Auftor dialog, c. jj, 14. k) Plinius L. IL Epiß. 14.

$. IV.

Verumenimvero , Siren ifth.acc Romana in celfiffi-

ma nitoris fvavitatisquefede, felici jam aufpicio, coilo-

cata, intra terminos Latii contioeri diu non potuit,- Ted longe dilTitas ^{, cum} populi triumpfian.tis vel armis vi- ttricibus, vel commerciis, _regiones pervafitj eamque tandem eft gloriam confecuta, ut non imperii modo Romani, & ipfi fubje&arum provinciarum lingua vald«

familiaris, & pernecefTaria ^, verum orbts literati ^com¬

mune fcientiarum vehiculum, & eruditorum incerpres

conftitueretur. Etenim

Terrarum Dea gentiumque Roma» Cui par eß nihily & nihil fecundunt,

uti Martiali audit a), inter cetera obtinendac ma/eftatis

indicia, lingvam etjam fuam, tanquam dominationis

& obfequii teftem, a provinciis fuba&is recipi voluit.

Opera data eßy tnquit AugüftinUS , ut imperiofa civitas9

non Jolumjugum , verum etiam lingvam fuam domitis genti- bust per pacem focietatis imponeret b). Nec optaro, haC

in re, caruit fucceflu, cum leges, fenatus confulta, e-

di&a, plebifcita & refponfa quseltbet non alio, quam L. fermone, populis in ditionem fuam redaftis, im- pertirentur c). Quid, quod Iegationes, fupplicationesqj

fere omnes in urbe> & extra urbem , in provin¬

ciis,

4« ) o ( $ ciis, per Graeciam & Adam Latine peragebantur, lin*

gvarque hujus ignari per Interpretern loqui cogeban-

tur d). Addo inträ latidimos reipublicac Roman« fi-

nes, non modo non cuiquam, fine lingvac L. notitia,

ad honores aditumpatuide; verum» teile Svetonio r),

Tiberiutn Claudium Cafdrcm fplendidum vhumf Graciaque

provi»cia principem} ut L.fermonis ignarum, aIbo judicum eraßffe, inque peregrinitatem redegißfe. Videlicet, in pro*

vinciis, orbi Romano addidis, ingenti principum Ro¬

manorum cura,fcholae erant padim ereélas^ubi juventuti

inculcabantur cum L. L«tina femina virtutum» & artes bonarrtantum non omnes f). Accedit tandem laudabi- lis prorlus coriftitutio Antonini Pii g), qua omnes »

quotquot imperiofuberant Romano, cives item Roma¬

nos renuntiaverat. <Quis itaque miretur ab illis ejus ci¬

vitatis lingvam, cujus juris participen erant» arreptum iril Har» nid valde-fällor, praecipuar fuere caudar^{> quac} Jatifundia L. Romanac, ad miraculum _usque amplidca-

runt> plures fcire qui dedderaverit, is adeat Func-

cium b).

d) Lib.XII, Epigr. 8. b) Augußin. de civit. Dei

Hb. XIX. c> ij. c) Tryphon'tus L.48. D.de rejudicatd. d)

Val. Max. lib. II. C. 2. e) in vita ejus c. 16. f) Breretood.

fcrut. Lingv. e. 1. g) Tryphon..dib.nj.D. deftattt bominum b) in Prdfdt. ad traft, de orig. L. L.

§. V.

Ad ftilum, _{per quem} orationis modum fignifica*

tum volumus, a prarftantiiTimis hujus feculi in dicendo magiftris ufurpatum^» quod attinet, artificioie eundem

fubftratar accommodatum efie marerize,ex fcriptiseorum

intelligi poteft. In heroicis enim imperatorum a&io-

uibus prardicandis, in vehementioribus animi motibw

-commovendis,vel fedandis, in crudcli aliquo fa&o, &

flagitiu atrocioribus defcribendis; notandisque» gran-

B di,

s* -m ro c

di, exornata&mafculaoratioaeinftruftifueruntj quem*

admodum Tullianaeorationes _pro Marcello, inque Cati-

linam inve&ivae, alias tantisper ut omittam, luculen- terprobant. Inhis verba furrt gravia, magnificay ^tro- qis affe&a, & a vidgari confvetudine Ibquendi longe

reccdentia. ttrimodicurn& auribus ingratum voealiurn concurfum,, confonantium ftrrdorem & monofyllabo-

rum nimiam contimjatidhem non ibi- videbis, Nume»

rum non Pbericum, led oratorium, fvavitati orationis

immane quantum infervientem,egregie obfervatumeflfe>- quis nt>n animadvertit? In hiftoriis aurem Sz orations

Bus, quando res non adeo-rnagnifieae aderant; item-

que in.epiftblis-ad* patronos, & slios in- fublimrori di*

gnitate conftitutos,. ftilö ufi funt medioeri.- Hic intep grandem &tenuem mediarrrtenet viam^, nec tanta ver¬

borum pompa, & crebris Rfietoruuvflofculis» ut fublfs

mis iilé fplendetr, nec omnenv ornatum, quemadmo-

dum charader humilis, repudiat r tropot, figurasf.

aumerum-, verborum St feritentiarum ornamenta, mo>

dica tarnen eorum menfura fervata, amat. Humilem dénique di&ionis indoiém, in epiftolis ad familiäres ^, dialbgis, differtationibus atque libris, quorum argu*

menta eranfexilia, dogmatica & familiaria, potiflimuni ufürpavere: Ih hoc orationis ^genere- proprietatem

verborum & genuinas eorwm iignificationes, puritatis

Sc perfpicuitatis caufla, fummo ftudio fe&ati funt. Con-

nexionem obfcuram, concurfum vocalium, &quamcun- que compofitionis afperitatem profcriptum ivere. Cir¬

ca triplicem tamen hunc orationis bhara&erem, cum Oiuntiliano a) monitum cupirr.us, ^m e-adem*omtiont

dfverfa gtnera locum h/ifrere; Etenim, cum medrocris

conciliandb> tenuis docendo, fublimisvero ftilus coir- citando plus valeac, artis oratoriac principes for-

mam diftionis _pro circumftantiis variarunt. Alia quc*- que ftili divifio occurrit/^ua iD QrAtorium , J>q'éticum,f

HifierU-

■4W.O*>C n KiftorictimiPamiliaremSc Pbilofopbicam difpefcitur^j verum

ad hare tria genera a nobis memorata referri poteft,

Oratorius enim & Poéticus nunc fublimem,nunc medio¬

crem* nunc humilem, Hiftoricus rnediocrem & tenu»

cm* Familiaris vero,& Philofophicus tenuem didlionii

formam defiderant. Quamvis lubentes fateamur, aliam quandam., ratione iplius materia , illos intercedere

differentiam _{$ quam} tarnen utpote ad propofitum no-

ftrum minus pertmentem, eo citius linquimus., quod ad

ipfa ornamenta L. Latinar nobis jam ett properandum«

a) Infiit, Orat. Lib.tn,c, ro.

§ VI.

Roma borens»* alta inter ftudiorum .genera, no»

qualemcunque, fed. caftam, perfpicuam & fvavem di-

cendi rationem in amoribus, delictisqu« babuit. Ni»

mirum cafiitas fermonis tanti llli fuit, ut^, fi ullo modo

violaretur_, macula vix tota vita eluenda^, fecusfacien-

ti inureretur. QuareAntonio opprobrium corruptacLa-

tinitacis , quippe qui verbum fiifimi, cujus in lingva

L. nullus anteafuit ufus, nov.um induxerat, a Cicerone objicitur a), Hiuc follicita illa Romanorum cura, io

vocum.lingularum proprietate confervanda, & in pere- grinis, obfoletisque fugiendis-vocibus, orta eft: adeo

quidem, ut non alia vocabula, necalias loquendi for*

mulas, _quam receptas & erudiforum confenfu compro

batas admiferit aureum boc L. L. feculum. Verba pri-

fca, inufitata, & quidquidauribus ingratum & afperum

erat, fedulo vitarunt. Hane itaque eloquentiar ftudio-

fis C, Julius Carfar praefcripfit regulam: habe femper i*

Memoria atque in peclore, ut tanquamfcopulum> ßc fugi^as

infotens verbum b). Atque hare eft cauOa* cur Cicero,

quem eloquentiaeparenteral, & ftatoremdixeris fidelifll-

mum, Romanam Svadam, Iiberali cuftodia feptam, ^a-

duk«iinftar Virginia cafte fe tueri velie poilkeatur cj,

B i Nec

1* # )Vf 'ip

Néccuftodes hi lingv® fuae, vel Gracca, vel alius? ett—' jus demum cunque erant, nationisvocabula, nifi fum-

ma id exigente necertitate, immifceri parti funt; fed potius circuitione,>■ & nefcio quo verborum anfradut

animi cogitata* explicuere., Equidcm, \nquie Cicero ,

foleo' etiamf qnod uno Graciy fi aliter non po{fumy idem pluribus verbis exponere d), Quod ^autem in epiftolis ad

Atticum tanto Graecarum didionum numero ofus fue- rit Tullius nofter, partiriv ut gratiae Attici, Jingvac

Graccse peritidimi, fuique rtmul amantirtimi, velifica-

retur, partim ut regiminis arcana». & pumJutTtfev, quas*-

periculofirtimis iftis temporibus non potuere non ipfum

föllicitare _,, facilius occultaret *), fa dlum erte arbitra»

mur. Conftat itaque Latinitatem*, acvo Ciceronis ^> ca«

ftam & eruditioni parands länge fuirte aptifßmam.

a) Pbilip. orat.ij. c. ip>. b) vid. Gel/,noll. Act, Hb, I,

c,io, c) dekarts ^örat, c, p6-„ d) de Fin, bon* ö' maI, lib,

c. 4. e) sfr, ad Attic, lib. 4. ep. z„.

§ VII.

Perßticuiiatem vzt&MxMquaenon minimum confert ad oratorisfcopum oblinendum, omni opera confeda-

bantur hi Latinitatis* magiftri» ^cum idéarum ^r quas de

rebus formarunt, jufta debifaque exporttionc, tum pro-

prietate verborum, corundemque ftrudura. Eorum

enim induftriam & ingenii felicitatem in argumentis

inveniendis,, jufto ordine collocandis,, & artificiofeper fimilia & exempla arnplificandis»■.nonfatis admirari pof-

filmus. Nec nimia' brevitate laboravitt oratio _eorum,

ne fterilis & maeilénta videretur,, nec nimia diffiuen- tia, ne memoria & attentio auditorum defatigaretur.

Verba porro,t quac orarioni non parum afferunt per-

fpicuitatis, in genuina & pracfenti rei-convenientirtima fignificatione adhibita,,particulasque rede,, concinne fuo loco potitas éfie omnia omnium fere fcripta lo- qvunturo.

«S ) • C ©► »I

qvjmtur. Tropfsquidem & Iuminibus Rhetorumcxor*

nara funt, Ted crebrioribus &anxie quacfitis metapho-

ris, catachrefticis locutionibusv allégoriis, proverbiis,

armgmatibus> parabolis & verborum portentis aliis ^»

quibus didlio obfcuratur potiur,quam collufttatur, non

tument. Sic inconvenienti féntentiarum, quac cohacre-

re debent, diftradtione vel mixtura, conftrudtionis ^or-

dinem non turbarunt: Quod fit , quando vel verbum,

per plurium aliorum verborum tradfum, ad calcem us-

que transfertur,, vel quando unaaut plures voces ex

uno pcriodi. membr© in alterum trajiciuntur*

VIII;.

In tertia dénique orationis virtute» quat pvavitAtis»■

feu degantU nomen fubit^omnes eloquentiat machinas^>

toramque ejus vim,- potitfimum in arte oratoria3, fe ^ex-

ferere fateberis. Et mirariTane convenit concinnam&

fvavem vocum,- fententiarum & periodorum compo- fitionem, earundemque Rhetorum tropis, fchematibus

& figuris,, infigni cum< judlcio adhibitis, exornatio-

nem. Singula fuo loco aptc & venufte^collocata, non

multa follicitudine protradta, molli verborum curfu &

jucunda numerorum temperatura fponte quafi proflu-

unt. Nihil in fcriptis eorum durum, afperum>»info-

lens nihil, aut quod delicatiflimis auribus- difplicere

poterit, reperitur. Pléraque quidem funt, transJata$

ita _{tarnen, ut} non alienum» fed fuuro occupafle locum

videantur. O! fauftum,s OT terque quaterque felix

Latinae L. fecuiumi

Hifce ftili virtutibus numerus, & fvavis pronuntia--

tio fpiritum quafi & vitarn, addiderunt. Numerus , quem nunc loqvimur, oratorius, definiri poteft per

tarn brevtum, longarumquerjyUabarum in folutofermone

temperAtionern a). Hacc , ut reliqua bene dicendi ars».

B 3, 1 a Gra;eis