lofopbici adfen ju, in illuftri Svecorum

DTVINO A U S Ρ I c ro

DISPUTATIO PHILOSOPHICA

Ν A T V R A

VENTORUM,

V

Exvener

andi &* amplisjimi Renatus Phi~

lofopbici adfen ju, in illuftri Svecorum

ad

Sdiam

cade mia

PRiESIDE

v. cl

D. M. PETRO FONTELIO

Mathefeos Prof. Ordin.

Placidoeruditorum

examini modeßifubmittitur

Ab

ANDREA KALLENIO

Weft-Gotho.

Addiem

2;.Novemb. 1664 in Audit. Vet.

Majori

Horis coniuetis.

v

P S A L I #

Excud.

Henrichs Curio S.R*M.

&

Acad. Vpf Bibliop.

■*/■

-

/.r« >;.ή ^·..-·* "<>.■/ ί r. ·χ.<. τ

*

r"r _t

ι

' ' ' ν *:

i.« ■■ · - - ♦

. 'V Λ'' V " ' '· · ^.".Λ I

Ü : i ^- ? νΤ J / ■-■ ■ ■

"

,oi!fo

■■i rTI . . ' ■ ·· " i.

- . ' ·,-·.■«

i ;f . ,,

- ::: ·'- -

"

:

"···

.· j

S! "w-5

Prooemium·

DEimperfeBione

ignorantia intelleBus

noßri, olim conqueßtfunt C3 in rebusetiam

reBe confitentur. He*

befcuntemmaniminoßri adea ^{, qua}

manifeßtjjima funt,

( ut cumfummo Phtlofopho

loqut liceat )

perplurima

funt, quain hae

mentis Ccecitate exquißté perfcrutari,

impoffibile eß: Quapropter de fecretis

recefßbus

plurimifcripfere Pbilofopki, paucis verb ad ipfitts veritatis

cognitionem pervenire contigit. Manifeßum hoc eß velin

ventorum natura, quamå

nobis plene intelligi nonpoffe

difcrepantes

Philofophorum fententia comprobant. Verum

cum ex hifce non minus, ^quam

altis fublimibus

operibus, admiranda fumrni Numinis ftpientia Clari fimé

eluceat, (3 infignis

in animis ingcnuis excitetur admira-

tio,eos ipfos ^, quantum ex

Pbyficis fontibus Philofophia

Arißotelica de hifce tradi communiterfolet, perpendere,

non frußra fore

putavimus. in

confiderattone pramit-

tendareliquis efldefinitio. Deinde

auf

oßendendre, atqy

tandem

divifones

proprietates inveßigandtc

fititaqut

A * TΗ.*-

Τ Η Ε S I S I.

Entus eft Meteorum ab exhala-

.ione copiofa örtum > fyderum vi

maltumiublatum, & å frigoremc-

^diar aéris regionis

deorfum

?repulfum ^, inferiorem aérem agi-

ran-s: vid» Arift.1. i, Meteore. _4.

Scfeqcj.

II

Genus itaque indefinitione Me¬

teorum ftatuimus. Diflerentia c cauiarum feriepetitaeft,

ubi prarfuppofitå

hypefphyiiea,

aliarura

inrérum natura_, ita ventorum primaria& prx'cipua caufa

eft (Dens qwippe ventos exiuisthefaurisproducit Pialnn

US* 7· Eoique cr*rat Arnos. 4. ip Adde Job. 28. if.) PhyficararecenfemusdupIicem^reiiiOtam A propinquam.

III.

JL· eft prsecipuc folis Calor, qnj virtutcfuaperradios»

Concürrentereliquorumaftrorum mfluxu, inhareinferiora agendo, exhalauonumcopiam

folvit,

globo

extrahit,majoremvel minorem^sproutfol accedens, vel fo inobliquoetreuloreeedens ,divcrfis anni temporibus^,prar- fertim autumni Scveris, infijblimeartollit» Cauiapropin-

quaeftmediarRegionisaerisfrigus,

fen frigidus

vapores defcendentes, qui fumnm

adfcendentera occurfu

fuodeorfum premunt, Sc adlaterapropelhint.

1V

Utautemrebquameteora,ita etiam venti materiamagne- fcunt·. Eaq5infe confiderata,eft exhalatio fuinofimilis,ca- lidaSc ficca₅ iisenim anni temporibus^, quibus^magnaco- piaexhaUtionnmgeneratur.verevidelicet Scautumno, ven-

tum freqventius fprare, Sc proacceftione materia:diutius

durare, comprobatexperientiaj Qvumverb exhalationes#

quse ventorum materia funt, aut paucargener-ntur, aut genitac dillipcntrr, aut ex terravelaqua «egre exirepolCnc^,

'ventinonfpirant.

y.Noa

v

Non tarnenfola exhalatioeft ventoirummateria,fed crafli-

or & cumvaporeahquantulumpermifta ; chmenimduplex

fitevaporatio, alfaaquea * frigidaSc humida, quxvocatur vapor>aliacalida Sc ficca, qu«evocaturexhalatio, feu^terr®

fumus, Sc ifta fit materia phiviä^ hanecum iftaadmixtara

ventorum materiam eiTeexflatibns fqualorepermixtiscon- ftat. Porro esedem tempeftares gravius in mari, quam in

terraigeviunt,quia vapores exaquisemifli humidiores fem-

per»JcCrafiiores illisfunt, _quiexterrisattolluntur.

VI

Verifimile deniqtie handvidetur, omnemventorumma¬

teriam per fumma telluris refidere ^, Sc tantam halituuai

vim c terra adfcendere _, vel eandem adeo durare, uthinc

materiaventorumabundéfuppetat abiifdemregionibus di»

ac vehementer fpirantibus, ^cum venti non minushyeme^,

cumradiifolares debilioresfunt, & fujrmahumusgelucon- ftringiuir, quam cum inferiora ha:c aeitu tepent, fiant^c prodncantur. Quare hörnia quoqtie caufatumCakjorignis

liibterranei nonimmeritöcenfetur ,quiaquas ^, interryca- virat'bus conclufas, _{in vapores} iolvit, tumSpiritus, fub-

ftanfia(ulpburea, Schumor, quiflatus vehementesgenerare

poifunt. vid»CiariiT. Senner,phyf. L. IV·c,3.

VII

Modum generationisventorum,

determinare,

fitdifficilimum^, cumpleraqneå ieniuremoriorafint: atta-

menveftigiis

graviifimorum Philofof hon

infiftentes

lem daraus. Exhalationes8terra vel aquiserumpentes, ad

mediam , utplurimum, airis regioaem,

efferuntur,

propteroccurfum

feu frigidioris aeris, feu

indé

adterram continenterdefcendentium, violemerretrudun-

tur, h®obinfitamleviratem^, iis quodammodo obnituntur,

Sc exhumilieådemin iublime tendunt, iterumatqsitertua

deorfum retorquentur, Sc c»^m öequefurfum ^, frigoreita

deorfiimrepuli« ,

adfcendere,

re&ö Curfu

oble-

vitatem Sc continuumgccurfumafwendentismäteri**deor-

A * fura

fnm ferri pofllnti

partitå vebtt cötueritionein obliqvum

feruntur, VIII

Fioem vcutorum conftituimus. i.Gloriam Dei, ejufqj

infiaitae potentix ac fapientias

fignificacionem fummam

quando Deus magno

fxpc

velnltionem prastciitorum

repoicit, ficuticumIonam

ob recufatam vocationem puni-

rec, tempeftatibusacprocellis excitatis.

Vcl

futu-

rorum pronunciat. i. Phyficum. Nam ut

nihil eft otioftim

in _natura, nihil fruftrå, ficventosaduniverfitatisfalutem

fieriminimédubiumelt. Terramnamque acin^eaprodu&a eventilant, purumque aerera rebus aspirant: Morbospu-

treiac populäres fugant, nubes

folvunt, pluviam Sc fereni-

tatem efficiunt, frugum ^ac ftirpium interitum avertunt^* jiavigantiumitinera promovent. Magnaquoq;Dei bonitate

faäum eil, ut aquilonci ardorem aeftatisdiurnumi auftri

verono&esgelidiiiimashyemiscontemperentScc.

IX.

Caufas ventorum re&éexcipitdivifio, quavulgariter4i-

vidunttir in Reguläres ScErraticos. Reguläres funt qui ex certis mundi angulis fpirant, Etfuntvcl indefiniti velftati.

Indefiniti funt, qui nonfpirantadcertum temporistermi-

nuffl. Et funt vel Principes ^, vel collaterales. Principe*

funt» qui dire&ccquatvor

Mundi

Cardinali¬

bus angulis fpirant, ut fubfolanu»

feuEurusabortu*

voniusfeuZephyrusab occafu. Boreas£ Septentrione.All¬

iieraMeridie»undevulgo Cardinalesdicuntur.

X

Collateralesfunt, quiquatvor hisprimariisfeu Cardina-

Iibusad latera confociatiadjacent, Scquidem fingulisbini,

(ubfolanoadextrolatere Casfias, afinillro Eurus. Zephy-

ro£ dextro IafereAfrieus, £finiftroCorus. Bore«adextro latereCircius, £finiftroAquilo. Auftro deraum ä dextr·

Euronotus,afiniftro libonotus.

XI

Stativenti, fiiut«quicertisanni temporibus fpirant» ut Chelidonis verno tempore circa redicum- hiryndinur»-

ipi-

fpiran'es. Et Etefi*circaexortnmCaniciifceflantes. Ärifto

teles herum caufamaifignat nivescirca_reraporaillaliquefa-

öas in rrgionibus /eptenrrionalibus frigidionbus, utfiant

vel vehementiores velremifliores^> proutfolplusautminus

exhalationumrefolvit.üb- Meteor,_c·/.

XII

Erratici venti^> feu turbulenti Scminusfrequentes,fiunt

vel perfe» ^uteft,tumEcnephiasfeuprocella> maximarum

tempeftatnrnnuncius indubitatus, imbriumqueprajcurfor ^,

in quos jam demiflo violentofpiritunubesipfarefolvitur:

TumTurbo, qui eft Spiritus denfus Sc craifuscnubevio·

lenter erumpens ac incurrens in aliam> cujusveldenfitate

velcavita*e auguftiisquereje&us, ⁱⁿgyrumcontorquetur »

in quemobviaqusequeverfat1. Meteor,c. r.

XIII

Velcumplnviis, utExhydri*,^ventusvebementiftimus, impetuofilPmc cumimbribus graflam,acqueevisobjeäapro- ßernens: veldeuiquecumigne^> utPreftel, quieüt fpiritus

énubeviolerirerelifus. Indeque ignem concipieDS^, iricen»

diagravisiima facit* ambnrit, Sc omniaproterit. Plura^no*

mina vcntorumenumerarenonattinet» cumeadem vidcre licearapud Plin, üb.i.c.47. Η. N,

XIV.

Abfolutisiis_qua Definitionem,Caufas»Sc nominavea- toruna Cöncernunt»reliquum eft^utultimo etiam loco^,pro-

inisfimemor, qualitates &effe&us, utijdemcommuniter recenfentur/ inquiram,

XV

Licet omnisventusoriaturvel ab exhalatione» maxima^ex parte, Calida Sc ficca, velex vapore, acproinde fuas^qu*- iitates^naturaleshabeat,^exilla videlicetfrigus Sc ficcitatem^*

ex hoc frigus Sc humiditatem, eafdem tarnennonfemper

retinet_jconftatigiturob aliudquippiamfieri,utnon eadem

omniumventorumtemperiesfit. Ιαvero nonpoteft eile ali¬

ud_, quåra illud, undé accipitur difFerentiaeorum,nempe

aerfeu loca# 2 quibusvel inqu»ferentnr, quorumqualita-

tibus

tibusafficiunturjobquasmeritoevenit,«tAquilo ScAußer

interfedisfideantphirimum,Eurus Si Zephyrusminimum,

cumfepcentrio fitlocus

frigidisfimus, meridiesautem

disfimus^-* Ad orientem vcrö Sc occidentem folasqucaccc dat &quialiisoriens,aliisoccidens fit»

XVI

Propriasventorumqualitatesquodcoocernit ,Orientalis^*

Eurus fcilicet velfubiolarms,eilmoderatecalidusSc ficcus, quia aér inorientefimilescontrahit qualitatespropter pra»«

fentiam folis excitantisibi calorem^, Sc abfumentishumidi-

tate/ itumaerisⁱtumexhalationumineocontentarum.Occi-

dentalis, Zephyrus feu Favonius Ariftoteli eftremiiTé fri- gidus&humidus > quia^aérinoccidente, fimiles qualitates obtinet, _proptermarinosvapores, q'iosfol, necadmodum

calefa it,necexficcat. Meridionalis,Auilerfcilicet, eil cali-

dus&humidus, obvehementior'emradiorum folarium reper- cusfionem:exquacalorexcitatur.Septentrionalis,eft frigidus

Scficcus^uialocatrajicitfrigida^propterabfentiam&diilan-

tiam nimiamfolis, utScv»mfrigoris conilringentisterram,

nevaporesinde posfintgenerari.vid.Ar»L Met,c. 6.

XVII

* Etfi autemprodiverfa temperie Sc intemperiecorporis ^

diverfa fitventorumialubritas,falubriorestarnenftatuifolent orientalesScfeptentrionalesj quippc quihumores ftiperfluos disfipentScabfumant, aerem purgent, venena Sc peilem pellant, corpora corroborent, reddantque expedita> ac animos alacres ad a&iones foas peragendas: minus verö falutares funt occidentales Sc meridionales, quia_corpora debilitant, Sc humoresfuperfluosaugent,undetandemva- riamorborum_generanafcuntur.

XVIII

Eife&us funt varii Sc mirabiles. Ali) quippéplerumqne

cientfalgiira^, ut feptentrjo, AquiloSc circius. Aliimibes

ad fe attrahuuf,ut (>fias Sc Affricus. AliifugantnubesSe ferenitateminducuntutBoreas. Aliiintrant cavitatesterrae*

acterraemotumexcitant.

F I Ν I S.