Q^F. F. Q^S.
DISSERTATIO ACADEMICA,
De
FACUNDIA
EXTEMPORALI,
Quam,
j Cum cm fenfu Amptiß. Ordin, Philofoph.
In Regia Academia Upfalienfi, PRiESIDE
VIRO CELEBER RIM O,
Mag. PETRO
EKERMAN»
Eloquent. PROFESS. Reg. & Ordinario,
Publico Bonorum examini modefte fiibjicit
SAMUEL L. DRYSÉN,
Linkopia Östro
-Gothus.
In Auditor. Carolino Majori diexxx Oftobr.
Ann. MDCCXLV.
Horis, ante meridiem, folieit.
UPS ALIAS.
S:ae R:ae M:tis i MAGNA: FlDEl I/IRO,
REVEREND ISSIM O
?ΑΊΕΙ ac DO,
DnANDROL.
RHYZELIO,
s.S.Theologise DOCTORI Confummatiffimo,
Inelutas Diceccieos Linkopienfis EPISCOPO Eminentiffirno,
Ven. Cönfift. PRiESIDI Graviffimo,
Gymnafii Scholarumque per Dicecefin EPHORO Adcuratiifimo,
MÄCENATI MAGNO.
GKatiae Vir ac Reverenåisfime, Favoris IWdocumenta, ab infantia, quibus compkai me5
haud es dedignatus, omne Jicet meum prxco- niura longiifime fuperem, id tarnen mihi in.
jtingunt officii, ut, hac potiflimum data occafione, in
lucemque prodeunte hocce nieo qualicunqup Ac^e-
jnicj
mici laboris fpecimine, ca publice profiter!, & oratio,
ne devotiifima prxdicare coner. Non enirp iatis ha- buifti Parenti meo, dum in vivis erat, cariffimo fiave-
re, fed & me ejusdem benevolentise ex afie veluti he- redem conftituifti. Longam quidem verborum feri-
cm fin gula recenienda, fi ea receniere valerem, po-
fcerent, fed Extemporali heic defungi prseftat in dicen- do opera, ne follicita & anxia nimis verborum rerum·
que ftru&ura plus Tibi, Mecenas Magne, taedii, mihi
vero moleftise plus, creafie fim cenfendus. Patiaris i-
tzqu^Reverendiffime Pater, humiilime precor, has der
voti & gratifiimi animi pagellas Tuo Venerabiii nunc
confecratum iri Nomini. Numerum Tuorum in me
Eromeritorum it ftudium , quo vel haec feror Tua , ardentifiimum adaugcbit gratia, adauge· , nullo non tempore, pia vota pro Tua felicitate fundendi, ut rei li- terariie, nofirasquc Diceceicos fulcrum, Familie vero
Nobilifftma emolumentum ac praefidium perdiu fis cer*
tiifimum. Decetero, me measque fortunas Tibi, Ma-, gne M<jecetias, in pofterum fore commendaciifimas difcu-
pio,atque, quoad per fata liceat, manfurus fum
Rcveretiäßmi N0A1IN1S TUl
Cliem åcvotiJltmus·
"Samuel L. DRYS&*.
VIRO Admodum Reverenaloö~
Dn. Mag JOHANNI
SPA RSCHUCH»
In Regio Gymnafio Linkopienii S. S. Theologie LE·
CTORI Primario, Coniiitorio ADSESSORI, in Ske*
da PASTORI digniilimo, Adfini Cariffirno,
Honoratiffimo.
Andern aliquando jor tunam & occafionem mt- bi adfulßße betor, gralum erga Te antmum
meum, bete publice, teßtficandi. Eteuim
beneficia funt & fuere innumera, vel potiuspaterna,
quibus me identidem örnare baud intermijtfti; idcirco
tantum Tibi debeo, quantum non ver bis y at ratme vix%
adfequi poffum. Quid vero ego referam ? Accipe bene-
Dolo, uti foles, vuliu, tac lucubrationum me»
ar um. Quod ft fecer is , faéfurum certo confidoy fupre-
www iVflww pro Tua Tuorumquc incolumitate & peren-
»/ flore, precibus compellare non definam9 quem admo¬
dum memet, quoad vi χer o, habit urus es Admodum Rev. & Praeclariflimi
NO/MINIS TUI
Cultorem obfervantiiilmum
Samuelem L« Drysgn.
MONSIEUR.
IL qu' ni me ent il paroit & y a naivement de fe presque fouvenir <å impoffible V impromptu. de tant de parier de regles La difficultc propre- qu5 il
faut pratiquer tout d' un dopp en parlant , me fait foutenircette penfée la. L3 éloquence étant å mon
avis un difcours non ieulement de mots choifis & par- faitement bien rangés, mais aüffi de chofes bien difpo-
fées pour frapper les oreilles de tons lés Audltéurs.
Ayant donc appris, que Vous allez donner au jour
une belle differtation for la méme matiere, je ne fqau-
rois Vous difputer, qu' il ii' y ait une certaine éloqiien-
ce ou bien une heureufe maniere de parier fur le champ, quoiqu' eile n' egale pas toujours celle, qui
fort de Γ art ou bien de la preméditation de Γ orateur.
Je ne doute non plus, que Vous ne. montriez avec
beaucoup d' exemples, que plufieurs. d' entre les fqa-
vants f'en foient fervis fort fouvent, Mais c'eil ju- ftement celle, qui me manque å prefent pour Vous
dire combien de part je prens a Vos interets & avee combien d' attention je Vous fouhaitq tout ce qui
pourra bien å Γ avenir augmenter Votre fortune , é-
tant / ~
MONSIEUR
Votre tres qffetlioimé
OTTO GUJLL. LÖWEN.
Pereximio atque Doft/'fftitté,
Dn. AU CT OR I,
Amico fuo in paucis dilecto.
G) (Jan t# fit laudi cult# Facundia lingu#,
Fix polis eft quisquam commmorare fatis:
B#c, Regin# luffar gemmis auroque corufi#,
In foho traftat fflendida fceptra manu
Purpureum cum fole jubar rutilosque per orbem Dfiergtt radios, qui fin e mibe micant.
B# c ornare forum gaudet, pia templq Jehov#,
Fieridum & fiacras #dificare domos;
H#c reparatque urbes & lapfas exftruit. #des\.
Reddit & agricolis arva colenda fiiis.
Per rea beiligeri pr# cludi t limma Jani,
Vomeris in dentem tela cruenta rnvut.
Perfuadet populis dextr# conjungere de χ tram, Et nova cum fociis fcedera inlre jubet.
Accenfos verbis compefeit peftoris #fhis,
Hand fectis ac flammas fr igtdus imberq.qu#.
Cor da vir um fovet hor i an do revoc atque vi gorem, Dum trepidi patient mditis ora meta.
Si cui ßmmcja jaftatur pi/ppis ab unda,
Heic etiam portum, quem meditetur , habet·
Dißrahit innumeris fi quem mens confcia cur is,
Him animo yeniet grata meäelß [uo.
Exornat titulis, ac [timmes frotidel· honor es, Dividit & larga pr#mia digna manu,
Suadaque quid valeat, bene Tu cum promis, Amice,
Promis & ingenti pignora pulcra lut.
Pr#mia det Ν um en, dulcis qu# Suada mereiur, Tum venia velis misior aura Tuis!
Ita gratulari voluit
MAGNUS GESTRIG
D. D.
§. ι.
Xtemporalem Facundiam, molli qui-
dem brachio, pertra&aturus, id la-
boris operssve felens lubensque fiibterfugio, quod in Eloquentiam,
divinam illam artem, & flexani-
mam Reginam rerum, debita prae- dicatione decorandam, eiTetinfu- mendum, partim ut ne a&a age- rem, quod vCteri vetamur proverbio, partim ne fimile
quidpiam mihi eveniat, ac cuidam Sophiilsej in publica
olim Spartanorum concione,Herculis laudes operofeper- fequi conftituenti: etenim aderat unus ex iis, quiin Co¬
rona fedebant, nomine Antalcidas, vir & dignitate, &
au&oritate prseditus iingulari, Encomiaften illum, juve-
niliterexfuItantem,piperato &aculeato hocce di<fto com-
preffurus: quid, quiefo, inquit, opus laudatore, cum
Herculem omnino nemo unquam reprehenderit ? Proxi-
mum itaque eft , ut notionem fat complicatam vocis,
quam DiiTertationis fröns prefert, Ext empor alis evol-
vam, quidve per illam heic velim intelle&um, aperiam.
Derivatur, quod neminem fugit, ex fubftantivo, tempus,
Hinc loquendi formula dimanat: ex tempore, de qua ele¬
ganter commentatur in Elegantiarum iibris Laur. Valla:
A ex
) o C
ex tempore äicere, eff ex iwproviß (f imprsmeåhatum
die er e, nec domi compofitam orationem adfer re a). Ex plurimis locis Ciceronianis, ufum forrnulae hujus creber-
rimum vindicantibus, haec, in prasfenti, adducam. Ea, inquit, qune meditata pu tant ur, minus placent. lüud egregium Sextii & ex tempore: manus lava & cre na b).
Alibi argumentaturddem Tulling : quod β Åntipater iHe
Sidonius folitus eß verfus Hexametros, aliosque variis
?nodis atque numer is fandere ex tempore; quanto idfa-
cilius in oratione» exercitatione conjvetudine adhibita, confequemur? c) Alibi: filent Greeci ex tempore, quod
opus fit, obfignare d). Alibi: huic mtnime mirum eft ex tempore dicentis Coli t am effluere meutern e). Alibi: quo- ti es ego hunc, (Archiam Poétam ) cum Ii t eram firipfis- fet nullam, magnum numerum optimorum verfuum de his ipfis rebus, qu£ tum agerentur, di c er e ex tempore j).
Alibi: admiratur & expetfat, quidnam Ve 11 tus dicl urus
fn) nihil dicet ex tempore £/). Alibi: heec fcelera par¬
tim par ar i, etjam cogitari, partim ex tempore futura tenfes h). Alibi: Us fidem habemus, quos plus intelli-
gere, quam nos, arbitramur, quosque & futura pro- Jpicere credimus , , cum res agatur, in di(crimenqne
ventum fit, expedire rem confilium ex tempore capere
pofje i) Alibi: ßint qiaefliones, /« quibus ex tempore officium exquiritur k). Alibi: Junt quidam homines, qui etjamfi antea non ftuduerant huic gratice, tamen ex tem¬
pore elaborare ejus caujja, cui debent, volunt, far ctlc poffunt. Sunt alti, qui nihil poffiint, habent tan- tum animi aut facultatis, ut enitantur ex tempore, /)
Hifce Perfium, qui ita canit, ad jüngere liceat:
A« pasfim fequeris corvos teftaque lutoque,
Se cur us,quo pes ferat, ex tempore vivis? Il)
Locufioni: e* tempore vivere, refpondet Grsecorum dv
τοσ-χι&Λ χςά&Λΐ, i. e. vivere fine failu, fme ad-
paratu,
) o ( 1&Φ B paratu, pnefentibus frui, futtira cur« non habere inj*
Extemporale, nam extemporaneus, α, um, ceu vocula
nullius auftoritatis jam diu eil explofa, re&e per Gr«*
cum 79 6-χ t$9y ver ti tur , id quod fubito eil faAum, in- elaboratum & tumultuarium. Unde illud Lucilii Sche- äium h. e. inconditum, quo quis repentinus dicit, non prseparatus ή). Et Tuilium in noilras partes ut fepius advocamus, ita heie. Illeidem ad Atticum , Graécani¬
ese literaturae, fi quem alium , callentiiiimum ftudiofiiii-
mumque, feribit: fed eiφνβμία i. e. ordo , difpofitio , β r>rrturbatior efi, tibi adfignato; te enim fequor ar%t-
διαζβντ* h. e. fortuito, improviforepente, nullo or-
dine, & quiequid fubito in meutern venit, icribentem o), a (τχεώάζειν ex. tempore facere, & turnultuario qui-
dem opere. Sic adpellatur rc (r%tåict,rg<A opus fortui-
tum & repentinum, quod pro coniilio fubito & turnul¬
tuario aeeipit Cicero: certum eft, inquit, ζλ Ciceroni
ad Brutum Cf Caßtum transire. Hoc enimvero nunc Al¬
fter e haveo. Hoc ego, quid fit, interpretari non pojjum:
poteß totum eße σχεδίΑσμα, & nimirum ita eß p). Cum
ällatis Primitivis in iigniiicatione eongruunt, & quidem amiciilime, Compoiita: άυτοψχιδίοι, αυτοσχεδίασα α ,
feu άτοβ-χίδιαΰ'μος, ίβμ λυτοσ-χεδίΑψος & άυτοο-χεδίΑΠ·
hos λόγος fermo extemporalis , non praemeditatus, qui- bus adtinia funt rt έτοιμο*, το αμελίτητνν & c. Extempo¬
ralis illa, de qua hoc loco diflerendum e/1, Facundia y
variis ac diverfis apud Au&ores infigniri fölet nomini- bus. Nempe vocatur Extemporalis diBio & oratio q)>
Ex tempore dicendijacultas r); Extemporalis facultas
ad fubita f)> Facilitas ad ext emporalitatem ßj; Ex¬
temporalis aäio in auditorum frequentia t) i Extem¬
poralis fortuna tt); Extemporalis Juceeßus ξβ felici-
tas u) ; Extemporalis ca hr ξβ ffiritus v) ; Extempo-
A 2 ralis
4 ) o C c&&
ralis auåacia ξβ tcmeritas iv) ; Extemporaria ζβ illa-
b orata oratio *)s Tumultuarius ac for t uitus fcrmönis
contextus χ); Ε ar ata, tamquam in procinclu , ad o"
mnes cafus Eloquentia y) y Subita ξβ ex tempore effuja
oratio z) ; Subita Ö fortuita oratio <ejy Fortuite ξβ fubitit diSlionis impetus ce) y Subita ad propofitas cauf
fas exercitatio d) i Fortuita oratio fufaque ex tempo¬
re b)', Fromtum cß in expedit o pofitum dicendi genus c),
cui confonat illud Gallorum: Impromtu. Opponuntur
vero Extemporali huic Facundice Oratio, induflria
di ligen t er elaborata dj y Meditata <ß compofit a oratio ejs
Cur jus dicendi prxparatus f)y Adcurata meditataqne
oratio ,ηοη nova cß recens cura g); Commentatio ξβ cg»
g i tat i o b); Adcurata cß meditata commentatio i)-, Scri-
bendi labor A); τ c φξίηιτμΑ;τέ y.thtTq'f *-
κξίβεια /). Sic τ£ ex tempore dicere ö" fcribere; ex tem¬
pore loqui y ex tempore orarey protinus dicerey fubitö di-
cer c, feu, ut Gelliana utar phrafi ,fubitaria diclione pericu- Iwnfiii facere mp vel Apulejana:dicere incogitata, fubi- taria, repentina, frivola, incondita, de repentino ober;a η β, vel apnd Flav.Phdoftratum in Vitis Sophiftnrum : avit-
V
,rκ τb ΤΛξατυχ,ίηβς, i«
τ* πα,ξίΤΛμίνΧ λίγιιν*άφΜαι τω ΚΑΐξ* permittere fe tem¬
pon, vel, qu3s tempus fuggérit, proferre; ιμίίν vome-
,·
fe, per metäphor. quicquid in buccam venit, effutire &
proloqui, inque Hermogene lurt & Ave καίξχ, «u/rc^ir,
ίζ ihroydv, iubintellige 7 Ftytiv, ex oppofito re-
ipondent: adcurate o cogitate Jen ber e 0); fumto fpatio
ad cogitandum paratius atque adcuratitts dicere p)> domo adferre paratam dicendi copia.m Cf c ert am q); iterum in
eitato Philoftrato: invorfdr*t Acy$y, χαταμαλίτάρ , in Hermogene vero: irKtftfitvov jus.r Facundia, ne illud plane vccabuium inta&ui« relinquam, a verbo fori, e-
jusque
) o ( 5
jusque fupino fat um, quod Gi^corum φάω feu ^^'adi-
cem agnofcit, derivatur* eadem analogis, qtia a iilpino jutum manat jncundus, ficfacundi, qui facile & ornate fantur & fari didiceruiit, h. e. ωγλωττοι, tefte Varrori.
Lib. V. de L. L. dicebantur , inde FacuMiä, in dicen-
do vis & fuavitas p).
a) Lib. V. c. in. b) III. de Örat or. c. So. c) ni.de
örat or. c. jo. d) P. Fläc c. c. ij. e) Brutus c. Si. f) P-
Arcbia c. g. g) III.In Verrem. c.ji. h) Attic. X. ep. /·
i) II. Ojffic. c.y. k) III. Offic. c. 6. I) Cic. de petit. Con- fulat. c. S. Il) Satyr. III. vi) Philoßrat. Vit. Apotlon.
Fyanenfis VII. c. jb. η) Apuleji Fiorid. p. in. jSf. cfr.
Sorani Lexic. in Schedium. o) VI. ep. i. p) Attic. XV.
ép. iß. q) Qui nr i Ii an. Inftit. orat. II. c. 4. IV. c. t. r) Quint il. X. c. 7. s) Suetm Anguß. c. 84. (f) Sueton.
Vefpaftan. c. p. t) Quintil. X. c. 7. tt) Quintil. X. c. 6.
ti) Quintil. X. c. 7. v) Ibidem, w) Dialog, de Oratoribus
c.lo. *) Ernfmi Ene om. Morhe p. 4. x) Quint. X. c.j. y ) Quintil. X. c. i. z) Quintil. X c. 7. <é) Cic I. de Orat.
c. fj. os) Dialog, de Oratoribus c. 10. a) Cic. I. de Or α¬
ϊ or. c. So. b) Vavaffbr de ludic. di&ione Seil. V. c) Quin¬
til. X. c.y. d) Cic. Brutus c.yo. c) Sueton. Aug. c. 84.
It. Facit. Hiß. 1V> c. 68> ./) Sene c. coiitrover/· III. g) Dialog, de Oratorib. c. 6. b) Cic. I de Orat or. c.jj. i)
Cic. L de Orat. c. éo. k) Quintil. X. c. 7. l)Confr. Cre- fottii 'Deatr. Rbetor. III. c. II. It em Philoßrat i Vit. Sog
phift. II. N.ji. iiij Ν o cl es Attic. IX. c. 14. n)· Fl or i dl
P.3Ö4 & jSf. 0) Cic. p. Arcbia c, 8. p) Sic. I. de 0-
rat. c sj. q) Quint. X. c. 6. r) Cfr. Vojjii Etymologie.
Item Becman. ManuduB. ad L. L.
§. ir.
Admirabile eft, quantum pretii Muiis maniiaetio ribus ilatuerint quondam Grseci. Singula explicate &
fuiius
<5 iS2& ) o (
fufius cdiiTerere non vacat: Athenas ii tantummodo no-
minavcro, iimul mihi nominaiTe videor communem lu-
dum & officinam dicendi longe celeberrimam, utque verius dicam, Eloquentise inuentricem, federn aeterno
plum auguiliflimum. Vel trina hxc Oratorum lumina,
qux progenuit> fouitque in iinu fuo tantopere, Gne- Cia, clubitanti hac de re, fatis perhibebunt, credo, fi-
dei 8c teilimonii. Eil Pér icles, cujus in labris ipfam
habitaiTe & feffitavifle fuadam ac leporem ferunt ve- teres Comici a) i eil Jfocratcs, qui pärer Eloquent i jure meritoque falutatur b); eil Demoftbenes, Qrato~
rum ille Princeps a doétis judicatus c), qui non folum
Plinio audit norma Oratoris & regula fed Qiiin-
tiliano: lex p<ene orandi e), pariter ac Dionyiio Hali-
carnaff. Oratorum fui feculi omnium, & qui ante illum fuere, poft [ecuti junt, maximus f). Si itaque in bac ipja civitate ,ut cum Tullio loquar, nulla unquam
vehementius, quam Eloquent i <z fludia vigueruntg), fe- quitur Extemporalem Facundiam ibi primum quoque excoli frequentarique eiTe cceptam. Etenim Sophiflse,
ne titulis magnificentiilimis, iisque prope invidendis >
in fe undique congeitis plane defuifle viderentur, E- Ioquentiae laudem non fatis habebant., ii meditata ora-
tione confedlarentur, fed extemporali & fubito fermo-
ne illam aucupari fibique vindicare pr^giiliebant. Di- cebantur vero a divinitate iila loquendi, quam iden-
tidem ja&itarunt, Θ*;φξατοι,öeu,Θι«μ, ΙΊξοι facri, O·
λνμτιοι cceleiles, Δαιμόνιοι divini, Μακάξίοι beati, Θαν·
fA&orm admirandi, Βα<πλί#? reges, Σοφοί fapientes, λο-
γοΑxiJuÄet orationis nolnmdfe artihces, 'ληΜης lulci- nise, Σήξνκ firenes, κομφίι ρ'ητοξος belli & venuiti ora-
tores. Τλώτ]αι Iinguse,ieu oratio.ne pollentes, Μβλ^λ««·-
<re», Μι\ίφ$ογγόι mellea fuavitate exuberantes, λόγιοι difertij χάλτηγγίς tubse propter vim & contentionem
f
in
) o C *1
in dicendo, ϊΐατίξες patres, Διτ^οται domini, ΔιΜ.
Γχαλοι praeceptores, Xw>u boni & probij plura illo-
rum eiogia enumerare iuperfedeo b). Hi iidem Sophi- ftae, quod argumentis fidUs & commentitiis, nec non opere declamatorio percelebrato, & controverfia um-
bratili, nimium quantum, oble&abanturj ideircoin hac pa-
lseiira, ceu in regno Eloquentias, admirabilitatem Éx- temporalis Facundiae fummo iludio, labore, cura, in- duflria, cogitatione, quanta poterant maxima , often-
tare gloriol# iibi duxere. Quid, quod c Schola, ludo
& umbra, ii quando in folem, lucem & aciem, ver- ba fa&uri ac peroraturi, procederent, nefcio quam fol-
lertis ingenii vim ac virtutem in eo pofitam voluere,
ut lingu® volubilitate, an garrulitate, prae ceteris,in- clarefcerent, fubitisque ex tempore occurrerent, levif- fimas foepe res calämiftns ac perblandis verborum le-
nociniis vel pr$dicando, vel quse mala, perniciofa, il-
bi fuoque, in praeienti, temporum ilatui minus profu-
tura judicarent, diffuadendo, & dehortando. Adeo,
■teile Cicerone, rem quamlibet aagebant laudando, vi- tuperandoque rurfus adfligebemt i). Videlicet, iimul at- que celerrimos & acutos, ut nihil fupra, animorum
fuorum motus ad excogitandum, uberes vero & copi- ofos ad explicandum ornandumque, adque memoriam iirmos ac diuturnos, prodiderunt, ftatim circumftanti,
& undique conftuenti^ audientium coronae non potue-
re non incredibüiter perplacere, non potuerenon cum admirationem injicere, tum adfenfum adplaufumque,in
quam demum cunque inclinarent partem , conciliare.
Ad ea, qu® adduxi, prob.anda atque illuftranda, .no©
tam exemplorum inopia laboro,. quam copia; quippe vel
ex unico Philoilrato, qui vitas Sophiilarum adcurate &
bona refert hde, quid de decantata fophiftica ifta Ex*
temporalitate iit tenendum, haud obfcure conilabit»
Lau-
t?J& ):© f C&J®
Landat il!e idem Polemontm propter την ^λ^ττ^}» «υ-
Tor%é&oVj κα\ τη* γνάμην, quod extemporali. elocu-
tione &4 inventione valuerit A}» De Antiocho ha¬
bet : r«f μελετάς &ντατχηάίχς εχοίεπν ^ex tempore declamabat l). De Anrtpatro loquitur: αυτοσχέδιος J*
«v, s/Ji φξαντιαμΑτκν ί^κέλίί, utut extemporali iacul-
tate gaudebat, elaboratam tarnen orationem non ideo negle>it //). Idem in Herode Attico ingenfem hujus lau·
dis fiiiiTe fitim oftendit: ηξα, inquit, tS αυτατχ$£ιάζϋ9
μάλλον, η τ*υπατίς τε ku) έ£ υπάτων άοκώ adamafratex-
-
temporale dicendi genus magis, quam vei Confulem
eiTe, vel a Confulibus originem ducere 7«), unde il-
lum Ελλήνων γλωήαν, xctk λίγων i3<*e-iAc*adpellarunt n)·
De Favovino commemorat: ϊλεγετο και a-vy ivgoiy αχε-
Jiutrai, fertur ex tempore dicendi facultate cum ftu-
mine quodam orationis polluiflfe o)- Marcum Soqhi-
ftam ita defcribit: ιτνγχανεν άβί τι incrκοπών τη γνωμχ, ka) tivaxeiiJivuv iavriv τοίς ες τά χχεάάζειν Ιίγχαι lem¬
per mente cogitabat aliquid, & fe in iis, qu& ad
promte dicendum juvarent, inftituebat ipfum p). Sco-
■pelianum tradit non tantum Herodi. de quo fupra , tum adolefcentulo, qui τί ^υτοαχελάζειν ηξα μόνα, h.e.
e*temporalis orationis amore unice tenebatur, prasce- ptoris ac magiftri loco adfuiiTe, fed facundia ex tcm#
pore dicendi longe lateque inclaruifle q). Lolliemwn do-
cet α-χε^ιάζειν kaτα rev Irutov, α ty και ήκξοάαατ» ex tempore dixiiTe ad prsecepta Ifxi, cujus auditor etjam
extitit r). JEfckines, Atrometi filius, quantum in hoc
dicendi ftadio decurrendo valuerit, nec reticet: εμοι irXma μεν άν&ξωτων Αιαχΐνης άοκΊι r%tJiurAi, xprßivcuv
rt ka» άχοχξίβτβεναν, ετυνηγοξαν τε κα) tyftoyog&v, mihi
maxime quidem mortalium ,/hfchines videtur extempo«
rale dicendi genus exercuifle, live legatus iret, iive red«
tens legationis rationem redderet, iive cauflas agens,
five
tga® ) o r ts*2> 9
il v e verba ad populum faciens jr). "Ptolemrvm Nau-
cratitem collaudai, quod folehat οΙντοτχι&ίο-Αΐ <rtV tv-
gw# äföXAvu ex tempore Joqui cum incredibiii dicen-
cii copia JJi. Meminit item Ouadratii St an i, pro- Gonftfiis olim Aiiae, qui fuit Ρ>/Γ6>£ Λυτοσ-^Μ^ων τας SsT.Kcci Cxt&irtif ex tempore Logos Communes uepro-
mendo t): quemadmodum mos erat Sophiftarum de vir- tirtibus^ devitiis, de exilio# de paupertate, de regno
&c. fubitse ac fortuita? orationis nio ha?e, & muita alia, perfequi, ae in utramque partem difputare. Unde re-
&e Quintilianus: an ignoramus antiquis hoc fuifle ad augendam eloquent i am genus exercitatknis , ut Thejes
dkerent ξ$ Communes Locos, ■& cetera circa complexum
rertim ferfonarumqus, quibus veree fiåaeque Controver-
fie cominentur 11). Sic ixthlfyne, ex tempore fieri fo-
litas, nec difiimulat Themiftius, dum illam felicitatem,,
illam feeundam promtamque in dicenåo copiam fibi non
contigifTe quejitur: non tam peritus tantaque facultate
fum praeditus, u<rs Αντοΐχξ&άζαψ , utTrt^ }τυ%ι τας γξ&-
κλΒ av t ο et ^Λίμόνιοι ιτοφ^Λ), ut e re nata fubi*
toque pidhuras perficiam, quod Sophifhe admirandi fo-
lent ujt Adjungam denique Hermogenein, qui, ut ipfe
Rhetor erat excellentiffimus, quippe quem Marc. Au-
relius Antoninus Imperator j£«tv/u*at α-χο^αζοηος ad-
mirabatur declamantem v) ; ita in Methodo de JEioquen-
tia , iive de apto ae follerti genere dicendi, feripto,
quod adhuc in manibus exftat eruditorum, teriiillmo ?
ubi zrgofTeirjfif rxfi&tAsrpv i. e. extemporalem dicendi
fimulationem, opera dedita, pertra&at, hoc monitum
voluit: b rfi Jikahkti \Jéa ηλψ iνκ*μμ(ι»ς ηκρς, π-ξοζ*
3TQtS AuriStr Kéyeir ,. «Viΐξ v.otitrt ττΑ>ης et τχλααί. γ.ξά*
ψ«?τβ; γαξ févntty vjrexgiyerråt Jta τ* ? «Vj i
B Jtxufijs
ίο ) ο c
Jitcxrijf ντητττίυ'α rev fåroga, jcä; JsJotxt ffå ίζ tinar
ry JufxpBt της ρητοξίκης. αυτί τ<ιννν τ&το ες-ι τεχνίτχ få-
τοξοζ, το JoKtiv duTtStf Ktyw, 'ίνα και χτας r éixa^s ταξαχ&ί}. και πξοοίμια, ας αυτό&η \χ>(ι*κοντις\ >i\yX9i^
πάλαι rwi/åpmi^ i. e. in genere judiciali, etjamii a-
fiquis ad agendum cauffam pararus accedät, poterit ta¬
rnen fingere fe verba proferre e re nata, nec prsemedi-
tate. Id fa&itarunt veteres oratores. Omnes enim qui eauiTas agunt, itafe eomponunty ut ex tempore loqui
videantur. Quamobrem ? quia judici fufpeélus eft ora-
tor r vereturquey ne eloquentia deeipiat. Eft igitur ar-
tificiofi oratoris efficere, ut videatur e re nata dicere,
u.t judex fie flat adtonitus. Exordia quoque in eauffis forenfibus, quafi ex oblata occafione proferuntur ab o- ratoribus, etfi multo ante parata χ). Pari ratione ex
Eloquentioe civilis genio eommendatur ipfe Themifto*
eles y Dux quondam Äthenienfium illaftrifliinus y qui ut
κ o/i minus y in rebus gerendis promtus, quam excogi- tandis, erat, Cornel. Nepote tefte y); ita vocat ilfum Thucydides Μξάτιτον åvrec χίλιαζαν τα Μοντ a i. e. ta-
lem , qui promta & profluenti oratione ? quae opus fue-
ré , poterat expedire z). Ne Demadem, ex nauta &
remige Oratorem fadtum, neve Eudoxum Cnidium, quo-
rum uterque Extemporali & fubita di&ione multum va-
luit, adtingam a)i
a) Cic<III. de Orator. c.34. b) Cic. IT. de Orator χ 3.
t) Brutus r. 57. d) IX. ep. 26. c) Inftit. Orator. Xt
r. /. f) De atate Demoßh. ρ. m. 230. g) I. de Orator.
t. 4. h) Cr.efoÜii Iheatr. Rhetorum I. c. /) Brut χ j 2.
k) I. N. 2j. jjr. 6. I) II. N. 24. jf. 2. Il) IL K. 24. jf. r.
tri) I N. 2p. jf. 26. n) IL N. /7. o) I. N. $. jf. 3.
ρ) I. N. 24. jf, 2: q) I. N. 21. jf. 7. r) /. N. 23. (f.2.
I) Tromm, ad Vit. Sopbiß. jff) II. N. ij. jf. /. t) IL
) O ( (£££? tt Ν. y, tt) Inflit. Ott?/. II. c. i. u) Orat. VIII. v) iE
^.7. C. iy. j) Themiflocl. vit. c. t, ζ) I. cfr0 Boecleri dijJtrtat^Acad, ρ. iif. ä) Vojfii de Rhetoric.
Nat. ξί Conflit, p. rf. # ^2-
§. III.
Operse nunc erit pretium Aufforem Extemporalis
fru jus Facundise inveftigare, ubU inter fe acerrime li¬
cet ha c de re digladiari foleant haud paueij nos tamen de via non déclinaturos exiftimamus., ii Gorgije Lernt i- no, Siculo, id honoris deferamus. Fuere, fateor, qui Berich eam ipfam refervarunt palmarn, a quo omnium primo σχιάίων Trtfyas λίγ&ν pudrat extemporalis oratio- füs fontes dimanaffe, contendere funt adnifi. At, ad
illorum Judicium quo minus noftram adfcribamus fen·
tentiam^. impedit au&oritas Pkitarchi^ qui Periclem,
fiunquam «vn^xtåiarai effe folitura, docet; ita vero il- le: 4. ΊΊίξίκλης, *4Ai?/uwi vir t tS Jifia πολλάκις, £%
ϋτηκχη, λίγων, arv* τακτ ο ς i ι»οι fsepenumero a popu-
!o vocatus non obtemperavit, quod negaret fe effe prse- meditatum a). Idem in vita Demoilhenis confirmat Demofthenem in Pericle probaffe & imitatum effe ro
W T&Zt&of, fifjls nsp ranc ς ίκ rS ιτΑζίτ&μίνν λίγα»
non celeriter, rieque de omni re ex tempore & quic- quid in buccam venerit, dicere. Neu deiunf, qui rr
<τχ*&Λ?*ι» τχ JuerxUx ϊυξημα venditant atque /EJchinem,\
cujus mentionem nuper kijechnus, hane iibi Iaudem optimo jure vindicare/ Largimur^ idque libentiflimi,
Declamationes & fiélas Controverfias, prifcis Oratori¬
bus toties frequentatas, utillis, ceu praeludiis, ad fe-
rias cauffas traffandas prsepararentur partim tirones &
Eioquentiae facris rite initiandi, partim aures audientium
permulcerentur, ab dEfchine effe aut inventas, iiPho*
B a tio
/
Γ3 ) O (
fio fides erit habérida / qtii νξώτον ta πλ&*μ<&τ& χαι
f»f μιλίτΑφ &υν$(ί*αϊ innuit, aut Declamationum id
genus eum maxime> excoluiffe, & xava t*XW, ut aüi
reétius fentiunt, traélaile b). Concedimus item Mchi-
nem tiv etwfofxiSiov Acyw %yv ϊυξοίαί xai $£W Jtatl··
$·ίμ$νο9 fif ijraiMP tUtov χξΖτο* iryyx&f extemporalem
orationem cum flumine quodam δζ diviné ^concinnando
primum tulifte cam faudem c); nempe το Siiug Xiyw
ufurpaverat primus in & Siw aVre-
#^«$ά'ζι# extemporalem facundiam. exercüit excofuit-
que fedulus, ita tarnen, ut pr,o. ill ius in ventore & au-
etore non fit habendüs. Kgtiåiit afii pro Ånaxiitieiic Lampiäceno, ad quem initia fermonis é%sMx referunt:
agmen iHorum ducit Paufaniäs: * inquit, H$i
3T«v TI0 aof4r%iJiuf Χναζψίνχς itqctίξος (fi)/ ίϋξήχως,
ante Anaximenem quidem nemo fubita öratione cona-
tus eft dicere d)j cujus veftigia preniit Svidas, a t fine
eruditorom, in rem adeuratius penitusque introipicien:- fium, fuffra-gio, qüippe qui, ad unum omnes, amice eonfpirant feanc invenfionis gloriam Gorgiac cedere, Ta-
eeo merifa Gorgise, in artem Oratoriam muitipiici no¬
mine commendabiba, adpr&fens negotium, teftimoniur»
fsepius laudati Philoftrati interferam; *χ*£χ λίγα Γ·»·
yiM νΛξ*åSuv η/*ξ XTtf ig το ASifvaiup Sim^tr, iSapfairt* Ηχίά,πξββάλλετί·) **ι nwtäiiψατχη *ξά*
tog αηφ&ίγζατο. ν^χνίμtvog Jfj ars# ττλοτλ μίψ idiycu,
#ίξ\ παντός £ αν kvgriw kptf)g τω χΑΐξ» ex temporal is
orationis audior eil Gorgias: nam5 in Athenienfi-
um proditurns theatrum, proponefe dicere aufus eft,,
atque primus illud perroulum fe fubiiüfum eft profes- fo, o fiendens fe ornni'a feite & de qüäl'ibet re dicere
poltetempori fe permittentem e). MecdiiTentitPTa-
to, qui de Gorgia li-abet: f5* ίλ&υκ i cut a v t, t) n#
βν.
) Ö ( rf ßxK&ifd τ &9 hhv W«v ? ΚΛ**ζΙς «τ art a t φ q άτίκξί*
m&w jubebat qvserere, qu& quis vellet, tum fe ad o- rnnia refponfarum pollicébattir. c I dem Tullius: e nu-
mer o eorumy qui Sophißtf nominabantur, primus efl au-
fus Leominus Gorgias in conventu pofeere quasftio-
nem, id efi, jubere di cer e» qua de re quis vellet au-
dire f). Nee non alibi: quid mihi nunc vos, tanquam alicui Grxeulö atiofo & loquaci & fortaffe doffo atque eruditöy quseåiunculam, de qua meo arbitratu loquart
ponitis ? jQuando enim me iß a curafje T aut cogitajje
ar bi t rami ni, & non femper irrififfe potius eorum ho-
minwn impudenttam, qui cum in Schola adfediflent, ex
'magna hominum frequemia dtcere juberenty fi quis quid quaereref ? quod primum ferunt Leontimm feciße Gorgiam: qui permagmim qutddam fufapere ac profi¬
ten videbatur, tum fe aä omnia, de. quibus qutsque audire vellet, ejje paratum demntiaret. Pofiea vero
vulgo hoc facere cocperunt, hodieque faciunt, ut nul- lajit res t neque tanta, neque tam improvifa, neque
tam nova-s de qua fe non oinnia, qiue åkt pojjunt i profiteantur ejje diäur&s g); Alibi: ipfe ille Leon-
tinus Gorgias, de omni re^qweünque in dijcepta·*
tionem quzftionemque vocaretur, fe c&piofijfftme difiu-
rum effe profiteturs isque princeps ex omntbus au*
fus efl in conventu poieere, qua de re quisque vel¬
let audire s cui tantus honos habit us efl a Gratia,
foli ut ex omnibus, Delphis, non inaurata flaut a, (ed aurea flatueretur h)< Meinmit ejusdem Gorgioe
Fabius: Gorgiasj inquitr/mmafeneButis id quceretc au*
dit eres, de quo quis vellet, jubebat i). Verbo mo- nendum oecurrere pailim apud fcriptores Grfecos, qui certamina Oratorum ac Pcétarum in Olympus-,
in Theatiö Athenienfiuin, in Cci amico & Agrippeoy
in
f4 ) 0 c
in Qdei? réfiquis, memoriae prodiderc , occurrere, in-
quam, phrafes xcnuv virfåetrfä (cui opponitur J&vai υπ$-
ßwit) πρόβαλλαν, π ξι βλήμα JiJcwi, ivAyytKKw ctu-
τοΓχί^ίνς Åsyxf, ίταγγίλλίΐν Axgeacil· σχ*ίίχ λίγα,
<piemadmodum PJutarchus de Auditione: "ctav di rii
κ,κίηταί 'ο λίγων ίξωτάρ χ&) ττξΰβά,λλΜ KiXiutry, ubi
vero is, qui dicit auditores'quasrere & ponere, de
quo difputetur, juiTerit, ibi femper danda eft opera, ut neeeifarium aliquid aut utile quseftio tua proponat Å), refpondent Latinorum pofcere quaeftionem & qux-
ftiunculam, ponere, ponere quéeftionem, proponere &c, jMorem hunc inter fe diflerentium, pariter äc.decla- mantiuirr, perfequitur item Cieero: hane, inquit,
ferfeäwn Philofophiam femper judicavi, qiue de ma- ximis qu&ftionibus copiofe pojfet ornateque dicere, /7#
quam exercitationem it a nos ftudiofe operam dedimus,
Ut jam étjam Scholas, Gr&corum more, habere aude-
remus. U7 *«//»■ åeclamitabam caujjas, ^ ftec nunc mihi feniIis Declamatio. Ponere jubeham^
de quo quis audire vellet, ii fedens,
ambulans y dijputabam. Ij. In Lselio idem Tullius f Do Horum eft ifta conjuetudo, eaque Gr<ecorum \ut iis
ponatur, de quo difputent, quamvis fubito. Magnum
opus eß, egetque exercitatione non parva. Quam-
obrem, difputari de amicitia poftunt, ab eispe-
tatis, qui ifta profitentur. j») Alibi: q»od tu u- ■ mim ζήτημα Dioni Philoßpho pofuiiU «J. Alibi:
eaußa ah qua pofita conßmili caußarum earum, 'in forum deferuntur, die ere quam maxime ad Veri¬
tät ein adeommodate 0). Alibi : quamqaam Jatis iis,
jei aderant> ad id, qttod erat pofitum, d/'#///« vi-
deba-
®ö* ) o ( Η iehatur> tarnen jentiehant celerius ejje multo y ' quam iffi vellent, ab eo feroratumpj. Sie Seneca: folent fcbolaftici Declamatores ponere ϊ anr promittente falu-
fem Antonio, orationes Juas comburat Cieero q)? In
mentionem incidebam concertationum ipfos inter O- ratores, quibusoperam & ftudium qui impenderunt,
hi materiam vel fibimet ipfi deligebant ex tempore
dicendi, vel a Judicibus, & Arbitris aduocatis, & Au- ditorio, vel ab Antagoniåis denique depoicebant.
Iirimo obfervare licet nonnullos tantum & prope in·
fatiabilem decertandi ardorem invaiifTe, ut, alios in
arenam fecum provocaturi Oratores, remotiffimas &
longinquas terras adire Tibi moleftum non duxerint.
Et haec fuit ratio, cur certamen fibi oblatum qui de-
tre&aref iubterfugeretve, jadturam famae atque exifti-
mationis non potuerit non facere graviorem. Referf
Philoftratus Apollonium Athenienfem ad Severum, Im-
peratorem Romanorum, legatum miiTum, cum Hera-
clide Declamationis certamen fuiiTe ingrefium:
ßtvuy dviSiaart τξύς rcy rev
ysrfy
μ(λίτης κγαν» qyy heic dvcXtrai i. e. exui, elegan¬
ter ponitur, eo quod athletse nudi certamina fufcepe·
re ac fufhnuere, unde, ad alia certantium ac ludorum genera qui rite comparatus accedit, hae phrafi Meta- phoriea iigniiicatur. Sic χο&ργ&νβς de Rhetoribus eo-
rumque exercitiis ufurpafri conilat, unde αγ&ίζϋ&αι de-
damitare atque Αγωνία) λογαν declamatores s). De Alexandro memoratur ab eodem Philoftrato, hoc mo¬
do: o Βξΰ^ης ka\ β Αλίζα,Ψόξος, tv άυτφ t Β"tre,
ί#τι ßbXptTO τ%ς >jJtj στχ$ΛΖομίνης υττ*Β Ισιας άχξοα&αΐ)
ίίτι Ιτ$ξΑψ αυτίς iSvmi - - - χ α\ γα ξ 2?j λαμπρά*
Ajfi* joy dy μ λ adfuit Her odes, & Alexander ipfius
arbi-
) o C Φ®
arbitrio rcliquit, five vellet argumentum., quod jäm
tra&ari .cceperat, audire, five aliud ipfe proponere j
»
'
- -fplendide enim iflud obiit certamen f > Prae¬
ter Gorgiam, in viam namque redeo, qui Cauilino
aureus Orator audit t), fuere Iiuic aetati fuppares
Ί rajymachus Cbakedonius, Ρrot ägoras AbderH.es, Pro-
dieus Chius9 Hippias Eleus, Carneades, ceiéri Hif-
cp omnibus ae fingulis famam, jam adcurata & fadia
quodammodo orat-ione, jam Extern porali Facundia ,
cplligeré curae cordique fu.it quam maxime; Iii arro gantibus verbis non dubitarunX confiteri Je .åoccre 9
quemadmodum caujja inferior, ita .enim loquebantur,
dicendo fleri fuperior pojfet tt) i quomodo pejorem cauj~
Jam me li or em Jaciantu) Gnece v %ττμ kiytv κξίιτ-
ru τoil·v nihilque ulla in arte verum omnium ejje, quod
ipft nefcirent v)· Reéle Cicero: quis efl h/c ? num So*
phifles ? fic adpellabantur ii, qui oftentationis aut qu<z~
ftus c au]a philofophahant ur iv). Sic Carneadisincredibilis
vis dicendi ac varietas ho.c.,yehementius celebra tur ,
quod nullam unquam in Ulis fuis difputatioHibus rem defendit, quam non probarit i nullam oppugnavit, quam
non everterit *). Caeterum praeftiterit adquiefcere ju-
dicio perfpieaeiilimo Ciceronis, quod d-e Sophiftica hae·
ce philofopbandi ae dieendi licentia fat ingenue tulit *
iß a, inquit, tanta tamque multa, profitenda non c en*
feoi fat is id efl rnagmrn ρ quod potes przftare, ut in
judiciis e/i cauff/z , quamcunque tu dieis, melior & pro*
babilior efl c videatur : ut in conciouibus & fententiis di-
cendis ad perfvadendum tita plurimum \>aleat oratio: de*
nique ut prudentibus diferte, flultis etjam vere dicere
videaris y). Ideo in Declarnatores fui temporis inve-
hitör Quintilianus, quos perverfa duxerat ambitio, fit >
ekpofita controverfia, protinus dicere véttent, quod inprittiis frivolum as fcjcnkmn, verbum petant, quo.
•
inci-
^ ) O ( C£^>
hicipiant. Addit: tam tontumeliofos in fe ridet invicem Eloquent i a: & qmr(iultis videri eruåiti voluntfiulti e-
rnditis ridentur ζ). V erb o item fignificamus, re pro-
fit er i, apud Auétores idem eile ae Rhetorem agere >
vet Rhetoricam doceres & voeem Profefforis proprio
Rhetori'& Oratori elTe adfignandam. Unde Flinius
ad Minutianum: audifline Vaierium Licinianum m Si- cilia pr of i t er i i Pnetarius bit modo inter eloquemiftimos tauft ar um aciores habébatur, nunc eo decidit, ut ex ful
de fenätore, Rhetor de Oratore fieret a). Et -alibi:
quod fupereft,' qmm omnes, qui profitentur, audieroy quid de quoque fem i am, fcribam b). Et haec fuit eauiTa, cur Svetonius Grrmrnaticos claros Pr of ej]or es,
Rhetoresque illuftres Profej]or es nominet, & illorum
munia difcretas Profejfones t Ε Ad de Ciceron em:
ftudio, inquit, literarum, quod profitentur ii, qui
Grammatici vocantur, penitus fe dedidit d). Et quem- admodum C. Tacitus Oratores JrpientiiC Pr of ej]or es
adpellat ef fic Studiofi, hat ί^οχήν dicuntur a Cice¬
rone f) Candidati Eloquentice. Quid, quod Flini¬
us ftudio]os tres libros mferipfit, quibus Oratorem ab incunabulis inftruit & perficit £), quamvis non ne-
gaverim, etjam in Tullio plenam exftare locutionem ;
fiudiofi dicendi adolefcentes b).
a) De Puerorum inftitnt. 1.12* b) Codic. LXL b) Phikftrat. Vit. fophift. L N. ig. jf.j. d) Eliac.
poft. Li b. VT. e) Pbihftr. Pr 00em. fophift. f) II. c. t.
Fin. Bon. ξ] Mal. g) Ctc. de Orator. c. 22. h)Cic. de
Orator. c. i) Inftitut♦ Orat. XII. c. ult. k) C. /7.
1) I. Tiifcul Qitdeft. c. 4. ni) C.j. n) Familiär. IX.
ep. id. o) I. de Orator. c.33. ρ) I. de Orator. c. j>t.
q) Sr af or. VI. extrem, r) II. N. 20. f. 2. j ) Crfbuii
Theatrum Rhetor. III. c. /7. β) II. JV. r. & 3. t) I.
t. τη. Eloq. Sacr. ξ] human, tt) Brutus t. g. 11) Quin- tiliani Infiit. II: c. 16. v) C/V. III. de Oratore c. 32.
C w) A-
?8 ©g? ) 0 (
nr) Åcadem. Qucefl. L IV. c. 29. x) Cic. de Orat ore
ζ jg. y) L de Qrator. c. ισ. z) Irflit. Orat. X. c. 7.
a) IV ep. II. cf:r. Vorfiii Latinit. falfo fufpeffa p.m.
7/. It em Falfteri Qu&fl. Koman. p. ijz. b) II.ep.i8*
c) Lib. de Grammatic. c. 4 Lib. de Rh et or ib. c. τ. c fr.
Dialog, de Orator. c. 20. d) I. de Orat or. c.3. e) Vi-
ta 3ulii AgricoL c. 2. f) De optimo genere Orator*
e.g. IIK ep. f. h) K de Orator. c.
Ambitu atque finibus Griecia? diu coérceri con~
tineriquc non potuit Extemporalitatis ftudium, quin
vicinas primum terras, &, haud multo poft, disjundis·
iimas, una cum ipfa literarum cultura, peragraret. A- pud Tarfenfes, varia eruditionis fama olim florentiffi-
mos„ in magna dignitate fuiiTe facultatem fubito dl-
cendi probat Strabo, exemplo Athenodori Stoici
qui, ex tempore & uno veluti impetur ad omnem da-
tam materiam, peroraret a). Unde^qui Tarfenfiuro
ebaraderem & dicendi rationem imitabantur, iive O-
ratores^ ii ve Poétae* Tarftci adpellati funt b). Sic nec
longum adeo interceiEife fas eft fufpicemur interval-?
lum, quo., lampade iibi a Grsecis tradita,. Facundiam Extemporalem hofpitio exceperint, ac percoluerint Ro¬
mani y vel in didione repentina aliis aut pares, aut fuperiores. Ipfum Offavium Casfarem Auguftum, quam-
quam meditatam, compofitamaue adamavit orationém,
eaque iaepifiime utebatur, ad fubita tarnen Extempora-
K facultate non defeciffe, difertis teftatur verbis Sve-
tonius c). Sic ad Ίiberii Csefaris ftilum,.qui artes li¬
berales ftudioFiifime tradaverat, quodadtinet, habebaκ
tur ille aliquando ex tempore , quam a tura pr £ fl an*
tior, monente eodem Svetonio d). In Tit. Flavio
Vefpafiano prsedicat, quod utriusque lingvae, Latinee,
Graecseque, vei in orando, vel in fingendis poémati-
i&ä? )oftys? *9 bus promtus effet ac facilis ad ext empor alitat em us-
que e). M. T, Cicero, dum Licinium Archiam civi-
tati Romanos vel adfcriptum, vel dignum, qui adfcri- feeretur, defeniitabat, Inter alia divini prope ingenil
decora retulit id, quod, cum literam ille fcripfiiTet nullam, ex tempore magnum numerum verfuum , &
quidem optimorum, fecerit, quodque, verba ac fen ten ti¬
as commutando, variata fic oratione inclaruerit ex- temporali /). Severus Cafltus, Rhetor exercitatiifi-
mus, virque prsefentis Animi & majoris ingenii, quam
fludii i ut placeret magis in bis, qua inveniebat, quam in bis, qua adtulerat, quemadmodum melius Jemper Jortuna, quam cura de illo merebat i bic i dem, quum
fine tommentario iff ex tempore, non infiruBus, nec
praparatus, coqeretur di cere, infinit o Je antecedere efl vifus, at di Iigentium non relinquebat, licet t emeritus tili tam bene cederet, ex teftimonio Senecae^). De Quint o Haterio, .fenatore & Oratore nobiiiffimo, quum, laxatis nimium habenis, verborum rerumque impetui
ac copioe indulgeret jufto liberius, uti diditare fole- bat divus Auguftus: Haterius noflerJufflaminandus efl;
ita declamitabat ille idem, admijfio populo, ex tempo¬
re, in Latinamque linguam Gracam tranflulit facilita-
tern ,nempe extemporalem orationem, quae apud Grae-
eos tum maxime floruit /;), Multa, proefenti negotio lucem fceneratura, in Jfieo Rbetore, non antiquo illo,
& Demoilhenis magiitro, fed cequali fuo, i) adducit
Pliniust fumma, inquit, in eo eß facultas, copta, u- bertas. Dicit ex tempore, fed tamquam din fcripfe*
rit· Ponit controverfias plures, ele&ionem auditoribus per mitti t, ßepe etjam partes, h. e. utram fententiam adfirmantem ne, an negantem, ab ipfo defendi velint, flirgit, amicitur, incipit, flat im omni a ac pane pari-
fär manum\ fenjui recondito occurjant verba, i. e.e-
C α men-
) o (
,ar,endante & explicante Cforiit Aug. Heumanno, qu£
animo concepta cogita£y ftatim efferre valet oratione difertiffima, fed qualia ? quxfita & excult-ai multa le-
SHq in Jubitis y multa fcriptio e lue et. Incredibiiis me¬
moria
,repet it altius, qiw dixit ex tempore, ne ver- ho quidem labitur r ad tantam Ify·* fludio & exercita-
ti one per venit y nam diebus ac noBibus nihil aliud a-
git, nihil audit, nihil loquitur Å). fncomparabilera
hane Ilaei facundiam nervofe colUudat Juvenalis % dum;
©ecinit:·
Ingenium velox, äudacia per dit a, fermo
Fromtus, IJcea torrentior - - - t).
Sic in. optima qtiaque oratione veterum r Cieeronfo
aliorumque, inille Jiguras extemporales fe inveniiTe
fatetur idem Piinius m). Addam L. Vinieium, de
quo il lud Auguiti eelebratur: vmus Vinicius rngenium
in numerato habets etenirn in agendis catiffis nemini
Komanorum preefentius juit ingenhm: quicquid longa' eogitatio Uli proeßitura erat, prima intentio animi da¬
hat η). Sic eommemorat Petronius Arbiter ingentem
Scholailicorum turbam extemporali interfuiffe Decla-
mationi, inque ea Agamemnonis fvaforiam excepiffe 0).
Virilem & auguftiorem Eloquentiam dum commendat
Auélor Dialogi de Oratoribus, adeuratse roeditataeque
cli&ionis commoda, utpote gaudii pondus & conftan-
tiarn adlatura, percenfet, mox novam & recentem ii*
dicendo curam, eventu licet dubiam ac follicitudinis plenamr nec fua voluptate deilitui commonftrat. Ex-
«lamat tandem: Extemporalis audaciae atque ipfius- te¬
mer itat i s v\el pr&cipua jueunditas eß. Nam in ivgenio
quoque, Jicut in agro, quamquam alia diu ßramur
atque elaborentur, gratiorw tarnen, qu& fua fponte na- feuntur pj, Neque in carminibus pangendis & ex tem>
gore futxdendis opera deiiderabatur Romanorum. F%
) O ( φ® 2-1 Övidio Nafoni quaå faerit vena Extemporalis^ vel il-
lud unicum fatis fuperque teftatur:
Sfonte fua carmen numeras vemehat ad apas y
Et, quid tern ah am die ere , verfus erat q).
Luciliwn adfert Horatius, qui,
in kora fie fe ducentos,
Ut magnum, verfus diäabat, fians fede in uno r).
Sic Remmium Fahcmonem , Vicentinum, principem lo-
cum inter Grammaticos tenentem, fub Imperatoribus
Tiberio & Claudio, cum memoria rerum, tum facili-
tate fermonis, nec non quod poémata faceret ex tem¬
pore, homines cepiile, refert Suetonius/). Agonas &
certamina Oratorum, pariter ac Poétarum , qus pecu- fiari nomine eommißiones adpellabantur, quseque, pero-
raturi ad clepfydram, & quidem ex tempore, unde <τχί$νΗ
& χυτοτχί&οι hcyti diedi, inftifuebant, heic filentio prae- termitto j}) Quod de Extemporaiitate Sophiftarum adtuli,
id etjamjdeomni Poéfi, de|Comeedia& Tragcediainipecie,
ii initia prima fpedaveris, erit tenendum. Unde Poefeos cauffam redbe ilatuit Arifioteles fuiile άυτοΓ%ι£ΐΛβ·[*ατα
h. e. verfus fubito atque ex tempore proiatos, quemad-
modum eantica illa inéondita a Maximo Tyrio nuncu- pantur åcrpetret αυτοο-χί^α, t). Hinc funt Sy hat, quse Grseci item vocant β-χ^ιάσματα. h. e. carmina, fubito
calore effufa, nec anxia cura ad incudem revocata,
qualia Papinii Statii & Lucarii &c. ti). Recentiora ve-
ro ut confuiamus tempora, in vita M. Antonii Muretiy
a Schotto confedta, hsec leguntur: nihil unquam (mirum dikiiij bis fcrihebat, vi χ adeo bis legebat id iffum ? quod firifferat y rar o interfolahat, nan fkfc mutabat
af i quid, rar tus demebat defebatque ; it a, cum uno qua- fi te?iore flueretit omni a, nihil mfi af tum ξβ adcommo-
datum ad manwn mentemque veniehat, ut multo me Hö¬
fa
&ts> J o {
ra fortuito itli exciderent, quam alii, qui eandern in-
tudem adfidue tundunt, excudant labore. Hane ean-
dem rem habet Baudius: Jolet dicere nofter hems, Sca¬
liger , de patre fuo, nunquam ei, proefertim in literis
f crihendis, felicius ceffifie ftiltim, quam cum minus cu-
rce adhiberet. Idem mihi ufu venire comperiör. Melius ut\flurimum exeunt, qu£ εζ ύπογυα profunåimus, quam
ea, qua , fabdueto jupercilio , meditabundi vi χ £gre tandem evolvimus χ). Adducam illud amicum certa- men, quod, Philippo Melanchthone arbitro, interceffe-
rat Georgio Sabino cum jfo. Stigelio, quippe cum ille
efiet exorfus:
Carmina confcribant alii, diB ante Lyxo;
Multa ßt in verfu cura laborque meo.
Seite exceperat Stigelius, paulo verba invertendo:
Carmina confcribant alii, fudante cerebro i
Ν ull a fit in verfu cura laborque meo.
Eobanus Hefius, quem pro feculi fui Ovidio habuere
/Germani, ea ingenii divinitate eluxit, ut non alium
laborem feliciffima ipfius Mufa ab eo poilulare fit vifa,
quam manum ad fcribendum ut moveret, obfervante
Milichio in vit. Eobani. Et licet animus non fit in fce-
nam producere illos, qui in ipiis cunis & crepundiis
fuere &ανμ,ΛΤΧξγ·), at mihi tarnen temperare non pof»
fum, quin puerum , nondum quinquennem, millena«
rium & incomparabilem diélum, Chriftianum Heinr.
Heineken Lubecenfem commemorem. Natus eil d. 6«
Febr, 1721, denatus vero d. 27. Junii 17155 cujus elo- gium iiia praefert verba:
Hic puer efi, <etas qualem centeßma quueque,
Natura in rar is luxuriante, vi dit.
Vah ! quautum ingenium, quam vaftafcientia rerum!
Quam
i
