/A
D. D.
SPECIMEN ACADEMICUM,
de
INCLIN AT IO N E MAGNETICA,
CUJUS
PARTEM POSTERIOREM,
CONSENS. AMPLISS, SENAT. PHILOSOPH,
IN REGIA aCADEMIA UPSAL.
SUB PR.ESIDIO ,
Mag. SAMUELIS DURAM,
Physices PROFESS. Reg. et ord.
nec non Reg. Acad Scient. Holm. MEMBRI,
AD PUBLICUM EXAMENDEFERT,
PRO GRADU. *
Stipendiarius Nessel,
CAROLUS GUST. AVELIN,
DALEKARLUS.
IN AUDIT.■ CAROL. MAJ.DIE XXIV. APRILIS,
ANNI MDCCLXVII.
Horis Ante Meridiem Solitis.
UPSALU.
LiCteris Joh. Edman, Reg. Acad. Typogr.
VIRO N0B1LISSIM0,
1NTENDENTI AUL1C0,
DOMINO
O LAV O N.
MALMSTEIN,
PÅTRONO SUMMO,
CONSECRATUM, VOLUIT, DF.BUIT,
AUCTOR.
L N. J,
§. XII.
cus Ivclinatoria, nulla alfa re obflante,in illo acqviefcet fitu, qvem vis Magnrca reqvi-
rit. Si confici poilent acns, qva totara
_ fuam longitudinem ejusdem, cum aqva,
aut alio fiuido, gravitatis fpecifica?, ipfi inimetfa, fefe
mox in veram d.re&ionem Magn.cam eßet compofitu-
ra. Machinas autem verx Inciinationi Magnrea? perci- piendx infervientes conftruere, boc opus, hic jabor.
Pluresheic circumftantite confideranda?,atqverarix dif-
ficultates occurrunt, qva; omnes, ut cmnino fubleven-
tur, vix ac nevixqvidem fieri poteft,qvin vitinm qvod-
dam minus fenfibile in iis latens, efficere poiTit, ut
Inclinatio a vera dire&ione, cum virtute Magn/ca con- gruente, paululum difcrepet.
*• §. XIII.
Cauflaitaqve magna: differentise Inclinationis,reper-
tce in obfervatiönibus,c'um una eademqve acu,atqueeo- dem loco, aut nullo, aut brevi tantum intervallo inter-
jecto, pluries repetitis, vitio cuidam machinae bne du-
bioeft attribnenda. Si enim acus deflectitur ab illo fitu,
in qvo qviefcit, eundem,rite conflituta, recipere debet.
Omnes pyxides etjam eandem Inclinationem common«
ßrarent in eodem loco collocata:, haud aliter, ac plura verforia eandem declinationem defisnare comperimus.
$. XIV.
Majori difficultate laboramus in Inclinatione, qvam
in Deklinatione invenienda, qvando enim acus, impo-
D 2 fita
e ) so ( «i
fita ftylo cuidam perpendiculari centro ejus gravitatis?
adeo ut motu horizontali libere circumagi qveat,addi-
reclionera virtutis Magn.-caj, in certo qvodam circulo
yerticaii permaneat, gravitas hunc motum non turbat,
qvamvis centrum motus, & gravitatis non in eocfem
coincidant pun^fo; cum autcm in motu vercicali acus plu.
ribus gradibus inciinat, centrum ejus gravitatis a re£fa
jiingente ipfum,& centrum motus difcedit, qvod nocabi-
lem alterationem Inclinstionis vera;efficere valeat neces- fe oft; nam fitum qvendam medium eliget, ratione a-
dtionis harum virium ineeqvalium, dum fint in atqvili-
brio, propterea Inclinatio fit nimis magna in noftris re- gionibus, fi centrum gravitatis in partem acus boream
procedit, qvod accidit, dum fupra centrum motus eft
fitum^ e contrario autem fit nimis parva, fi in partem
acus auftralem progreditur, h. e.dum infra centrummo¬
tus, vel medium axem refidet. Ut hse.c centri gravita¬
tis migratio non accurate eadem, fed major vei minof
in diyerfis acubus, ita etjam fingulas acus aliam indica-
re Inclinatiönem perfpicuum eft, etiamfi fint ejusdem
figurce, 8c ponderis , eidem Magneti fimiliter adfriftte s
eodemftve modo fulpenfte.
§ XV.
MiijfchénlrcehilS dubio.t, än qv'spiam, praeter WLi-
ftomim tk Gr.ibnmumy fat ärcuratam habuerit Acum Incli-
natoriam, & licet ipfe fateatur, fe fummam diligentiam
adhibuifle in machina, atqve acu lila Inclinatoria rite formanda, tarnen qvum faciie in fufpicionem adduci
qveamus, obfervationes ejus erroris haud fuifle immu¬
nes, neqve illa omnes numeros implevifte cenfenda eft,
M xima igitur cura attendendum, tam ad conftruftio-
nem acus, qvam fufpenfionis modum.
§. XVI.
Qvod ad figuram, atque magnitudinem acus fpe-
\ äac,
) 21 ( &
flat, üs diverfe modo ufi funC obfervatores. Eulerus
öflerit formam prismaticam qvadrangularem efle opti-
mam, cujus termini in cufpidcs acutas defrnunt, edoftus experientia ejusmodi acum majoris participem reddi vis
Magn:civ, qvam aiiam cujusvis figurse a) :
Muffcbenbrakiusexifti*natpar umreferre,Hveacuscon- flet figura cylindrica, vel conica, fivc planis fuperficie-
bus b)j fimplicidima autem efle debet, ex ehaiybebene
indurato, puriflimo & duridimo, facta. Ju/la propor-
tio obfervanda inter longitudinem, Jatitudinem & cras- fitienm Acus brevior ea qvidem radone melioris puta¬
tur eile ufus, qvod a majori immunis fit inflexione, qvaj
€x calculo D;ni Dan. BernouIJiifeqvitur rationem biqva-
draticam longiiudmis c); prseterea acus magna &gravis
magis obnoxia efb fri/fioni, qvam leviorj' nihilo lecius
tarnen longior ei paimam in eo prseripere videtur, qvod
majori virtute Magnica imbui qveat, &c facilius Inclina-
tionem acus ad marginem limbi in gradus & minuta di-
vifum percipere poflimus. Itaqve medium qvoddam
heic c/f1 eligen dum, ab experientia, ignota hac theoria,
unice exfpeclandum. BernouUiusexiftimat acum iöpoll.
longam, 3 aut 4lin. latam & 1 lin. crafiitiei, cujus dia¬
meter axeos fit I lin. & pondus circiter 600 gran.optime
fini infervire d ).
a)Diffevtatio deObfervationebiclinationisMagnxee§.3$.
b)Dij]ertatio de Magnetepag. 231.
c) Memoiresfur lesBonJJo/es <P lnclinaifon §. 32.
d)Journal des Scavans nyj.p. 32.*
§. XVII.
D«in cardo rei in eo vertitur, ut acus, rite fabri-
Cåta, fufpendatur axi fuo, ne pondus ipfius qvodam mo¬
do alteret virtutem Mag-cam, atqve ut ita fufpenfa li-
bere in gyrum duci qveat circa axem fuum, fine ulla,
vel faltem minima, cum friåione,
D 3 §. XVIIL
) 22 ( gfc
5. xvriL
Cum hoc negotium tot fantisqve involutum fit didicultatibus, ejusqve explicatio tanti interfit fcientix Phylicac, illud dignum judicavic Academia Regia Scient, Parifienfis, qvod eruditis proponeretur enodandum, &
anno 1741. (iacuit eum prarmio, condecorandum, qvimo-
dum traderet cönflruendi Ferforia Inclinatoria, qvibus ac-
curatiffimx cum acit Magn:ca inflitui pojfent obfervationes
terra mariqve. Duobus annis interjedis hoccc prsmium adjudicatum efl praftantifiimo Geometri,&PhyficoD:no
Dan. Bernouüio ProfefloriBafil. Cujus DilTcrtatione ple-
raqve contineri videntur, qvas laeic defiderantur; etenim primo mira fubtilitate detegit omnes caullas, qvte non
poffuntnonfolertiflimoseludere artifices, & impeaire luc- ceÜiim in fabricandis aeubus Incfinatoriis fimplicibus, &
finiidoneis,poftea remedia adfert,qvibus haedifficultates,
finonomnino to'li, tarnen errores admodum parviefdei posfint. Nimirum, omnis motusgravis liberi ceflat, fi illud iufpenfum, aut volutetur circa centrum (uum gravitatis qvietum, aut tali modo moveatur, ut centrum gravita»
tis, etfi mobile, tarnen fubliftat in reda verticali, per il¬
lud pundum,cai innititur ,transeunte; qvod ad prius at- tinet, cum centrum gravitatis immobile in fuo loco re-
manere debeat, axem acus in foraminibus circumvolvi neccfle eft, & tunc non poteft non vacillare, minimaqve
titubatione fada, cum acusfe in verum fitum componet,
mox inde fridio qvxdam füboritur, Incli.nationi verae adeo tarn inimica. Ad pofterius itaqve feu aite-
rum fufpenfionis modum recurrendum, qvi facile perfici poteft ita, ut axi acus libera volutatione progreii liceat.
Centrum gravitatis, Sc pundum cui acus fuleitur, nihilo-
minus in eadem linea verticali permanent. Hoc optime fieri potefl, dum axis, aut per mediana acum transfixus,
aut, cxduabus partibus conftans ei utrinqve adfixus,dua-
bus
) 23 ( @
Bus laminis politiflimis imponatur horizontalibus, fupra
övas libeie converti poteft. Heic diligenter attenden- dum, ut axis fit exade rotundus, atqve acui accurate per-
pendieularis; pranerea excipula illa,feu fulcra,qva? axem fifientar.t, in eodem efle debentpiano perfede horizon-
tall. Ad attritum effiugiendum, Jaminre, a'qve ac axis, perpolita? fint, necefie eft. Hurc induratum efle opor¬
tet. Atqve confedum ex alia qvadsm materia,qvam il- lat, itaqve convenit axem ex chalybe conficere, atqve laminas, fieu tigillos iftos ex vitro. Ad hare omni cura adhibita, confenfus obfervationum pluries repetitarum
qvam proxime obfinebitur, adeo ut acus in eundem fere
fitum fe (it compofitura, a qvo defieditur, & eandem In-
clinationem indicatura. Sed neqve fic res eft integra; et- enim adhuc vitia qvaedam vix fenfibilia adefle pofiunt,
q v« difcrimen obvium,in experimentis infiitutis, autcum
eadem acu in diverfis locis longeqve a fe invicem diffi-
tis, aut cum diverfis acubus fieu pyxidibus Inclinatoriis,
in eodem loco pofitis, producere qveunt,
, § XIX.
Potifiimum itaqve qvod refiat negotium in eo
pofitum eft, qvod centra gravitatis, & axeos txade
conveniant. Vix dici poteft, qvanta dexteritas, qvanta-
qve induftria ad hoc perficiendum reqviratur; peritifli»
mi artifices putarunt hujus rei accurationem fuas longe fuperare vites. Si diredio virtutis Magn:ca antea cognita efiet, huic operationi non magna inefiet difficultas;acu
enim in diredione ifta, cum vi Magnetica convenien-
te, conftituta in »qvilibrio , parva aberratio centri gra¬
vitatis a medio axe parum obefiet, vera autem hac di¬
redione ignota, fi transverfum ungvem recedit ab illo
loco, in qvo pofitum efle debet, plures acus, ejus-
dem licet conftrudionis, in eodem loco, atqve tem¬
pore, non pofiunt non diverfias oftendere Inclinationes.
§. XX.
© ) 24 r(
§. xx.
Quamvis autem huic operi perdifficili omnis conce-
datur fucccflus, tarnen alia res perluftrari meretur, qua:
fpcm obtinendi acus Inclinatorias fimpiices, ii non o-
mnino deftruit, valde tarnen reddit dubiam. Nempe
aeus qvtevis iuo pondere lefe infleftit, & qvidem ma¬
gis minusve, prout ßtus ipfius plus, aut minus eft ho-
rizontalis, undecentrum gravitatis acus,pro qvovis ejus
diverfo fitu migrare, 5c a piano verticali recedere con-
Ttat. Qvis 11011 videt, qvantopere vis gravitatis hac ra-
tione, qvafi mifceatur vi Mag.-cte in Inclinatione acu„s, qvod tarnen ante omnia heic eft cavendum. Sagacifti-
mus Dinus Bernoullius, qvi non minori cum fucccllu,
qvam ftudio in lianc rem inqvifivit, methodumqvoqve
expofuit tranflationem hane centri gravitatis inveftigan-
di, atqve determinandi. Ipfe experimentum fecit oum
cylindro ferrco, qvatuor pedes longo, conftante diame¬
tro 4 lin. Curvaturam hujus cylindri, & dilceftiim cen¬
tri gravitatis a loco fuo defignat f lin, & inde cum hoc
comparat acuiti Muftchenbroekii, probans,qvod centruna
gravitatis circiter ¥8T lin, elevatum fuerit Tupra verum
locum. Ifaqve afierit acum hane, qva Ultrajedtiufuseft,
hac rarione haud vitio caruifté, & in alium locum trans-
latam errare potuifte 10. 20. 30, gradibus. Principalem,
5c fere umcam,cauflam difterentis Inclinationis diverfa-
rum a«?uum,in hacflexione latere contendit, qvseetfi an-
te Odilos non obverfetur, tarnen ad difcordiam hane
concitandam plurimi eft momcntL Propterea, ut acus
minus fint Hexibiles, expedit eas fabricare altiores,
longitudine, 5c iatitudine imminuta; 5c forfitan, ni fäl¬
lor, jufta proportione faftia inter has acus dimenfiones,
hasc inflexio, cujus mentionem fecinaus, non tantopere
eft reformidanda.
§. XXI.
© ) 25 ( ©
§. XXI.
Prajfbat igifur ad mentern D:ni BernouUii fuperfedere
acubus fimplicibus, & eligere compofitas» feu talern ad- hibereconflrudionem, ope cujus, adio gravitatis, & vis Magn:c^ qvam proxitne confpirent. Plures modos, in conciliando acui eandem Inclinationem, huic fini ido-
neos, patefacit, qvibus nimirum inflexio acus, & cetera incommoda tollantur: e. g. fiirsedio acui adfigatur lingu- la, cui adnedatur pondufculum qvoddam mobile, cujus
motu, centrum gravitatis rnagisminusve attolli, vei ae-
primi poflit. Muflchenbrcekius qvando aniraadverteret
unam acuum fuarum fe incurvare, etjam ei adplicavit lingulam hujusmodi,feu flylum, fed pondufculo non u- fus eft; annulos etjam tenuiflimos mobiles brachiisacus
impofuit, ut effedus a curvaturaortus evitaretur. Aliara etjam prodit methodum audor nofter experientiffimus, pondufculum e. g. 10 gran., dum pondus totius acus fit
6000 gran., parti fcu brachio ejusadjungendo, qvodpo- ftea poloMagnetis borealf'adfricandum. Acu in fitu hori- zontali redada inaeqvilibrium, locus ille, cui fixum efl
pondufculum hoc leriter notari debet. Dein pondufcu¬
lum extremitati acus admoveatur qvoad inclinat 5grad.,
& locus, in qvo pofitum,iterum fignandus, & fic ulte-
rius qvavis vice Inclinationem acus 5 grad. augendo.
Poftea acu fuper magnete traduda, obfervationes cum
illa inftituturus, pondufculum hocultro citroqve produ- cit, donec Inclinatio, qvam acusindicat, conveniat cum
Inclinatione a pondufculo fignata, & tum Inclinatio pro
vera habenda: alias enim virtus Magn:ca adhuceama-
gitaret, atqve qvietam efie non permitteret. Nonaginta
acus, qvarum unaqvjeqve, pro diverfo angulo, uno gra-
du inter fe difterente, inxqvilibrio confiifuta effet,faf-
ficerent ad Inclinationemfcendam. Examinandumubiqvetantum,terrarumqvarnamexade cognoacuun/ha-
E rum,
4
m J ®
rum , actione vis Magnjca: minimum ab tcqvilibrio fuo
naturaii remota eflet.
§. xxir.
Hoc'idem faxum volvendum in fe qvoqve fiufcepit
Excellentiflimus Geometra D:nus DireSl. Leonh. Eulerus, Petropoii nunc degens. Academiae Parifienfi nimirum
loco refponfi ad qvasftionem propofitam (§. ig.) trans-
mific Diflertationem De Obfervatione Inclinationis Magne«
ticce, qvx digna vifa eft, qvx etjam imprimeretur una
cum Bernoulliana jamjam memorata. Neqve fas eft e- jus pnecipua reticeamus momenta. Oftenfis difficul-
tatibus acum Magnxam prseparandi, qvx verx materia;
Magnxse (qvam heic hypothefeos loco aflumit) dire¬
ktioner» commonftret, in aliam incidit viam id efficien-
di, occafionem naktus exobfervationibus Mufichenbrce-
kii, nimirum in examen revocando ofcillationes, qvas
acus Inclinatoria, ii e fitu naturali removeatur eundo ac reduendo abfiolvit, donec tandem omni motu confumto
infitu direktionis Magn:caeacq^ieficat, Unde raetbodum
obtinuit explorandi, utrum data acus veramdirektioner»
Magmcam patefaciat, nec ne. "Primo enim cognito per
"acum declinatoriam bonam piano verticali, in qvo di-
"rektioMagn:ca verfatur, collocetur axis acus propofitse
1 infitu horizontal! ad iflud planum normali, atqve no-
"tetur Inclinatio, in qva acus tandem iiberrime mobi-
"lis confiftec, qvi fitus tantifper pro vera direktione Ma-
"gnxa habeatur , donec contrarium appareat. Deinde
"ad hane direktioner» planum normale conftituatur,& a-
"xis acus pro lubitu fecundum hoc planum difponatur,
"fitusqve qvietis diligenter notetur, qvi fi congruat cum
»fitu primum oblervato, probabile erit indicium acum
"efle bonam,& qvia ejusmodi examina innumera infti-
"tui poflunt, omnium confenfus bonitatem acus omni
"modo evincet: fin autem inter hxc examina diilenfiis
"de-
"deprehendatur, nulluni erit dubium qvin acus fit repu-
"dianda, Pratterea veroetjam acus axis fecundum ipfam
"direffionem Magir.camprimum obfervatam diiponatur,
"ut appareat, an acus nunc ad omnes futis prorfus (it
"indifferens ; nifi hoc enim animadvertatur > certum e-*
'Vit indicium, direffionem primum obfervatam nonefle
"veritati confentaneam.
Ad haec examina inflituenda inftrumenturo valde in- geniofum defignavit, cujus ope axis acus ad omnes
iicus difponi, & illa liberrime gyrari qveat in quibusvis
.pianisj qvodqve fipaui infervit explorandis acubus, u-
trum fint vitiofa?, nec ne. Tarnen qvum hjnc erroris
qvantitas non conftet, nec fieri poffit (ine acu praffian-
ti, methodum tradit, cujus ope acus Magmcas omnibus
.numeris abfolut^ effici, atqve ad ulum adflrui qveant ; qvocirca ad acus figuram, materiam, magnitudinetn ,
axem atqve moduni fufpenfionis attendit, De ipfa acu
antea commeraoraviinus ( §. \6). Qva axem, putat con-
. fultius elfe, ambas ejus partes utrinqve acui afferumi-
nari,qvam iilam in medio perforare, &axem transfigere,
nam plurimum refert, ut acus continuitas, feu longitu-
doqvam minimeinterrumpatur,expediret qvoqve axem
.ex axe effici, led qvum metuendum fit, ne axis ame-
us damnum mox patiatur per attritionem , ex chalybe
duriffimo iilum conficere tutius eft, praxipue qvum ob
■seqvalem utrinqve prominentiam, nullam tarnen, in a-
cus direffione,alterationem teftetur experientia. Afl in
determinatione centri gravitatis, alia occurrit difficultas
vix fuperanda; hoc enim inveftigari non poteft, nifi a-
cus a fola gravitate agitetur, adeoqve omni vi Magn;ca
fit deffituta, qvod vix fieri poteft, nam difficillimumeft
chalybem ita attemperare, ut omni vi Magn:ca careat;
& qvamvis adimatur illa per ignitionem , tamen inter
refrigeranduip, qvin denuoE 2aliqva virtute imbuatur, in-cer-
"
$ ; 28 ( $
certu m eft, Infuper conflat , chalybem, tam malleo, qyamcontinualima, virtutem Magn;cam adipilci, prseterea, qvod abrafionejacus facile fieri poffit, ut figura acus
nimis infirmetur, qvo ipfo virtus Magn.-ca ipfi conciliam da ingens capit detrimentum. Itaqve huic methodo a- Iiamtatis (ubflituit,in mediumqva tutius, & expeaicius centrum gravi-
axem exaTiflime transferri qvestt:
"nempe acus modo fupra allato fabricata AB (fig. 4.,)
"circa"C medium muniaturlamella rsnea a b per, qvam axis
utrinqve promineat. Ad alterum latus fuper axeaf-
"nxum fit fruftulum d; in qvo cqchleac capitulo graviu-
"fculo c inflru&a magis minnsve infigi, hocqve pa&o
"centrum gravitatis vel attolli vel deprimi qvcat. Tum
"in dorfo acus fuper lamella promineant corpufculae&
"f foraminibus cochleatis pertufa, per qva; transeat fi-
"lum cupreum gh utrinqve in capitula craffiora g & b
"terminatum, cujus fili motu centrum gravitatis vel ad
"dextram vel ad ilnidram promoveri poffit. Totum hunc
"apparatum fatis levern eileoportet inferioremacus pla-
"nitiem omnino nudam. Cum igitur iPra armatura in
"fupcriori fuperficie potiilimum applicata centrum gra-
"vitatis"mella;trum gravitatisinferiorper fe aliqvantuluma totiusb aliqvantonon furfumminuscrafOorproximepromoveat,conficiatur,in mediumoraut cen¬la-
"axis incidac. His ita pneparatis, acus ad Magnetem ge-
nerofum, & liberalem debite adfricetur, &habebitur acus
ad obfcrvandam dire&ionem Magnrcamapprime idonea, eapoftea inftrumento fupra nominato inieratur,&:exami-
netur perfeflio ejus. Ad Inclinationem obfervandam adfigitur verforio haud abfimili illi, qvod heic Upfaliac
adfervatur tf), praeter ea, qvod axis omnino cylindricus imponitur duobus excipulis vitreis politiffimis parum-
per excavatis.
a) Pars Pr, ff. XL
§. XXIII.
c'
*
@ ( é
§. xxnr.
Cum vis Magn/ca fit perexigua refpetftu gravitatis,
fl centrum gravitatis vcl tantiliurn diftitum fit a medio
acus & axis, influet hujus a&io in deftru&ionem arqvi- Jibrii, & hane ob caufiam acubus opdinariis determina-
re conari veram Inciinationem Magn:cam, fit fere ararc littus. Itaqve aliam ingrellus eft viam Cel. D:nus Eu-
Icrus Jan. inveftigando methodum, qva cum acubus,c!e-
fectu allato laborantibus, experimenta infiituta infervi-*
re poffint determinandas Inclinationi in loco dato. Ele-
gantiffima ejus, & fads ampla theoria habetur in AElis
Bcrol. Anno /7jj a ). Acus, cum Ino adparatu, qram ipfeadhibuit,& peritifiimus artifexDieteric confilio D:ni
BernouUii Baßlea confecit, hujus circiter eft ftrufturax A-
ous PQ (fig. i.} ex optimo chalybe fabricetur longit.
1 |ped.,adeo lata, & crafia, ut nulla fit timenda infiexio;
transfigatur htec axe, cui imponatur index orichalceus OJ; dein jungatur acui annulus orichalceus ABCD, per
cujus centrum parvus ille axis O transeat piano annulli hujus normalis. Hujus limbus fit divifusin gradus,qvi-
bus quivis fitus indicis mobilis cognofci qveat. Inaici
huic etjam adneftatur pondufeulum OM, ut commune centrum gravitatis machina; hujus pro lubitu mutan pos-
fit, atqve ratio ejusdem mutationis percipi. Qyo fa&o,
acus vi Magn:ca imbueturope laminarum chaiybearum,
qvce fortiilime funt magnetifat^. Incipiat divifio lim-
bi hujus in A , ubi radius A O normalis eft acui P Q.
Poftea conficiatur femicirculus ceneus EHF, cujus lim¬
bus more confveto divifus fit in gradus, & diameter paululum excedat longitudinem acus. Semicirculus hic femper fttu verticali gaudeat ita, ut diameterejus FEac-
curate fit horizontalis. Axeos acus, piano circuli hujus normalis, una extremitas imponatur centro ejus O, at- qve altera fulcro cuidam ante circulum locato, qvod in
E 3 figu-
€ ) jo ( 9
figura non exprimitur, adeout acus inter hoc, & lenw
circuium lib«r« raoveri poftif. Pes femicircuii Kktrans-
eut per diicum NL ita, ut qvoqve afHgi poflit circulo
horizontali VXYZ (fig. 2), & in qvemvis fitum verti-
calem pro kibitu libere verti. Limbus hujus circuli eft
qvoqve clivifusin gradas, & notatus punctis eardinalibus
mundi, Kord, Veft, Sud, Oft, In piano bafeos N Lcon- lpicitur qvoqve index LI, qvi, cum partes inftrumen-
ti rite funt aptata?, & linea Nord Sud collocatur in me- ridiano Magmco, indicat qvantum planum (émicirculi
declinat a meridiano Magnetico Et fic inftrumentum
hoc ap.tum eft ad oblervationes hujusmodi qvascunqve inftituendas. Anteqvam Aeus vi Magnrca imprsgnata
fuerit, fitus eeqvilibrii acus, leu Inclinatio ejus E O P in-
fra horizontem oblbrvari debet pro qvovis (itu indicjs
O Ml, & in qvovis piano verticali, qvi anguli etjam
in linabo (emicirculi, feu in alia qvadam rabula no- tari poilunt. Si dcmurn Inclinatio acus Magneti ad-
friftx, & in meridiano Magnxocollocata?, congruitcum
Inclinatione antea obfervata, angulo AOI manente eo- dem, Inclinatio illa erit vera, fl autem differentia qvae-
dam intercedit, illa virtuti Magnrcae eft attribuenda.
a) Ibeorie de P lnclinaifon Magnetiqvepar M:rEu¬
ler le Fils*
§. XXIV.
Cum autem difFiculter fieri poftit, ut acusomnis vis Magnxse fit expers, hare omnia tanqvam incognita ope
calculi exqvirere fatius putat Auftor, conje«fturamqvan-
dam faciens aftionis virtutis Magntcae in acum, nempe,
experto, qvantum acus diftet a naturali Inclinatione
Magnica, qvee diftantia fitziangulo BOPzz^1, acus a- gitetur vi qvadam ad fitum verum Magmcum tenden-
te, cujus momentum proportionale erit PK ;fin <p, ubi
P defignet vim qvandam conftantem incitantem acum,
&
C' ) 31 t 0
& K denotet difiantiam poli P a éentro motus OP.
Sit jam depreflio acus fub horizonte (Fig. 3. )
mKOP—3, in circulo verticaii qvodam EKF, diftan-
te angulo HOKz®, a meridiaiio Magn.co EHF, in
qvo Jnciinatio vis Magn:cac fitHOB~&; vis hxc, a-
cum POQ^ad motum ciens, in duas reloivi potefi,qva-
rum unius momentum , e circulo verticaii normaliter in
direfiooe Ph acum extrudere fruftra conantis erit ~
PK (lin 0IZ) lin BP fin BPF, & alterius deprimentis a-
cum in circulo verticaii eritn PK )fin BP cofi
BPF, Refolvendo triangulum fphxricum BFP, eruetur
momentum priusnPK cof« fin «, & pofterius Z2PK
(lin «coli 3 coi.oo coC.a, fin 3). Acus itaqve non tur-
bata gravitatc, in piano hoc verticaii eliget fiturn «/3,i-
ta 'ut, qvia tum efi: fin cc cof3 col a> cosu fin 6 ~o fit
cot. 3zr cofa cof coy fivetang O K$~-^^~,hinccolo» qvo
major efi declinatio Magnrca,feu angulus qvem planum
acus format cum meridiano Magnrco, eo major efi et-
iarn Inclinatio acus, adeoqve cum efi: maximus, feu pla¬
num normale meridiano Magnrco, maxima elt Incli¬
natio h. e. acus erit verticalis.
Pofito jam pondere totiusacus (Fig. iO cum circu¬
lo orichalceo, &axe~A. Difiantia centri gravitatis a
Centro motus OGiZg, angulo AOGlZy, pondere in-
dicis mobiisIZM, difiantia ejus centri gravitatis OM
ab axezzd, angulo AOlzzy 5c EOP~£, qvi, acu vi
Magn:ca imbuta, fitn3; cognitas qvasdam harum qvari-
titatum ad caiculos revocando, ceterae ineognitte facili
negotio detegi qveant. Plurima hinc probiemata au-
<Ror deducit, etjam commonftrans, qvomodo pro qva-
vis indicis pofitione, in qvocunqve piano verticaii acus
fit collocata, Inclinatio acus Feu angulus 3 E OP ter-de-
