Q. K F. Q S. '
DISSERTATIO GRADUALIS
Ν UM
GRyECA SINT
MISCENDA LATIN IS
IN ORATIONE?
Quam
Confenju Amplijf. Facult. Philofephic&
In tUufiri Academiä lipfalienfi
Praesid ε
VIRO G ELEBERRI MO
Mag. PETR.O Ε K Ε R Μ A N,
ELOQV. PROF. REG. Et ORDIN.
Piiblicse ventilation! moderte fubmittit
JOHANNES Sam.'
O-Gothus
In Auditorio Gußav. min. d. XX. Juniidjpfä
HORIS ANTE MERIDIEM SOLITIS.
SiQCKHOLMIJE* Typis Dire&oris Pet, Mqmma.
ffff-
I. Ν. J.
5· r.
Perac non ducimus pretium
repetereargumenta, quibusne- ceflitas caftitatis in ftylo pro- bari & fölet & debet; propius
ad noitrum videmur acceffiffe inilitutum , fi expofuerimus,
quaenam vocabula in oratione pura atque emendata, velut fcopuli, fint fugien-
da.ut In hane vero clafifem referimus prifca^ qu^,
cumHoratio loquar, cin&utis quidemfrequen-
tata fuerunt Cethegis, eruditis autem Ciceronis
& £equalium auribus ingrata, ut acceffo, efuribo,
heliitudo , Utituäo; foetica > quae a fermone huma- no, id eft , recepta loquendi, fcribendique con-
fuetudiné recedunt longius, ut incurvictrvictim fe-
cus^fietaticultrix, interficere meffes; rara, ut inter- mundia y pratnokßia , transfugium; nova, utvacan-
tia, fieperioritas > revAutio> revifio, neutralis, moder-
A 2 wus
,
4 ... *** ) (°) ( ***\
nits; teehnica, üt apoflata, canonizare,longanimitasr monialis, apanagiattts , reglicare> cambium , matri-
euta ,carvhas, comeßibilia > coiißßentia, extrauaßare, implantare, eaußari>difiurfus, prteßufponere ♦ Iicen»
tius transluta > Ut admovere dietn lett, pro manus
fibi inferre, tmbuere aures promij/ls, tnitior terra,
id eil fertilis ^ hibrtdas, Ut tnonoculus, biga-
mus\ peregrina denique vocabula, ut burgus, vajal-
lus > clenodium.
§. π.
Grasca vocabula inter peregrina referenda
effe nemo quidem negabit 5 utrum vero eadem
retinenda fint, an proferibenda, quasilio eil? ad
quam varie varii folent refpondere. Quam mo- rofus in his minutiis fuerit TtbcriusCefar, feilatur
Cajus Svetonius Tranqvillus in vitaejus cap. LXXT.
^his verbis:SermoneGrasco, quamquamalias prom- 3,tus & facilis, non tarnen usque quaque ufus eil.
„Abilinuitque maxime in Senatu: Adeoquidem ut
??imonopolium nominaturus, prius veniam poilula- 3,rit, quod fibi verbo peregrino utendum effet:
,?Atque etiam in quodam decreto patrum, cum
»έμβλημα recitaretur, commutandam cenfuerit vo-
„cem & pro peregrina noflratem requirendam*
i,Aut fi non reperiretur, vel pluribus; & peram-
„bitum verborum, rem enuntiandam. Eadem, fi
non failidiofiori, mente fuit Hadrianus Cardinalis*
Pieria Valeriano Lib. I. de infelicitate Hteratorum
diåus* emun&iffimae Latinitatis auäor, fatius quip-
pe
*** ) (o) ( ***
β . S
pe elfe putavit ea omitfere? qu$ Latine dici pofle diffideret, quam infolentibus peregrinisqueuti vo-
cabulis, quod conilat ex epiftola ejus ad Carolum Princip. Hispan. praemiffa libello de jermone La-
tino öf modis Latine loqumdi. Contra genus quod-
dam hominum, inde a multis temporibus, exfti-
tit ? quod mirifice fibi placuit & fingularia eru- ditionis fpecimina edidiflfe fibi eil vifum, fi in quemlibet verfum Latinum Gmca infarciret, ut
vere, paucis tarnen mutätis, de femi-Grascis ,h/
£e dicere poiTis, quod de fut tempons muhenbus
cecinit olimJuvenaLis Sat. VL V« 18P- mixto hoc
fermone, quod nec Latium, nec Hellada refert,
- - -
pavent, hoc iram , gaudia» curas, Hoc cunBa effundunt ammt fecreta. — -
Cum itaque adverfis adeo fententiis in hoc
argumento inter fe pugnent eruditi, gratum Tibi
C. L. fore crediderim ii paullo curatius exponen- dam iilhanc mihi fumam quasilionem: Num Gra-
cafint mifcenda Latinis in oratione ? Quod dum fa-
cio, mitiorem tuam L. H. expeto cenfuram, quam
fi impetravero, nunquam non me Tibi devinåis-
fimum fore fpondeo.
§. HL
Grasca, quaevel in antiquisfcriptoribus Roma¬
nisocurrunt, vel a recentioribus frequentantur, non funt uniusejusdemquenaturs,verum diverfas. Ante-
quam itaquepropius ad quasilionem decidendamnos accingamusy necefife eftGraecahcec diilingvamusvo-
A 5 cabula
*
> *** ) (o) C
cabiilå. Alia Graciae quidem natales fuos deb^nt, in
$ Latio vero ka mutaruntfiguram, ut parum abfit, quin ibidem nata videantur. ; Hujus genens piura poflent adferri, fufficiat autem in praefentia ift-
hcEC adduxiile: triumgbus, ex Bfίαμβος^ galgebr#,
ex βλέφαρα,ßgntim, ex ο-τιγμη,Jpica aσ-ταχυς, pro quo /Eoles σ-πάχυς dicunt. cfr. Aug. Buchnertitn de
oommutataratione dicendi Lib.I. c. VIII. ρ. ι$6.Alia apertius primam fuam patriam teftantur, Graecam originem produnt manifeile, ut dogma, fyntagma, diploma , agyrPa , Jycoghanta , giratα, philojophia «äff.
cfr. Buchn. 1. c. Alia pure funt Grasca,nihil; quod
Latium redoleat> admittunt & Gr^corum more
fle<5hmtur? <& Scribuntur. Ut in epiflolis Cicero-
nis ad Famiiiares Lib. VII. ep. XXXII. ad Voiu- mnium , ευτραπελία> urbanitas 8i lepor, μκυΒηξον in- venuflum, feu, ut vulgares libelli habent, άκυρον, inepte3 Lib. IX. ρ. Il ad Varron. ϊωλος} vetus3 1.c.
ep. III. ad Varron. γλαυκ ix KBψaς? Athenas no-
<5biam y I c. ep. IV. ad eundem. περίένατων me fcito κατα&κΜωξον xpimvy de iis, quae eile poffunt,
fcito me iecundum Diodorum judicarel.c. ep. VIL ad eund. re Μ ερχόμενα9 duobus una proficifcen- tibus, Λττοττρο^γμίνον? remotum,7lofootμαΒηται κρείττονες
ϋι^ασ-χαλων 9 multi difcipuli meliores praeceptoribus3 L c. ep. X ad Dolabellam οβελίξα? expungit,^-«^.
ιμβεβλημενϋΐ) verfus non genuini, &υμβιωτψ 5 convi-
ciorem 3 Lib. X. ep. XIII. τττολίττορΒον Urb is ever-
forem; ut taceam infinita alia loca? qua non ex
Cicero-
Vi) (o) ( V 7 Cicerone tantum, verum etiam reliquis fcriptorl-
bus poflfcnt adduci,
§. IV.
Qyae in prima fecundaque clafTe collocavi-
mus verba^/graeca^civitate funt donata Romana
&peregrinitatis dudum exuerunt notan*j ideotuto poflunt adhiberi in oratione Latina, ubicunque
occafio tulerit. Ejice haeo, magnam Latinae lin- qvae partemprofcripfifti: licet enim cumJoh. Ni·
coLao Fttnccto in tradatu de origine fttéritiaLatin#
iingva negaveris Grsecam lingvam erfematrem La¬
tinae , fatearis tarnen necefiTeeft Graecam effe magi- ilramLatinaeh.e. Romanos nonpolitionemtantum
& culturam fuaelingvae Graecis debere, verum copi-
ametiam verborum haud exiguam. In ufuJharum
vocumpraeeuntes tibi habesomnes fere Latini fer-
monis tutores-quibusfite plus hac in re fapere con-
tendas , nimises Suflfenus. Sin autemfuppetant ali- quando Latina vocabula, qua? rem aeque beneat-
que aeque plene explanent, non intercedam* quo
minus iis utaris, quin potius largiar te in hoc
cafu opthne Gkeronis imitari exemplum quicolon
maluit
membrum^comina incifnm^methoctum viam»difci- flinam, doBrinam,periodum orbem} ambittimjcompre-
henponem fiP compItχum verbomin nominare3 <jUam GratisUlis jam ußt quotidiano tritis > uti~f$?Lchrifl.
Henr. Weijjiode ßilo Romano, lib.II. cap. IX. p. 180.
Finge Latina vocabula non fufficerefemper adex- primendas notiones, quod omnino eft verum,ad- elfe
δ ***i) (°) (***
eile vero Graeca, quibus fenfa animi poiTis expii-
care eademque veteribus etiam Latinis eile fre- quentata, haecutique debes adhibere, nifi Seriphia.
vis efle taciturnior rana, vel novas cudere voces,
x|uod omnium licet minime, ubi exponendae ma- teriae, quas veteres noverunt Romani quibusque
convenientia impofuerunt nomina. Sed regeris,
licebit ne mihi cum Conrado Samuele Schurtzflei- Jchio, acerrimo purioris ftiliRomani fedatore cir-
cumlocutionibus utiλ Fafeor licere, fateor etiam iftiusmodi rerum defcriptiones eiTe & evidentes Sc gratas, Π modice, fi prudenter, ufurpentur; cre- brior vero earundem frequentatio Sc fcribentibus
molefta Sc legentibus ingrata. Qui, quaefo, eam toieres lingvam, qua animi fenfus reda nonpos- fis aperire via, fed per ambages te debeas auri-
bus hominum infmuare* Quis , nifi valdeotiofus, patienter audiet longo verborum fyrmate expri-
raentem ea , quse duobus poterat expedire verbis? Ea, quaede Graecis vocibus diximus, quas vetus admifit Latium, dida etiam funto de Graecis vo-
cabulis, quibus recentior aetas, neceflitate coada,
Latinam auxit lingvam. Si enim res recens in-
ventae aut fubtilitate explicatae majori commodius
Graecis , quam Latinis exponantur verbis, quis nifi ineptus Latinitatis cuftos eadem reformidet ufurpare.
f. V.
. Tertia, feu ultima claflis compleditur voces, quae
*** Co) *** 9 quae nihil cum Lafio habent commune, fed,Gra-
jorum more, infleduntur earumque fcribuntur
literis. De his praecipua eil quaeilio; eaquediflfufa fatis, paucis tarnen potiara conabor abfolvere.
in fcriptis, qua* majori cura Sc iludio funt ela- borata, utpote orationibus Civilibus, carminibus Epicis Sc Tragicisj&fölif, quas clientes ad proceres
reipublicae mittunt, ufus vocum pure Graecarum jure damnaturScprofcribitur.Etenimtemerariahsec
vocum exutraquelinguacommiilio, modo in Latina lingvaidonea Sc rebus congruentia adfmLverba, prodit vel fupinam negligentiam vel oilentafionem puerilem, vitia virum gravem,in gravipr^cipue ar- gumento verfantem, dedecorantia,ut quae maxime.
Nec enim ulla alia excogitari poteil ratio»,
cur Latinas contexens orationes, Sc reliquas fupra
nominatas exercitationes a propofito fuo difcedat
ac Graeca Latinis interfpergat. Evolvamus ora¬
tiones, quas facundiffimiRomuli nepotes habuerunt,
Sc videbimus eos fummo Tibi caviffe opere ab ufu Graecarum vocum. Cicero, cui neminem parem, neminem fecundum vetus habuit Latium, oratio¬
nes nobis reliquit Sc numero plurimas Sc venuila-
te admirandasj in his tarnen non niii pauciffima
invenies loca, ubi Graeca interjecerit Latinis. Quid, quod Γι haec rite examinaveris, facile perfpicies
magnum hune Eloquentiae parenfem, neceflitate adadum Graeca hit adhibuifife vocabula. DiiTen- tiunt quidem Critici in numero horum locorum.,
B alii
*#* ) (o) (*#*
alü enim non niii duo admittunt, ut Ohrißtan.
Henr. Weijßus de ßyloRomano Lib. II+ cap. 9. ρ. ιβο.
alii tria , ut Augußus Ruchnerus de commutata ra¬
ttone dicendi Lib. I. cap. 8· P· 139· & /<?♦ Qvilielm.
Bergerus denatmali fulchritudine orationis p. 381.\ alii »ad fummum quatuor; omnes tarnen unoveluti
ore fatentur eurn vix aliter potuifife bis loqui io- cis, Γι debito modo vellet confultumernphafi, fvar vitati, &, quae primum debuerat nominari, per-
fpicuitati. Loca ipfa juvai adferre, ut tanto me¬
lius de iis quilibet judicare queat, Primus exilat
Lib. II. in Verrem,cap. 5a. eß conjuetudo/mquit,
Siculorum > ccterorumque Gr corum? quod fuos dies wenßesque congruere volunt cum Solis lunaque ratio-
ne , ut nonnunquam yβ quid difcregct, eximant ali-
quem dietn·, aut fitmmum biduum ex menfe: fefeuos
Uli εξαιρβσ-ίμχς dies nominant. Meretur obfervari
Ciceronem hic loqui de inftituto Siculorum exi- mendi certos e menfe dies, maluiffe itaque do»
meftico eorum uti vocabulo, quam Latina inier- pretatione rem paullo defignaileobfcurius. Secuh-
dus habetur Lib. V. in Verrem, cap. tf.Sedfiri*
ftuttty inqvit, exßat in iisdem Uteris> quod iße ho*
tno barbarns ac dijjolutus, neque attendere unquam neque inteIiigere ftotuit, ? hoc φ , üt Sicu-
Ii loqvuntur> Sugglicio aße'Si <2? necatifunt. Reti¬
net hoc Tullius Siculi verbum, ne interpretatio-
$ie fua videretur id in alienum detorfiffe fenfum.
Tertius reperitur orat in L, CalpurniumPifonem.
Ita
*** ) (o) (*** II Itafitnt literre perfiripta fcite <Sf literate, #2 fcriba,
ararium qui eas retulitperfcriptis rationibus, fecum tpfe caput ßnißra manu perfricans, commurmuratus Ja: Ratio quidem hertie apparet, argentum orerat.
Si Cicero Graecum vocabulum trånstuliflet Latine
& metrum verfus Plautini & feilivitatem fuilulis- fet reliquam. Quartus ( modo rede huc referatur,
& non potiori juri ad claffes priores, cum judice
Buchnero L. c. p. 142. vix commode ac plene fa-
tis Latinis exprimi poffit vocabulis ) exftat in ora^
tione Ciceronis pro Flacco: In qua Graeca Pßphis-
matis voce uti maluit, quam Romana Plebifciti,
aut decreti, ut nec in majori, nec minori gradu>
verum apte & perfede Gracorum exponeret con- fulta. Hac funt loca illa, in quibus invitus fere
& veluti a propofito fuo difcedere coadus Graca ufurpat Cicero, Graca lingua callentiflimus &
coram eis dicens, quibus Graca litera fuerunt
in deliciis. Illum fecutus eft Plinius in Panegy-
rico , quem Trajano dixit, quemque invidendis fere
encomiis ornant eruditi; ita enim puritati Roma¬
ni fermonis ftudet, tantamque in verborum dele-
du adhibet curam, ut nullam Gracam ufurpare
audeat vocem. Eandem viaminter Latinos Oratores
ingrefli funt, quotquot de eloquentia & reliqvis ,
qua ab humanitate nomen habent, artibus rede potuerant judicare. Sed adfunt etiam alia ratio-
nes , qua fevere prohibent, ne Gracis hujus clas-
fis vocibus utamur. In orationibus, Epiilolisque
B α pradi-
Iα
^ *** ) (o) ( V;
pr^didis res nobis eil cum principibus in civita-
te viris, qui Graecas literas vei nefciunt, vel ut eil genius noilri Seculi failidiofus, flocci faciunt.
Quomodo, quasfo, eos docebis, cum ignotas ipfts proferas voees, cum quibus nullas pofifunt conjun-
gere notiones. Quomodo deledabis , cum videant
te non fedari, nifi remota a Splendore aulico ac
pulverem referentia Scholailicum. Noiline forde¬
re in aula & curia, quascunque urnbram & plu-
teos fapiunt ? Noiline Grascam literaturam infelici omnino fato a luce aulica ad obfcurcs Schoiarum nidos efife relegatam? Quomodo tandein permove-
bis, cum tede potius eos irrites, exprobrando il-
lis Grascse & fapientias & elegantiae negledum.
Certe hac dicendi ratione auditores nec reddes
benevolos, nec attentos, fed fomniculofos, fed a- verfos. Si porro verum eil, quod de miniilerio peregrinorum in civitate dici fölet, non temere ad munera publica admovendos, nifi in leges no-
ilras, mores^ habitumquetranfierint, verum quo- que erit non adhiberi debere veri nominis pere- grina in oratione Latina nifiextrema urferit ne-
cefiltas. Adi omnino Auguß, Buchneri orationem >
an Graes <S? peregrina in oration* Latina iocum habcant?
§. VI.
Reilat }amut exponamus, an Graecis ultima clafiis uti liceat in feriptisj qua? prascipuam inde
nan-
*** )o( **♦ I*
nancifcuntur commendationem, quod illaborata appäreant, atque ad jocurn &rifumcompofita, item-
que in iis, quas majorem fibi co-nciliant gratiam
ab accurata Sc profunda materiasexpofitione,quam iiili ornatu, Huc pertinent Epiftolas, quaseruditi
dant ad eruditos , orationes Scholafticas, Difputa-
tiones , fcripta Dida&ica ? Epigrammata, fcripta
Comica, Sc ίΐ quae ejus generis funt alia. Iii his
licitum eilGraeca mifcere Latinis, modo & legens
Sc audiens Graecam intelligat atque amet linguam,
modo Grasca , res, qua*verbisdefignantur, asque feliciter exprimant, modo omnis πολνγλνττίαςja-
åantia exfuj/et. Etenim in aliis harum exercita-
tionum generibus liberalis quaedam placet negli¬
gentia, in aliis ipfa argumenti natura Sc reoepta eruditisΛ tra&andi ratio Grasca admittit, in aliis peregrina vel obleélaiioni vel admirationi effe fo-
lent. Per fingula breviter ibimufc. Commercia e- ruditorum literaria famiiiarém Sc quotidianam lo- quendi rationem adamant, majoremque rerum, quam verborum pofcunt curam 5 quis itaque Grae-
ca in iis damnabit? Giceronem certe omnes,qui in
literis ad eruditos Graeca prudenterSc modice im- mifcent, habent praseuntem, qui epißolas ad Atti-
cum infigniGracorumvccabulorutnnumero itäerpolavit»
partim ingratiam Attici, Grttcalingua amantijjbtii}par¬
tim ut arcana, quorum periculofißimisUlis reipnblic*
tctnporibus interveniebant plurtma, tanto apiius teget
ret <Sf Qccultaret; partim etiam per ludum & jocum
B 3 talis
14
^ %* )ο( *-**■
talia iriiefjfetgit^xxtloquitur Chr. Henr. Weiffius L. c·;
ρ. 17p & 180. In orationibus Scholaiticis, Difpu-
tationibus & fcriptis Dida&icis res fepe occurrunt memorandas, quarum nominaGrasca funt notiora Latinis, quis itaque, nifi perfpicuitatis ofornega-
brt licite illa adhiberi > Adhibuit fåne Vtrgilius,
dum ita canit Lib. III. v. 14. <&148.
- - - cui no?nen Afilo
Romanumefl, Oeßron Grojivettere vocantes.
Plura in promtu funt exempla, fufficiat tan-
tum indicaflfe locum quendam, non prorfus alie-
num, ex Jo. Laur. Mosbemii differtatione , de lin-
gva Latin# cultura & neceflitate, prasmiflfa Uberti folieta libris de lingu* latina uju <2? prtfflantia, ejus-
que p. <2,2. Latinia Gracismulta vocabu'afumferunt quibusfacr# <2?religiofe res denotantur. Nobis etßean¬
dern Latine pojjemus dicere, avefligiis tamen eorum
difcedere crimen videtur. Apoßolos appellamus, quos
legatosßrvatorisaque perjpieue poteramus nuncupare.
Diabokan dicimus> quemgenium infernalemcommode
voearepoteramus. Ecckfam nominamus, quam Chri¬
ßtanorum coetutn Latino vocabulo dicerefasfuiffet. In Epigrammatibus, fcriptisComicis, Satiricis fcmili- busque ad leporem in oratione obtinendum, ad jo-
rum &rifum excitandum atquead invidiam crean- dam Grasca feepe Latinis funt aptiora, ut teilan-
tiir exempla > quae M. Theodorus Georgius ex Mar-
tialit Plauto, & Juvenalt adduxit in oratione,an
Grasca & peregrina in oratione Latina locum ha¬
beant .
*** )oC V
t XS
beant, quilibet itaque facile perfpicit Grasca in hu- jusmodi exercitationibus promifcuenon pofife dam-
nari. Et fic^non ut debui, fed ut potui > tempo¬
ris anguftia exclufus, cogitationes nonnullas tu- multuarias de eleganti hac quasftione in chartam conjeci, Graeca in univerfum eLatina orationepro- fcribenda efife jure, ni fällor, negapi, nec tamen ubivis & femperGracis, locum efTe concedendum
oilendi.
Si pauca hasc Tibi G. L. non prorfus difpli-
ceant, fatis amplam habebo laboris mercedem, TANTUM.
*** )■:
·■:/'- ; ; ;···;'.·· : . ^ίιΓ . · .*nrcj4 ^ ■
Uinhm :^onoo t
sU".^ :- "· : '· ■ v ;.': .: "·. - -:
Cqcuz?·: ' %J '■··': ?tr ; Λ ; : . _·
•
- · .. :·.Π. ίϊ ;v . ..:·· lÄs "1 ,. ■ · · t m énö tetiρ I y^m r,ü c*:· 'zärmi ' ·
• -oi~'Sf&hmo r/v-· v c : : >
"iiäMifi30
Bjarne: ; i
... a- · ·.■ . .-·,-....
- 'ilqlih ci erq r:tn ,J 0 f^«:T cx;i ;: - ·
pcfcidsii ' |fHE ; .'.··. ' >
..5".. v · ό
.
■
