Jtf
D. D.
a oros
AnOAOTHTlKOS
PAULI CORAM FELICE
Act. xxiv. v. 10. - - - 22
BREVITER EXPLICATUS,
QVEM
VENIA AMPLIS. OR
PR/ESIDE
Mag. JOHANN E
FLODER O,
Graec.. litt. PROF. ^Reg. et Ord.
PRO GRADU
DEFENDET
Stipendiarius Regius
ÅRVIDUS BRF.DING,
Vestrogqthus.
IN aUD IT. GUSTAV. MAJ. D. XXIV, APR.
MDCCLXXIX.
horis ante m-srsd1em solitls.
UPSALIi,
apud Jon. Edman,
Direct.
et reg.Acad. TyfOGR.
IN S:AM R:AM M:TEM
MAGNAT FIDEl VIRO
REVERENDISSIMO PATRI AC DOMINO
Dno andrem h.
fors sen 10,
s. Theol DOCTORI Celebratissimo
Dioececes. Scarens.
EPISCOPO Eminentissimo
Synedrii Sacri PR/ESIDI Grävisssmo
Gymnas.
scholarmmque Ephoro Adcuratissimo miecenati summo
sacrom,
§. I.
Quod
ampiexos, rituumter docebat,Paulus Apoftolus
gentilesMofaicorumubique
nempe,terrarum
Cbriftianajugo gravandosconflan-
facra- non efle, & ne Judaeos quidem ipfos illorutn religione amplius teneri, id Jate inter Judasos Afianos
divülgatum,
atque in finiftram partem acceptum, itaexacerbaverat illorum tnimos, ut quum Apoftolus Hje- rofolymam veniflet,
<1\oMomv
rols uylois Rom. XV.coitione fatta comprehenderint illum in templo, indeque
extrattura ver'oeribus prope ad necem multtaverint: at¬
que interfeciflent illum revera, nifi Claudius Lyfias,
Tribunus militum, ipforum manibus ereptum in caftra deduxiflet, Act. XXI. 3f. Inde vero detetta Judamrum, jure-jurando fancita, confpiratione in fanttiflimi virä bor- rendum parricidtufo, deducendum illum curavic Tribu*
nus Caefaream ad Felicem Provincia; Prxfidem, dato ho- ftibus ejus mandato, ut fl cauflam perféqui libitum eflet,
eodem ie & ipfi conferrenc. Nec diu fe defiderari pafli
funt: quinto enim port: die venit Caefaream PontifexMa-
Xiraus cum turba Judatorum & Tertullo Rherore, qui ipforum cauflam coram Felice peroraret. Id vero bonus
ifle Rhetor praecipue crimini dabat Paulo, quod feditio-
nem ubique terrarum moveret, Princeps eflet hsrefis Kazarxorum, & t^mplum denique profanare adgcellus
eflet , indutto in illud contra legem gentüi homine. Ad fingula acculationis momenta refpondet Apoftolus, mo- defha ufus, quae coram tribunali flantem reum deceat
§. 11.
Prinoo quidem, data ipfl a Prsefide loquendi venia,
A 5 pra^
J 4 V
prcefatur, hoc fe alacriori anirao in cauflam fuam defeti»
dendam ingredi, quod coram Judice id facere ipii bee¬
ret, qui,.quura mukös annos [ud^js pra-fuiflet, gentis
indolem non poflet non cognitam habere- & perfpe&am.
E?r^cffjsvcS) inquit, ers ex7toKKo:v sroöv cvretxgirrjv rdsBvstrérod
y. r. A. qumm feiam Te jam diu ejfejitdicem genti Imic, ufurpatur enim parcicipium, cvrx, pro infinitivo, Lvoct,
rnore Gratcis perfanojliari, uti etjam Ad. VII I. 23. cfö
us ovrotj pro stvai. Vocat airtem Felicem, Judaese guber-
nandae Prake&um , rgtrrd, qiiod id ge?ius Procuratorum
officium fuerii coortas inter provinciales lites diiimere, quomodo etjam Hebraeorum fcbV ufurpari conftat, feniu regendi & gubernandi Quamdiu ille provincke, eui a
Claudio prspohtusfuerat, hoc eft Judteae, Galiiaeae, Sa¬
marit &: Pereae a) prasfuerk, pro certo non nos quidem
dixerhmis y quum alii alro crahant audtores, USSERIUS decem, PEARSONIUY quinque cum äinoidio, aIii plu-
res annos ejus adminiflrationi adfignent. Id certo con¬
ftat condgiiTe hoc haut multo ante, quam provincia de-
cederet. Diuturniorem provincia adminiflrationem dicit
Paulus fe facere evBvförs^ov rrfs ro ohroAoyslSxi. 'AttcAc- ye7<&ui & KoifYiyoföv Tibi relpondertf, ka ut xecryjycföv fit, qui criminis aüum accufat,
ccTroÄ'oy&pevcg
vero, qui refpon-det in Judicio, caufiam dicit; ufurpatur autem ro dmoAo*
ye7<&oci vel fine ealu, vel cum accufativo,
$lxvjv,
ut «*Vo- Åcys7<Böci Bcivctrååiv.rivy
apud THUCYDIDEMr dicere ca¬pitis caußam, vel cum alio accufativo rei, qua? cuiquam objiciatur, ut apud LUCIANUM\ ruvr)
Je
co vvv- eyy.ocÅs7rdg civ oJog rs <£, d7io\oyy\croy.(ti, diluam ea, quee nuncobjicity
ut pntero, cui gvo-ei jlmilis eft bcec Lucte: chroAoySpioct rcc 7isf sfAccvT8y quod ad res meas adtinetyin iis, qua ad me
JpeBant, defenfione utar: quomodo etiam Chriftus dicit
Luc».
a) vid Jofcph. anri Jud. L, IL c. iL.
# 5
IC ®
Luc. XXII. $7. r« TTffl f/uS rgAos1 h%#> ea, quse
ad
mcfpedant, quss ds ms dida funt,
finem habent. Hoc
ve-ro alacriori animo fe cauiTam fuam agere pofie coram Fe-
lice dieit Apoflolus, quod prteterquam
quod
rerumJu-
daicarum non eflet ignarus, fcire poflet, illorum nempe
relatu, qui com ipfo, per Ctdaream
tendente Hjerofo-
lymam , converfati fuident,
duodecim
tantumdies efle,
quod Hjerofolymam
accefliffet. Quomodo
veroduode¬
cim iili dies computandifint, diflentiunt interpretes. HEU-
MANUS b) ka rationes fubducit: quam primum
Apofto-
lus venerat Hjerofolymam, ingrediebatur
templum, Ad.
XXI. 26. ibi feptem dies, infciis omnibus, commoratus
cfl; feptimo vero die comprehenderunt eum
judcei
? atTribunus ipforum manibus illum ereptum, quinque
dies
in cuftodia apud fe tenuit; feptem ifli dies ante vincu«
la, additi quinque illis diebus,
quibus Hjerofolymae in
vinculis detinebatur, conficiunt nuraerum illum duode- narium, calculum non ingredientibus quinis iftis
diebus,
quibus Csefareas fuerir. ante acculatorura ejus
acceflum.
Alii contra non omnino nullam habendam dicunt efle
rationem horum dierum, atque ideo hane ineunt com*
putandi rationem:fecundoab adventu fuo
die invifit Pau¬
lus Jacobum Ad. XXI. ig. atqué admonetur de caven-
dis Judteorum infidiis. Tertio die fe voto
obftfingebac
v. 24. & comprehendebatur aJudsris. Quarto die
cauüam
fuam agebat corara Synedrio Ad. XXIII. 1. Quinto
die
fitbat conlpiratio Judteorum edverfus illum v. 13. 14.
Sexto die veniebat Ctefaream, & quinque qoft diebus eo veniebat Ananias cum Senioribus & Tertullo Rhetore».
Ad. XXIV. i. adeo ut dies fequens, quo cauiTam coram Felice egit, duodecimus fuerit ab ejus
acceflu Hjerofoly¬
mam. Hunc calculum inivit BRUCKERUSe) nec longe
A 2 ab
b) Erklärung deffJieuen Tcft, c)
Erklärung dejf alten
& ) 6 ( «
ab illo recedit CALMETUS d), fed quum res non mag¬
ni fit mc!T5£n?i tMus on^rofo cx^rninsiuoecledemus.
§. III.
Tertullus primo omnium crimini dederat Paulo, quod
ieditionem conciverit inter Judaeos, vocans ilium
clvfyct
koiy.cv v.oii Kivtvroh sdaiv 7roiai rols Xzoc&iois rols kc&tcc tjjv ciy.8-
pévrp/ v. f. H.ocut a le crimen repeilat, dicit v* 12. Ie cum nemine disputaviflc, ne in iliis quidern locis, ubi Eine
ülla turbas conciendre fufpicione id facere potuißet, ni-
roirum iv tm Ugw hoc) ev rofis awo&yooyixie. Teroplum enim
vel quandam tempJi porticum, tamquam Scholam ali-
quam pubiicam, legem docenribus ac dilcentibus patuiße,
conficitur ex Luc. II: 46, ubi Chrtfti parentes eura in- venifle dicuntur in templo, r.ot&s^c/jievov iv fxkccp tmv GKclkoov xcci ccY.éovTM 06 vtmV. Et quod ad Synagogas attinet,
nocidimum eft, Malaicam legem, una cum Prophetis,
KCCT06 7iuv accßßctrov A£t. XV. 2i, prasie&as in iliis fuiiTe, expofitas & deciaratas; adeo ut Paulus jure fuo potucrit
iftis in locis $tcc.kiye<&c6t, id quod illum etjam frequenter
alias feciffe conftat, conf. A6k. Xlii. 14. iéqv. XVIII: 2.
XIX. 8. In quibus locis idem occurrit verbum, üiccks- yst&ccij quod" a profanis etjam Scriptoribus ulurpatur in lenlu ferroocinandi & diflerendi, vel dativo perfonee vel
com prsepofitione, junéturr»,
&ot/J*ye&ou
rm vel, 7r$os nvo6, Licet vero in templo & Synagogis potuiflet linecritnine hothiye<Scti, ab illo tarnen fe abltinuilledicit, ne in lufpicionero adduceretur rS 7roisiv Imvvsowiv c%7\a. A*
trvvfcoc&cci, coire, coujurare,confpirare, deductum fubftanfi-
vum av^aas, coitio, conjuratio, conjpiratio, frequentilTimi
eft ufus, at compofitumj &rurufu<r&L, rarius occurrit. Nec in Icriptis N. T. invenitur, nifi in hoc loco & 2. Cor.
XL d) Ccmmcnt Jur tausles livres de PäncienS? du Nou-
veau Tefl. Jörn. Sept.
c§ßa *7 t c^3
J l \ W
XI, 2§. »7 s7ti(Tv^ciais /u&, '/? käS-' jfysqoiVj coitio 8^ concurfus\
qui adverjus me fit quotidie: intelligic autern roultiplkes
curas illas, qua: agmine quafi fa&o adverfus illum coie-
re, ufus vocabulo, quod deftinatum videtur defignandae
multitudini repctitis vicibus adverfus aliquem coeunti,ut
in noflro hoc loco.
Necjue, inquit Apoflolus, invene-
runt me rcclévrcc a-vqccffiv c%A#, neque Tcuqcc^aoii üvvuvroci
Tieqi w v.c&TtjyoqScrt Iluqhyj/ut vel 7roiqirccoo eft prope vel juxßa fifloy ut A£I. XXIII. 35. nci^hyjcxv rov ttoovKov
fc, ra fysfxoviy ftiterunt Pallium coram Duce. Hinc fenfu metaphorico, qui rei cujusquam imaginem animo aiicu- jus ita repreefentat, ut quafi in rem preefentem eum per- ducat, dicitur illam 7r»qi^»voti\ qui vero iflhac rarione
rem altert ante oculos ponit, is eam probat Sc demcm*- firat, ideo redditur Traq&ocvoti} cfemonßrare planum facere?
qua: efl notio hujus loci. In quibusdam codicibus verbo
huic additum comparet pronomen ye, Urs 7ictqx=;Y\aui ys
åvvcxvrcu, x. r. A. Unde ERASMUS eo induclus efl, ut exiftimaveric 7tu^yi<Toii idem heic fignificare ac iÅéy^oei, redarguere, convincere, quafi fenfus föret: neque con¬
vincere me poflunt eorum, quorum me nunc incufant,
fed dcfideramus exempla, unde haec notio confirmetur:
neque ut contortas fe&emur explicationes necefle efl,
quum fenfus fit planus, fi plurimorum codicum & verfio-
num antiquiorum fidem fecuti, reje&a vocula illa ita or- dinemus verba ha:cr Urs (ivvctvrccc^uqct^o-cn fc. ixsTvcc, tts^I
oj v xocrnyofScr/ y.8, neque cirtis argnmentis confirmare pojjunt
ga. quorum me nunc accu[ant„
§. IV.
Id porro objecerat Paulo Tertullus, quod efler TCqaoro^drYiS rv\s rZv va^ooqocixv ctipsaeoos. Quam criminatio»
nem ita diluit, ut fateatur fe illam quidem fequi do&ri-
nam» quam Judari vocarent
ä^e<nv%
fed non latumtame&ung-
S® )
8( II
•Uftgvem recedere a cultu illius Dei, quem ipfi, ad exem- plum raajoruro fuorum, profiterentur. DoStrinam, cui
fe addi&um effe dicie, vocat cJoV, more loquendi facris perfamilian Scriptoribus, utpote quos conflat quurn in
genere vivendi rationem & do£trinam, tum in fpecie
Chriftianam religionem, hoc fignare nomine. Sic A£. IX.
.2. lav rivas evqvj rrjs bås ovrås, h, quos invenivet Cbvifliame
addiäos veligioni. Apollos dicifur Adb XVIII. 2$. yarr\-
yvjyévos riv cåov r& xug!&, iuitintus docivinß de Cbvifto, &
Judaei Epheßni quam audirent Paulum in Synagoga difTe-
rentena de Chrifto, inceperunt y.axoKcye7v rrjv cdcv Adt.
XIX: 9. probris incefjeve doErrinrtm, quam proponcbat. Hane
doårinam vocaverat Tertullus alqenv, quod quidem vo- cabulum generatirn ufurpatur ad defignandum quodii-
bet dogma, quod quis prse aliis fequendum elegerit, un- de diflidentium inter lé Philofopharum opiniones fiVe
fedfcae Philofophorum , vocantur dißrsis, at fpeciatim ta¬
rnen adhibetur nonnunquam ad notandnm dogma or¬
thodox« fidei adverfum; neque quidquam impedire vi¬
demus, quominus hane fpecialem ipfi notiooem in hoc
loco tribuamus, quum Judaei pro heterodoxa habuerint dodlrinaro, quam Paulus ceterique Apoftoli tradebant.
Huic convenienter doktrin® dicit Paulus fe fervire patrio Deo, Deo nempe coeli & terr«, quem majores ejus co-
luiflent, ita ut non novamin orbem religionem invehe-
ret, diverfam ab illa, cui patres ejus adhaefident. Ut enim Chriflus non venerat in mundum, ut folveret le¬
gem &
Prophetas, fed
perficeret Math. V. 17. verum i«pforum fenfum decegendo atque a finißxis Pharifkorum interpretamentis ea purgando; ita nec Apoftoli, Chrifli
do<3trinam propagantes, quidquam tradebant, quod ad- verfum fuent r<£ voycaydi rdis yr^cCp^rats, hoc eft vetufl:«
& (an® rehgioni Judaicae, oftendebant tantum, ,quid quid,tamquam futurum, eminus & quafi in nebula con-
fpiciendura
propofitum fuerat
clim, id reapfe tunc prae- ftitum# i
9( Hs
ftieum fuilTe. Sic Paulus ubique in Synsgogis Judseo
rum iteXeyero clft} roov y^aCpociv
åtctvciyocv
kcci vsagartBéfJievcs,ert rov xqt^ov
e%t
7ta§etv. k. r. A. Avft. XVII: 3. Atque ideodicit heic, fe 7itzevetv nunrois närd rov vcfjtov. k. t. A. In quibusdam codicibus ita leguntur ha*c verba: 7ttrevav tra¬
rt teis Kar 00 rov vcfAov, ko) reis ev iqgcCpfrscis yey^a^fxevots,fi-
dem babens omnibus, qu<z confentanea funt legi £f quafevi-
pta funt a Propbetis. Sed ut plurium auetoritate codi«
cum confirmatam le&ionera deferamus ere noneft, quum xccrd idern nonnunquamnötet ac ev, atque adeo peri-nde fit, ac fi fcriptum föret: wart rois ev vo/uoo Ka) ev rt^o(pftrais yey^afxfjihois. Ifta
fides
gignit fpem seternac felicitatis:quare etjam Apoftolus v. 15. jungit fidei
|uae IAtt$oc
hsrov ®eov ecreSat dvdsao-tv.veK^oov. BEZA interpretatur hcEG
verba quafi hic eorum eflet ordo:
åhTttäa
eypv hs rov ©sov avdrartvyteKKetveascBat ve^cov~ -f\v
kcci ccvro) érot 7r^o<rde%cv»rat, ita utrelativum i}v, referatur non ad fubftantivum eA«
wttba, fed ad avdrartv, & fateri quidem oportet fic fenfui optirae fore confultum, quum refte dicatur
7t(>ca$é%e&at
avdrartv, exjpeBare refurreBionem, non vero asque apte dicamus
7t$orle%t&at IAtt/Jcs,
cxfpeBare fpem. Quod fi ve¬ro ab ordine, qui in textu comparet, verborum recedere
non placuerit, fed referre potius volueris relativum ad fubftantivum «Att/J«, cui poftponitur, quam ad alterum, dvdsxo-tvj cui praeponitur, dixeris refpici ad ^Att/Jos obje¬
ktive confideratam, quomodo alias paftim lA?ris ufurpa-
tur pro re fperata, vel etjam ra
7r$oc$é%e&at
notionemd*re poteris, non exfpektandi, fed admittendi; quomodo
non hoc tantum fed cognata quoque verba sraf ,
diro&xec&ai uPurpari conftat; atque adeo ftt fenfus: habeo fpem, quam hi etjam ipfi animo admitrunt,
fore,
ut mortui refurgant. Ut enim CHRYSOSTOMUS dicit , 35ra(>c6$é%e<&xi rij ipvyfiyfiovds
&c. ita nec invito loquendi ufu, dicerepbfluraus; Ts^orUxePsat
rr 4^%? FidesB ' in
H J
ioc $
in Chrifto collocata atque inde pendens fpes refurre&to»
nis & »ternas felicitatis, non poteft non perraoverelani-
mura ad Ifcudium pietacis & vits labe carentis. Itaque
dicit Apoftolus v. 16. ev råroo Jg ccvros da-xS &c. BEZA
refpiei heic dicit ad fuppreflum fbbftamivum xqova, ev
r&Tco %$ovoo &c. intera, dim fpero refurreSlionem, exerceo me, Alii malunt exponere, ev rara,propter hoc: quoraodo XENOPHON dicit: ev rare* jue brottas o
^ioccaKockos,
propte-red me verberavit Magtfler, atque alias non infrequenter ufurpatur ev pro &cc, propter. Neque male convenit hare
notio contextui: Ipem habeo refurre&ionis, & propterea ctiam otaKoo Ic. e/xccwovy exerceo me ipfum. Eft enim Verbi hujus fignificatio intranfitiva Grscis Scriptoribus
non infolka: PLUTARCHUS cnira dicit: qcrxsi &cc roSv
&7rkoiv $eivcs etvoti, exercebat Je, velJfudehatfieri terribiltsar-
irns. Et XENOPHON: ijcrrei
xqtj&cti
rots eiyoc&ctsyadfvefacie~hat fe, ut bonorumopera uteretur, Sic etjarn in verbis Pauli:
•cctk&j eyetv
rvvét^atvct^oay.o7rov,
exerceo me,omnein id ftu- dium confero, ut confcientiara habeam fine offen!*, qua intemerata lubnixusme & Deo & hominibus probare pos¬lim, TtgOVOSfXeVOS KOCÅOt 8 ptOVOV eVC07TlOV Ifyf/ö «AA« KCtl eVOOTTlOf
*v&§oo7r<»v, 2 Cor. VIII. 2i.
§. v.
Poftquam fe Apoftolus latis purgavit crimine
ere^ok'
£lcts y quod ipli Tudaei objecerant, exponit tandem qua ratione & in quo occupatus negotio comprehenfus a Ju-
daris fuiflet. k eroov k rrkelovccv, inquit V. 17. Trot^eyevofxyp1
iker\fÅo<rvvxs 7to\Y\aw k. r. A. Praepontio hxy genitivo jun-
&a inlervit nonnunquara delignando temporis infervalJo3
ut Gall. II. i. §ioi
SpAotTea-actgoov
eroov ccveßyjv eis leqoaohvfAoty in- terjeSiis quatuordecim annis adjcendi Bjerojolymam, & Mirc.II. i. etovjkSe iis Kot7T6^vx8fJi
k
YifASQOQVy interje&is aliquot die-bu venit Capermum, Sic etjarn heic:
k
huv nketovwv, poflmul-
SP )
*1( SP
iwülecs annos veni tandem HjerofoIymam/w^W lA?^#-
rvvcts nät 7r$cc<pogccf, ubi prius vocabulum refpicic adcol-
letfam in Grarcia ftipero, cujus inter Ecclefise Hjerofoly-
micana? pauperes diftribuendae caufla tunc acceflerat; po- fterius vero refertur ad oblationes illas, ad quas^fponte
& fvafu amicorum fufcepto voto, fe obftrinxerat, qua de re agic Lucas A&. XXI. 23. feq. Res ita fefe habet.
Invaluit apud Judseos, ut, qui in partem merid illoruro, qüi fe voto Nazircatus obflrinxerant, venire voluit, adierit facerdotes atqueindicaverif, fevel partem aliquam velinte»
gros fumtus ad confummandum Nazireatum neceflarios*
nempead caputradendum vi&imasque Deo ofFerendas fi-
nitoNazireatU5 tempote, in fefufcipere. Id ut faceret, fva- ferunt amiciPaulo A&. XXI.24, nequeille repudiavitcon-
filium, templum ingreflus denuntiavitfetantum pecuni« in vi&iraarum fumtusdeftinalfe, praeviaqiie luftratione, qu«
in lege prsefcripta erat, fe ad folemnia ifta prarparavit ,
b. e. tcyvl&Y\. Interea vero , dum in iftis occupatus erats
confpexerunt illum quidam h riie Arlas compre- henderunt illum fotamque hanc
iugubrem
fcenam adver-fus illum ftruxerunt. Adeoque dicit v. 19. oportuifle il- los ipfos Afianos Judseos, qui illum prehendcrant, fe
pracfentes fiflere
coramIudice,
atque indicare fi quid il¬lum deprehendiflent moliri, quod vinculis dignum fuiflet.
Ceterum vero verbo obferyandum eft, in quibusdam
edidonibus poftro, v. i8» coroparere fignum ma¬
jor» diflinctionis, atque inde novam inchoari periodum,
inferta pofl ro, rtvss, perticula ås: rtves ås anlrr\s Arlas 1tt$cubtk.r. A. Sed quis cft, quin videat, fichiare fenten- dam; quLim in priori membro nullus fit nominativus, qui ad verbum, sv^cv, referatur, atque in pofteriori mem¬
bro defit verbum, ad quod nominacivi, nves IsåaToi, re-
fpiciant, Una ergo*lerie fiint verba ifta legendi atque fic ordinanda: sv ofr rmt — laåcfiot »Zpov p* qyvirfxévav' lv«Vir<»
i*fU
)
12 C«SS*
tefoj8 /X8T0Co%\8,
8$e
fxsfctSogv@8,
8£> fc. IH^OLIÜS $it K. T. A*Qauco enim Ailani illi Jad^i cunc noa adsdent, provo- cat, qui
präsentes
eranc,Judasos;
ccvro) 8roiy inquie v. 20, hi iph, qui nunc flant coram tribunali, hittircoam k. r. A.dicant,an aliquodin ms crimen invenerinc, quam a Tri- buno in conciiium Seniorum dcduitus, cauiFim coram illis dixi: .4pro h w, fxiäs rdvryjs (pwfcx. r. A. Senfus
quidera eft manifeitus, Fed quum fentencia dt hiulca, am-
bigitur,
quomodo
(upplenda fif. Si nobis liceac add«reverbum xocrvryofs7v9 hasc evadit iententia plena genioque lingvse confentanea: ii /xrj 7te/i fxiois rocvrqs (pwvtjs Kocrriye»
(>8ai 1x8, quae ffio-ic oecurrit v. 13. ni/t forte accufare me voluerint deverbis ^quceprotuli quum coram illisfiarem: hodie
ego in judicium vocor ob refurre&ionem mortuo- rura, quam me exipe&are pro-
feflus Tum«