In acta apostolorum exercitatio philologica V. quam, cons. ampliss. Facult. Philosoph. in Reg. Academia Upsal. præside ... Johanne J. Amnell ... in acroat. Gustav. XII Jun. MDCCLXI. pro gradu philosophico, examini publico committit ... Olavus Grandell, Da

(1)

>

.r?,

- ^ '>

d. ix

IN

ACTA

APOST OLORUM

Exercitatio Philologica V'

QUAM,

CONS. AMPLISS. FACULT. PHILOSOPH.

IN REG. ACADEMIA UPSAL.

PRAESIDE

F/RO max. rever. ac celeberrimo,

MAG. JOHANNE J.

AMNELL,

Hucusque Gr/ec. Liter., _jam _vero

S. Theol. PROFESSORE Reg. et Ord.

IN ACROAT. GUSTAV. XII JUN. MDCCLXI.

pro gradu philosophico,

examinl fublicoc0mm1tt1t

Aujmnus Gronwallianus,

OLAVUS GRANDELL,

dalekarlus.

'

h. a. m. s.

UPSALIä.

(2)

stäm*

M

4"

or W:

i

r?

0/{

/ p

■

i'vrp«

v!fi- ,

"'•;

--

'h''/7r 1'

i

;■

,rv:

.

'

'■•'

»

'•■

•

'-

'

1

1 l

,

-

. *

fx

,'ü.

xrmyJWT' :r(

v

I-t JZ,17.1

*&:*

ÄfeiÉTWM

!Ä»lS

1

i

;

'

V

■

'

V

r

ferv

.

*

i

-V 7

|

-V

.

■

■'•'

-1 -*

•

-

X-

<«

:.;ccoy^ w*i■>-

■

v'-

r'

*::r' '•' r

'*r~

••«

:

*V V?tt

'

• *

•

T- V

.

:

'-

•

■•-'

i\

rtr

■

1

-i

1>.

\

;

%

;i, '.

• s

*,

* 'i*

?' t

-

'

I

'

•-

';

VkA(j 1 t

'■a*

*3

7

v

<7 i

i

«£

" ■

-ifc-

«•».

,X

c

(3)

A Hj 12.

ACTOR. CAP. II.

ADDENDA ad initium commatis 6,

unna* raurr,?. ) h. L _per <pr,^v, fatnåm rei I geftar, fcu ^rumorem, haut (atis convenientcr in-;

JL terpretati quidam, (idque pnrcuntibus ERASMO, BEZA, GROTXO,) accipcre neceflum habeixt _pronomen

ravTYs pro Ttefi ^t htis 7>eccyfuo.Tcs' non leeus, ac (pvifjtti dorn dicitur Matth. IX. 26. Quamvis autem infblitam Ggnifi-

cationem iftam rys (poovij?, ( cui nihilo fecius nec iple re- pugnat H. STEPHANÜS in TheC) recipcre h.l. dubite-*'

mus: neutiquam tamen ibiraus inficiaSjdivulgatum con-;

feftim _per fnmam reccns miraculum, cjuod pradentium

auribus modo perceptura erat atquc oeulis, fuiilc vel in- priinis in cauila ^> cur plurimi ex tota urbe confluxerint;

ld quod merito concefllt & D. HEINSIUS in Sacr. Ex-

erc. ad h. 1. Ncque adverfabuntur nobis, qui primam

concurfui hominum aniam dediflc contendennt ^rov yevé-

H*8vc\> éffavS %xcvi utpote qui non in fola xde, ubi con- venerant Apoftoli, fed & extra hane, (åltim in propin-

<aua urbis parte, acivtbusfit auditus: quod nos ctiam

Jhaut segre admiferiraus ita, Ut adftipulari tamen nolimus

,

Jh C. WOLFIO in Cur. PhiloL Crit.} venti vim illam

:3tiditumque vehementiorem fonum _{per omnes} urbis partes Ge extendenti, ut rumori vulgando loci nihil ac

itemporis _relinquat. (Qpoloco nec fatis rede WOLFIUM

ro aw?xförj v. 6. retuliGe ad Ggnificandum eumdem illum populi concurfum, quem jam indicarat proxime prxee-

<d£ns avvritåe ^to vÅrfics, colligi facile potent yc\ cs iis,'

G "V qux

(4)

4K " Affdr. TI. $.* :

qua? prius in Exercit. IVad h. 1. monuimus.) Quod re- liqutim eft, ex ufitatiore (puvts fignificatu, ccnferi poflif

euiouam h. 1. talis dc ccelo audita vox, ( utpotc articula-

ta, numanx fimilis,) qualis alias yevo/xevri ( /A9Sccc)

tfotv8 (ptovvj memoratur Luc. III. 22. Job.,XII. 28, 30. &

infra Aci IX. _4, _7. XXII. 7, Iqq. XXVI. A4. A qua lcn-

tcntia propius videbuntur abcffc, qui Cpooyry hcic pariter

vocem, flimme, roß cxponunt, Vulg,, LUTH., Svec. Da-

nusque. Verum enimvero, quia fiiperiu3 v. 2 & fq., ubi

ipfum iliud miraculum a LUCA exponitur, nobis lefe

offert non auditus vocis cujuscjuam articulatse Tonus, (ed

ysvé/uevos octpvcc sk T8 &%ocv8 r,%cs aiaTreq (ßtqo/xwtis (iictlus,

ad quem k>cum a nobis obfervata vide in Exerg. IV.}

i^on poffumus non yevepsvrir rtjv (pwyv. TATTHN, fequ.

V. 6y ( _quar pronominis iliius vis eff atquc indolcs, ad

prius narrata manifefto rcfpicicntem,) fimiliter acciperc

de repentino, & illo quidem graviore fono, ruentis ven-

ti ftrepitum imitantc. Quarc vcl (uum iliud don ex V.

cit«, fcrvare hcic etiam potuiflet Sv. metaphraftes, vel, ejus vice, admittcrc ljud\ quemadmodum ipfe Syrus

.

interpres ^%cv & Qmw eodem reddere vocabulo K'rp fo-

hitum importante, non dubitavit. ProTeffo qutmvis

in ge nere fomtm, v.'c. rys Gothas tyyss y * dvAS, y.ibd^xs,

aiiorumvc clypv^acy (cqydwv,) notat tj (pxvrj 1 Cor. XIV*

7, 8r 10. Adde auditam JOHANNI tyww h rS ^8f$tvg, ds

(pocvry uÅctToov utKKdv, ^yoy ds (ßoovry ßgtVTije. fxeyothrjs, k. tv

A. Apoc. XIV. a. nec non, quae junguntur cidern ^cap.

Vin. ₅

.

XI. 15., yEVCfJLSVOiS (pcevds, UPI ßfCVTCCS, K&l Ct^U-

Ttccs, x&j [cEitr/xck Quibus locis licet lrrcntio fit addita ßfovTns,, non tarnen erit necefic, ut Jl; cum SANCTIO

&

*) Quam b. /. cdhisiyyi (ßuvviv tr.iluit PAULUS, vocat

alias adhaiiyycs rjxoy Ebr. X//, ¹⁹ ,tquod iß arum vocitm cov-

mv/xlocv pandit\ YlavTcåoc7i8s tixas opydwv lequuntur HE-

RÖDIANES Lib. V, & profani pajjim ^aliu.

(5)

Åttor. _{II. 7.} *. ₄₉

& SCHOETTöENIO, t»jv Att. h. L cxpomt qui$

fpcciatim de tonitru; liquidem ^nec i. c. cum ty\ ßgovrij,

fed cum ßtxloc 71VOV

,

(eu terapeßate fonora ^venton ^ue ruente,

(Uti poéta loquitiir JEneid. L. I v. 57. 86, iqq. ) 5%es-

comparatur i _(pcovrj, cujus meminit heic LUCAS.

Comm.7. Aéyevres Ttqcc aAÅtyXg?.) 5ccomm. 12. AA-

Kes 7t(>os käKov Åsycvrec.) Utrobiquc noder: jåjande ^emel¬

lan ßgf Sc id quidem adpofite iatis, nequc aliud, ac fl

propius cffcras: fäj. till bvarandra. (tben ene till tben an¬

dra. )

Om 1^8 ^7rctvres &T0I ^siatv ⁰¹ Xoctåvrec E otT^iKoClci;) Quos LUCAS introducit colloquentes, obdupefatti homines

adtonitique, ut fere folent, yocularum Indulgcnt ^meta:

thefi; _q _{ti um} ordinarie lic cfFcrrehtur: I&, ^bk hat ttocvtss i.fc< ci Ac&AbvTss Fot?ahcc7oti plane, uti nötter exhibet r Si, Uro icke alle tbeffe, fot* tala, Ganleeßie? Nim i ^rum los, _quo dde-

ntorflrativum ell rciprxlcntis infolitre,inGr.contextu

év&erjtdas fetmc pontom, ad initium pcriodi _opportune

reducit noder; _atque iniuper verbum fubflantivum ordi¬

narie led i redituit.

Comm. _8- K«1 7:00c rpeTc av.éofxev, ^{sv.ct^oc} ^rv i$!cc hoc-

AexTca Y\faccv, k. t. A.) SVÉCUS ^: Huru bbre vi tu bvar ocb

en ßtt tungomål, &c. K«<, quod ingreditur s^rraiv, Ii- bcrc, nec vcro incommode, transfert _per tå; _quuxn in oppolitione, _qua? _{heic cd,} nec male daret _quis: Men

huru _Sc _c. Porro, quia Grarcc fcribitur ccxéop&j hatos

rr Ülct btaXUroo _rpw, (non autem, rtfv iS/ccv 'fucAckrov ^ct-

iiBcfxev

^y

# ^rrjc i fas itKÅtxrx,) cd in propatulo, convcr- tendum fuifle: höre vi, bvar tc h en på ßtt (aut ccrtc på vårt) _eget tungmål; _proeo, quod habet noder: bbre

vi bvar _och

'enßtt tungomåll Nempe in adornanda loci hu jus metaphrafi obfervadc juvabit Sc Fmphasin nomi-

»is löge, pone fe habend % genitiv um pr onominis perfonalis,

•qui (blus alioqui viccm pojfejfivi cxplcre podit loleatquc;

& Ellipsin r£ h, unde Gratcus pendet dativus), \rr åta-

A emc*

(6)

A3or. II. g. §.

Aéxra. Romariorum ablativo refpondens ^; (cfr Exercir.

IV. ad ^v. 4. pag. 43. & ad v. 6. p. 46.) & denique Re¬

gimen verbi dv.toy.ev, quod, poft longiorcm parenthefin,

per integra continuatam commata 9 & 10, dimidiumque

11) y^f ^- - Agctßsr) illuflxandac connexio- nis gratia denuo poficum mcdio verfu 1i> manifefto fc(e refertadca, qusc proximc fubiiciuntur illic: (ccyJcysv)

KccXüvTtov ccvtwv rci ysyuKsix t£ ©*•£, Et vero> quia e-

üm, quem dixi, in modum multa fucre intcrjecla,

non fölum iteratur verbum dy.tcyev, ( heic ^non aliter, ac prarc. v. 6, convenienti praemifium cafuii) icd•&, quod feriptum fuerat ante, V. 8> wSiuåUtu ^tjyuv, aliqua

cum variatione repetitur v. xi. rccis åysr^otis yKwaacus, Itaque commata 8 & 11 jungamus invicem, oportet, priusque cx pofleriori fuppleamus, hunc in modum:

II»f Y]yels u/.tcyev AccAüvtoov ccvtmv ty\ löloc åicth&Y.jai tyoev,

( &U, quod idem eil, rot'ic åysreqccis yhclcvcusd) ^rcc yeycc-

Xetu rS ©d?; Utrumque comma, obfervato hoc mem- brorum _nexu, ita reddere fas crit: v. 8. Men huru höre vi, hvar och ^eu på-part eget tungomål, &c. (v. 5) & fqq.

intcrleritur natalium locorum domiciliorumque longa feries.) höre vi them på ( med) våra tungomål tala Guds dråpeliga verk? ^v. ix. Huc enim usquc continuatur, de-

mumque abfolvitur heic sqdrriyct, jam v. 8 incoatum;

quod vix latis animadvertifie noflratcra, prodit v. 11 deficiens & forma interrogationis & fignum ufitatum.

Comm. _9. Gr. _copuiam, in illa gentium ^ac loco¬

rum induetione fxpius repetitam, expredit quoquc no- fler, nec fux inimicum linguac deprehendens illud weAu- evv&Tcy ut fic tarnen, ufus libertate fua, initio iqq. coro-

matum 10, 1 f, rs redundarc fibi vifum prsetcrrnittat: u-

bi quidem nos, loco pofleriore, (luåuici ^rs nfcafav*

tc;,) lubentes utramque iervaremus copuiam: både Ju¬

dar ochprofelyter. Quorum enim illic antcccdit mentio,

alii Judad genere fuerunt, alii cx profanis gentibus ad

(7)

Aåor. _{II. 9.} io.

■■ ■ ... — -

■ - .■ ■-■ 1 ■ r j

Judaifmum perdiicti; ^ex _rjuorum _pariter utrisque jam adfuide aliquos innuitur. Cfr Cl. Aucd. Exercit.jl p. 5.

O/ y.MToivjsvTts tijv MeacoroTccy.locv, ^{k. t.} A. ) SV. The

fombo _in uti Mcfopot. &c. Per tert i am plural, eflfört, q nod prima perfona forct cnuntiandum: Vi fombo; _quomo-

do cum LUTH. & GEZEL. recens convertit Dauns. Mo- nucrunt idem ad h. 1. LAUR. VALLA, DES. ERAS- MUS & FRANC. VATABLUS. _Nimirum _heic ipfi

de (c loquentes fiRun ^t ^ur ^a LUCA homines illi. Awofüv r)ueii-y inquiunt prarc. v. 8- quod etiam verbum in prima perfona _obfervavit repetunt iidem feq. v. 11. id quod sque noder interpres. Itaquc, quod intercedit v. 9, par*

ticipium ct y.oiTciv.bvTes, ( pariter _atquc ci Im-IvuTjtss v. 10,

ubi ncc iatis convenicnter III perfonam pro /, The _pro Vi, forrogat Noder i lie,) artic. prapofitivo relative acce-

pto, ad cam

,

quam diximus ^, verbi perfonam non p o te-

rit non fefcreferrc; pcrinde ^ac fi icnptum eflet : vfjt.fi? i

ti

KotroiK&fAev' ci emävflisvTes. Antccedit etiam

rfårjpw v. 8j fcquiturqueproximc ^v. 9 1 lufta, Mv-

écij ^{k. r.} Â. î. ê. _llcc(Bci övre? ygu Myda, fivc ci Tici^Bci hfuc-v _1. _jam ygf illudratam M., k. t. vide A, Quod a Cl. Au&. Excrcit. reliquum eft, didionem III ad v. huj. 19

cap. I. p. 28.

Comm. 10. Ta fj.i^v\ rrls Ai&vtjs ^trs ^y.xrcc K-jgvit]vt) fubaudi _t-irc, xeifxhvs, aut fvmilc participium aliud. I11-

telliguntur snåzo _partes (C. Zocor um tra&us ) Libya, ( A- frica;,) qua cfl circa aut verfus Cyrenen urbem, ex qua

regio tota adjacens dida hiit Kv^vaia, ( P. MF.L/E L. I C. VIII Cyrenaica; _qua: quidcin Africa: portio Actor. h.

|. ipeciatim innui nobis videtur:) unde in hiftoria facra

agnominantur Zl/xoov _kk? _o o Ku^mTcs, Matth. XXVII, 32. Ah- Ku$vvu7os, A£t XIII. ^i. itemque KvfvmTor, cap. VI.

9. Judari Cyrenenfes, queis _propriam &peculiarem Hjc- rofolymis _tam icholam fuiile fen avyxyocyvv, ipförum infigni- nopninc, vidcre ed ibidem. B ene lä tis Noder; The

G 3 Uby*

(8)

5* ^A3or. I!, rö.

Libye landsändar vidCyrenenNcc vero pcnitus erit ne- eeflarium

,

(upplcri illam participii Grceci eliipfin,. quam

articulus arguit ante prcepofitionem\ quod tarnen i ta que-

at fieri: Libyens (Africas) landsandar, tber t ben fträcker fig emot ( åt) Cyrene. Nimirum y.otroi locale non valet

lolum ^///

j

ad, led 5c apudy Act. XVII. 28. itemque ver-

fus, cap. VIII. 26. XVI. 7.

O; l7rd$Y\påvres Yco/xecToi.) Refert fefe participium ad prarcedens j/ueTs v. 8, quarc, quod (am ad v. 9 monui-

mus, noftrati in Hf perfona non fuillet reddendum-: The utländningar af Rom ' led in prima potius, Vi fofn fre tit- låudth af R. Quanao llcopcuot ocvS^oottoi alias ( A3;. XVI.

21. 37, lq. XXII. 25 - 29.) adpellantur quicunque pro- vinciales Romani, Jaut certe coloniarum (ex. gr. locis

cit. Pbilipporum in Maccdonia, Tarfi in Cilicia,) cives;

noftri illius loci pandit contextus, Judceos intelligi -profe-

lytosve Romanos, h. c» ex urbe domina, (fortallis & ex reliqua Italia,) advenas, cujuscunque negotii, vel lacri,

vel civilis

,

peragendi caufla. jam degentes Hicrolb-

lymis; ^quorum acfeo lingua fuit Latina, in illo, quod

heic inprimis adtenditur, ^t Sov yKoosaoov rj roov ÜImv ftxhb/.roov,

sv otis éysvvfåyjrocv-, dilcriminc, v. 6, 8> 11. Onia vero lic

c Judasis exteris fucrunt & hi, qui, relicla lede lua Ro-

ma, in fan^lam urbem, Jud«ar principem, accellerant;

id utique, quod res eft, loquuntur B.LUTHERUS, qui-

que ipfutn Icquitur, SV. interpres, ubi reddunt: auslän¬

der ^von R om; ut landningar af Rt Interim, quum peregre

adventantes extraneos homines non per le neceflario im-

portet Qnecum bn^^vrss, (quamquam 5c,cx ufu profa-

nor.au3orum,fuus ifti acceptioni locus eil: concedendus;)

dicam fcribere nolurrtns iis, qui ilmpliciter exponunt h.

1. c7ti^rifx8VTocs, inpopulo Dei & lan^a urbe illa commoran-

tes, leu qui Hierofolymis tum aderant. CumHENR.STE-

PHANÖ in Thc£ L. Gr. efr eximios hup 1. interpretes, JOACH. CAMERAR1UM, JOH. OLEARIUM, ER ASM.

SCHMIß

(9)

A&or. II. io* it.

SC:HMIDIUM, GEORG. RAPHELIUM. ceteros, hane in^gredientcs intcrpretandi viam, pluribusque fignificati-

onnis hujus cxcmplis munientes; ex quorum quidem fen-

tcmitia é7nérifA8YToi£ Yoopecizc daremus, i ftaden viftande

( bomr varande) Romare. Certc Graecum illud vcrbum a-

lib»i hunc in modum accinerc nec dubitat SYECUS,

vociu'üi' _{"w rt£} t7r(^Y]ftbvTocs tßvas AR. XVII. ^2i. _exponens;

TUdie af Athen, ochtbe främmande, Jom ther viftades. Cum diti&iionc LUC/fc 1. c. eximie congruit THEÖPHRASTI

ilkiud dc Athenarum civitate, Hd. Xx^ockt. c. IV § j s

e7ri^fji^i ^évai i.e. IS. CASAUBONO intcrprete>

pemegrini ftunt _a rmoftro illo Act. II. in ur be io. quamplurimi. parum aliena, Quae pofteriorij quidem loca _quam ^f deetdimus, metaphrafi favorem conciliant.

Comm. ii U^corÅvTci) B. LUTHERO reddunfur

JltiidengenoJJeji, _Danoque _Jlders tilkanger?. Podemus &

nen», quando fcribitur hcic, Inemot re 7r£c<r>fA<rrc<, no-

fErrra _exponere Üngua: bade Judar oeb omvände hedningar}

flqrjjuidern ^non alii intelliguntur, quam gefttiles ad Juudaiimum _faccris converfi. At fic tarnen technicum hunc iit.

Judaicis terminum, (Profeiyter,) fervanti Noftro,*

& Svecica civitate donanti, nihil omnino eft, quod ob«

jfeiamus; inprimis, _quia _{vix ita} transtulerit quis, ut c\f

quin aliundc non hauferrt originem & vim vocabuli^ Ju' dasKisGrtece loquentibus _proprii, _oinni _{ex parte} fiat fatis.

( (Oraecitate nimirum ecdefiaftica didti lunt hi facrorurrt adVvena _Trotqcc _rc laåcci&fxco lrqccreÅr,Xt,$ivoci.) Nec vero fe--

cuiis alias brne _multas _voces Graecas, cumprimis quaead

faccra _rn»iiliaTi fpecEant inftituta, & interpres noder, & nos, fas»

loquendi fcribendique ufu, commodc retinemus.-

Excemolo _utm, _ev un tJywgoga, propbet, apaftel, epiftel, evangeli-

angelift, _pfa/m, &c. Siruilifer Graeca funt or tu,

qiuac bijjfhop feotftafTe fuerit noßra facimus ^v s7rl7vc7ros' ex preepoßtus preft, jamdiu: ^> catecbes kyrka, _pr

^y

k'o^xxtj, feil, ouikt* v.ciT^ygGn oftf n^ce^ds, • bibel,> nifi

(10)

$4 A&or. II. n7

ßlßkos' almofa, ekevj/uoavvv • p'ingß, trevTtjKo~ri' &C., qua?,

poftcaquam iongus & frequens interctflit ufus, xque in- tclligimus omnes, ac fi nobis forent vere mereque do-

mcftica.

hv.8cfj.ev kotkévtMV dvToov.), SV. b öre tbem t nia, Infijiiti-

vum, lingul (use genio convenicntius, Noder adhijact;

quando Grace Ccribcntipartkipium oportet admitti.

Tcc fteyockelx.) lubaudi tqya i7 7r^ocy/JUToc, quum re-

vera fit adjeSltvutn fxeyockelos* quomodo BUDyEUS in

Comment. p. 670 profcrt eXENOPHONTE fjeycckiiov

KTtjfjoc' &c. Inlelligunturvnaxima ^resy fcu fublimes admo-

dumatquc illuftrcs; Divina utpqte opera,qua; infinitam

arguunc Auctoris potcntiam, fapientiam, bonitatem, ju-

flitiana, Se inde manantem gloriara ac majeftatem im-

menlam: ut adco Gr. nomenjKar^AAgA^v fubßantive po- fituna, nonfit aliud, ^quam»/ /jeyctketcTvje, quxDeotri-

buitur LUC. IX. _43. II Peta t 16. Adde cx LUC. I. 49.

Maria; illud: Eyroitia-e poi fjteyxkeTu 0 ^uvotrcs* (cui fimilc Volybianum fjeyukeiu, quod SVIDAS adlegat in

Lexico y) itemque ^tu yeytfjwu fjeyukeja, TOBI/E XI. 15-

TUcddit LUTH.diegrafftn tbaten (Gottes,) Danusquc/?o-

re ting. Svecus, pro ftora verk,' habet drapelign, haut

fine pondere, quäle propcmodum& Syrus admifit, in-

terpretatus h. 1. mirabilia Dei; itemque Angl. fVonderjuü

jporks ofGod: neque idalitcr,ac Svec. SIRACH. XVIII. 3

Sc f

•