.
aK
ain.
*
,
'
G R Æ C O R U M
P O E T A R U M
I M I T A T O R V I R G I U U S ,
a
GELLIANA CRISI,
S P E C I M I N E A C A D E MI C O
,
V I N D I C A T U S ;
I Q _ U O D , Co n s e n s u a m p l i s s.f a c. p h i l o s.u p s a l;P R Æ S I D E
v i r o c e l e b e rJ O H A N N E J-
. A M N E L L .
GÇÆ C. L IT . PROFESS. KEG. e t ORD.
P UBLICÆ P L A C ID Æ Q V E CENSURÆ S U B JIC IT
KÅHREANUS ALUMNUS,
C A R O L U S B E R G S T E N ,
U P L A N D U S. IN A U D IT . CAROL. M A J. DIE X V I N O V . H O RIS A N T E M E R ID IA N IS. U P S A L IÆ , A. MDCCXLVIII.KUNGL. MAJ : Ts
'
k a m a r h e r r e
,
v ä l b o r n e
h e r r e n
,
H e r r C A R L d r G E E R ,L
e d a m o taf Kungl, Vetenfkaps
Societeten i Upfala och Kungl.
Vetenfkaps Academien i
■VÄLBORNE HHRR
L
Ât en gam m al, årlig Skald ^ Lårde H ER R E, fôr E r tråda? H vilken högt och ftålt kan quåda,A f Apollo kcft och vald
T ill att vara konflens regel, T id en s under, Skalders ip eg el
Om vid Reaumurs rara kråk H an fin giga fâr upföra , Lår den gunften honom röra
På fin gamla dar till lek. Ja , hans harpa /kall ej fpara T ill att fledfè tackfam vara.
Milde H E R R E , Ed e r n å d ,
Ed e r ynnefl b o r d jag måla, Om jag kund fom Maro pråla
Men nu blir det öfverdåd , Om jag med e a lågmåld tunga Ville Edert låford fjunga.
D ock
F
rgodhets ôfverflôd
J a g ej rrânfîn fkall fô r g lô m a , Ûtan vörda
och
b erô m a ,T ills, jag läggs i graf ven dod; Dâ mitt ftoft fkall Er uphöja ,
Och fitt nit i mullen röja.
VÀLBORNA HERR
KttMARl ILRRkSS
■
■
..
•r v -• i
Ödmjukalte tjenate,' C A R L B E R G S T E N .
D. §. L
Loquentiam , fecundam illam o- mnis humanitatis matrem , fa-
cundamque cujuscunque Icien- tiæ interpretem , non femel ac fimul ad dxptjy efie perdutfam, fed haut aliter atque homo i- p fe , cujus ingenio atque in- duftriæ fua debet incunabula & in cre m en ta , per ætates fuas devolutam , fenfim & pe- <letentim ad id faftigii, quod fero demum attigit, per- re p ta fie , manifefiius e fi, quam ut ulla probatione e- geat. Etiamfi vero haec nulli inprimis genti aut lin- guæ propria eft , quin cum habitato terrarum orbe communes habet limites j in Hellade ta m e n , fi non prinaum natam , certe fcllertius excultam & educatam c fie , confiat. Quum enim aliae gentes, naturali qua
dam fuadela dicendique vi contentæ, liberam legibus- que folutam fellarentur eloquentiam, Grseci tandem , quo fagaciori fuerunt acum ine, eo ad naturam arte juvandam proniores, omnium primi O ratoriam & PoS- ticen regulis fuis præceptisque çofircuerunt. U nde
fa&um y u t h is tantis adminiculis promota Graeca fa
cundia , poli multorum magnos com tus & d iu tu rn o s labores, a levibus initiis ad eminentiflimum culmen il lud adfcenderit, in quo H O M E R I quidem ætate collocatam fufpicimus. Quippe hujus ]?azç&OSltjcéiCC eam Græcæ lingvas, id tem poris, copiam , dulcedinem & elegantiam , ultra quam eniti lingva h æ c , porte ra tem peftate, non potuit. Ef ad ipfam quidem pcéticen quod a ttin e t, five decentem m etri ftru<fiuram , five infigne fidtionis , dispofitionis atque elocutionis artifi cium quis re fp e x e rit, ad eum apicem jam tum e ra t prove& a, u t A R IST O T E L E S e Græcis , e R om anis deinceps H O R A T IU S , aitem poeticam tra d itu ri,n o n alias fere , quam quas fervavit HOM ERUS , leges fanxerint. Immo vero Rhetores etiam ipfi , ad fir mandas regulas lu as, plura exempla ex uno H o m e r o , quam ex reliqua oratorum pcétarumque turba o« m n i, allegare fueverunt. Quod cum ita fit, haut m i ru m , intra Græciæ clauftra femper latitare non po- tuiffe tantum eloquentiæ fplendorem. Etenim Romani, fi quæ alia, laudis avrdiffima g en s, ut propiorem fibi Mufarum confpecfium fnflituta. cum Graecis commer* cia indulferant, facile indignari cceperunt, ingenii glo ria fefe ab his vin ci, quos vi&ricia dudum arma fua h o rrere docuerant. Ergo non folum A thenas, ubi conftitufum quafi larem Iiteræ , tunc tem poris, unl- verfæ habebant, juventutem fuam m iferunt, in om ni difciptinarum genere, eloquentia præfertim , infiituen- dam j fed auctores quoque G ræcos diurna n o d u rn a - que manu, decentis in fua lingua imitationis ergo, te rere cceperunt. Quo pacfio demum Latina facundia, inculta pridem & barbaro fqualore o b ru ta , inventione, dispofuione ceterisqne h{jus generis artibus y fimths
GrxçéCy ac prorfus di/ripula ejus evaßt ; id puod ultro
pro-profitetur FAB. Q U IN TILIA N U S a ), ille etiam ipfe exquifitiflimo oratoriae G ræ cæ , & artis inprimis H o m e ric « , guftu
praecellens-a) M i t . or at. L. X IIL c. X L. 1 c. i . t f alias. II.
Fidem jam dirtis la rtu ri, illuftres duum viros, M. T U L L IU M CICERONEM & F. V IRG ILIU M M A R O N E M , illum quidem folutæ, hunc ligatae elo quentiae in Latio parentem & principem , oppido pro vocamus. T U L L IU S , totus PL A T O N I & DEMO* S T H E N I imitandis deditus , dorrrefticam facundiam ad fummum falVigium perduxit. VIRGILIUS autem, ad quem praecipue animum , in hac opella , oculosque noftros convertim us, five HOMERUÀ
1
H ESIO D U M - v e , five PIN D A R U M , five T H E O C R IT U M , five JEU R IPID EM , five P A R T H E N IU M , five PISAND R U M , five A P O L L O N IU M R H O D IU M , five. A -
R A T U M , five C A L L IM A C H U M denique im itetur, fh o s enim omnes fubinde videtur im itatusj)m irari pro ferto convenit fcitum illud, judicii prudentiaeque ple num , ac pene inim itabile, quod ubivis elucet, imi tandi artificium. Is enim ea arte Græcorum poëtarum veftigia legir, u t, cum plurima non fua u fu rp e t, u- bique tamen fuus efie videaturj cunrta v e ro , quam quidem acceperat , meliora fere ac politiora reddat. Interdum quidem, preflius infequendo, mira facilitate, Mufæ Græcanicæ leporem fuum fa c it, ut fie famen linguae Latialis genio nulla vis illata fit a). D ocu m ento n o b is.eru n t T H E O C R IT I b) verfus:
T l i v f , sy.lv t o x x h c v TtstyiXotyJvs , ß 67u s v x ç
i * ,
Kcâ 7totI t àv KpQC'jav o ty f, T {ni{ëy not) t ôv h o g y m
T
ov Aiß w o v Kvahcuva <puXx7(t£o, p i tü xofv'ipj;»Quos fie nofter v ertit totidem pene verbis e'):
7
ity re, dum redeo, brevis eft v ia , pa(ce capellas ; E t, potum paß as age, Tityre: & inter agendum, Occur fare capro (cortiu fertt ille) caveto.Interdum , fuo indulgens ingenio, liberius exfpa- tiatur, & quafi e longinquo aliorum veftigia ita per- lequitur , ut variationis infigne adhibeat artificium : pro re n a ta , nunc quædam præterm ittens, nunc de fuo novi quid fuperaddens. Quod ex i/tis locis ad oculum p a teb it, quæ ab A U L O G ELLIO d) , feri- ptore non in celebri, in C om m entario, quem noiïes Atticas infcripfit, n otata, qualicunque fchediafmate noflro breviter ac pro viribus excufTuri fumus. Quae vero loca ita producit ille, ut feveriorem fimul cen- furam , vel fuam, vel plerumque aliorum , adponat, graviter fane, fed, ut nobis videtur, injufte M A R O NEM reprehendentium. • Qu3m quidem univerfam itffotv vel ideo pro G EL LIA N A venditare nobis nunc integrum e r i t , quia G ellius, cum alienam cenfuram profert in medium , hanc quodammodo fuam fa c it, nulla fubjunda STtixpiTSi, unde mens fua verius inda« gari queat, nullaque annexa ditoXoy'w, qua in optimas caufiæ Virgilianæ fubfidium veniatur. T uam v e ro , Candide & Erudite L e d o r , eo benigniorem in præ- fenti fore cenfuram , fperamus, quo firmius T ib i per- fuaferis, ab juvenilis Mufæ noiïræ tenuitate fruftraex- (p e d a ri, quod adeuratiorem limam Tuam fuftineat.
a) Sunt, que, Greece prolata, mire fnavia depre henduntur jucunda s quæ vero , f i in aliam linguam (onverteris, verbum verbo reddens, gratiam omnem amittunt. Ifta adeo recujantia invita in linguam fuam non transtulit M aro, convtrßs duntaxat iis, quæ Latiali ore felicius nec fine plavfu exprimerentur.
Cfr. Gellii nofiri L VIIlI.c, V U ll b) EkLaa. y. v .jfq q . c) Ecl. VlU I.'V.zj.ßqq. d) A.GELLIUSäuern A G E L L I- U M cilii, f 6rte reÖiutytyeüänt,vir f u i t cultifftmi ingenii, is que civis Romanus, qui ,pofl quam in patria urbe, ma- biflris ufus Gramma tic# t f Rhetoric# artis callentis- fim is y primam juventutem literis confecraverat, fumta dein virili toga, Athenas p e tiit, illic cum Philofophis maximi nominis, aliquot annorum fp a tio , fam iliariter converfatus* Inter homines fui Jeculi fu#que gentis, ingenio & eruditione illuflrrs, eminent F A V O R IN US Z f M . CORE E L IU S FRONTO , oratores, quorum «- trique no f e r addittiffimum fe prodit identidem, ùcri- pfit Gellius Lib. X X no&ium A tticaru m , fic dittos, quoniam longinquis, per hiemem, no& ibus, m agro terræ Atticæ commentationes hafce ludere ac facere exorfus erat, ut ipfe tradit in prœf. operis, ubi inflitu- tum ejus {creptibnisque propofitum pluribus explanatum vi defis. Adde P. LAM BECII Prodrom. Lucubr. Cri tic. in Gell, cum diß, de vita L? nomine A. Gellii.
5
- m*N A U S IC A E N , A L C IN O I, Phæacum in C orcy- ' ra regis, filiam, quæ , forte cum pediflequis in lito.re fpatiata, naufrago U L Y SS I, vefte hofpitioque d atis, •profpexit , cum D I A N A comparans H O M E R U S , OduoV- Z . V. CT/.fqq, deæ venatricis hanc àtomvnwTf
exhibet:
O"iYj <?’ A'fxtpLiç euri xatT ovgiôç lo y ta ifc t, H X Z T C t T q t y s T O V TffifüjVfTOV, ï) E f V f t X v S o V t
rTspitofÀÉvYj MTTfoicrt xod ùxetyç shcttycicri.
T yj fe
5’
uyxt v v u Q a i,
xd?xi àioç ouyU yoto, K y ç o v iy .o i nältyvarr y êy rfis fe i s ô p é m A q ru .LU-Tlaordw <T Ctseç rjye xàçY) E%6i, fås (jlstukx
,
V / ï z <T ctçiywTY) TTEÀSTCtï xxXocï $é je itçcvoti. & ç r jÿ d/uL<pt7
ïéXom rejetsçene Ttufâvoç d fyfå * H . E. Qualis Diana incedit per montem fa§i11is gau* dens, aut per Laygetum pr se longum, ant Erymanthum, delettans fe apris & pernicibus cervis ; at que ima cum iUa nymphae , nat de Jovis Ægiochi, aqrefles lufitatit : U tatur vero etiam mente Latona. Omnesque ipfa Ju- per eminet capite ac jronte. perquam fa cilis agnitu eft: pulcrse vero6
c reliquæ omnes. Sic fam ulas ante cellebat illa virgo indomita ( N avjiAccct. )P. VIRGILIUS M ARO , Æneid. /. foz. D ID O NEM , quamAENEÆ fingit hofpitam, cum DIA N A itidem collaturus, in defcribendo divæ adparatu H o m erum , hunc in modum, im itatur:
„Qualis in Eurotæ ripis aut per juga C ynthi „E xercet Diana choros; quam mille fequutae
„Hinc atque hinc glomerantur Oreades. Illa pharetram „ F e rt hum ero, gradiensque deas fupereminet omnes. „Latonæ tacitum pertentant gaudia pe&us.
„T alis erat D id o , talem f'e læta ferebat „Per medios
-T e fie G EL LIO a) , nihil qui equam tam impro* fpere Virgfiium ex Homero vertiße, quam amoeni(fi
mos hos de Naufieaa ver f u s, dicere Valerius Probus joli tus e ra t, homo, ut idem ille rç fe rt, t f dottus , & in inteüigendis b) penfitandisque veteribus /criptis bene callidus. ° Fuit vero M. VALERIUS PROBUS e pri- fca , eaque principe Phoenicum urbe , B e r y to , oriundus ; quem grammaticum illu/trem i f præflanti /cientia, fibi ovyygovov, at fic tamen natu paulJo ma- jorem jaudat polt ëjus fata fupërftesGd-liusfV C .SU E T O N IO T R A N Q U IL L O R tefte, is fo ti huic gram
vnatices parti deditus, qu£ veterum A u d o rum exem p t ar i a emendat, non mediocrem Jilvam obfervationum fermonis antiqui reliquit. M em orantur ejus Gram- maticar. inflttutionum Libri I I , Commentarii in Bu tai. & Georg. V irg ilii, &c. it. de connexions tempo rum libellus e). Ad hæc ipfe Gellius allegavit eptfto- lam ejus ad M AK CELLUM de Punicorum quorundam nominum accentu f ), nec non Commentarium de occul ta liter arum fignificatione in Epiflol. G J U L I I CSE- S A R I S g). Quem quidem commentarium omnino a- lium fuiue ab ejusdem Valerii Probi de notis Romano* rum opufculo,etiamnum fuperllite inter A u d o re sL af. L«, a DION. G O TH O FR ED O in unum corpus redados h ), d o d i viri non immerito judicant. Iftam in M a ronem cenfuram , quam mox excutiemus, meminit, au- dijft f e ex Valerii Probi di [ripulis, Gellius nofter ,
1
, c. Cui non adverfatur, fi ad rem ip fam fp edes, Sue to n iu s , ubi Probum non tam difcipulos, quam feSlato- r e s, babuifie contendit1
. all. Nunquam enimy jn q u if, ita docuit Probus, ut magiflri perfonam fußineret. Unum vel alterum , v e l, quum plurimos, tres aut quatuor pofi meridianis horis admittere [olebat , cubans que, inter longos ac vulgares fer mones legere quadam, idque perraro. A t fic tamen plus fatis, opinor, Gellio con- CefTum eft.
a) L . V I Iff. c V lllt. b)fn mfer. cod. e x fa t L e gendis. c) L IUI. r. VfL d) ln de iüußr. gram- mat. Libello Cap. X X I I I I . c) Vid. S E R V I I not. ad Vtrgih Æneid. L. VU. 11.42t» f ) L. M L c. VII. g( L. X V I I c: VIIII. h) Coi 145/. Edit. Colon.
IV.
Cum autem PR O R I, MARONEM perftringen- tis , varia & multiplex fit cenlura , nos, qui juftas Virginia ni nom inis, tot promeritis jam pridem laudum •rnam entis h o n d ta ti, vindicias fufcepimus, figillatim
feu membratim , quæ , circa collata hase celebratiflï- morum pcêtarum 'loca , monuit ille , proponenda .& examinantia » duximus. Sic enim facilius, quid præfta- re & debuerit & potuerit vates nofter , adparebit , congeftasque in eum criminationes d iü in ä iu s vel ex- • plodere vel mitigare nobis integrum erit.
1 t H O M E R .
Çj'i/j o sCpTS^nç e m xar' ovpeeç loyyctLgct, H y.ccjù TrjvyeTov
7
tegi[A,tf>tSTov EfvpavBoy, Çfç.VIRGIL. „
Qualis in Eurota ripis, aut per juga Cynthi, tfc . Eodem modo heic DIANÆ defcriptionem u te r que poëüa adgreditur, iniedla m entione locorum, quæ Dea frequentat ; ita ta m e n , u t in propriis locorum nominibus difcrepent. Fuere autem ERY M AN - .T H U S Arcadiæ, T A Y G E T U S a) Laconicæ m on
tes filva obfiti atque um brofi, & illi quidem venan tium cultu ac Rudiis olim decantatifllmi b),* quem admodum & C Y N T H U S , Deli m ons, ipfi Dianæ, v e natrici deæ , natalis fuit & adprime familiaris : ex quo eam Cynthiam paflim adpellant Poêtæ. Quod v e ro in T aygeto TtSfLfÅYjKeTOV cï H O M E R U S , id in C yntho jugum V I R G I L I U S nuncupat. Quippe jugum , a jungendo di& um , cacumen mon tis co n tin u u m , feu dorfum ir. longitudinem pro- ten fu m , denotat. Infuper injicit Maro m entio nem E u ro tæ , Laconum amnis in Peloporm efo, a T ay g eti montis radicibus haut multum d iiïiti, ipfamque Spartam praeterfluentis; cujus ripas, lau- retis myrtetisque fuis infignes, dilaudant C A T U L L U S d) & ipfe M ARO nolter ad calcem EcL VLVir-
gilianus igitur verfus, Ii noftro quidquam judicio con- ceileris], pauUo jucundior videtur & varietate fua
legan-legantior, quam quidem bmi ifti Homerici; quoniam deain, venationum præfidem, Romanus po£ta, nunc per amcenas fluviorum ripas, nunc per afpera m on tium ju g a , deducit ; Græeus autem inter ardua cacu mina & petras lokmi errare jubet* Et fan« hoc magis neceflam m quis autumaverit vicisfitudi- nem illam , quod inculti colles , venationibus quan tum libet a p ti, lufus tamen faltantiumque choros, quo rum mox uterque poéta mentionem iaeit , admittere fortaflis haut seque commode videbuntur, ac lætiores florentioresque illæ rip æ , leni præterlabentium aqua rum fufurro commendabiles, Nifi quis malit imi tationi H om eri acceptum referre itidem iftud, quod fluminis Eurotae meminerit Virgilius. Nimirum E ry• mantbus ille Homericus non folius montis , fed & flyvii, in eadem illa Peloponnefo, fat nobilis, nec fa ite exigui, nom en exftitit, fi POLYBIO e) fides ha benda, Sed vero minus clarus ifte fluvius ST R A BONI videtur jf).
a) Sœpitts in neut. gen. roTctvysrov. Sic S T R A- BO pa/fimj M A R O autem Georg. Lib. II. 438> nec non P A P IN. S T A T I U S Achilleid. L. f. 416. T aygeta in p/ur. numero, per enallagen poetis familiarem. ' Cfr. Hi/f. Æ L I A N . animal, L , III. c. 17. & > de eximia omnis generis ferarum venatione in T aygeti ju* g i s, P A U S A N I A Afin Lacon. C. XX. cui adde fis PRO- P k R T I U M L. III. Eleg. XIHL de virginum turba,
qine x
- Taygeti, crines adfperfa pruina, SeSfatur patrios per juga longa canes.
Erymanthus itidem percelebris efi vel H E RC U LIS v e m u , ,qftiy PA U SANIA te/le, L. VIII. de'Arcad. c.
X /flllL n o tfå E fU ßxvfy kcû d to yT o ù ç :
äXX%; CwpyjprjMra (
7
^ £ £ /O E ry m a n th iu m a m jm t f V A L FLACCO m onlhum ErymantHseum inde, ditfum). interficiens Erymanthi plâcavît nem ora, uti MARO lo quitur Æii. !.. VI. v. $01 Ut ja m non provocemus tritis- jvnam poetis de Urfa Erymanthide fabulam. Et certe montes vrnaî'oni in fervi er mit inprimis. A p u d
0
V1
D . L. VIJ* metan;. PROCRIS!montibus errabat, ftucfiis operata Diance.
Sic E N D Y M I O N A pa ft or em in monte Lat mo fe r a s confect at u m, é f H I P P E N , C H U R Ö N f S Centauri filmm f in.. Pelùt~auQ?iîe Thés- fai. venando feie exercuifte, nota fa b u h efl. c ) Quid fib i vêtit bac epitheton, optime nos edocent Geo- grapht. ' Videlicet TAY GE T O N ranfœ longitudinis es- J e, u t per univerfam Laconicam , h. e> inde a ma
r i ad Arcadiam usque, procurrat, haut oh faire S I R A- EO indicat
L. Viil.
his verbis; eçi cP ogoç (juaçovJ-
ïïèç rïjç hxXuTTYjç, Gv,QtTtTov nur à rôt npoadgxrtot )■ (jlsçy) rciïç A t'AuMciïç VTTUfelattç x T. X à j p. m; SJ. e )L IIIL f ) L VJJI. cf. PLIN. H. N. L IV. c. V I F A U S AN . tn Aread- c. X X
1
I1
L F R Y , M A N T H U S flu v in t, i i f u i t, Afxa&avXQiTèMTW iiç Tov A^c$>Sioy. A monte flumini hœfifte nomen , CHRISTOPH. C E L L A R IU S autumat in N . O. A. Lib. H. c. XIII. p. 1220.
• S V .
- Voféatga,
UfgoTtOgLSVY} XZ
7
tgOH7
t XCtl fûXSfyç gÅCttyoUTl; VIKGIL.- - - illa pharetram
Fert humeto
Multa advérfus Latinum poétam, <
3
ræcâ î/ta îmV ta tu n i, monuit VALERIUS PROBUS. Primum? .. / tnnium id vi[um efl ipß, teile G ELLIO ,
1
- c. qnod apuä Ho- merum virgo Naußcaa ludibunda inter familiares puellas in locis folis rette at q; commode conferatur cimiDiam,venan- te in jugis montium inter agnßes deas i nequaquam autem conveniens Virgilium fecijje, quoniam Dido, in urbe media ingrediens inter Tyrios principes * cultu atque inceJJU feno , inftans o p e ri, fiait ipfe a i t, re- gnisque futuris, tiibil ejus fimilitudinis capere poffit, qu£ lufibus atque venatibus D i ance congruat.Ludicra vero & nullius propemodum pretii hæc- ce cafligatio eenfenda efh Etenim, in 7Utga&£iypourip
7rct*aßo?iat$ KCtl 0"VfißoXaiqrite proponendis, ecquis vel feverillimorum hujus artis magUtrorum unquam po- ftu la v it, ut ad omnes fefe circumftantias omnis fimi- litudo diffundat? Satis quippe habent, prsecepiffe, ut res aut perfonæ illa ex parte conveniant, qua fola inter fe contenduntur. Et profecfo iniqvus foret, qui aliquid ultra exigeret. Immo vero in univerfâ re rum natura duo tam exa<ffe funilia nequicquam re jui- fieris, q u e , ob diverfos, quos involvunt, ad alia re- fpe&us, mille modis variari non deprehendantur. His obiter Obfervatis, omnis a M ARONE culpa aberit , q u i , pcrfonarum hanc inter fe comparationem infti- tuens, locorum illam differentiam' nihil moratus eff Et monet quidem SERVIUS, d d Æ./. commotus proxime prae cedentibus verbis: Magna juvenum jlipante caterva,folam in primis comitatus frequentiam, qua non minus DIDO» quam DIA N A ,circum data erat,in ceofum heic venire: quamquam nihil ob/lare arbitram ur, quo minus plura ad tertiu n quod vocant in comparatione conftituendum heic loci auferri pofîlnt. U triqjnim jrum ,& divæ& reginæ , (umir.a fuitmajelfas: utraq; in opus, quod ad fuas pertinuit curas, fum m oltudio incubuit, altera venatum exercendo,
altera civitatem conftituendorlætitiademumutrique, ob laboris fuccefrarn,a*qualis. Quæ omnia eousque fufîi- cere arbitramur, ut nihil opus f it, Didonem infuper aliquid ejus fimilitudinis capere , qu<e lufibus at que venatibur De<r congruat. Sed de hoc ipfo m ox plura.
.In fla t PR O B U S; HOMERUS (ludia a t que oh le* & ament a in venando Dian<e bonefle aperteque dicit ; VIRGILIUS autcmy quum de venatu Deee nihil dixi/- jet y pharetram tantum Jacit eam ferre in humera r tanquam fi onus & farcinam.
Profe&o vaiitem abftinuiffet ab hac cenfura, fi paul- lointentius ad vatis noftri fcopurrr oculos adverti/Teti E tenim , fi venationis adparatum & exercitia M aro copiole perfequutusfuerat,quidfuje caufiæ inde erat lu craturus ? aut quae lucis atque elegantiéc acceflio ad comparationem redundatura ? C erte, u t opinor * nul la. Nam omnia illa cum extra comparationem fuiS- fent, vitio non caruiflet po£ta , quod fupervacua eli minare nefcivifiet* Ea nempe natura eft eloquentiae om nis, uf fruftra faéhs evagationes verborumque an- fra&us, qui rem nihil probanr, vel parum illtiflrant, tanquam cane pejus & angue , reformidet. Copiam quidem , ubertatem & amcenarn quandam varietatem req u irit, fed ad perfonas, ad tempus Iocumque præ- fentem apte ac prudenter adfemperatam. Neque tamen deæ venatricis ftudia fic omnino præteriitva- tes nofter , quin ea , quantum fatis fu it, attigit his verbis;
- illa pharetram
Fert humera.
Q uod fi ad IIIÏ aut V mefonymia? modum hunc fermonem refu teris,' idem valebit ac fi uno verbo a- perte dixeris venari} quod ciicumloquutus H om erus,
non abfimlli trono, vorat tolrt %ct{pety) fo k&XfCiM Kat ùüAshiç s h a d o w léçnêabau Ubi vero pharetram, quam humeris dea iu ltin e t, onus & farcinam ducit Probus , is fere improbum & iniquum agit judicem. Neminem quippe fugit , venatorii infignis & orna menti inftar elfb pharetram , DIANÆ cum PHOEBO fratre commune geftam en, quod ipli adponere tunc quoque pcéffce confuevjerunt, cum ne telum quidem em ittendi occafio adefi. Pharetratam adpellant di v am , venationis antiftitem, ut quæ promendis e pha retra fagittis deditiffima fit. Quemadmodum videlicet regibus coronam , falces ac feeptra tribuimus, etiam tu n c , cum , imperii curis fo lu ti, ad remisfionis fe otiique portum contulerunt? ita Dianam corytus Tem p er decebit, five
Frendentem fe Stetur aprum, fifvasque fatiget, five cum nymphis malit - - feflas celebrare choreaf. E rant quippe deorum dearumque cuilibet lua infignia proprikjue velut honores. Sic JOVI fulmina, N E P T U N O trid e n te m , PLUTONI elavem , SA T U R N O falcem, M ER CU R IO caducenrr,BACCHOthyrfum, APOLLINI ac D IA N Æ arcum & fagittas, MINERVÆ ægida, CERE RI facem & fpicas, JU N O N I fceptrum & coronam fabulofa fldfcripft antiquitas. Sed in hilce nobis non vacat effe longioribus.
ç t <$. vir.
T ? Se S ’ a u a it[u@ai, ztiçatAïoç dry A ’yfoyc/xot Ttâifyufft.
VIRGIL.
Exercer Diana eboros ; quam mille (equutœ Fine at que hi ne 17 onyrantur Oreades,
Vel ex his verfibus excellens vatis no/hi inge nium & mirum non imitandi minus $ quam variandi,
arti-artificium perfpicitur. Omnia d ix it, quæ HOM E* R U S, & æque b e n e , atque HOM ERU S, omnia. Quas hic communi latius-que patente vocabulo vtjpL- tyst; dy£O)/0(xy;,eas ille, peculiari proprioq; nomine, O- readas vocat} puta C Y N T H I m ontis, cujus m entio nem paullo ante fecerat, incolas. O READES enim nymphæ funt monticolae ; a quibus differunt N A JA DES quæ flumina & fo n te s, N E R E I D E S , quæ m are, DRYADES & H A M A D R Y A D E S, quæ ;filvas incolere credebantur.Finito autem, i.e.tnihenurioy num ero, pro infinito incertoq;, Nofter ufus e ft, N y m pharum comitantium indicaturus multitudinem , quam mire adaugent verba illa : hinc atque hinc glomerentur. Scilicet nativo, quantum fieri p o tu it, fiftere voluit colore maenam iHam , qua DI DO ßtpabatur, ju venum catervam ; adeoque D IA N A M , cum qua ean dem comparatum ivit , agreftium dearum , undique confluentium , ingenti circumfepfit agmine. Q uo mihi quidem non parum illuflrâre reginae majeftatem videtur , inf igni comitatu pompæque magnificen tia civibus advenisque probatam. Infuper, vice T8
ZCtlÇsiv t exercere choros Dianam ubi dicit Poeta, (i- mul & laetitiam dece, chorum d u cen tis, & num ero- fiflimam, quam diximus, nym pharum , una faltantium,
frequentiam exprimit. Etenim duo Tijç
five a gaudio diétus PL A T O N J, a) proprie laltantium cœtum denotat. Hæc vero verba ad fadam compara tionem nihil pertinere, fed poeticæ defcriptioniseva gationem elle judicavit SERVIUS, qui M aronis fco* p u m , ut ante §.V. obfervavimus, ad folam comitan tium virorum juvenum multitudinem defignandamre- ftrinxit. Cui eo minus adftipulamur, quod poeta mox
iftorum verborum
in comparatione ufum oftendat:IM ITATO R VIRGTLIUS. 15
Dido, inqu’t , ta lern fe U ta ferebat 'Per medios, inflans operi.
S c ilic e t, quantumvis magna exftiterit, quae deam re - ginamque exercuere, curaram operumque diverfitasj tamen utrique, quod fuum erat, agenti, idem adfedtus exsultantis anim i, ardor idem internus, eademque ex* terna pompa fuit.
a) L. H. de LL.
«. viir,
r s y rfts cs i s Qpsvct Ayrto. VIRG
1
L.Latona tacitum pertentant gaudia pê&us.
Demiratus impcnje efl Valer. Probus, quod Ho• tncrica quidem Ajjtw gaudium gaudeat genuinum intim um, at que in ip(o penetrali cordi r & animée vi* g pns, {fiquidem aliud non efl ysyyjbs fy s v u ) Virgilius autem ,imitari hoc volens, %aua:a fecerit pigrayt f le- via, Cf cun&antia, & quaji in fummo pectore juperna- tanti a : nefcire enim Jefe a i t , quid ßgmßcaret aliud, r« pertentat.
Verum enim vero rum nervus totius litis &dis- fenfionis in uno litus fit vocabulo, fi hujus vim & valo!v:m expenderim us, facilis eadem erit direrntu. E t fi vel maxime concefîerim us, ( i d , ouod P R O - B U S contendit) H O M ERU M L A T O N Æ fue tam eximium prorfus8t vehemens tribuere gaudium, quando cppiva yyfiowccv eandem exhibet î non tamen ©btinuiffe e u m , quod v o lu it, breviter fumus m on- ftr^turi. T® pertentat, in qua voce controver s e cardo v e rtitu r, non de qualicunque,eoque langui diori lætitiæ conta& u, (ed de ingenti quadam com m otione, quæ pedtus diyæ p ercelleb at, & ad intima
quafi vifcera permanabat, vel SERVIO judice, acci piendum eft. Probatur id partim ex natura vocabuli. Nam teneri adfe£iuy multum eft; tent ari, ad huc ma jus; > pertentari, maximum, nec facile ,) nifi de intentiori
concitatae mentis ardore ufurpandum.^ Partim ex aliis poêtæ locis, ubi e o , quo nos diximus, fenfu idem vocabulum adhibuit. U titu r illo", Æ - neid. L. V. v, 828, inulitatæ lætitiæ motus decla raturus , qua exfultabat Dardanius heros , poft fe- datam , quæ fibi fuisque modo praefentiflimum exi tium minitata erat , procellam ; etenim tunc Æ NEAE
— - - blanda vieisjvn
r \ 1 Gaudia pertentant mentem, - - . Addefis Georg. L. III, v. ipo. & cfr .in hunc locum interpretes. Quin etiam CICERONI pertenta- re ejusdein fignificationis e ft, ac penetrare, f. ad in ti mas veluti medullas perreptarem). Parttm ex fcopo MARONIS. Cum enim comparationem inftituens in eo verfetur , ut DIDONIS jam gaudia, fu rg entis , aufpicio Duo, C A RTH A G IN IS adfpe^ftu excitata, lu culenter ad u m b ret, dum
Se U ta ferebat Per medios i
hinc neque ipfi Latonae minorem hebitioremve voluptàtis fenfum tribuifle cenfetidus eft..Partim deniq; ex tenerrima, uti fuevit effe , Tÿjç çoçyyjç f. materni amoris titilla tione, qua ftimulaturn videtur pedusL A T O N Æ ,augu- ftiori filiæ DIANÆ forma pariter & pompa oculos fuos pafeentis. Quod vel inde apparet maxime,quo niam poêra omnem gaudii adfeâum cæco tacitoqut Latonæ peftore feite admodum atque decenter inclufitj heic itidem ducem fequutus H om erum , qui deam ait
J M i l A l O k V I R G I L im . ijST
Qgivct yqB sfo, h . e. in finu gaudere, feu anim oper-
fentifcere lætitiam,. quam vultus quidem loquitur, af lic tam en nulla verba produnt. Ea. vero TtocB^^ictrm indoles pene eft om n iu m , u t, quo m ajori ftudio in tra præcordia occultantur, eo graviorem in animo m o tum æftumque ciere (oleant. Signum fane eft vehem entioris g a u d ii, ubi lingua, velut vinculis conftri& a , obtorpefeit , vocique omnis erum pen di via præcluditur.
a ) De Orat. IL J$.
§• vra«
ïlcccrctw F V7T&P îjy s xctçY) e%ei få s [xsTorxct y V e l z & ccfiiyvuTt) nsXsroa* xxÅai re n u r ou.
VIRGIL.
* G r adiens que deas ßtpereminet omnes. His verfibus utriusque poétæ defcriptio claudkur; qui bus quidem ad port rem um omnem d e« fplendorem for« mæque præftantiam coram filtere voluerunt. Lauda to autem cenfori id præcipue displicet, quod ultimum ilk«n HÖM ERI verfilm , quem florem totius loci
ad-Ç
ellat, omiferit, aut certe exigue fecutus fu erit M Ä -10
. Quando, in q u it, nulla major cumulatiorque laut dici potuit, quam quod una inter omnes pukras excel leret , una ex omnibus facile nofceretur* A t certe n o n adfequitur PROBUS ille rationem , cur po€ta « ö fter, praeeunte H O M ER O egregie perfequutus e a , quæ ad magnificum Dese incefium & eminerrtiorem ftaturam feu proceritatem corporis fpeélant, (utpote quæ in præfens Reginae majeftati probe convenire froi vifafunt)pruden- te r amputav erit ilia & omiferit, quæ de firvgulariRIA- NÆ formofitate protulerat Græcus pQêfa;>&is quidem illud non immerito ; quia oris venuftatem , qua dea a nyeipfiis comitibus 9 quantunifibetc r is , facileinternofceretur, ad praeftantem N A U SI- CAËS prae puellis pediffequis formam opportune ad modum retulit. Virgiliiis autem cum diva confert Phceniffam viduam , dolore ac m e tu , captæque non i- ta pridem fugæ laboribus maceratam; eamque fic tamen p///m?/«fatistf),fed non jam conftitutam inter alias fui fexus, quibuscum formae elegantia certare poffet, fed vi rorum juvenum fiipante caterva , per medior Je fe r m * te n u quibus quidem venuftate vultusque nitore ante ferri , nulla feminae laus effet. Idcirco circumfpe- (Riflimum egit imitatorem VIRGILIUS, ea decerpendo, quae ad præfentem comparationis fuae fcopum faciant; quae vero vel d.TteoG&wvtT<z, v e l ct7rgS7rij, m erito (ibi vifa funt,refecando* Id certe adfirmare fußineo,vel ex uno M ARONIS circa hunc locum deleétu pluse* lucere judicii , quam quidem ex ornni illa VALERII PROBI cenfura; de qua jam fatis di (dum.
a ) Non diffitetur id Æneidos auäor Lib. L fo o , v - §, VIIII
PINDARUS, Lyricorum in Hellade poèatrum longe princeps, H O R A T IO , artis ejusdem aemulo, plane vifus elt inimitabilis ; quippe
• Monte decurrens ve lut amnis % imbref Quem fuper notas aluere ripas, Fervet vmnenfusque ruit profunèo
Pindarus ore. a)
Ecce vero Pindaricae grandiloquentiaeSt adfluentiffim« rerum verborumque copiæ fpecimen egregium in de- (cribenda Æ T N A , ignivomo Siciliae monte ; ad)
T a ç f y & jy o w a i (asv cfaXcc -
to v 7TVpog dyiöTorratE x f x v x w T t o t y d t U o T C tfio }
A’ dpispaipt p tv Ttfofåom $ov tamvS
I M I T A T O R V IR G IL IU S . i * A 'iïm ' «M* iv o f å w m TtsTgotç
<&oMv<rot xvMvfoysva tyXojr s; ßot&ft-
ocv Q éget 7io n * ttAä'o a vv itaray<5ju_
K sivo <T K Q o d ço io xp w ù ç sgireibv AeivoTCtTüç àmïïSfJL'
7ïEi * TSpotç y s v Bctvycccrtov 7rgçoiriiïi-
crB ai, Bxvy.cc m l natgifo -
TWV d x o v ja i.
*H .E. C u ju s(Æ T N Æ ) eruffantur quidem inaccefïï ignis “ puriffimæ e penetralibus fcatebræ : fluviique interdiu “ quidem effundunt fluentum fumi flagrans j at noffti “ petras rutila volutata flamma in profundum fert ma c ris æquor cum ftrepitu. Illud vero Vulcani re- “ ptile (/erpens incendium b) fontes maxime terribiles fur- “ fum m ittit: prodigium quidem admirabile vifu 5 fed “ mira etiam res ex iis, qui præ tèrierunt, auditu.
Nec fere alio, quam Græcus ille, verborum quafi ful minantium fonitu ffiepituque portentoiinn rnontis il lius incendium perfequitur VIRGILIUS, Æneid. L.IIL v. n * >
fqq-Horrificis tonat /Etna ruinis.
Interdumque atram prorumpit ad ecthcra nubem, Turbine fum an^efn pjceo ? candente. favilla >* Attollit que globor flammarum, fulcra lambit. Interdum fcopulos avulfaque vi,/cera montis
Erigit eruttan f , liquef attaque faxa fi é auras Cum gemitu glomerat, fundoque cxcejluat imo. Displicuerat autem magnopere hic locusFA VO RIN O , v eteri oratori atque philofophobb); ut G ELLIU Sm e- înoriæ prodit c )t qui, cum iftc in hospitis fui Antiam tem villam eeflu a m conceffifet, ad eum videndum
wa venit\ longo que [ttper Pindaro t f Vtrgilio Poe- tis fer mone differentem audivit. FAVORINUS h ic, gente G allu s, A relati n a tu s, q u i, fub H A D R IA N O principe florens,plurimumvixitAthenis, ingcniunrhabuit literis cultiflimuna]., inter J noïxrypdQüç- sevi veteris fuo merito numerandus d). Homo fandi dulcis fimus e) & memoriarum veterum exfequentisfimus f ) audit GELLIO n o ftro , qui Termones ejus brevioresque commentationes paflirn com m em oratg). Sed vero exi- fiimabat laudatus ille philofcphus, M A RO N EM 'noftrum -PINDARO, quem opima nimis pingui que ejje fa cu n
dia credidit, infolentiorem, hoc quidem in loco r tum i di or em que efjeÿ verfiusque fuos verius incoajjey quam Jeciffe• Atque hoc quidem M u m fuum , utriusque
vatis de Æ T N A carmen conferendo, operofius evin cere conatus elL Nobis , qui hujus qualecunque ar bitrium controverfwe fufcepimus, enatam 'litem diri* mere in proclivi foret^ fi FAVORINUM fuo abun dare fenfu pafii, cum iis faceremus, qui heic de PIN - -D A R O ne eogitafle quidem V IR G IJJU M , utpote qui LU C R E T IU M potius fequutus fuerit , contendunt« A t vero m r e , quæ a conjedura pendet, faciles nos præbebimus, non im m erito, ut videm ur, perfuafi, i t v el maxime Græcum poétam , in T rinacrio m onte defcribendo, Latinus ob oculos h ab u erit, non tamen dignum hunc fuifTe * qui duriori illius Sophiftæ cen- fura adpeteretur. Sufceptse fuperius fcribendi rationis m em ores, poétam cum poéta contendamus, v ifu ri, quid faftæ a FÀVORINO animadverfiones in recefiu habeant.
a')
Cartn» L. IHÏ. od. ILaa)
tiv&Ihp eMoç m.H'<Pi ß. b ) A P H IL 0 S 1 R A T 0 de v it. Sophtft*
4
LL . I. inter Sopbiflas numeratur. c) X V I I , c. jT. d ) Scripta ejus plurima a DW G E N E L A È R T lü ntç) ß 'w ru* tv ÇiXovtQi* ivê^>Ki[xifaranu¥, paflïm in» venies citata, c) L. X V il. c l i l. f) L X , c .X ÏL g ) Elura videfis apud F ULLOS J R . L c*
% X. ïloTCÙfJLOl
A’ àftèpotm fjLsv Ttfofåom poov m n v x
K & w • A ’àà’ OfCpVGUffl K. T . X
Kayo T
*A<pxiçoio- xçxvoùç if mro*
A siv o t c c t o v ç d v a x e y .
-x s l - r
VIRGIL;
Atram prorumpit ad aethera nubem r Jurbine fumantem piceo f & candente favilla, Attollitque globos flammarum, fidera lambit. H&c loca invicem comparans F A V O R IN U S, jam principio, in q u it, F indar u s , veritati magis obfequur tus, id d ix it, quod res erat, quodque iftic ufa vente- bat, quodque oculis videbatur, inter diu fumare Æ - tnam, nottu flammigare. Virgilius autem, dum in flre* pitu fi n i tuque verborum conquirendo laborat, utrum que tempus , nulla diferetione j a f t a, confundit. O b- tufius eflfe hoc telum , quam ut poetam noftrum ullo •modo feriat, nem o non videt. T antum enim abeft,.
u t vehem entior ille fonitus verborum , quem in M A R O N E tantopere refugiunt molliores Philofopht aureç*. turgidum aliquod inflatumque dicendi genus arguat, u t ^apertiflime potius p ro d at, apta verborum gravium
£ubli-fublimiumq; ftrudura, qualem exprimenda illius monftri oftentiquç atrocitas re q u irit, Grœco vati Romanum plane nihil cpncedere. Mirum fane poetæ noftri ar tificium divinamque fagaciflimi ingenii vim ex eo a- grtofcas, quod, vena æque facili & felici, res & m a gnas & m odicas, ad ftuporem usque legentium , ita perfequatur , ut neque in his macilentus fit humive fe rp a t, neque vero in illis nimium adfurgens inlole- feat. Si quis enim aliu s, certe VIRGÎLIUS fibi familiare habet & velut proprium , didionem , nume rum oinnemque habitum poè'matis fui rebus tam fei te atque decenter adtemperare , ut fæpe, vel ex lite- - rarum fono externaque metri ftru d u ra , (quæ, prç re n a ta , modo lene quid & prædulce , m odonefcio quid grande ac feverum, nunc tardiorem moram, nunc vim concitatiorem , denique nunc plaufum & gaudia,nunc piandum & triftia quævis præ fe fert), augurari faci le & conjedando adfequi pofiit peritus tk perlpicax le d o r , quæ tradatæ rei natura fit & indoles- Cujus quidem rei vel lexcenta adferri poffent exem pla, nifi nobis jam fatis effet præfens locus, quo tonantis æftuantisque Æ T N Æ horrorem , vocibus horrendum quid fonantibus, iisque n o n , (u t FAVORINO vide tu r, )m ulto labore conquifitis, quin nativo potius im petu ac fponte fua prorumpentibus: ita ut ipfe vates nulla verborum adfedatione, nulla info-lentia nulla horridus evadat. Et vero, quod tempo ris vices haut fatis exade definierit, neutiquam vitio illi vertendum v id e tu r, quoniam in eo non defudavit,ut perfedam heic loci omnibusque circum- ftantiis abfolutam deferiptionem exhiberet. Satis quip pe feciffe fibi vifus eft, quando Siculi portus, in quem ÆNEÆ claffem, Tarentum & Italiae oras praeterve- d am , deduxerat, commoda pariter & incommoda
* v, (, ' L 9% r
IM ITATO R VIRGILTUÅ
f u it E t fane poéta fuam lib ertatem , quarumvisrex« pofitione minutiarum , & rigore legum , quibus ad- ftringuntur b ifto ric i, circumfcribi minime patitur ? quin potius
Semper ad eventum fe flin a t, in medias res, Non fecus ac notas, auditorem rapit : t f , qua De/per at tr a il at a nite flere pofle , relinquitr a ) Q uod vero ad temporum intervalla vicesque adtinet,li c e t in hifce Cçt^oXoylotv aut c v y y v c tv quandan* adm ittere quandoque foleat licentia poétis concefla , N ofter tamen heie loci tale nihil fibi indulfit. N on ftatim ts dicendus eft confudifle tempora & in unum commifilTe , qui eadem illa diferte non exprim it ac recenfet : præfertim ubi res tamen ipfas , in diverfa incidentes tem pora, in te r fe luculenter latis & adcu- ra te difcernif. M A R O certe f u m i, quam v o c at, a- tram nubem tfl flammarum q lobos d iftinde & figilla- tim defcribendo, dixit id , quod res erat, nec verita ti denegavit obfequjum.Aft n o û u quidem flammam, in terd iu piceum inprimis fum um , oculis e longinquo fpe&antium melius percipi, quis n e fc it, etfl tacet id P o ëta, quem piget nota referre & fupervacua ? Ce teru m , FA V O RIN O judice, ille Grcecus qutdem flen tes imitus ignis eruit are, i S fluere amnes fu m i, & flammarum fulva c J tonuofa volumina in plagas ma
ris fe rr e, quaft quosdam igneos angues, luculente di x i t. A t hic no fle r, atram nubem turbine piceo £? favilla fum antem, floov x a m S aiSuvcc interpretari volens , era fle immodice congf'/flt ; globos quoque flammarum , quod ille xgovvovç d ix e r a t, duriter ( S
mvçüç tram tnlit. ite m, quo t ait: fidera lambit , va cant er hoc etiam accumulavit inanit ert ne que non id
r
oque inenarrabile efje, t f propemoium injenfibi-- , quod nubem atram fumare dixit turbine piceo 8c favilla candente. Non enim fu m a re, in q u it, /olentt deque atra effe, qutc funt candentia: nifii f i candente d ix it pervulgate i f improprie, pro fervente favilla , non pro ignea Xf relucenti. Nam candens eft a candore ëiStwn, ngn a ealore. Q uot lineas, to t M A RONI , nihil tale merenti, illata probra indignabundus haut dubie adfpicies, Candide L eftar. Profe&o Po€- ta , verborum fele&iflimorirm pondere illuftriumque troporum cuitti r præfentis rei molem atque indolem tam feliciter adaequavit, u t facilius eundem adm irari, quam imitari poflit quivis alius. Quod fi fontes ignis, amnes fu m i, ftammarumque fulva volumina luculenter PIND A RU S d ix it| quis VIRGILIUM , perfpicua ad modum & vivida foonVTt&rei, trem endum Illud natu rae miraculum expofuifle negaverit ? quippe q u i, Ili* paJto velut vocabulorum ifiipzTixuTSfnv agmine, den- Utatem prorum pentis e monte fumi., & jaélatas In fublirae flammas , ita d e p i n x i t u t ifthaec tam videamus anim o, quam e a , quae oculis cernimus. E t c e rte , quando focv HCtftvx, atram eamque fum an tem nubem d ix it, plus aliquanto ., quam Graecorum iKe poéta , lo q u u tu s, fumi immenfam copiam * crasfitiem caliginemque opacam plene ac copiofe ex hibuit. Definat ergo criminari TAVORINUS 9 crafle ^ immodice 'haec eongesfiffe MARONEM, utpote quem illa luxuries fua atque prodigentia, fi qua eft, in hoc qui dem argumento* minime dedecet. Neque enhn creden« d u m , vatem n o llru m , praeter morem iuum , heic iru - ftra fuifie verbis liberaliorem 1 quippe inter cujus lau« ées hæc minima non e f t, quod otiofa quaevis & du- jturiantiaj judicii falce, idque n o n fine cura multoqueIM IT A T O R VIRG ILTUS. 2 5
ftudio v recidere confueverit. Et quid, qusefo, ad rem graphice repræfentandam aptius dici p o tu e ra t, quam fumare atram nubem, låque turbine piceo > & candente favillaPNam fic quoq; fummam innuit vehem ent tiam luflantium intra cavernas v e n to ru m , q u i, J U
S T IN O b) tefte, nunc flammat % nunc vaporem, nunc fumum eruti ari faciunt. Candentem vero favillam, noftro quidem judicio, vocavit partim fubalbicantem pulve rem illum , prunas obtegere folitum, fed q u i, vento rum turbine jam m otu s, per inane volitabat; partim etiam viventes adhuc emicantesque fcintillas, quae, In ferociori quocunque incendio, una eum fumi va pore eje& antur, & , liberiorem auram na& æ , huc illu c, levitate fua , pererrant, donec, vel in ipfo de mum aére, vel in terram deciduæ, evanefcant, E t- fi vero fic ro candere, hoc loco, notat vel 70 Kxhetrtfxi) vel ignitum eße & relucere, nihil tamen prohi bet, quo minus fervor iftius favilla?, recens ejetflæ, con- notetur. Sic OVIDIUS candere cinerem c) & uflum aërct candere ; d) COLUMELLA e) torrida loca oeflu can* dcre', i. e. fervere, dicunt. Nec fere alio fenfu candens ferrum *, aquam candentem, & , præeunte T U L L I O , candentem carbonem adpellitamus«
U t
fruftra adeo iftam vocabuli hujus acceptio nem , tanquam ex vulgi ufu & more plebejo arceffi- ta m , atque inconcinnam , F A V O R I N U S vellicet. M iramurautein,
eundem Favorinum,tantopere hallucina- tum in expolitione ti candere, porro diverfa praedi cata , fubjetlis omnino diverfis a MARONE ingenio- fe aptata, tantum non ftudio & operofe commimuifle. 'T c atrum enim ad fumum, to candens ad favillam,ve!me non monente ; quilibet retulerit. Et quia vel ma- : xime candentia atris adverfantur , frequens illa fc in
tilia-tiilatio hoc melius in confpe&um cadit, quo tenebro- fior nigriorque fumi nubes eandem involverit, & fe cum in auras abripuerit. Sic autem quid prohibebit,fumare fimul & candere Ætnarn ? Mira elegantia nofter nubem v o cat fpifiam abundantis fumi caliginem: (Tic i l vé(poç G ræ ci fcriptores, & facri & profani, nec non Oratores L ati
ni nubem ad coniertiflimam quamque multitudinem transferunt.) quid vero confvetum m agis, quam per obfcuras nubes emicare fubinde fulgura, & flammas fpargi rapidiffimas ? Certe fulgurantem tonantemque Æ TN A M poèta facit; & Æ tnaa NA SO adpellat J O VIS illa fulm ina, in montis ejus officina, a Cyclopi- Jbus, VULCANI m iniflris, uti fabulantur po£tæ, fa
bricari folita. Quando autem flammarum globos duram & ctxvfuç fa&am translationem Sophifla adpellat, in eo tanto illum duriorem exiftimaveriin , quod eadem metaphora vel folutæ oraticnis fcriptoribus in ulu efle de prehendatur, copiam frequentiamque rerum quarumlibet indicaturis. Sic LIVIUS globum juvenum armatorum f ) ; lie NEPOS confenflonis globum g ); fic V E L L E JU S globum conjurationis b) dixit. Sic denique conglobatos vocitam us, qui confertim unum in locum conve nerunt. Hinc ipfeM aro eundem, in hoc monte defcrl- bendo, tropum alias etiam freq u en tat/). At vero quam decora & congruenti CjSfßtX# d ix it: Aetnam fidera lambere. Profedlo vacanter & inaniter, u t fuperciliofus Ille cenfor autum at,hoc nequaquam adcumulavit;quin cetera potius,quæ graviter ante enunciaverat, novo velut pondere adauxit, mirumque in fftodum illufiravit. Is enim mos eft poCtarum, ut, fi quid magnum, fi quid excelfum, fi quid praecellens, id non nifi aftrorum al titudine metiantur. Quapropter cum, in veifibus pro xime
xime præcedentibus, immanem maris æftum , præfen* tiflima fibi Puisque difcrimina minitantem , Aeneas Virgilianus defcribit, eodem fchemate utitur ï
ïollimur in coelum curvato gurgite. — rorantia vidimus aftra.
Neq; aliter deinceps ignivomam Æ T N A M tremufo quafi motu mollique attaélu , qualis efie folet exfertæ vi- bratæque linguae , fidera lambere d ix it; quanta vi ac rapiditate, & flamma & fu m u s, ventorum flabris a- gitatus, in (ublime tollat *r , declaraturus. . c jq
a) HO R A I . de A rt. Poet. y, /4,?- b) L. I I TT. C. / . c) A r t. Am, L. I I 440. d) Metam. L. U 119. e) De re ruß. Lib. I. 4. f ) Lib. I. c. 4. g ) Vit, A ttici c. VIII. h) L. II. $8- i) Georg.
L . I 4 7 3 .
$. XL
- n frç a ç
0
>ohi7
<rst mTdvIofJisvcL $Acj; h ßa&eT» cut $>?*& z o n ou 7T >dxot ovv Konäyy.VIRGIL.
Interdum fr opulos avulfoque vifreer a montis 1 Erigit eructans % liqmfäBaque fax a fub camas Cum gemitu glomerat, fundoque ex a ft nat imo. Crederet quis in hisce verfifcus, quibus ad rem ex primendam nih-1 aptius videtur, vix habiturum quem quam, quod reprehendat. Verum tamen, qua fuit ju dicandi promtitudine , carpendi dixiflfem pruritu , in his quoque FAVORINUS fibi inveniffe vifus e ft, ' qu«e carbone notaret. Ita enim ille ; quod faxet
& fcopulos eruit ori t f e r ig i, cosdemque ipfos f t at im liquefieri, gemere, at que glomerari / ub au
ras, d ixit; hoc, in quit, tiec■ a Pindaro fcriptum, nee.
unquam fando auditum, omnium, imnftra d i•
cunt ur, monftrofiffimum eft. A i l , quam in fuperiori- bus promeritus eft, heie quoq; fidem inveniet bonus il le philofophus. Primum id quidem inconcinnum n o n ducimus , quin potius magnopere laudandum , quod, rem verbis «quaturus, in tanti prodigii defcriptio« ne poeta nofter mera monftra loquitur. Nec vero negam ' aliquanto , hic lo c i, Romanum poë-. illius furores expofuiiTe videtur, & ea quidem ratio*
n e , quse nem inem , nifi poétam, facile deceat. T h e banum interim vatem MARO hic quoque nonnihil praeeuntem habet, répugnante licet FA VORINO. Nam cum TtéTçotç nvXivSofxevoc (pXojr èç ßotbsiav tpêçsi itôvTc)V TtXoinet aùv natToLyu, quid aliud in n u itu r, quam fc opulos & fa x a , tanquam . nativa montis vi (ce* ra , avelli y erigi, erutlari, cumque gemitu glomerari, Aetna imo funào tXétfîuante ? Liquefieri autem glo merata faxa, & in arenas , unde pridem generata e- r a n t, refolvi , poüta adjicit , ingentem ignis vim o- ften'urus. T e fta tu rJU S T IN U S , a) ex A etna, ubi a rior per /piramenta cavernarum ventus incubuit, harenarum moles egeftas ejîe. Sic quoque, ut perhibet L U C R ET IU S b ) , A etna
Extrudit que fimul mirando pondere faxa, . & folet
- * extollere flammas,
Saxaque fu b jefta re, arena tollere nimbos E t STRAB
0
) commeminit hujus m ontis, to tè fièvfCa/.aç (XvctTrépTTonoç, Taré Sb QXoyaç not) Xsyvüç,
&XÅQTB Si nul pLÜfyovç cataQvruvroç. PETRUS flEM
•
tam quippe qui gravius fene monftri
: R U S deniqùe, in diffufiori hujus montis defcriptione , * fic loquitur: alibi per fumma ora exundans incendium f (axis fluentibus totas plagas inoccupntif ; alibi are
narum campi magnam in longitudinem Vf latitudinem ' extenduntur. VIRGILIUS ipfe, in Georgicorum opere, denuo de Aetna eadem u titu r ratione loquendi d) : Quoties Cyclopum effervere in agros Vidimus undantem ruptis jornacibus Aetnam, Flammarum que globos liquefaftaque volvere faxa. Itaque, tam et fi M A R O , prcevertente m orte, nonnullis in Æneide fua parum forte elaboratis, ultimam , pro m ore , limam ad Iere nequivit ; abefl tamen p ro c u l, u t , cuin FAVORINO e ), credamus, hunc prae cipue de A etna locum efTe unum ex rudioribus illis, ob quos ipfe m oriturus divinum Aeneidos opus igni abolendum voluerit.
a) Lib. / / / / . c /. b) Lib. V I r) Geograph. L V I d) L. I. v. 4 7 /. e) Ap. GELL. I c.
§. XII.
Coronidis vice adnonimus verficulum, qui efl apud H O M E R U M . Itostl A. v. 727.
T aveov & ' AxQslü , raufov $s Ylojeifctwi.
quem hunc in modum VIRGILIUS imitatus eft, JE- nrid. L. III* v. 119.
Taurum Neptuno, taurum tib i, pulcer Apollo. Ipfo jam G ELLIO arbitrum agente a ', illi Homerico non fane re parem ne que fimilem fecit nofter.effle enim videtur Homeri ßmplicior ç$ fine er i o r , Virgihi autem vsurepi-* w rtjog, quodam quafi f e r rutnine immiffo fucatior.
I
3 0 GRÆC.PO ET.
I M I Qua in re tanto minus album ei calculum addimus, quan to certius nobis videtur,nihil norcaturiens,fuci nihil in iftoj VIRGILII vei fu ineffe, quod quidem deleri abstergiq; o- pus fit. Nam re certe par eft, & ex omni fere parte fi- iniîis, nifi quod A pollo, ob pulcrituäintmy uti fieri a- lias quoque frequenter adfoiet, laudatus , oratione diretta compdletur.Sin autem inGræco illo culpandum quis non duxerit,quod,duobus fpondeis verfum fuum claudens, tar dius eum incedentem effecerit ; cur Romano vati fuc- cenfebimus, qui fuum illum lenius currere fivit, fami liari fibi aliisque poetis adhibita / praecipue
ç u m , citra hujus figurae lubficiitun, non facile is verfum hunc enuntiaturus fuiffet* d) Lib. X I I I. c. X X V I .
j
E M E N D A N D A.
pag. 2. lin. y. lege: & elegantiam arguunt > J>. j \ /. 24. flXTVTTUriV
l. 2f. Im
„ “ V
p. ß. nor, a. Æ LIAN. Hi/I.
p. 12. I. i i paullo intentius, p. /4. /. j . latiusque p. 16. L 2j. hebetiorem. I. J i. adfecftum. p. r$. L fç. noetarum« p. iß. I. 6.
