Lithobolian, cujus in historia sacra novi federis facta est mentio, dissertatione philologica leviter excussam, venia ... Facult. Philos. Upsal. moderatore ... Johanne J. Amnell ... pro gradu philosophico, placidæ disquisitioni offert Johannes Ericus Teli

I / — H : s . a

A I 0 O B O A I A N ,

IN

HISTORIA SACRA

N O V I FEDERIS

FACTA EST MENTIO,

DISSERTATIONE

V E N IA AMPLISS. FACULT. P

_{HILOS. UPSAL.}

MODERATORE

M

ag

.

JOHANNE J.

A M N E L I

9

_PROFESSORE

P R O G R A D U P H I L O S O P

_{H I C O ,}

PLAC1DÆ DISQUISITIONI

JO H A N NES ERICUS T E LIN ,

MIN.

*

_HO

R. r o s r M F R I D .

DIEI XIV. DECEMBR. A. _MDCCLVII.

IN Æ DE G USTAVIANA.

V P S A L 1Æ_{,Excud. L.M. HÔJEH, Reg. Acad. T} yp ogr

S:æ R:æ

M :

SUMMÆ FIDEI V IR

O ,

R E G I S R E G N I

S E N A T O R I ,

-IL L U S T R IS S IM O

EXCE

BARONI

DOMINO,

D» C A R O L O

GUSTAVO

LOWTNHIELM

O O. R R. EQIL ET

C O M M EN D A TO R I

MÆCENATI MAXIMO

.

Q

uemadmodum eo, quo

exfplendefcis, fa fli-

g io , Excellentiïîime

Domine BARO, di-

gnißhnum cenfes, am

are liter a s, barum-

indui-S:æ R:æ

M :

MAXIMÆ FIDEl V 1RO ,

E C C L E S I Æ S V I O G O T H [ C Æ

ARCHIEPISCOPO,

PROC ANCELLARIO

E M IN E N T ISS IM O

_{R E V}

D» HENRICO

BENZELIO,

S S. T H E O L . DOCTORI

MÆCENATI OPTIMO.

çre ne fera s, Reverendifîimc PA­

T E R , exile hoc minus que lucu­

bratum fchediafma Eminentitfïmo

Nomini T U O confidentius a me

indulgentia, ju v a re ac tu e r i; ita nec m irum

v id e ­

b itu r, f i Camenarwn alum ni certatim ad T E

co>-

lendum confluunt, i f v el ex Illuftriffimo N o

m in is

T U I fplendore quantulis cunque lucubrationibu

s f u i s

perennaturum decus conciliare difcupiunt.

Pii v i ­

delicet ac lacti commeminimus omnes, at que

in v i­

cem flos

admonemus m axim a illa

ac creberri­

ma mirae gratiae rar i que favoris pignora, qu

<x in

Heliconis cives exflare voluifli.

Ubi vero levem

opellam Academicam T IB I, BARO Excellenti

ffim e,

fubm ijjd cum animi veneratione in prae fens

confe-

crare ?ion dubito, minime id ago, ut T U Æ

quid­

quam rependatur g r a t i a ,

( hanc enim quo pacto

deiner eri poffim ego imbecillus aut rem u n er

are?)

fe d ut f i t aliquod, tenue quamvis i f e x ile ,

m olli­

m entum devotijfima meec in T E , BARO Illuf

triffi-

me, pietatis ac r ever entice,

Ipfam hanc p ieta tem ,

ad præ luftria T U A me ducentem lim ina, ben

ignis-

fim u s , ex more T U O , SUMME MÆjCENA

S, ac­

cise, i f illam quidem , pro T U O pariter it? T

UÆJ

Gentis Illuftrifîimæ perenni flo re , votis precibu

sque

in dies vacaturam ardentijfimis,

ILLUSTRISSIMÆ EXCELLENTIÆ TUÆ

devoti/Rmat tlitttt,

dicari. . Snnt quidem, fateor, ha paginula TU

IS

7ieutiqua?n fa tis digna oculis, utpote eo prorfus

d e ß itu ta nitore, qui TIBI, Tanto orbis literati

Lu-

7nini, f e probaret.

_{Verum tamen, quum noflra}

hujus differt ationis materies ex eo fit genere, quod

v e l maxime ad T U A S pertinere delicias, non fin e

exoptatißimo literarum facratiorum emolum

ento

prafidioque, voluifti, devota fpei plenus fubblan

dior

m ih i, fo r e , ut non omnino TIBI difpliceat,

pro­

fe r r i a me illud argumenti, cujus quidem

arbi­

triu m ju re omnium maximo TIBI debeatur.

Mi-

tijjim um ig itu r, uti fo le s, obtefior humillim

us,

cenforem agas juvenilium conatmim, quibus,

vel

tent at a re ardua,' favor aliquantulus ejfe poffit.

M ihi vero quotidianis in votis erit: quam vegetis*

finiam p ra flet DEUS T . O. M.feneäutem TÜA

M ,

curis gravijjïm is at que immonalium mole merito­

rum pridem onuftam ; ut diu poft hac itidem

Sa­

cra R eip., ac noflra inprimis Ecclefia Archidioece-

f a n a , qua de propiori cura ac moderamine T

U O

fibi mirifice gratulatur, firmijjimo fis columini

au

que ornamento longe defideratijjimo•

REVERENDISSIMÆ DIGNITATIS TUÆ.

tuitor âevotiffimus,

V I R O

ADM ODUM REVERENDO atq

ue PRÆCLAR1SSIMO,

Domino O L A V O J O If.

T E L

I

N ,

Ecclefiæ in Håfwerö & Singô PA ST O R I Meritiflimo, PA R ENTI IN D U L G E N T

1

H

gratiam , falucis meæ Palladia. N on eo progrediar terne* rltatis, ut tot T U I exuberantis in me amoris pignora ru­ diori adumbrare ftilo coner , quibus ne politlflimus quidem par effet futurus. Ceterum patiare, Paretis D ilecti (pane, ut, ad lares T U O S reli&a propediem Academia rediturus, in perennis obfequii m ei tefferam , levidenfe præmittam munufculum, non dignitate quidem fua, fed adfe&u certe offerentis, luturum, uti fpero, TIBI commendabile. Ita­ que accipe, Parens Carijpime, qua fuevifti, indulgentia te ­ nuem M ufam , gratifiimi peéloris mei interpretem^ accipe, inquam , & Paterno linu fove eam atque ample&ere , quae, Ii quid habet cultus, amori TU O TU Æ que curæ id omne refert acceptum. Quod reliquum e ft, nunquam defiturus fum fupplicibus compellare votis DEUM O. M. fit Ille TIBI pariter & Diletti/limte MAT'RI meæ nullo non tempore propitius, & VESTRAM utriusque le n e å a m , inconcuffo cœleftis gratiæ fuæ fulcro fuftentatam, omnigenis cumu­ let bonis.

D ileftijpm i N om inis P A T E R

N I

cultor odedietitffitHus

A £1, §. I.

uum propter fecuritatem publicam neceffe fuerit imperantibus, per­ ditorum hominum mores coérce* re, graffantique libidini, fupplicia etiam capitalia infligendo, modum facere ; nemo facile mirabitur, pœîias admodum antiquas effe, & primis hominum focietatibus æquæ- v a s, fiquidem mali effe fatis mature didicerunt. _Itaque populi varias excogitarunt pcenas; in quibus \âc_{(èc\lcc f.} lapidatio plurimis gentibus olim ufirata deprehe_nditur* Ex Germanis, in v ita Ludgeri ap. LEIBNIT. R_er.Brunftr. T . I. p.

adducitor quidam, qui, quod caballos Witte* kindi, Ducis Saxonum , furto abftuliffet, huic _{morti ad­} judicatus ftt, ut,

tn

in

_Lycophrona

A

or>gi-*) C fr. CHRIST. BFNEDÏCT. MICHAEII TD i f -

fert, de ¥tid. l’œnisque capital» in S, S» commemoratis s

_{litoreorum inprimis.}

Originem vero & primam ætatem admifFæ XiScßoXlxs- t am­ quam generis fupplicii, q uoin facinorofos fit animadver- fum , noftrum jam non eft inquirere ; utpote qui, lev i hac opella, exempla X^oßoXlccs, in S. codice N . Fe

de- ris obvia, percurrere, & quodammodo illuftrare confti- tuimus, vifuri potifïim um, quo jure Judaei pcsnam h

anc ea tempeftate exercuerint, & quousque ioca illa hiftoriæ facræ N. F . , ubi mentio fit X&oßoXlug, poteftatem in­ fligendi (upplicia capitalia Judaeis, Romanorum jam

do­ minationem reverentibus, adferant. Habebit hic cona­ tu s, fi modo votis refponderit, eum ufum, ut conditio­ nem reip. Judaicas iflorum temporum melius nofcam us, locaque S:æ S:æ non pauca redlius intelligamus; qua

pro­ pter confidimus fo re, ut benigniorL edoris Candidi cen- fura nobis contingat*

§.

rr.

Exflitit X&oßoXiet f. lapidatio muFto vetufliflTmum & maxime proprium fupplicii genus populis orientalibus

, ac præfertim Judæis, utpote a prima generis origine N o ­ madibus, quibus non alienum erat lapidibus obruere, quem morti dandum cenfuerant. Ex legibus D ivinis L ev. X X: 17* XXIV: 14. ExocL X IX : i j . &c., hancce fta- tuentibus pcenam, ejus tum antiquitas,, tum gravitas fa­ tis colligitur. N on qui em excutere vacat in præfens Talmudiftarumfententiam, qua hoc pcenæ genus omnium efle graviflimum perhibetur; verum tamen, quum id

em Illud blafphemiæ aliisque maxime horrendis nefandisque criminibus a D eo ftatutum fit, facile patet, hoc fuppli- clum capitale, ex intentione legiflatoris,. gravioris fuifle momenti* Quando autem quis apud veteres Judaeos ad fubeundam lapidationem damnatus erat, publice lapidibus petebatur, primum a teflibus, dein a co n cion e, usque dum mortuus effet; poll mortem v ero , interdum

cor­ pus crematum obruebatur lapidibus & contumulab

atur, ut fic

ut fie perenne quoddam infami« monumentum exftaret: priorem illam lapidationem, n O 'J l Hebræis didam , ia v iv is habuiffe locum; pofteriorem n ^ p D nominatam, in mortuis demum & horum offibus cineribusque fuperin- jedorum Iapidum ffrue tumulandis fitam fuiffe, colligi­ mus ex JOS. VII: 2 f. ubi utrumque verbum C n & 'T p D occurrit: quæ indifferenter quidem per to lapidare reddi

plerumque folent , fed diverfos ad us lapidationis hic aperte defignant. C.fr. fq. verf« 2(5, ubi mentio erecti Ju- per Acbunem acervi lapidum pofteriorem lapidationis actum amplius illulirat. Geminæ hujus lapidationis cer­ tiora veftigia, quantum nobis quidem conitat, non ad- parent in exemplis hiftorlæ facræ N. Fed.: quæ vero multo minus probant modum lapidationis, quem tradunt, vel potius fingunt reccntiores Judæorum dodores; quo fcilicet lapidandus dicitur ftatui in alto loco ( intelligitur ■Catafta, EJcbajaut, ) atque iliinc ab uno teftiumdetrufus, mox a toto Ifraéle lapidibus cædi S). Quod quidem com­ mentum nititur erionea , quam Talmudiftæ admiferunt, interpretatione veîborum E xod. XIX: 13., edidum lapidationis proxime (equentium : fT V ' HT quæ red­ dere illi adfolent: aut deturbando deturbabitur, quum longe convenientius huic loco fint vertenda : aut telis conficietur e). Id vero ex facra illa hiftoria haurimus, non omnem lapidationem in gente Judæorum fuiffe ca­ pitalem, feu mortem lapidatis intuliffe; uti confiat ex­ emplis CH RISTI Joh. VIII: 59. X : 31. & Pauli II. Cor. X I; 15 {)■

Quam certi autem novim u s, Aßcßctictv Judæis ab

A i ætate

J) C fr . Sanbedr. cnn. VI. § . 4 . Majmonid'• m H iU ebotb Sanhédrin , cap« À' V. § . I. tjfc.

s) Vtd. cit. dfffen, CHR. BENED. M ICHAELIS, p. S >feqq.

ætate remotiflima fuiffe familiarem, tam evidens inflmul e f t , eamdem adhuc fub inltiis epochæ N. F. in Judeea ufurpatam effe. Et quum a patrum inde ævo confvetum iis fuiffet, immo verop er leges reip. fuse injunétum , ut blafphemiam in Deum , perverfaque de rebus divinis dogmata, graviori hac pœna adficerent, n on facile mi­ rum videbitur, crebra fatis ejusce rei exempla occurrere In Hlft. N. F . , ubi præceptorum inftitutorumque Meffiae, quem non agnorant, fellatores, quos nova quadam & fallaci religione in Deum injurios effe, fibi falfiffime per- fuaferunt, reprimere eum in modum ac peffumdare ad- nitebantur. Ceterum geminus circa x&cßoXlccg exerci­ tium error ab iis hoc tempore admiffus nobis videtur: primurn in legis adplicatione peccabant, lapidando e o s , qui nihil tale commeriti fuerant ; tum peccabant, fu. mendæ hujus pœnæ jus fibi arrogando, quod ipfis, ea quidem tem peftate, vix competebat. Alter hic error nobis in prcefens pro virili erit excutiendus.

§. III.

Qui fecum animo volutaverit, Judaeos illo tem pore, quo facri N» F. pandeélæ, in quibus nupera X&cßoXlns occurrunt exempla, confignati funt, Romano imperatori hujusque ablegatis in provinciam præfidibus fuiffe fub» jedlos, facile adducetur, ut eat inficias, tribunalibus & jynedriis Judaicis fuperfuiffe tum jus fupplicia capitalia , atque in his A&cßchlccv^ infligendi. Contra v e r o , ubi exempla ejusmodi poenarum in hiftoria N . F.offendim us, videbuntur primo obtutu Judæi, illo etiamnum tempo­ re , id genus pcenas inconfultis judicibus Romanis ex er ­ cere potuiffej quorfum accedit,ex Talmude aliquot citari lo c a , quæ jus ejusmodi Judæis adferere videntur. U nd e lis haut exigua eruditos inter orta fuit de Juckeorum ju­ r e , feculo nati Chrifti, pcenas capitales flatuendi ; aliis

isdem id tribuentibus > derogantibus aliis, Vindicat iliis Jïoc

h oc jus L lG H T FO O TU S y) una cum aliis bene m ultis, qui videri poliunt apud WOLFIUM in Curis Pbtloi, paflim. HUBERUS vero &) & omnium maxime N A T H AN AEL LaRDNER, /) per fingula eundo exempla in N . F.obvia, profanamque conferendo hifloriam, (atis lu­ culenter ivere demonflratum, jus in capitalibus eo tem­ p o r e , quo geftæ lunt res, in hifloria Evangelica com - m em o rn æ , magiflratibus Judaeorum ademtum fuilTe, & om n ia, quæ fcrupulum cuiqurm injicere poiTint, Tub exam en revocarunt. _{H os audores fequuti, non nili} paucula adferemus, quæ hanc rem conficere nobis vi­ dentur; properaturi inde ad exempla aliquot A/£c/

3

§. IV.

Judæos, temporibus Chrifli & Apoflolorum, paruiflfe imperio Romanorum, qui per præfides fuos & procura­ tores , vel per obnoxios fibi Reges, remp. illam admini- flra rin t, loquitur omnis facra & profana hifloria. N e ­ mini vero etiam non conflare arbitramur, præfides Ro­ manos fummam in provinciis, quibus praeerant, potefla-tem , adeoque vel maxime jus pcenarum capitalium, fe- nuifie. _{N e de re ifta dubitetur, ULPIANUM audia­} mus , initio feculi III ita fcribentem : Congruit bono

A i _{g r a v i}

>?) ln H orts Hebr. & 'lalmudic. ad Mattb. X X V I; 3 , _{Job. X V I I I : 31.}

h )

Vtd, SACH. HUBERI dijjertationum libri tres, Atnfl. 1721. diff. I. qua offenditur, fjfudator, Magi ßr at us, tempore Chrifli % non habmße i us gladii.

t) In tr a d a tu y quem JO. CHRISTOPH. WOLF1US Latine redditum edidit Eremae ij??. /ub bac injcriptione; Fides Hifloriæ Evangelicæ, five fada, quæ ex occafione in N. T efl. commemorantur, veterum fcriptorum, qui

vel

vel illi pro­

xime

_{, teflimoniii confirmata.}

gr ,vi Præ/idi curare , ut pacata at que quiet a provinc ia J i t , quam re g it : - N a m & fa cri legos, latrones, plagia-

n o s , fu r e s conquirere debet i & , prout quisque deliq ue­ r it , in eum anim advertere x). Q u i univerfas provincias regunt > ju s gladii habent, metallum dandi iis pote-fla s per m iff a eß A). Quidnam vero hic auftor per jus

gla­ dii intelligat, alio aperit loco. Im perium , inq uit, merum efl. a u t m ixtu m . M erum efl im p e riu m , habere poteßatem g la d ii ad animadvertendos facinorojos homi

nes, et ja m poteflas appellatur. M ix tu m eß im perium , cv/r et jam ju ris di Hio in eft, quod in danda bonorum poffes- conßttit y.). Sic jus glad i , f. poteftas tacinorofos & delinquentes puniendi, præhdi provinciae, fecundum U L P IA N U M , competebat y ). Non ergo habuerunt Ju* dæorum rragifiratus & fy ned ria , tempore Chrifti & A

po- ftolorum , jus gladii ac fuppiieiorum capitalium: nifi

cre­ dim us, R om anos, præter morem fuurn atque extra

or­ dinem , Judæis privilegii quid hic indulfifie; quod tamen temere creditur, nlfi adftruatur iftud ex hiftoria, quæ

vero peculiarem ejusmodi .Judaeorum praerogativam hac­ tenus ignorat. Quin immo facra hiftoria profanae hic

adprime confona efl j id quod vel necis iplius Chrifti cir- cumftantiæ produnt. Nimirum videre eft, Judaeos, ini­ tio non aperta vi Chriftum adortos, varias circumfpe- xiffe infidlas, & artes excogitafte, quibus ipfum , tam­

quam reum capitis, apud Praefidem Romanum deferrent. Huc pertinent captiofæ quæftiones ac technæ multipli­ ces aliae, queis Servatorem circumvenire conati funt £).

_______________________________________________ Q ui k ) ULP. L /q. pr. J f. de offiç. Prœfid.

A ) L. VI. f . t ,

y ) L . I IL ff- de Ifu risd .

y) C fr. modo land. LARDNER L J . cap. Î f, qui plurim is adlatis jeriptorum locis hanece rem (ludiofe perfequitur.

Qui quidem lirategematum adparatus haut omnis neces- farius exRitifiet, fi jus vitæ necisque pencs ipfos fuiflet. C erte infefti Judæi ifi egerun t, ut ne fpecies fibi deforet gravioris criminis , _{cujus ipfum coram præ-} fide Romano, jultitiæ haut plane negligent^ infimularent. LUCAS fophiftico erotemati Judœorum : E£sstv rjfjuvKui- uaçi (pcçov _{cfèvxi, rj eu; hanc praemittit obfervationem v.}

70_{. U u ^ u T ^ a u v re s ccwfaetXcw éyx u S h u s ,}

vncKÇivofxévüc êa vrà r Sixcctas eku/, wcc iwtKußoovTUt oivrë Àcy&, hc ro ?t u - QDtSisvcct ccvrcv rtj ccç%rj nu} ty\ e^aalu rcv ny&fjtoves 0). U bi neutiquam obfcure ïignificàtur , Judæos anxie cauflam quæfiiiïe, ob quam ChriRum reum peragendum Romano traderent præfidi, penes quem & cognofcendi criminis, &, lata fententia, puniendi potefias erat. Et quum eo denique perventum effet, ut ira præceps odiumque Judæor» extrema fata ChriRo pararer, captum quidem Riterunt eum Calaphæ pontifici Synedrioque, fed non inconfulto, u t v id etu r, Pilato. _{Namque interferunt EvangeliRæ:}

O Icvdus KußcioV Tfjv <T7ïàçu)>, H&j FJC TUV uç^ieçsoOf ngt}

<£>#-çicuiûûv v7TrfçtTuç, X, t. Â. 7t). _{Hæc G7iiiçu quid aliud fuit,} quam e Legione Romana, quæ tunc temporis in Judæa erat, militum eohor.«, Hierofolymis præfidiaria, qua fibi ferente opem Judas ChriRum effet capturus? Nec vero aliter Judæi poRmodum m ilites, futuros fepulcri cuRo- des, petunt a præfide & impetrant ^). _{Videri quidem} poflint Judæi alias etiam poteRatem comprehendendi reos ftabuiffej utcunque vero hæc res erit, liquido patet Vitæ necisque in ChriRum jus non habuiffe Judæos, Quum enim illum exam inaient in concilio, & propter blafphe- miam obnoxium morti pronuntia ffent, Matth. XXVI : 6y. 6 6 . non audebant tamen ipfi tale exfequi fupplicium,

fed e) Luc. X X . 10- 26.

7_{1) Vid. $oh. X V I I I . 3. 12%}

_/

_.

fed dnr\yctyc\> ctvrcv x&f 7ruçliïixxctv TIovtIm ThÅccru t £ r,y fjLcvu c. XXVII. 2. multaque collocata opera id tandein ab ipfo obtinebant, ut de condemnando Chrifto fibi a<f- fentiret. Ex lege fua hi Chriftum morte dignum cen- febant, crt sßhcca(prifxria$. Matth, X XVI: 6 f« 66. In cri­

m ine autem tanto non facile videtur g en s, avitæ pote- ftatis & jurium fuorum, quoid licu it, tenaciftima, co­ gnitionem ultimam caufiæ hujus ad Pilatum delatura, fi fua ipfius au&oritate fupplicium mortis a Servatore ex­ igere potuiftef. Quapropter palam Judaei profitentur, fibi non competere hoc jus, dum Pilato jubenti, ut ipft- met damnarent Chriftum, refpondent : H/u?v t x e£esiv ÙTfoxreivctt èiïévcc. Joh. XVIII. 51. Pilatus contra jus vitae necisque inChriltum , tamquam Judaeum civ em , manife- ftc fibi adtribuit, ubi Chriftum adfatur: Oux etdar, cTt l%« Çccvçaoretl <7?, x&f ijrÿolotv cc7icAvaxl cej Joh. X IX : 10 Pilatus certe fententiam ipfe pronuntiat, Chri- ftumque Judæis tradit; Pilati aufpicio milites eum adfi-

gunt cru ci, & cuftodes fepulcri agunt : ipfe denique ti­ tulum cruci inlcribendum curat, Joh. XIX: 19, feq. ut fatis fuperque adpareat, in toto hoc negotio forenfi pri­ marias fuiffe partes Romani præfidis, cui uni fuprema ab Imperatore, uti fvevcrat in provinciis, delegata erat poteftas ac jurisditftio a). Nempe Pontium illum fwb T iberio C » f ryefxovevaca ry? lcvSuiuc, nos admonet L U * C A S c. III. i.

{. V.

Quamquam autem primores populusque Judæorum non habuerunt tempore Chrifti A p o fto lo r u m q u e pote- ftatem capitalia fumendi fupplicia , m ultis tamen juribus aliis & p o te fta te haut afpernanda eosdem gavifos fuiiTe, fa» era non m inus, quam profana docet hiftoria* Liberum

inprimis a-) Q uit porro dubia circa hxc oriri p o teru n t, egre* gie di (cutit (tepe laudatus w b is LARDNER p. 7 7 , (eqq*

J Ü D Æ O R U M .

9

Inprimis ipfis eonceffum erat (acrorum exercitium 5 atque infuper in cauflGs conjugii, divortii, idque genus aliis, ex fuis legibus & inttltutis agere poterant. Romani quip­ p e , prudentes & æqui, ea moderatione in devi&os ute­ bantur, ut liber iis maneret priftinæ religionis ufus ; cu­ jus r e i, ex innumeris, unum e LIVIO exemplum ad­ ieram , qui teftatur, Anagninis omnia propemodurn ab ira Rom ani vi&oris fuifte ademta, prœter ufum religionis fuæ: _{A n a g n inis, inquit, qnique arma Romanis intule­} r a n t , concilia comiubiaque ademta ; & nwqiflratibus, praeterquam facrorum curatione , interdictum r ). In om ni facra N. F. hiftoria nusquam fere legimus, Judæos In externo Numinis cultu a Romanis fuifle impeditos, quin fynagogas haberent , f. publicorum conventuum lo ca , praelegendis prophetarum libris precibusque pera­ gendis inlervientia, itemque facra facerent, fynedria co* g ere n t, ubi vellent, quseque funt id genus alia. Cum hac religionis fuæ cura & cuftodia, permilTa quoque vi­ dentur iis minora quædam fupplicia, flagellatio videlicet 3P i&ibus peragi folita v ) , & ejeétio ex fynagogis, cum reliquis, quae huc referri folent, uti funt exfllium talio, career

(p).

B

au&o-r ) Lib, IX . c• 43*

») V id .IL C or X I : 24. J O S E P H I ^ . frtd. IV. S* Qudi)io,s lata lex Deut. X X V . 3 . 40 plagas imperet, Judœ i tamen una minuendum cenjuerunt numerum, ne qua per errorem ultra% quam praeceptum erat, infligeretur

reo

_<pi

Vid. ADR. RELANDl anttq.

S

IL

-auéforitatem reddunt magno eorum Synedrlo, quippe quod oiim de rebus maioris m om enti, tam politicis, quam (acris, p r iv a t is , quam publicis, u ti de integra tr ib u , qerendê bello, j ac er dotibus, decernebat. E t Jaccrdotes non ta n tu m cc pfeudopropbetas, fed ipfos Reges in eo judicatos juis<* J e , Hebræi tradunt j & ex ejus arbitrio ordinata f u i (Je Synedri a m inora, poenas capitales reis in ß itfa s %)• N ec vero inde quis tuto c o lleg er it, vitæ ac necis jure gavifos efTe fequioris ævi Judæos, quod in facra h ifto ria le g a tu r, reapfe illos fupplicia mortis de n on ­ nullis funi fi 1Te. Multa ejiim feditiofa plebs, perque eam cal­ lidum pariter & arrogans fynedrium fufcipere potuit, quæ Romani prsefides, auram popularem venati, aut tumultum veriti, vel noluerant coèrcere, vel forte non potuerant.

j. VI.

'AI

0

2

5

M A T T H . X X I: 35. & M ARC. XII: 4. in parabo­ la de domino vineæ dicit C H R IS T US : Aecßovres ot yeuq-v v R/- » ~ tV v »/t\ J ) i !^\

7C1 da A a s o tv ra , cy fx e v eànçccv , cv de u7rtKTenocv, ov de

ih&oßcMaccv: Hi fee verbis furorem adumbrat & v efa-niam Judarorum, eo progreffam, ut miffos ad gentem fuam legatos fummi Numinis quovis fupplicii mortisque genere, in ceteris etiam rî?K&oßoKlu, adfecerint. An igi­ tur Chriftus lapidationem1 & fupplicia capitalia ad Judæos Iui temporis refert? Sane melius n emo , quam Servator, popularium Judæorum præfentem norat conditionem,, quos Ifba poteftate tum caruifTe novimus. Prætetquaira_autem

-autem, quod haec 7rocçoc@oAr; non tangat Judæos horumque fa d a eo folum tempore , quo Chriltus apud eos d_egebat, verum antegreflis etiam temporibus» quibus fummainforo poteflateufi erant; (quomodo jam olim , fub V. T _{. , rovs} 7Tço(pYtTocs AtSctv&tjvcet, audor efl Epiflolographus ad Hebr. c . XI: 3 2 ,3 7 .) notiflimum eft, adfcribi hominibus fole- r e , non tantum quæ faciunt ipfi, fed & quae heri cu ­ rant,ad committendum quidquam impullis iis,quorum inter- eft. Ira dicuntur Judaei LUC. XXIV: 20. çocvçacrcciIifo-Sv. Et PETRUS A d . II: 12, 13. AvJ^es-, inquit, Jo^co/ATrac/, r&Tov (lri<Tovv tov Ncc&eciïw,) rrj wçKr/xévY} ßahn y&j _{<ret rS ©eS «ciïorov, XccfàovTts Sicc} 7rfoyv»- ocvcf*av9 7i^oç7tŸi^xv-reç clvelhere. Adfcribitur hifce locisaliisque pluribus _=rav- faxnc & cædes Chrifli Judæis atque horum fummis facer- d otibus, quum tamen ii non nifi per flagitation_{es fuas} Pilatum eo adduxerint, ut ipfe, cui ea fuit poceftas, Chriflum cruci adfigendum traderet, cfr. § III. Eumdem In modum JOSEPHUS Icribit , Heroden imp_eritafle XXXIVr annos, ex quo interjeciflet Antigonum: T_eAfur«, Inquit, ßccatAevJX?, cc(p é fxw ot7TOKTeivccçAvrlyovov tv.çxTY]-CTF TfUV 7_{TÇXyfXXTaiV, FTY] Tt<T<TX(>}

9_{C H&j TÇIcIkOVTCC. Interim}

norunt omnes occifum efle Antigonum a M. Antonio, Herodis perfvafione& precibus ad id addudo %%). Hæc ergo & alia loca bene multa S:æ S:æ N. F., quæ de difci- pulorum Chrifti perfequutionea Judæis, immo occidione, agunt, (cfr. Luc. XI: 49. Matth. XII: 14. Marc_{. XIII:} 9. &c. ) non fummain Judæis poteftatem eo feculo de- terre cenfenda lunt, fed intelligenda omnino convenien­ ter illi reip, flatui, qui tunc erat: ita quidem, ut _fenfus fit, Judæos, & quæ in fuaipforum adhuc erant poteflate, & quæ per Romanos Præfldes obtinere poterant, fubfidia in difcipulos Chrifli durifljme tradandos convertere,

B 2 _Eadem

X X ) Ç fr. N A 1 H. L A R D N E R 1 Ftd.H tfl. Evangel. p. 60.

Eadem eft ratio exprobrationis CH R IS T I ad Judæos dlreélœ, M atth. XXIII : j 7- 'l e ç a v c t X r j f x , ‘U ç a c c t A j f x, r d v t o

-y.rsl\ü(jCC r è s 7 rç c (p y T o c s , x & f Ä i S c ß o X a a u r è s cc7i8

5 ctX fjL £ \a s 7ïç c£ à v r r j v , 77caocy,is y\§ .I Xy)<t m £71 t a v v c t y o c y iï v ro c tskvoc a a y k . t . A. cfr. L U C . X III: $4 . H ierofolym a dicitur «V o- K T e lv a c c c T b s 7T^c(prtr o c s y $ a X & c ß c X a a u v a s c c 7 r e ^ u X /xé v a s t i q c s

«Vnjv, videl. & fuperiori æ ta te , quando civibus erat p o - teftas ifthæc admittendi fupplicia, & præfenti tem pore fub Rom anis, quando per fol'icitatos præfides id agere poterant. Quamquam n ec inficrandum , illos» inconfulta fæpe fuprema p o te fta te , in Chrifti feélatores acerba v l graflatos fu ifle, per tumultum puta & fed ition em ; ut fie proprie nonnunquam de ipfis dici p offit, lapidationem & alia fupplicia graviflima nefario aufueos adhibuifle. G en s enim hæ c, dom inationis & novandarum rerum cupidis* fim a , facile turbas ciebat & m otu s, in cauflis præfertim r e lig io fis, a facrorum fuorum antiftitibus inflam m ata: inter hæc autem quæ gerebantur, non ex lege & jure fa&a cenfeantur, oportet. Harum rerum exem pla fat frequentia ar>ud JO SE P H U M occurrunt. Inter alia re­ fert Ule de A nano p o n tific e, quod is , quum Feftus e x - ceß iflet v it a , eique fucceflurus Procurator Albinus R o ­ ma nondum adventaftet, occafione tam opportuna uten­ dum ratus, pro in gen io , quo e r a t, audaci & fer o c i, damnatos in fynedrio Jacobum aliosque lapidandos fe ­ cerit. O iïe v eo o re ç o s, in()uit, A v c c v o s , cV ty \v d q y je ^o » c sv v/]v ïfàcCUSV 7ÏSt(?FlÀ?l(pWCil, &PCCVVS tJV TOV TPC7ÏCV H M T cX u Y ]T

V S

\\ ' f V N / * cf i i t cicctyeçcvTMS' oci^eaiv de ^xerrjei tcpv Xccoo&y.cciöov» c i7i e ^ e i a i

tocs y ^ la e is d/xo) 1rocçoc rtocvrocs r è s laiïorias, - - octb iïrj av

t cta r e s oov 0 A vo cvo s, vo/xItccs t% ziv xoctfov l7tiTY \^etov, <W r o

reSvocvoci /xev (pîfccv, AAß7vov e t t koctcc ty[v o$ov

a v v Û ç tc v KçtTûov, k . t , A. Q uod absque e o n -

fenfu & au&oritate Propraetoris factum ægre adeo fere­_bant

bant Rprnani» ut audaciam & faftum A nani, ademto fa- cerd otio, punirent w). Unde EUSEBIUS, idem hoc commemorans, diferte notat, Bitdaas ryv dv&fvletv captajfe

uti

quam

_habebant»).

juevov rcv <£>«Jcv _{rtUfidoPvvev, c n urj rrjv kpItiv ccvtm}

TSotçuXel'noisv, enreç v7io tu v (piAccdeA(pr}Vooy evofxigw ocomtém

c S c c t, ajàà’ cc^eoos _{o7iAm %oo^rt(Tsiuy. Sed & in facris}

pafTim hiftoriis fatta occurrunt, eumdem Judæorum fpi- ritum redolentia. Ita Luc. IV : 2 8, 1 9. hr X iir S tp u v n x v * Tes Svfxx iv rr\ avvccycoyv » ctKücvres r a u r a . v&j ctvctsccvres e£eßoc\ov ocvrcv ( r c v Irçcreüv ) t£co rrjs 7rcAe<vs ( N a C a^ er,)

UCAf y y u y o v ocvtovsm ï r tjs cCpçvM t 8 eçssJÇ ) 81] 7_{toK is ccvta v <*>v.o»}

SofitfVOf eis r o KocrtCKÇijfAvlo'cct C6VT0V & Adi. XX.* 3. Fevo/xhrjs TÔü YlocvAto £7n@8Årjs v7lc toùv 1_{8doilcov, /ueAAovn xvxy&r&cct}

h s Ttfv 'Z'uçlccv, èyévero yvoof/.y t 8 v7ro<?çéÇ)etv J/a MajceJor/as.

N em o facile fibi perfvadebit, velHeroden Tetrarcham , cujus in ditione erat Nazareta, vel Romanos præfe&os» quibus Graecia tum parebat, in id confenfifie, ut vulgus Judaeorum eos , quorum oderat religionem ac præcepta, ■jure quodam fuo dare praecipites, aut infidiis petere pro lubitu pofiet. _{L U C . XX: 6, ipfi Judæorum primores}

( nimirum _{ct c i ^ ie p e ïs x&f ot y ç x ju petrels cur tc 7 s 7T g e s ß v rs-}

f o u , v. I. _{) fibi tim en t, ne populus omnis, impetu fado,}

ipfos y.xTctXtScc<?v. _{N em o dixerit, plebem h o c, nifi per}

fa&iofas turbas, ‘fufeipere potuifife.

Quas diéta funt haélenus, æque opportune referri

B 3 _etiar»

éo) Vid. J O S E P H i c. u) Hifl. Ecclef. lib. If. c. 23.

etiam poterunt ad reliqua lapidationis exempla» Joh. VIII: fp . X : j i , *2, 3J. X I: g. A d . V : 26, X IV ; j , ip . II Cor. XI: 25. Adparet quidem ex hlfce locis, tum cauflam K&cßoKlois Invenifie fibi vlfos fuifle Ju- dæ os» ßÄcKrcptifxlotv puta & , quem cenfebant illi, per- verfum de D eo rebusque D iv. fenfum ; tum pcenæ genus,Iegl conlentaneum M ofaicæ, eosdem delegiffe : fed jure tamen & poteftate haec talia agendi hoc ævoipfos polluifle, non illinc magis confequitur, quam quidem ex rebellione de. inceps adverfum Romanos fufcepta, etiam id rei jure ab ifta gente adum colligeretur.

§. VII.

Præ ceteris autem memorabile efl exemplum A<

3

or-dinaril

dinarii rerum a<ffus in foro, ubi leges valent & jura, fed confufionis rerum ac motus popularis fpeciem prae- ferre videbuntur. Nulla heic a Pontifice fuffragia colli­ guntur ; quale tamen aliquid videre eft in cauffa Chrifti, ubi rogat fummus facerdos : r/ vp7v $oks7 ; & fert refpon- fum : _{Savarö h i cfr. Matth. XXVI : 66* Nulla in} co n cilio pronuntiatur fententia, nec de ferenda quidem illa deliberatio inftituitur, uti Atff. IV : 15 - 18. V : 54 - 40 ; fed vero populus, blalphemo, ut fibl videbatur, Ste­ phani fermone auribus accepto, frendens dentibus, & ma­ gna voce clamans, in eum facit impetum, & ex urbe ejeélum lapidibus obruit ; quem quidem tumultuantis po­ puli furorem concilium vel non poterat inhibere, vel nolebat : ut non fit mirum, fi quid heic praeter jus & fas fa&um fuit. _{N ec denique id praetermittendum , Judææ} Præfides, haut raro abfentes, fubitas turbas reprimere non potulfTe ; horum vero etiam nonnullos, qui aderant, fui négligentes muneris > aut certe meticulofos , aliove animi vitio languentes, auram populi Judaici hujusque procerum ftudiofius aliquando captafife : quo quidem pa- iffo Judaeorum fynedrio fatis proclive fuit, vel plus fibi adrogare juris, quam quod revera fej penes erat, vel faltim , quae per turbas peffime quidem, fed ex voto fuo, fuoque plerumque impulfu, admiffa fuerant, excufare apud Romanum procuratorem , inque populum , codirce- ri n efcium , omnem culpam conferre. Exemplo fit ipfe Filatus, qui, cum initio crudelitate fua Judaeorum ani­ mos a fefe alienafiTet, fibi metuens deinde, ne Judaei querelas deferrent ad Cæfarem, hujusque iram fufcita- rent* connivendo multa videtur iis indulfilTe, quae ju­ re neutiquam ipfis debebantur : etiamfi ne fic quidem fatis gratificari potuit Judaeis, quo minus efficerent demumy u t , remotus a munere, e provincia Romam wcefleretur» cauflam fuam difturuf, Poft haec Vitel­

A I

0

liu s, Syriæ Prades, Judæam timul admioiitrandàm fu- fcepit. Is au tem , quum procul H ierofolym is A ntio­ chiae com m oraretur, negotiis Parthorum aliarumque remotarum gentium im plicitus» Judaeorum res non nili e longinquo fpedlare potuit. Erat hic Vitellius ingenio admodum obfequiofo & ad adulationem compofito £ ) ; Judæisque præfertiin adeo favebat, ut eorum in gra­ tiam nihil non faceret, ficuri ex JOSEPHO abunde con­ flat. Sub iplo hoc Vitellio & hiScßoÄicc Stephani, & plures aliæ primorum Chrilfianorum vexation es, quas memorant Â<

5

Verum hæc, uti primum conliitueram , adcuratiusper- fequi meæ res jam non permittunt. Verbo tantum monebo, fruftra in hac cauffa ab eruditis quibusdam telles pro­ vocari Taimudilfas : quorum fides , uti fere ali­ as fublefta , nec facile fine prævio diligentiori exa­ mine admittenda, ita heic minimum valebit ; quoniam mirum non e l f , fi dignitati gentis fuæ ac potelfati ve­ lificentur iffi doéfores. Judæa jam in provinciæ for­ mam a Romanis fuerat redaéta e)$ hinc pendebat tri­ buta , folique Cæfari fe fubjeétam agnofcebat. ( Joh. XIX: f f . ) Hæc momenta & , quæ fupra adtigimus , horum fim ilia, pluris omnino faciunda, quam quæ ex Talmude adleganturj nec dubitare nos fin u n t, quin

ii £7l)

$) C fr. S V E T o N . A . Vite II c. 11. L A C I I . A w a h liby v V c : j2 , & e.

y t??} 7Taio-iv è%ov<rîcc_{, uti loquitur JO SEPH U S , £ ) fuerit pe­}

nes Procuratorem ; a quo fupplicii exfequutionem im ­ petrare Judaeos oportuit, etiam tu n c, cum cognitio alicujus cauffæ, ad religionem eorum & facra perti­ n en tis, eonceffa iplis effet: quod & egregie monen­ tem vide HENRICUM KIPPINGUM, >7) quo judice,

toepta lapidatio adverfus Cbrißum ffoh. V III. t f perfe­ ct a adverfus Stephanum ASl. VJI. & c. furoris pri­

v a ti e r a n t, non publica poteftatis ; fiquidem gladii ju s non erat amplius in manu

Juditorum .

0

£ ) A n tiq u . Libr. X V I I I. r. /y.

r) In A u ffa riis, f. teßt mentis notis que, ad H ift. 2sV- eleßaJL f O H . P A P P I j J e n œ , /^ 2 . pag. 7 , Jeqq. ubi & exemplis rem illu flra t, cw/tf _{bifloria Qsotmvçu , f »/»} f * jfojepbo depromtis.

CLARISSIM O

Dn.

A U C T O R I .

C r ran di a dum repetis dile&a templa M in e r v a ,

Promis Ü1 ingenii pignera pulcra T U I :

Pectus u t exfu ltat! q u a gaudia mente revolvo!

-Ouam voveo y m ejjis la ta fequ atur opus!

Florida confurgat laudis TIB I palm a recentis,

Vertice in Aonio larga que dona fe r a s !

Quid ? Jim ul ac Salicis redeunt follemnia M u ß s

,

Tempora Phcebea fronde revinctus eris.

N ec mea, que is moveor, pro TE pia vota rem ittent

>

D um fragiles artus fpiritus hic ce reget.