1) E0
?/ i
m
""i
<juo Vi¬
lm' im
\iam
'ihr,
■jtini
\tiu, )uoi v
! w
>tuf>;
ECLIPSIBUS
T. I KU I SSU
VEN EJ^. FA C. PH IL
PRiE SI DE
MAGNO CELSIO
Mathef.Prof. Ord.
Difputabit
HENRICUS SCHYTZ
t»
mm®
orati
lUi
Audit. Guß. Maj. ad d.6. Maji
JXM 1 ^71.
»PSAII«
Jfflprhistbat HENRICUS CURIO S
* Acadcmix Up fal, Bibliopola,
ft.M,
E C tlPSIGRÅPHIf
PARTIS PRIM4
C Ar. PR.IMÜM
De
Eclipfio^raphiae conftitutione, & veterum de hoc argumento opiniombus
Zdipftgraphia definitio & partes. Edipjis quid.
Cauß apud veteres fulja: Lxtingvt fdera. I ra Deorum. Athenienfes. Syracufant. Nivås. Ar*
(helans. Incantationes: adhibita olim remedia.
TheJfaU venr-fica. Aglaontce. Luna epota ab aftno. Spuma Luna. Septentrionales de Ecltpfi*
bus. Mannagarmus. Cerberus„ Ixpofit o Fby*
fica. Sinen(is cftrito v et er t Sveogothica par al*
lela. Ignoratio Gracorum. Scientta wtra pati*
cos. Auäores primi, Dattr ina nondum} & fot*
fan nun quam fat is exculta.
Vid fit Edipfgraphia, 8c
quid fibi velit,ex ipfo no¬
mine prima fronte per-
ipicimus, nempe, doElri*
^ Edipßurn contemplatrix ; & quct eas ad knpora pr Merit a ac futura Jupputare atque
fwdicere docet.
Partes ejm du*e funt i Theorematica fets kwentarif a; ter a > altera Problematik
A In
%
In priöre caufas få affeBiotos Eclipfm fpeculabtmur: m poßeriore fiupputandi ratio•
nern, partim numeris 7 partim "via Meck'
med per/equemur.
Ectipfis a, cß radiorum folariumin Tekri
yel Lima 5 ex alter'm interpofitu defeBw.
Vocabülum Eclipßs Latiné defeåum,
deminutionem atque deliquium fonat,
cnAeitretv enim hoc loco eft dcßcere,
mmui, hebetari, langvere & quafi ex ilingvi. Nam prifd xvi hosuines, quos
inter Mimnermus, Cydias, Årchilochus,
& prxeer hos Stdkhorus s Pindarus, ac Homerus, referente Lucio apud Plutar-
chum, in de facie in orbe Lunse, rebus ca- leftibus non ufquequaque perfpeåiSi
Solem & Lunam revera vel morbo aliquo affit&ari, vel difToIvi, ac penicus de coc-
lo evanefccre putabant, & ut Plinius lib.
2. c. 12. ait, mortem aliquam ßder um pavt-
baut, quoties ea nitorem folicum anutfe-
re, Sc ex hominum afpedu fubduci cet'
nebantrur. Unde fadum eft,ut fpeåacu-
la illa veteribus fenptoribus, Solis Lun*'
que defeéhis, defe^iones > deliquia»b'
bores» lu&us* fqualores, teoebrae, um-
br*i
t. ? brat, obfcuratfönes, hebetationes, cåligi-
nes, Iivorss* & hujulmodi nomiaibus
»Iiis appellen tur.
Varias enim veteres ifti poitentofafqu©
foverunt de Bclipßbas opinianes> quo*
ram alii caulam iubeilc intcrpretatiiunt*
iram Deorum, trifliaqusq; delinquentibus homimbus lioc oilenri geners ccclitus dc-
nunciantium. Quo meta Åthenienfes quondam & Syracufanos incerceptG Sole, cxortifque tenebris,ira perculios fuiilc prodit Valerius Maximus lib; 3. c. il. ut certum imminere exicium planiilime fibi perfuaferint. Vide & Juftiuum lib. 22.
Nee alitcr au&ores funt QwCurtius lib.
4-c.io. & Ioco ailegato Valerius Maxi¬
mus de Aftrologia Sulpitii Galit, defe-
Öum Lunx Macedonibus ad Arbcla, &
Romanis ad Pydnam, alterum vicum Darii, alterum Perfetclade, fugaque no¬
blem, ingentem adco incuffille formi- dincm ut manus conferendi cum hoftc
fidaciam props amiferint. Sed maxim©
ornnium memorabile eft exemplum Ni- Cl*Athenienfium Ducis ,quem -dcficienté
*>åuLuna, utidein Plutarchus refert»
tanta formido inceHit, ut omnibus rebus
iatermifiiSj eo uftgue defederic, quoad
A 2 cif*
4
cifcumventu« abhoftibus, miferändis ca-
lämicatibusjinternecioneqoc totius exer- CJtus ! graviffimas ignoranti* corli ac lidc-
rum poenas dederit. Nec prxtereuRdus
Archeiaus Macedoniae Rex, eo ufquett•
rum natur# ignarus, ut qm cht Solis defedit fult, regiam clauderet, & filtum ( quoåin luftu
& rebus adverfis moris eß ) t onde ret, Sencc.
de benef. üb* 5. c. 6*
Abi portentorum cjufmodi originem rnagicis Lamiarum incantamentis deberi
credebant, antiqua fuperftitione perfuafi,
infolica omnta quotum ratio reddi ab iüis
explicarique nequibat, carminum vi ac
veneficiorum eificacia produci. Quo in
errare non rüdem folum plcbem , led e«
ruditos quoque, & in his illos.quospau-
lo ante nominavi, verlatos fuiffe con- ftat. Nec Apollonii interpres ad Üb, 4,
cicante Radero, claris verbis id aflerere dubitavit.-oj (pet^etxtdg? inquiens, Kanty*'
a Tijv (rs?\Yjnviv Sag# äedueunt L,unam. Quo mi'
nüs mirer Poecas, quibus familiäre eft
fnbulas deleåandi caula admi(cere,id in feriptis fuis fubinde ineulcafle,- quäle eft
iilud Virgilii in Pharmareutria: ,
Carmina vel ccelo pojjant deäucere l unam»
EtOvidiiin Epift. Heroidamde tAcd&j '
Ha
Illa reluBantem turru deducere Lunam s
Nttitur, & tenebrü abdere Solis equos.
Item Tibulli lib. i. Eleg, 9.
Cantns &, e curru Lunam deducere tentat,
Etfaceretyjinoncera repulfa fonent,
faceret inquit, hoc eft rcapic deducerct,
niiifideri é vcneficiis laborann pelvium, cymbalorum, ac limilium lnftrumcnco-
rum ftrepitu atque tinnita diifono fubve- niretar. Nam quoties Solem aut Lunam folitum fordare nitorem cernebant, in-
ftrumentis iftis pulfatis fublatoque cla-
niore, incondituro excitabant lonum, quo carminum vim obtunderent, impedi-
) rentque quo minus maleficx incantantium vocesad Lunam pertingerent. Ignes quo- quc & multas faces praelongis perticis impofitas, in altum tollebant, ut fiammis auxiliaribus exftin&um fidcris lumen, denuo inccnderent. De quo videatur fi placet Plut. in vita jEmulii. cap. 28. Se-
necain Hipol. v. 7 85. Liv. lib 16, c. 5.
Ende facete dc muliebri loquacitate Tu-
Ven. fat. 6.
I ■■ lam nemo tub tu atque ar a fatioet ]
I U«<i laboranti poterit Juccurrere Lunte.
I Famofiffima quondam Magicis artibut Theflalia fuit j utpote cujus nativa eanitt-
A 5 tomt-
mina tothis erhis confono ors, utApulejusm Metamorph. 1. 2. loquitur, celebrantur- Ulis
tantam vira Theifali atque cöicaciam tri-
buebant, ut Magico (ufurramine adhibi-
to, ämnes agiles rever ti y mare pippnn eollfgi'
tiy ventos inanimes exjftirare, Solem inkbeii,
Lunam cfejfiumari, fiellas av ellt, dietn tolli,
noll em ten er i pejje credcrent.
Huic fuperUitioni Åglaoniccn Hege-
toris Theffalia: Regis fiHam, occalianem prxbuiHe Plutarch.in deOrac.def: memo*
rat. Qux quum Aftrologiae perica cflct,
quoties Solem vel Lunam obicuratumifi
aniirudverreret, fuis feartlhus id eiTedu-
ram prolitcbatar, ut £dus é ccelo dece-
deret. Quodimperita? öc creduhv multitu-
dini facile quidem, fednon impune pet-
fuafic, Deo quitam atrocem atque nefa-
riarnfraudem toierare non poteft,itafe'
vere in eam animadvertente, ut in prover»
bium ^alamitates ejus abierint.
Quin ÖL morem illum revocandi qw
que fafcinatum fidus, ab indem Thd':
falls indudum, Afcenfius ad allegatunj
virgv locom tradit. Unde quis ab
alios populos derivatimi exiftimaret > d1^
remotiflmiat in orbe terrarumgentes,ineal
confuetudine convenientes, tantatn ePs'
effcantiquitatem arguant, otante difper-
lionem gentium viguiiie videatur. Pslamqi
non Europeis folum fupeftitiofos iftos
ritus ufu receptos fuilTe, verum $C apud
ulrimos Orientis populos antiquitus vi- guiflejcriptorum monumenta docent.
Adanius Olearius in Itin. joh. Åiberti de 9KonDclf!o> refert Molucenfibus eam confvetudinem fuiiTe, ut ingenti ftrepitu vaftifque clamoribus, ddinquentibus coeli
luainibus opem latuni eant, Nec diffi-
triile eft, quod de polirilhma 5inarum gen¬
te prodit Martinus Martinius Tridenti-
nus Sinica: hiftorias fcriptor diligentiili-
tous Decad, i. lib. 2. c. 4. hoc modo:
¥ oft quam Imperator de immmente Ecltpfi fuit
*[iderum perltis commonefaBus, tnox Per cur"
fores cunftee imperii civitates de die & horte
tdocentur. Quo tempore prafeBi ac cives ubi<*
w locorum, tam hor am fotttcite cxptÜant a
tympanü ac pelvibus aren tnßruBi, ut immi<*
tens alterutri ( fideri) peruulum avertant*
Lepidum fane oft , quod commentario
«1 üb. 10 • cap, if. Auguflini de civitatc Dei, Ludovicus Vives rtfert: fuifTe fua Memoria populum, qui Lunam ab ?üno
epotam crediderit, joculari cafu ftolidita-
*lhuic matcriam lubminiftrante.
A 4
$
aimo de fluvio bibente, Lunae fpecicsex aquis,ut fit, reiplendeba': qua: cum im- provifo nubis inter'je&u conderetur, all-
nus in carcerem conjcdus, & poil legi-
timam qujeitionem feéfcus eft, ut Lunam
mundo redderet. ideoquc non mirumeft,
creditum olim (implicioribus, Lunamcoe-
lo incantacionibus deducq praefercimcum perfuaium eilet luperftmons dediris, il*
lam deiceufu fuo,fpumam quandan» Sa- gis fuppeditare, prarcipuum iliis in ve- nefidis inftrumentum* Qua de reitaLu-
can: iib.
Et patttur tantos cantu deprejpilaborts>
Dtmecjupüoßttu proüior dejpumet in herbas.
Hanc vero ipumam Luoovicus alt Cer-
beri efle cxiftimari, qui juxta Mytholo-
gos quofdanijeft Hecatesfeu frolerpina?,
hoceftLunx canis.
Noftri Sveogotbi antiquis temporibus, fabulisquibus deledati func,ipfamrei ve-
ritatem non minus quam Grseci & Latini
involvcrunt. Tradiderunt quippe lupum
quendam quemMäamagmvtum appellarunf»
Lunam fugientem perfequi, tandemq; de*
prefrenfkm deglutire 5 Sc fparfo per cselum
setberemque omnem cruore, Solis clari-
tudinem obfufcarc. Hujus uaeininit Ed¬
da
da in ©iff^itttlfllg/his verbis:@i)gt ti ti fcpt ftrfauftan COfafcgart i fFogi Kim er ^arn*
äntrat :og fwatytia >ar (roüfotir er tat
tygfifo: 0amia troüforta er mo>r margra
3otna; 03 alitr f n?arg$ Itfi&m. *a*an fom
ffiatinagarrrmr/fyjH fyttw mefc por^a fetgra
mauna/ocfc glejptr ^«nglu / en (loftnr frlofcf fujmtm.ßma troner 0oi fpmt finn, h. c.Non jrocul å 03nfr$art)h orientern ver/m fy Iva efl 3<MWlI>r appell ata, in qua Labitat Gyge qua' dam lita enim gigantens muheres ibi dementes
vocant. Antiquijßma earum multos gigant es
pogenuit y forma luforumemnes. Hute Man- togarnitis natales debet, qui bominum fatt funciorum cadavertbus faturatur, Lunamqut dtvorat, & ccelum fangvine afpergit, unde Sol ja- fturam facit luminis fui. Per annofamiftam toulierem fatis apparet Tellurem intelligi,
°fnnis generis tnonftrorum foecundiffi- toamgenitricem; 8t perlupum IVtannagar-
®um ( quod nomen Latine redditum, he-
^onem hominum lonat) carnivorum
Ccrberum indicari, quem apud inferos tri- cipitem& cauda draconis formidabilem 5nxit antiquitas. Cujus fabulam, qoidam»
juiad naturx leges exigunt, adfepulcra-
I jes terrae tenebras * teftibus Natale Com,
1 adm, Revercn. Dn. Brun-
A $ ncro
xo
ncro Collegafautoreqj noftro plurimuho-
norando, notis erudiciiiimis ad Paisphati
cap. 40. pag. 175. tranftulerunt. Quorum
fententiarconfentanea efte.quarde Éclipfi-
bus Majores noftri prodiderunt, nondif-
fitebitur is, qui mentem eorum paulo at-
tentius confideravcrit. Nam Mannagar»
mus feu Cerbcrus ifte, nihil aliud effe vi¬
detur , quam umbra telluris, cujus trina:
fauces in tribus orbis partibus dchifcunt;
ventrcm interiora terrae conftituunt:cauda
vero pyramidis inftar, eo ufque in aethe-
rem protenditur,utLunae regioneni per*
tranfeat. Hac non aliud magis, cadave-
ribus humanis, quxtenebrofis terrae vif«*
ribus iine intermiOione ingeruntur, fagi'
natur. Hzec,luna: ut notum eft, infidias
parat, eamquc nunc ex parte, nunc to-
tam involvit. Lunse vero hunc in modum
male habitae difruftis per aerem cruof»
hoc eft, umbra lunaris per interjeåuni
coeli tra&um ad terras vibrata, rad»islb-
iaribus, quo minus in terram deflnefe
queant, obftaculo eft- Atque hare quidem
a prifcis in Septentrione Philofophis, noß
infeite ferebantur: unde cos Eclipßu®
rationemperfpe£hm habuifte conftat, b
cet certis de caufis, fabularuminvolu^5
perfonatam.
Si
rc
fn
cn
li<
118 te
Pc de ci tal
k
nu rf. n<
pii
ne
fa
ge
V£ ej
fi<
fl;
XI
Etprofcåo mimra ed antiquißimam
Sinarum gentem, A fix ex t remara at-
que a nobis remoriilimam, in hoc my-
pfi* i, tholigia cum Majoribus noftris conveni*
rc. Quippe rudionbus in ter Sinas porlua*
fum eft, Solara ac Lunara deliquium pati-
cntes a cane aut dracone quodam devorari»
licet philofophi ejusgentis,caufarum ifti-
us rei antiquitus fuerint peritiilimi, utpo-
te qui, fi non antca, certe teraporibus Peleg Patriarcha:, futuras Eciipfes fuis
dentmciaverint. De fabula vero iliorum circa Eciipfes inter alia hxc refert,loco ci-
tato Martinius Tridentinus: Eß enim vel
bodie illic in more pofitum, ut Fjgius Mathe-
ffiaticm, fi forte in munerc fuo ejufmodi erro-
res aåmittat ( nempe Eciipfes prxdicere negligat) capite hat. Quippe Sina gr ande
paculum creduuty laboranti tum Soli aut Luna,
neve c anis aut draco fefe devoret metuenti, jolennibus (acrificiis, ritibus, & imprimis in- genti ßrepitu, c långöre & clamore, non in tem¬
pore fuccurriffe, Hos a. ftrepitus a Sinis vaftofqae clamares palara efi propterea excifatoSjUt monftra illa a perfequendo
friere deterreantur, Et cum vulgus no- ftriim eandem ut diåura cfl, foverit quondam de Eclipfibus opinionem $ fimi-
lia
11
lia quoqtie ab illo adhibita fuiflc remedia
verißmik cft.
In Grzcvd diutiffimé rationes Eclipfium ignorabant, nec niii inter [paucos, ejus rei
icientia veriabatur* Caufatn addic Flu-
tarchus in Nicia , cap. 75. quod Philofo- phi nonfine periculo, tum propter no-
vi ta tera , ut fere fit, tum quod nihil in
fe rationis habere ignaris viderentur,talia
invulgus proferre audebant: quumpleri-
que fcrmones de rerum natura,quos ca-
pere non pofTent, non folum averfaren-
tur ipfi, fed Philofophos quoque arcana
naturae mira lapacitate fummoquc inge¬
nio patefacientes calumniis proicinde-
rcnt, variisfque perlecucionibus exerce-
rent.
Primus qui defeéhis folaris rationem
illic aflecutas fit, quantum quidem ex
hiftoriis j conftat, Palamedes NaupW
Eubcese Regis filius fuit, qui ut fcribit
Philoftratus in Heroicis, ortam in caftrU
Grarcorum ex improvilo Solis dcliquio trepidationem fedauit, cxpofitå caufå cuf . affe&us hic Soli evenit, ut ipfum oblcu- I
rari quandoque ac caligincm contrahere
iit neceffe. Thaletctn vero Milcflum»
qui fexto poftT rojam captara feculo vixit»
cum tu
do
es
du
tui
llb Lu Hit
mii
apc dis poi eju: Gr
ma'
lifli
mir
che 1
quo
du^ inv«
ven
ctia
ceai
fi
cum pugnantibus inter fe Cyaxare Me-
dorum öc Halyatte Lydorum Regibus, di¬
es in nodetn mutatus eller, illam ipfam
diurnae lucis oblcurationem eo anno fu-
turam Jonibus prardixifle, Herodotut üb. i. pag. m. 13. audor eft. Sed qux reg
Lunam pleno orbe fulgentem Iucc fua do- ftitueret, coloreque tam tetro fcedaret»
mirati func multi, nec quifquam qui id aperire polTet, ante Anaxagoram Peri-
dis prxceptorem, Thaleti feculo integro pofteriorem,inventus eft.teftc Diogene in ejus vita.Quin &eundé, Anaxagoram apud Grsecos, & Sulpitium Gallum apud Ro¬
de- \ nianos, caulas defeduum in vulgus extu-
ce- ^e» & fuo quemque compofito volu-
toine complcxos efle > Plinius Sc Plutar- dius memorant.
Verum ifta fcientia ficut rcliqua: exte- nuibus profeda iniriis« etiamfi ad eum nunc fe commendat eultum, per- yuftafit; tarnen ob difiicultates quibug
jio :lnvolvitur,cam nondamperfedionemin-
:ut Venit,ut non habeant jam, vel fortafle
:u- |ctiam olimhabitura fint, in quo fe exer-
;rc ,Ceant Aftronomorum ingenia.
D 11) I
:it,
i0 C AP.
14
C AP. SE C UND UM.
D B
SPECIEBÜS ECLIPSIUM.
Eclipfts Telluris, Lund. Solaris rejefta, & qitari,
Dies in noäem converfus. Mdflblintis laudatus,
Solvuntur ejus pro Solis Etlipfi argumenta, ^ Eclipfeo» felaris. in terreftrem converßo cuihotio, i
Obiter quadam de parallaxibus. \ ^
Cfafis efi duplex i TeUuris & Lu- ^
EcÜpfis TeUuris efi defeclm lumrn fo-
lans in parte terrae, quamdiu Solis orlem
fuliens Luna, afpechm ejus quibufdam mot- ^ talium magis 7 quibufdam minus adimit: fen, ^
uc ait Seneea de benef. lib* y„ c, 6t quamdiu fol interVentu Lund y~vereturomnef bu
radios in terram effundere+
Eclipfts Lund, efiluminis a Sole dcceptt,
ob tnterpofitam recla terram plemlunij tem¬
pore privatio 5 ufque dum ccdi fpatium, um'
bra TeUuris obtenebratum pertranfieriu
l
Te
*h Dcfeåuum in folares & lunares vulj ta»
gata diftributio cft# Verum catn Sol J oc
abufive deficerc dicatuii nihilquc minui j tat
quam
quam defeéhitn luminis ful aliquetn pa- tiatur; & Tcrra ilt, qua: non iccus quam
Luna, revera difpcndium luminis iibiå
Soleaffuli maxims fentiati fperamus no»
hane veniam ab sequis rerum aeftimato-
nbus impetraturos, ut citra affe&ata: no-
vitatis opinionem, hoc paffionis genus id proprium fubje&um referrc liceat»&
Solis phafibus luo loco inter affe&iones
Ediplium refervatis, Terra: potius quam Solis defeåionem afTerere ac contempla-
fi. Videlicet cum ipfa rei evidentia pro nobis faciat, nec defint audoritates ho- minum doåifiimorum. utpote Keppleri,
&Bullialdr^ qui primi hancEcIipies con-
derandi viam feliciter aperuerunt.
Etenim Telluris perindeac Lunarglo' bum, radiis folaribus illuftrari, eofquc interventu Lunae intercipi tam clarum cft.utalto Sole lucerna Diogenis non fit
°pus. Ac vices bic reddi, non fine caufa
&xicPlinius lib* 2: c. io4 eojdmfcilicetSo-
radios Luna interpofitu fuo auferente Terra *
Ltrrdque Luna;: bac vero fubeunte repentmetä dåuct
tenebrMtrurfumq\ ithus um brajidus bebe-
Jw. Docet id magiftra rerum experientia,
& conlenfus icriptomm complurium, horrendas fubinde interventu lunx
tens*
x6
tenebras indu$as fuifTe adferentium.iiC
noßdcence die, ftellx in coelo iui viden-
di poteftatem fecerint, avefque foeditatc caligmis ftupefacfoe gregatim in cerram dccidtrinc. Ejufmodi tenebras Herod.
lib. i. pag. m. i& 19» fub finern belli
Medorum & Lydorum facbs prodit: 8t
anno primo belli Peloponneiiaci Thu- cyd^lib 2. Ne c abter accidilFe [ul.Capi-
toiinus aic, Anno Chrifli 237:12 Aprilis.
Et Ammian. lib. 20. AnnoChrifti 11S7*
4, Septemb. Clavius & Maefthlinus Anno
1560. 21. Augufti.
Idena hic Mxfthlinus celeberriniuf quondam in Tübingen!] Academia Ma*
themacicus ,Epit. Aftron. lib: 4. judicio
non vulgari de Eclipilbus differens: Lum 1
inquit, Ter ram, v el Terraipfam in eoajjicit>
ut mit er a altert lumen Solis intercibiat>& möX.*
Quin etlam éx his patet, Eclipfes hos >fi ipJ-M
natur am fequi vellemus, die endas ejfe defecl'ü
Luua Terra.Praeclare fané, Ted in hoc ipß
affentiri non poffnmus, quod in quaeftio'
ne ad naturani pertinente, naturam catnen
ducem non fcquendam putet. Rationes
hasaddit: Cum ad afpeUum noßrtim refer#1'
tur iß a, nee etiam nos um intuitu videre pof'
fimus, quanta terra portio umbraUnari inv0s'
vetuf t
\vat Ve
Ipe
qu; ftir
pfis
qui teft adi
Clu
rati
loh
ren
ten ve tan
alp lun tifii
rit
Inl
per par qua
del<
ut
;n- atc am
>d.
slli
&
IU-
pi-
is.
17*
no
I
IUS
hr 1
:io
ta,
it)
>x:
im
lus
Pö
io*
cn tes VI'
rf <ol'
ift
vaturjdeo deföftum Terra referwstu ad Sol m.
Verum cum adventicium lit Eclipi b s,
fpeåari abhonumbus, ideo cx le potius quam cx conditione fpe&antiura lunr ar- ftimandae. Ahas certé, qua rarione Ecli- pfis Terrae refertur ad Solem, eadem quo-
que Lunx defcftusad Solem referii po- teft ; quum Solis adlpe&um* quem tcrris adimit Lunatum & mulco quidem arro- cius iubtrahic Lunx terra. Q,a conbde- ratione nulla in mundo föret Ecbplis, nifi iolaris tancum , eaque ialtem ad appa- tentiam.
Ad alterum dicimus; efiamfi quafiturti
lefrsfpatium umbralunaris occupet,qua-
Ve tranfeat, oculis luftrare nequeamusj
tarnen buic dcfeftui anguftiisque quibus
^peåus nofter circumfcriptus eft, non lo-
i lutn acie meotis,
verum ctiam globo ar-
tificiali, aliisq, inftrumentis eiligiem Ter-
racreferentibus,utcunque lubvenin poteft.
Inhis enim hujus rei imaginem ita oculis
& animo depingere licet, ut veluti ex iu-
Pett> aliquo & (ublimi loco, quas terrx
partes unibra lunaris primo contin^at*
quasregiones,urbcs,maria, inlulas perme-
quib. porro gentib. ultimo valedicaV QdeÄabili fpeåaculo & miro contueri vi-
B de*-
fei
dci qu I«
dcamur. Quod quidem ita in rci verita«
tc elfe, in alaifimo aliquo confiftcntcs
monte, cxperiniento deprehenderc poflu-
mus non injucundo,cum iudo ccelo, in¬
ferne patentes campos, fyivas virentes, furgentes clivos, interfluentes amnes,fta-
gnantes aquas, Solis fuigore colluftrata
irururn in modum fplendefcere confpici-
mus. Sedfi forte nuberulae aliquaeflui-
tare per aerem carpcrint, errabundas pro*
jicientper loca ifia umbrarum labcculas, confpe&um lllarum rerum nigra quadam
obfeuntate donec ttanfierint commacu-
lantes, Haud difpari modo, ti Terram ex
alto contcmplari licerec, quemadmoduin
e longinquo Lunä hebctatrice Terrae um-
bra obfeuratam lpedare poffumus; vide-
remusprofedo partem telluris luminc^o-
!is,ex imerpoficu Lunas deftitutam,caliga' pa
re, vel minimum aliqua (altem ratione in-
fufcari.
Nec inutilis & fupervacanea opera e(b
qua defedus folaris adobfeurationem Ter¬
rae rcducitur j utpote quse eompendiufl
in Ecliplibus computandis fuggerit ad-
mirandum, quo tjediumlaboriofiiTtmical'
culi Eclipfeos folaris (qoam vident0®®c?i -
quibus umbra Luna: affunditur) mirin" tu
ju[j.
atj
alj
ta UQ
ral de
na
a!i tei qu
cei
br;
CQ
dl
tU]
ho ris ris
co te] co
ha
tå¬
tes
Tu- in- eSf la-
ata i
ci- lui'
ro¬
as, .am cu- ex um im-
de- 5o-
iga-
in¬
ed,
:er- um
ad- cal-
nes
ficé ub-
fabievatuf, intricatiflima atque indenti* *9
dem repetenda parallaxium circa lllum in*
quifitione, magna ex parte declinata.
NamutLunam umbra tclluris involvi atque obJcurari, absque ulla parallaxi leu alpc&us diverfitatc otnnibus quibus exor*
ta eftj obfervarur j ita quiqquid Terrae per umbram lunarem obfeuratur, fine ulla pa*
rallaxi & dilcrepantia vifionis deprehen-
dere poflet, fi quis Eclipfeos Tertae in Lu-
na Ipeåator exifteret. Quod ut evidenti
aliquoexpcrimento illufiremus $ lub alta teftudine fpatiofi coenatuli , faciamusali«
^uouique pendere globum, facientem ae-
cen(a lampade in oppofito pariete um¬
bram. Haec ab omnibus in
quocunque coenaculi loco verfantibus, fine ulla afpe-
ftus divefitate, hoceft in eadem parietii parteubi harrcre eam contigerit, conlpici-
tur. At globum ipfum (corpus Lunae hoc in cafu repraefentantem) qui lacuna¬
ris luperficiem non contingic, fi iafpcxc-
tis ris tibi videbiturde alio atque alio lo- I c°inferné contemptanti, aliam atqjaliam teftudinis partcmintcfcipere,hoceft:, nc confpici pofftc öperire* Cujus rei ratio
i hxceft.quod inter umbram & inumbra-
lum corpus, nihil intercedat fpatii, led
B a umbra
10
tnnbra corpus in quod projicitur, proxime concingat,lccus quam fit, cum globum i-
pium intuemur ; qui quoniam a teåo
nonmhil rcmocus cft, 8c inxqualicer di- {lcntglobus & tedum afpe&atorc; idoo
alpe&us divcrfitas proalioatquc alioocu-
11 lotuectis (itu generatur.
Ncc alia ratio Luna: eft, qux vSolcm in- tcrpolitu corporis fui, noftrum é terra fpe-
ti um alns magis alns minus obumbrat, impediente quo minus obumbratio illa ae«
quéab ommbus confpici queat, maximo
iilo meer Lunam 8c Solcm ipatio inteje-
£to. Ex quo fit utLuna.rdpecfuintuen-
tium qui extra umbram luuaremin terra con(iftunt,non tarn ipfl ^Volis fulgori fe,
quam alii firmamenti corlive loco obji'
ciar* Sed plura de parallaxibus, cum
eo nos ordo deduxerit. Sufficiat hic quid parallaxium nomine apud Aftrono*
mos venire (olcat,quantasque falebras il*
Iis eviutis declinemui, velut in tranfitu
oftandiiTe , priusquam ad alia
veniamus.
CaF.
II
C A P* T E TI U M
x> x
CAUSIS ECLIPSIÜM..
EJfeftrires c au fa defeäionum Sol, Luna & Terra.
Apparentes f m diAtnetrt, Cr ß tudo umbré
Terra qua tranfit Luna. Par^Uaxi* honz.on•
talis , feu magnitudo Terra t Luna v?/e.
Caufa Ecltpfiutn materialu qua, Vwbra
prmar'4, & fecwdarta five r-enumbra* Cau- fa formalts, Difiantta lumturmm k Terra»
magnttudo ver a»
C pracipuaßOL, Au fa cjua deliquia L\J'Nj(& efficimt, tres 1 funt
se enim ftupcndum hoc opus,&
fem ut Plinius ait, in tota contcmplatio-
nc naturx maxime miram,jundis viribus
& focia opera producunt : iicuci prxce- dente Capitc innuimus.
ld Alexandro Macedonum Regi n«tt
^notum fuit, utpote Ariftotcli» ditci- Mo.cjufque difciplinis plures per annos
Probe inftituto. Eoque cum dcliquilTct
*-llna, inftante ultimo illo, quod commific
cum Dario ad Arbelas prxlio, Salt, Lumt,
® Ftrrafacrificajfe, Arriano 1, 3. c, 3. pro-
B % ditår.
ti
dicur, Nempéufromnes placarct," quii-
ftius deliquii audores fuiffe vidcrentur.
De Lum Sc TeÜuYeiQs manifeilaeft.
Qux quoniam corpora lunt lolida & opa-
ca; jdeo altera alreri, radiis lolaribus vel
cx toto, vel ex parte excluiis,nunc caligi*
»em & quall no&em quandam ; nunc
umbram dubiam, ac vcluti quoddamcrc- pufeulum aflPundit. Ex quo fit, ut eam
quar lolari lumine hunc in modum defti-
tuitur,hebetari obfeurarique necelTefit.
Sed quo jure locus aliquis intercaufaJ
defe&ionum afllgnetur Soliy haud injuria
ambigitur, quod natura ejus(cunétequip-
po tenebris difcuflis luce fua complrt
Sc illummat,) fit quam maximc umbris
inimica. Nihilominus tamen quia non
modo idconferunt umbrgdolaresradii,^
luis circumfcripta tit terminis, per quos
juftara nancilcitur magnitudinera, & fr
guraro opaco corpori unde projicitur cofl-
gruentem ; fed faciunt quoque tit in p*1'
tcm artheris.qus efl é regione Solis.fer*'
tur ; ideo cantum abeft, ne Sol é cauii'j
rumdefe&iones producentium conforn"
cximendus vidcri debeat, ut potius ejü(
minifterium veluti priraarii cujufdam gu'
bernatoris, hoc in negotio femaxime pro¬ H
bet oftcndatque. Quo fortallis mtuens
natur* confultiflimus Vätes, umbraruro incrementum Soli decedenti tanquam caulae tribuit, in ålexi, his verfibus :
Adfpice aratrajugo referunt fufpenfajuvenci,
Et Sot crefcentes decedens duphcat urnbras.
Eodcmquc modo, flelU Veneris raetiis um-
hu reddi Plinio prodifur, Nat.Hift.I.2,
c. 8.
Definiendum vero ante omnia hiccft, quaeäc quanta (it horum trium maximo-
mm rerum natur* corporum, cum amphtu-
<1° &
vaßitas; tum quantü ab invicem dtfcreta fint intervallis+
Hocautem ncgotio nihil fane eftdiffi-
«il« n
"imsj quoniam ex minimis, iifquc obler-
vatu oppido lubricis, maxima funt colli- Renda. Ideoquequiin His tamarduisrew
Jus» veritatem ad liquidum exploratam fi-
m promittere audet j majora viribus ag-
Rfeditur, & currum Solis, quem tenere n°npoteft, cum Phaetonte excutiendus
^onfccndit. Non tamen qualifcunque
mccefTus eft in defperatis habendus, led
jjnitendum quoufque per humanam indu-
.riam licet. Ncquc enim parum nos pro-
^ciiTc putabimus, fi calculum fübduxeri-
B 4 mus
mus pfiynowems corleftibus dtra erro*
rem ob crvabiiem,relponderitem,&quem
Geometris leges colerare pollunt.
Quoniam vero ad fcicntiam & cogni*
tion em harum rerum primam viam lenfus
aperiuntj Ordo& neceibtas exigit, urea primum expendamus, quarum per obler-
vstiones notitiam adipiicimur ,-utiis fup*
poiitis veras tantorum corporum magni*
tudines acque ab invicem diftancias, iubfi-
dioinrd i Geometricis rationibus calctdi
icrutari liceaf.
Quatuor omnino funt ea.quibus non fatis exploratis nihil in arduo hoc regotio
prsftari poteft , ntpote mamitndmes utfi- ;
blies five femißes diametrorum affarentiutn oluyLun*) & umbr* 7 err* eo tn loco M
lunte per eam fatet tranfit us: ut & /erni-
dxametn Terrae é Luna inj#, Jeu faraflaxts
Lunte hori^ontalis.
Alagnitudo en/m vif;bilis nihil aliud tfi> j
quam anpultu apparentis äiametri, cujpide o- j
iulovidentü jnfißens, qui bipartitus lemif-
fem apparentis diametri conftituit. Ut J
ACH, femidiameter coh*. BCi, iemidia-
meter /.unac^ DCN , femediamer l7mbr*
Tcffat in loco tranfitus Luna:.
aj diameter Terra: vifae c
^una CD M-
Verum anguli ifti,five
vifibiles ienudiametri ,
non eodenimodo ie ha»
bent omni tempore ; led
variant, hoc eft, diktan-
tur öt coar dantur pro
ratione au di vel immi- nuti fpatii interillas öc
oculum incerjedi.Quod fitquandoab apogaisin
perigsea loca,&mde rur-
jus ad apogxa, hoceft, quådo ex altiilimis a ter¬
ra in humiiirnas circulo-
rum fuorum partes ÖC
vice veria, fidera conce-
dunt.
Ex antiquis Aftro- 'p nomis nonnuUi diame- V tros Solis & Luna: vili- biles in vafc horofcopo,
in fpeciem hemifpharrii
excavato func coniem-
plati. Modum quo id
fiebat, exponit Macrob.
in Somn,Scip.I.i C.20.
Hip-
2 6
Hippårclms, Ptolcmxus 8c alii, per dio-
ptram illas dimenfi funt. Quam vcro viam fibi ad eas pcrveftigandas recentio-
rum fecerit ingenium, videre licet apud
^eppler» in Aftron. P. Opt. cap. i i.Bul-
liald. in Aftr. Phil. Iib^. 4. c. 1» Gallend,
de App.magn. Solis humilis & fubl. AQr-
cher. Art Al. Lucis & Umbrsc, I.10, par¬
te i- probl. 10.& 15. Ad quai erudirum
Leåorem remittimus, prolixitatcm quan-
tum pofTumus caventcs.
VmbraTtrra, quiaoculisnon patet,nifi
cjuando afifunditur Lunx, peculiarem ob-
fervandirationem requirit, qoamvctcrcr expediebant in huncmodum*
Cum in explorato fit centrum umbf*
Terra: per Eclipticam éregione Solis in*
cedere ; igitur Lonam deficientem, fl
quando occafio erat, diligentiilime con- iiderabant. Qaae fi tota utnbram ingrefla,
mox lumen amiflum recuperare incipe* j
tet, judicare in facili erat, femid. unibrfc
tanro fpatio ultra centrum Lunar fe exten-) difie,quancumoceupat femidiameterl^'
; ac propterea magnitudini complica¬
ta? Laticudinis atque femidiametri Lun*1
fuiiTe a:qualem, Verbigr. Sit in fequenti
diagrammate centrum umbrae T&TX
Uti La ti dia
i dia
po i rat
br; St
tei
cc
dr
mi
fsi
& S fu
tc
*7
Latitudo Lunar vera in mcdio totius de- feåus AD» Summa latitudinis & femi- diametri Lunar erit AE, eademquc fcmi-
diametcr umbrze.
Siveroumbra dimidium tantum cor¬
poris lunaris obfcuraret ; haud dubia ratione colhgebant, lemidiametrum um- bras fuiiTc tunc latitudini Lunar arqualem»
Strinxerat quippeLunx centum umbrae
terrenx cxtrcmum marginem.
Sidcniquequartapars Lunx,aut defL
ccret, auc é deliquio reliqua eflet, qua-
Pantern quoque diamecri Lunx vel adi-
ttcndo velaggregando Lunari latitudini, fcttnfTem diametri umbrx cliciebant.
Reccntiones vc-
& ro in centralibus
Fclipfib.beneficio
Tubi Optici, mo-
menta obfcruant,
quib. Lunadeficc-
reatq; renitclccre ineipit, vel etiam
tempus quo tota
& umbrx immergitur, & inlucemcxir#
Semiffis morx alterutrius (nam xquales fant) per motu Lunx horarium divifa,pa-
tcfacit femid. umbrx KA vel AG.
Fr«-
29
doi fm
(ju
Praeter mcmoratas hafce femidiametro*.
flotitiå femiäiametri Terra optu tfi, ea fcili- cetmagfiitudine qua fpeéhri poffetéglo-
bo Lanze ; line qua, nec Terrae defeflum
commode concemplari, neque diftantias
Solis aut Lunata Terra, ulla racione di-
metiri poflumus.
Semtdismeter autem Terrae L'ina vißni»
bilaliud efl, quam anvulm femiäiametri Tern, c*
incentro Luna confiitutus. Attronomis»*
lio nomine Parallaxü Luna boriqmtalis ap¬
pellatur , ut in primo diagrammatc angu
lus D C O.
Parallaxis altitudinij mxima diåa cd
Horizontales, quoniå eamaxime fe exp
catLuna horizontem occupante, fed quo magis inde recedicur, tanto magis demi'
nuitur parallaxis, donec tota in vcrticec
vanefcat
Innocefcitvero ex di (ferenda altitudm
Tuna ob fer vata, & pqm qua calculo ex tabult1
Aßronomtcü deducitur♦
Tantum de Cäufis cjfictcriihti > &
eranfeo nunc ad caufam materiabr J
quam nonnulh ratione quadam w urn'l[\\^
die
ter
|gfli
mii tefi
bra det
bra conftßere ar bitr intur. In quibusK
Miüchius qui coro, ad Plin. cap. 11 • fsv
qua
ros,
cili' (rlo-
\m tias
t di*
t ni>
m i i*
ap- ngu
cd
pli"
quo mi'
:ec
(m
(s;
im- ac*
,*•
1. Forma umbra, inquit, quam Luna tempo• 29
tt fua obfcurationis incurrtt, & qute eß c auf»
mterialü defetlus Luna, probat foiare corpus tnajtu efTeTerra^
fr rubra autem, cujus in Eclipfium doftrina eft habenda ratio, duplex eftr
frmaria & fecundaria.
Trimariam appellamus plenam objeuram umbram^qua! exißit ubi piditaopponitur corpori lucido, nt
ornes ejus radü ai'ertantur.
Secundariam rveroi dubiam Q}9 di- htam feu fubluflrtm illam umbram
ditipofjeputamus, qu#parte lucü in-
\tercepta} parte altera adbuc lucentc
generatur. ^epplerus penumbram no-
minavit. Nobis appellaripo*
teft, quoniam primariam & veram um¬
garn circumquaque ambiens atque Clau¬
sens, iemper praxedit adventantetn ,
& abeuntem lequitur,
Eft autem
haxipla umbra denfior vel 'atl°r, tränte. pro minore Pars enim aut obfeurius illuminae majore parte lucis
^uanuota lux, ör minor pars oblcuriut
quam
jo
quam major. Undc fit, ut petuimbf*pav<
pars vicinior umbrx ver*, fufc i or oblcu-Mr riorque fit reliquis remotioribus, qua: ira norr tandem diluuntur,ut in ipfam lucemfen
flm tranfire vidcantur, nullo inter fe &
plenam illuftrationem difcrimine fenfibili
reliåo-
')/«
him rejc
N Oftendendumautem cfl cum Terrartla«, han Solis F quai
com cum tum Lunam, ijtroquc umbrae geoerehe- betariatque furvefcere pofle.
Jnprimis de Terra hoc Jiquet, cujus parti, cui Sol cotus adinsitur, umbra Lu"
naris primaria incumbit.Qui vero in circu- je&a Terrae fpatiohabirantes, Sol c ex par¬
te a fubeunte Luna rectum impeditumqufi fpar
confpiciunr, in penumbra verfantur, qua: inve
locum illum ubi i i contingit, ut ftfpevidi' quar
mus,obfcura quadam flavedine colorat.
Lunam quoque antequam unibram
denfiorem ingreditur, & poftquam ex illa
fe extricavit, fere totam penumbra invob
vit. ldeoque tam ante deliquium, quaö rena poft, ita vehementer pallefccre,& clarita-
tem plenilunio ufitatam temerare dep«'
henditur, prarfertim in parte vicina uni'
brae ver*, ut laborera hunc ( quoniam ica
placuit appellare ) non modo timere i®'
minentem, fed 8c fuperatum quoque ex- pavef
luna t tudc Vell
hur,
N
I - 51
bf* psvefcere videatur. i(epplcrus Epit.
[cu-jMtrT Vi. pag. 870. rcfcrc fuiffc Aitro-
ifåjnomos, qui putarunt umbram Terrte de fe
fen<
: &
ibili
Lu
CU'
?ar
if/a radiere nigrorem nhquem, eoque afftetfä
bmarnpropinquantem. Quorum lententiå, rcje&å, fuam profert his verbis ; quia f ufquam totm Sel tegatwr aluui particula
rant Urne, hoc eß, prtufquam Luna totalem um-
hcd hamdelibare ineipiat-, major atque major pars yps ipß ä Terra interctpitur.
jjuS Figura umbrx primarix tam Terras
quam Luna: fargit in modum mctx Tea coni,ideo utraq.-lpatio confumitur in ca- cuminis finem delincns. Sed penumbra que fpargitur efligic pyramidis, fen turbinis
juae inverfi. Ut in i.fchematc VIL åc NMT®
[dr quarum hxc umbrx tcrrenx : illa umbrae
.
lunaris latus finiftrum claudic.
Utriulque in Eclipiium do&rina lati-
illa tudo expenditur: nempe illis in locis ubi
;oI- affl vellunarij umbraX«rramattingit, veiter-
rena Lunx traofitum conccdit,
,ta'| Formge rationem inte v aliet ohtinet
Ihj, W« Lund que & Ter r& apta 7 hoc eß ,
itå1 hundum rectum lineam difpoßtio#
im< Neque enim ad Ecliplin producendatn
•X' Weit a Luna vcl Terra umbram iaci ;
ref' fed
i <luä éo
ten tru
CIs
eyl
fed fcquiritür prxtefca ♦ ut ab altera
altcram jadetur. Qood equidero fieri. ^
nulla rationc poteft, nili in una linca con- ftifuancur corpora ifta. Nempe umbrat
femper natura iuå in regionem *cbe'jD|
ris Soli adverlam re&a epreditur, Hoc probe inrcllexit Plutarchus eru ditiffimus leriptor , unde in libello
de facie in orbe Lunac Thconem IüX
xfafis Mathernacicum ua loquentem in-
ducit : Inauåivijje fe, cum in una Itnea fint
txia corpora Terra Sol & Lima, defeftus con>
tinvere. Tunc euim aut Terram Lunte, aut
n _
r
