I N. %
DISSERTATIO THEOLOGICA,
bi
u s u
PR^ESTANTIA THEOLOGIE,
Quamfujfragio
Veneranda Facult. Tbeol. Acad, UpfaL
Sub MODERAMINE VIR! Max. Rev. Amplißlmique
DN. OLAVI CELSII,
S*Th* D.& PROF. Ordin*
Examinandam moaefießfiii AUCTOR*
Alumnus Regius
ANTONIUS IGNELIUS,
NERICIUS,;
InAudit. CaroL Maj. ad d. 4.Junif,
An. MDCCXXXV.
HorUante meridiem confvetis.
UfsjLM-, Literis WERNERIAN1S.
S:# R:/E M:tis
MÄGNiE FIDEI VIRÖ,
Reverendißimo PATRIarDOMINO,
Dn. DAN I ELI
LUNDIO,
S.S. Theolog. Dotlori Celeber-
rmo, inclufae Dioecef. Stregnefen-
fis Epifcopo eminentifiimo , Ven*
Confift. Ér<efidi graviflimo,Gymna*
fii & fcholarum per Diceeefin Ephoro adcuratiffimo.
mirere Tuos rnea quod, Venerände
Tam fublt audaEier Mufa tenelia lares, Txplicat h&cfophia myfieria ntilla profan*>
Sed laudesfludii relligiofd fac/i, Magnaferant magnifafludg tumentiadonaf
Ingeniifc gr aves advehat alter opes.
Stefpiciant aIii vires , elementa, recejfttf
Natura; nobis pagina Jäcra placet.
Torrigaf huic oaimam ventoja Jeientid
mundi,
M^CENATI MAXIMO,
Tatrone,
rfjfip-
jSjfltirgunt Pbceh ut^ßdera cunfta fuo.
<fflu& divinar um rerum prajftantia & ufus
Sitfloqudr, &ftudiilaudque decusd3 facri.
Nec Pindi fcquimurflores?fedprata Sionis'y Caftalis baudnofiros unda rigavitagros.
Ne mihinuncvitio, Do&orCeleberrime,
vertnsy
(fluodmeafejNominecharta Tuo.
Matcries Te dignaquidc-m) nifalleretarte^
Sed licet ingenio7 nonpietnte caret.
Quodfuperefl, multos Deus ut Tefervet in
anrns, Et vigeasfe Iixfecula longa, j-recor.
TeDucenamfl manetflorens Ecclefla Chrifti^
Stabit & incolumis reliigionis honos.
DumtantonoftergaudetTePraefuleClerusy
TemeaMufafuumgeftithaberePatrcm.
I Reverendtfjinn Nominid ciZJl
cliens devotiffimus
ANTONIUS IGNELIUS.
GeneroßjßmoattßNobilijfmo DoMINOj
Dn. carolo
von HARLEMAN,
Auls Regi® Svec. lntmdenti,
mjecénati magno.
/Gnofcasbiliflime•, quafo,PomineGenerofifiime &, quod Tibi ,No«fuk
negotiorum mole maximaconßituto, hafce parteilos facrasfacere non verear. Calcar
mthi ad hoc confilii capiendumaddidit,me*
que de eventu felici ßf optato optime [pera*.
rejuflit,non tnntumfavorü& gråtiaTuaCj
mihi haud unquamdenegata fvavißimare«
cordatio} Verum etiam materia ipßus,qua
faucishifcethefibut publica bonorumcontem-.
plationi fubjicitur, fanEiaMajeftas. Accipe igituri MatcenasMagne, vultu fereno,&
benevolentia Tuae radiis coüüßrari paterc bancmeam, deUfu& Praftantia Theologi*, qualemcunque dijßertationem, argumenta
quidem tarnpraßanti & fublimiperdttu in- dtgnam,omnisfonitorü&omattu expertem, animi tarnen,beneficia in fecoüatafubmißA
veneratione agnofcentü, perpetimgraticer*
tiffimumindicium,Quodfupereß,Deum7.0.
Max.fupplexvener er,velttTe, cumGen.Sf
Nobiliffima Familia omnigena felicitate ßorentern > quam diutiffimeconfervare.
(JeneröC&Nobiliffimi Nominis TUt CultorhumiUimu*
ANTON. IGNELIUS,
'Monfiéur
NICOLAS
STIERNFLYCHT,
Lieutenant d7Infanterie de Sa Majeflé
le Roi de Svede,
TLTE m' accufez pas, Monfieur, de trop d'har- 1^1 dicfle,en ce que vousfacrifiantmon profond refpeft , j' oie mettredeyant cettepetite difc
fcrtation , Votre Celebrenom, pourla rendre plus
jecevable. Lafaveur finguliere, queVous m' avez tousjours faic efperer , & lesbienfaits , quefai T
Jionneur de recevoirdeVous , dont jemefensinfi-
, Jiimentredevable , m'ont obligéen1' occafioq pre- ftnte ä vous en témoigner mon vif reflentiment, lorsqu' il me faut mettreau jour unepetitepreuve Theologique, touchant l uttlttc £3/' excetlence de
)a Theologie, Ii faut avoiier, que la matiere en
«11 tresnoble> Sc par confequentdigned'etre fou-
mifea yos yeux ; mais aufli j' avouc ingenüment,
que 1' art dela bien étaler, na'a manqué, Toute-
fois, jefuis certain, queVous ne faites pas taqt decas de cettepetite ofre, quede la bonne inten¬
tion de celuy , qui ofc vous la préfenrer. Si mcs
efperances nemetrompent pas, j'aurai dequoi m'en
rejouirtoute ma yie. Au reftejene manquerai ja-
mais de faire des voeux ardents ä 1' Etre fupreme, qu'il lui plaife derepandre fur vousfesdivines be-
nedi&ionsa1' ayantage detoute votreilluftre famil-
le, Ce fbnt les fouhaits tresfinceres deceluy, qui
Fait gloire de fe fignalerpar 1'honneurdele direa-
Vqctout lezeleSc lerefpeft imaginable Monfieur
Votretres.bumble&tresobeifiantfernsten?
ANTOINE IGNEL1VS,
S5tufé Patronen
Otbd ocl> ^ogacfMö
£ ett f O H A N BIORKMAN,
SÖ2tn J^ögtärabe ^)etr SÄobcrfaber.
j2Bat> ntjtta(drim (jar om ®ut
_ ! tt)en (jögfta Bjerre /
©om ffapat t)ar ting / tfjeftör<
ftc ineö ttK fmdrre/
2f>et tvct ju fjtoar oc6 Örn fem Triften ©niltitgt för fin (cfnubettö/jämnltftineb®uW
ocD/ fom (tg bör.
2!)en famma Sdrané traft tffXnpt-
tutt tbeé o(6 tudroe i
•£»ur rfjett tja fa(ig&eto|j toxfa gör
oc&ldrbe;
•£>ut ftjcnfaft öfrocrgdr annan IdrDorn ror/
93d ts;cfjc Maten jag ()dt fortbc>
(Irtfwit (jar.
götldt
Jörlät tljerförc bd / min 5D"£o6tfcit/
dt ®c bltiroer 2il(Trifhnt tbetta tDiUe / fom ung»
bom min frnmgiftucr.
gaft göftoan tinga dr/ font för
Ort Idggeéncr/
6f tben bort gunftigt an/ t öb»
injufbet jag ber.
ffltot tbcmia gunft jag flal ej nänjttt
återwdnba
Slnroca f)tmfcné brott / bon totftc (jr ttlfdnba Sia (Mfjet / gldbje, frtb/ btoatt
ögnblct/ timal bag/
ödj Idnga «ber ttb til önffligt todlbefjag.
'fSble od)JP)6gad)taE>e
Stufe * Patronens Win<3$Qtåtafoc<3w £Hobep
.tfabete
dörtitufaffc tfertaré
Antonius Ignelius.
Plur. Rev. &. CUrtfllmoVIRÖ>
Dn. G U S T A V O
1GNELIO,
jEcclefiae j qUcE in Lerbeck Neric.Deö colligitur Pafiortvigilantiffimo$ Parenttmco
optimo t benignilhmo,
P^tercvcnerationis, T/itertefleramdileftiffiméi munufculum,irt fubmiflaehocce le-&pias
videnTe, Nomine Tuo infighiri, 77^/que dica-
ti, cui, fecundumD^tinl , fortuna mea itnice accc*
pta ferenda eft. Namj ur omniamea, meque adco ipfum Ttbt debeo, itahocetiam, qualecunque fitj juvenilefpécimen jüre &merito Tibimedebere, in"
genuefateor, Tot tantaquefunt beneficia ergame
Tua,ut fätius videatur deVotamenteeadem venerari/
quamconatuquödamfermonis celebrare, Certe Nünquamptgra fuit noftris Tuagratiarebus,
Nec mihi muiiificas area riegävit opes*
Quibus beneficjis,quamvis omnedemerendiftudiuni
meum impar putem , in corum tarnen fvaviflimae memoriae teftificationem , gratiflimi änimi mei Jymbolum, hane extarevoluichartulam, Xerxém,
tenetfarna , inexpeditione adverfus Grascos confti*
tutum i pauperis cujusdam cum voluptate accepiffc
donum t id autem munus aqua erat, quae cavå
jnanuum palmaporrigebatur, SicTu quoquc,P*tef o'ptime, proeo, quoinme lémperes amore, nru- nusculum hoc meumexilelicet, fedferuriipondere
inaximiaeftimandiim, benignoaccipies affe&ii, De
ceteroanimitus voveo, vclitDeus Tei canisjamal- bentem &fenefta gravemiridiuturna& conitantire«
rumprolperitateconférvare, in Ecclcfiae emolumen«
tum, THCfnmqut prafidiumgratiiliriiumi
PsiRENTl indulgeruiflimo
amore" * 0 dbfcejmo nddiclijjimisa ßltui
ANTONIUS 1GNELIUS.
^^^^^Hüicunqtie nes nd- ir «iSfsBr dixerimus ßudio,
m feÄilllll tum >'l1335
addifeendas cupi-
onus , .ampHtudi-
nis, tum ipfius vi¬
ta? , cujus arfriflimis concludimur fpatiisj brevitatis probe memores, tiullum facile momentum,quod au-
gendis artium difciplinis conducere poteft) fruftra labi paciemur. Si
vero in ceteris quibuscunque hu-
tnanarum rerum occupationibus, diligentiam &ßudium adhibere de«
Cear, quis a?qvusjudex inficias ire füftineat, rfiulto majorem induftri-
am rerum diviaarum ftudiis adhi-
A bea*
a *3 ) o ( §gt
bendam efTe ? Cetera omnia,quam- vis perfeétiffima diceres , ad hujus
tarnen vitas breviffimas incolumita*
temfolum pertinent, &eorumre- fpedu, qus ex ftudiis Theologicis
haurire licet, quasque ad noftram
falutem ^ternarri fpeé$ant, quorum fumma eft Chriftus, vana,,ftuxa&
caduca funr. Rediilime di<ftum eft
jam olim-.;
Si Cbriftum difcis, Jatis efi , fi cetera riefeis:
Si Cbrißum nejets , nihileft, ßcetera difcis.
Ad hane igitur diviniflimam feien- tiam, qua? omnia, ad falutem seter-
nam necefTaria, in fe continef,qua*
fi animas medicinarn nobiliflimam, omnesChriftiani ftudia fua& men- tes convertere debent; hujusenim immemores, ipfius vitas, ac falu-
tisasterna?ja&uram faciunt. Cum itaqueadeoneceflarium confteteffe
ftudium Theologicum, paucis,pro moduloingenii, delineare apud a-
nimuro
* ) ® ( B» i
nitnumrneum conftitui,\$[\in\VJum
& Praftavtiam JbeologU,. Verum de
re gravifiima me conantem differe-
re , tam hebes rneum ingenium,
quam ipfa rei magnitudp perturbat, ipTaque rei pr^ftantia , quae cona-
tum inftigavit, fucceUum impedi*
vit, Tarnen apud aequos le&ores
facilem mihi polliceorveniam,prae-
cipue in tam fublimi argumento, cujus vel minimam Cognitionen!-, adfequi pra?ftat, quam accuratifli*
matn rerum humanarum. Noli igi-
tur, L.ß. pigmenta Rhetorica, nec
phaleras verborum a me exfpe&a#
re; hos enim coiores & luminaelo-
quentiae,divinze fapienti# Majeftas
haud defiderar»
§. I.
THeologia,flanm> in praefenti a<fturide cujus Ufa 8cpra*(u- mus, Origine vox Grsca , 8c, vi compofitionis,idem eft atque AoyoQ issgi tS 0f£ i. e. ratio vel Termo de
Beo} qui eft ejus obje&um \ de di*
4 * vim
A ) ° ( Ü
vina vohwtate, in ordine ad falurem
noftramfpe&ata,immo de tUis omni-
busy qux falutisnoftra? caufla a Deo
revelata funt. Et ficuti Cpwiotoytu fignificat fermonem , 6c diflertatio-
nem de rebus naturalibus inftita-
tam,Aftrologia fermonem de aftris, Cosmologia de mundo; ita Theo«
logiapariter exprirnit velrationem,
vel fermonem, 6cdifcurfum deDeo,
ex graviflimis, veriffimisque foli-
diffimarum rationum momentis e-
du&um & roboratum. Hane deno- minandi rationem, haud nuperna-
tam, fed longe vetuftiffimam efle,
etiamin fenfu profano, indicantan- tiquiffimi Graeciae fcriptores, qui,
ut ait La&antius in libro de ira Dei
Cap.Xhquia de Diis,& eorumcul-
tu agerent, appellati funt Theologt,
6c eorum feientia Theologta. Voca-
bulum GsoXoyog habetur etiam in-»
Apocalypfeos eniypatCPhinquaEvan- gelifta Johannes hut' éfyfåpt dicitur Theolpgus. Quod veroad nomen Theo-
«§ ) o (fe» s
Theologie attinet, licet in fcriptu-
ra facra non inveniatur dvjoXs^sl,
habeturtarnenibi xonotSmorn^qua-
tenusilla adhibet fynonyma varia,
nomini ifti /^c^va^a.Vocaturenirn cotyioL i. Cor. II. 6. & croCpw 0*5 v. 7.
yi/C0<7/£ <7$Y)g\ct$ Luc.l. 77. fUö-f- jS&av MctaxutSa 1.Tim. VI. 3. Ne
multi fimus inhomonymia vocabu-
li Theologias explicanda , fufficiat
ftatim dixifle , quid nos per ean- demintelle&um velimus^imirum, quod fit fapientia eminens pra&ica
everbo Deirevelatodocensomnia,
quse ad veram in Chriftum fidem
cognitu , & ad fan&imoniam vit«
faåu neceflariafunt homini pecca- tori aeternam falutem adepturo»
A 3 §. II.
6 $ ) ö ( P
§. IL
Vifojam* quid Theologie no¬
mine indigitetur, pronunciarenon (jubteamits,omnium difciplinarum,
quas humana fapit induflria, nub lam, quä'cunque demum fuerit, pra?fåantiorem , «Sc utiliorem efTe-»
Theoiogia , qu^ nimirum ita emi-
net, ut nulli cedat, ämnes verofu- peret ac vincat* Hane alTertionem, priusquam probandam aggredia*
mur, verbis Davidis Chytraei, Do*
éloris Celeberrimi , rouniendam ex!'ßimarr;u$, qui in oratione qua*
dam de fhidio Theologie , in fo- lenni Doétoruni promotione habi*
ta, ita fafur : hoc afjirmo, inter o-
rnnes doärinas<&r artes, quae Det con-
ceßu,<&°mutierehominibus tribut£fuvt^
mllampr&jlantwrern, &• Omnibus co- gnitumagh nece([ariam efje> eadoåri-
na, quafini, adquem condituseft ho-
nio , immediatefervit, & adquem, velui ad ultimum &Jummum finem ,
ceteraartes & vitasgenera omnia re«
ferun•
) O ( g* 7
jcruntur, quasque qy certumpraejtdium
efi vitas prasfentis, & aditus efl ad<e-
urnamJdlutem.Et in aliaOracione,de
ftudio Theologige re&e inchoando
rtudium Theologie omnium ftttdso-
rum& aätonum humanarumßmmum>
& dignijfimum , &maxime omnibus
nscejjärium, appeilavic.
§. in.
Quam verum, aecertum ert, in hoc viflbili mundo , nihil prte- ftantius eilehomine, & in homine nihil excellentius anima, tara vera
& indubia ert hujus pronunciati
veritas, qus argumentis noa mi¬
nus pondere graviflimis, quamnu-
mero piurimis comprobari poteft.
Quorum primum obtinet locum
revelatiodivina perverbum fan&is-
fimum fa<rta , exquo univerfa?con-
clufionum Theologicarum verita-
tes , quas Theologie habitus in fe
comple&irur, velut e fonte fcatu-
riunr. Qu^veritates, exgenuino
fuoprincipio, divinonimirumver-
A 4 bo,
S «Bi ) O ( P
bo, defumta?, tales funt, ut perfi« c
ftant, ac permaneant immotae & r
irrefragabiles^ & licet a diabolo e* r
jusque affeclis , malis hominibus4 inprimis hametiqis ao fedq&oribus, impetantur * nihiloroinqs tamen lemper fic triumphant, utnunquam fuccumbant Matth.Vll.24.XVI i8#
Eph VI, 13. i.Tim. IV, 7- ApocJU,
lo, % HincTheologia neminem dubium in re magni momenti re-
linquit * quin potius orrme eximit dubium. Ad peccatum neminem
ducit,fed| ab omni abdqcit peccato.
Neminem delperäre facit, quin po-
tius fortifflmo fölatio ubivis erigit.
Neminem a Deo , &fide* ejusque
cqnftantia >abftrahir, (ed ad Deum trahit , etiam , ubi is interdum fe ahlcondere videtur. Terigiturqua- mrque beatus illeeft, qui > quibus*
cunque fe addixerit difciplinarum
ftudiis & a$ionibus, ka agit > ut in omni re addifcenda,& a&ione.*
perfkienda* ftudiqmTheQlQgicunn
Cum
«BS ) © .( S» f
cum vera fide conjun&urn, ante o- mniaTibiCemperhabeatutiliflimum,
reputet Ivaviffimum , & normam omnium a&ionum vitarque aeflimet
maxime neceffariam. Certe,omnia ei profpere cedent> omnia feliciter incipiett finiet, ac peraget. Fides
eft ei portustütiflimuscontra quos- vis imperus & tempeftates : clype-
us etiarn fortiffimusadverfusvafer- rimoshöftes; lolarnendulciffimum
contra quasvis tentationes, Rom.
VIII. 38« PI. XXVII.i. ut intrepide
dicere poflit: 7rS an , Sdvctle , rå Hsvrpov; 7rS crXf äfy, ro vwogji.Cor.
XV. 55 E contrario vero, qui no- biliflimum hunc animi thefaurum >
Theologie nimirumftudium,quod,
ad defe&um luminis naturae Iup>
plendum,rnifericors conceflifDeus, fpreverit, ac miflum fecerit> & afti-
ones iuas vitamque ipfam lolutru
modoaddu&um rationis, inftituen- dam duxerit; quafi in hac omnis COgnitio fita fit * is certe infeiix,
immo
I© m ) O ( P
immo miferrimus eft,incertus,va-
gus, vecors, inconftans, 6c tene- brarum involutus calfgine per to-
tum vitas fertur fpatium , dubius vivit, anxius moritur, quo vadat
ultimum nefcir. Defperatum omni-
no malum , quod (anare nefcituila medicina, nec quaevis alia ars; cai
tarnen morbo Theoiogia, cum ie-
ria 6c attentaauditione , leäione, fideque vera conjunda , medelam
afterre poteft.
§. IV.
Cum fcriptura facra fit uni-
cum ac proprium cognofcendas Theologie principium, ex quofir¬
ma 6c apodi&ica ducuntur argu¬
menta, qu© hllere nesciunt, 0«
mniaque vera , 6c obje&o fuo con-
formia tradunt; ecquis igitur, Theolögi© ufum 6c pr©ftantiam
neget? Docent enim nos facra
racula vitam beatam in coelo eflfe
expe&andarn, qu© animas noftras
omni gaudio reficiat 5 atque de-
clarant
♦&§ ) O ( ty II
clafant porro , non efte penes ho-
minem; ut pro lubitu ad eam be-
atitudinem vadat, quum vires,qui-
bus in ftatu integritatis ornatus to, propria mox culpa fint amis-
fe. Viam ramen illa oftendunt,
qua feliciter ad cceleftem illam
gloriam pervenire poffimus, fen«
fibus 6c cogitationibus hominum
adhucreconditam,utEf.cap.LXlV
4, air. Quotquot igitur Theolo¬
gie finem conféqui vokimus, 2.
Tim. III. 15. 16. 17 ; cognofere
deberrtus falvatorem , qui ut lux,
vita & falus in mundum venit,Joh.
i, Quia hec eft vita eterna, ut cognofcant Te (olum verumDeum,
& quem mifisri, Jefum Chriftum
Joh. XVII. Hane (apientiamhaud
ulla rationis difciplina, eultoribus
fuis promittere poteft ; fola vero Theologia , ex fuo principio, cui
nihil deficit, quecunque ad bea-
tiflimum hunc finempertinent,effi-
cere valet. Illud hominem in ve-
ram
rz ) o ( |n
ram fui cognitionem ducit, gene¬
ris humani originem aperit, va-
riosque hominis flatus. Cumque
facile Gt animadvercere in humana
natura magnam miferiam 8c per- turbationem , illud folum cauffam illius & remedium docet, tantique aperit tnali magnitudinem, fuper-
qua refruftra a?ftuat,&anhelat Phh lofophia. Verbo, omne conftlium
divinum de falute noftra in eo con- tinetur , 8c annunciatum eft A- öor. XX. 27,
5. V.
Qua? doftrina tantum anteftat
aliis dilciplinis , quantum coeleftia
terrenis,& divina humanis : ea ex¬
tra omnem dubitationis aleam 0-
mnium aliarum difciplinarum pra?-
ftantiflimaeft.Theologiaautemhop
titulo iure meritoque (alutatur, cui
domina? illa? ferviunt tanquam an- cilla?. Quibos adnumerandae funt
virtutes civiles; qua? nomine hoc
parum digna? cenfentur, niß ex fi-
de
•SS ) o ( ffü 13 de fluant, & fe in ver« pietatis
clientelam dederint, ejusque ex-
pe&ent itnperia. Nam absque ve-
ra Dei cognitione prudentia civi¬
lis degenerat in aftutiam. Re&e
Nie. Hemmingius Theologus Da-
nus in Epifiola dedicatori3 fyntag-
mati inftirutionum Chrifiianarum
pr«fixaiDeits efl autfor/apientiaeccle*
fi£, homo eflinventor japientia hujus
mundi. Üt ergoDeusérhomodiflant in
mfinitum inter Je & bonitate & di-
gmtate: ltafapientia Dei bonitate&
digmtate fapientiam hominis exceüit>
tefte Apoftolo 1. Cor. II. Verum.,
h«c clarioraevadenr> fiflngularum
feientiarum cum Theologia inftitu-
atur comparatio. Prima occurrifi Philofophia, de qua Cicero Tufcu-
lana quinta dicic: Unum diem ex praceptisphilofophia aftum% toti immor?
talitati anteponendum ejje. Non po*
tuit fané gräviores inflare tibias^
nec majori, in re non vere ma¬
gna?uti grandiloquentia* Sed apud prüdem
14 ) o ( 88»
prudentesnunquam fidem itiveni-
et. Nam qus philofophia de fum-
mo bono ftatuit, tam funt diver- fa, &difcrepantia, ut non natura, fed opinione conftare videantur.
Auguftinus lib. XIX, de civitate Dei cap. i. refert ex M. Varrone, fuper furomo bono, CCXXVIII.
lententias ddlenrientium philofo«
phorum. Qoodfi igiturde eo, quod
eft caput, & longe proecipuum, nihil ex philofophia certi ftatui po- teft, facile conjicitur, quid haben*
dum fit de ceceris. Quam langvi*
dos philofophia relinquat effeäus, Indeapparet, quod vix quisquam mortahum unquam repertus eft, qui pro illa fuftineret mortem op*
petere ; at pro vera Theoiogia,
puraque in Deum fide, mors non
tantum expeäatur , fed ecjam ex-
peätitur, eique ultro obviam itur;a-
nimamque pro ea effundere , com*
putatur in lucro, ut exdecem gra- viffimis Clhriftianorum perlecutio*.
«ibus tob imperioNeronis,Domiti¬
an!
Ü ° (i 15
ani.Trajani,Antonini,Severi, Maxi- mini, Decii, Valeriani, Aureiianidc
Diocieciani, abunde patet. Medici-
na & Juris prudentia, quin fint
eximia dona a Deo hominibuscon- ceffa , ad curam corporis, & vitas
civilis tuendam focietatern, nemo
inficias iverit ; attamen , qua? ha-
rum fit collatio cum Theologia, ipfe Chriftus doc^t Luc. XII. 2;,
pluris effe animam alimentocorpo¬
ris, &corpuspluris efieveftirnento.
Hsec funttriaillabona,animi,corpo¬
ris &fortunae.Theologiacuratbona
animi? medicinacorporis,juris pru¬
dentia fortuna?,reddens unicuique*
quod fuum eft. Exhifceclare eluce-
fcitjfinobilitasfinis fingularumexa-
minetur,Theo!ogiam ceteris,infini-
tis paraiangis praeftare,
§, VI.
Non minorem princip»; a quo Theologia do<ärinam luamde- ducit,fcripturae nimirum (acra? lan- åicas, prasftantiam & excellentiam ipfi acquirit. Etenim pietatis
& vir-
4 ) o C g»
Sc Virtutis exercitium , cuivis tiöfi tantum ob oculcs fiftic, fed «5c ad aétiones pias & Deogratas quem- vis inflamat,idcjj abscj} fimu*
latione, & quidquid turpe,quidquid auresoffendatpias,Vel fpeciem pras- beat mali, longe avertit, ac prohi- bet; ideo kolt fanäa appel¬
latur Rom.I 2. Neeimmerito> cum
a Deo San&iflimo originem ducat, Agit porro Theologia de effeöi-
bus mere fpiritualibus, Sc falutari»
bus producendis,nimirum: Mentls illuminatione Pf XlX. 9- Conver- (ione ibid» verfu g- regenerationé
i. Per» I. 25. Jac. I. 18. Vivificä- tionePhilip.II. 16 Aétor.V. 20. Fidei
excitatione Rorr.X. \J purificatione Joh. XV* 3. Sp. San&i donatio¬
ne Gal. III» 2. falutis collatione AÖ.
XIII. 26. Teftimoniavirorum 0£ö-
plura funt, quam qua?heic allegari pofHnr, Qusproprer, cum haec Sc alia * tam evidenter ofteii*
dant, Deum, per Prophetas Sc A-
P9-
«8 ) o ( |Ü *7
poftolos^ promulgafle verbum effr-
cax, & virtute divina animatum , miranda omninoeft,immo deteftan-
da profanorum quorundam opinio
& impiétas, qui, a Dolore Calo-
vio citati, tom. i. Syft. pag. 696,
non dubitant aflerere; Chriftum
quandoque folum verbum inter-
num in corimpreflifle auditoribus, quod fpiritus & vita eft, ceuAoycv
Dei; ceteroquin ut merum homi-
nem locutum elTe, unde multi au- ditorum ejus non fuerunt conver-
fij Apoftolos habuifle quidem ver¬
bum vitas in cordibus (uis habitans,
5c fpiritum lan&ura , fed non pro-
pofuifTe auditoribus nifi externum
eorum prseconium. Eadem aberrac
via Daniel Tiienus, afferens exter- nam verbi prasdicationem non efTe conjun&am cum interna Sp. SanéH operatione; Et Molinaus,ftatuens
Deum verbo vires occultas wjfrirare
ergaeosf quosfervare decrevit, alio-
quin ejje jonumincafjum aures ferien'
B tern.
m
% e p be 11 <$)*>($*
tern. Quam impia ha?c fint. docet (fl
nosScriptura Sacra ; docent etiam
cxcellentium Theologorum fuflfra-
gia,utvidere eftex decifione Saxo-
nica , iuflu Ele&oris Joh. Georgii
Anno (624. edira, qua? pag, 121. in-
trinfecam & effentialem verbi divi- ni efficaciam fortiffime defendit.
Verba ita fonantt 33ctt fftr eine"/ fo ift QBort ®Otteé/ eébleibet au# tf<
fein ^otttn^nngfcii. @etn®otf 21 fagertnur/ barinnen er fetti (Sinn/ (it SDTrinung / SRatb unb IBtflen enU
becfet/ unb begriffen bat. 5Run (tnb
aber ®0tteé#?ort geben unD®eift/ ioj joh. Vi. v. 65. <SomußDeton>egett qi
®Otteé SfBort ben erften moment ad
an/ ba eé®Dtt gerebet/ geben unD ce
®eift fenn / ttitb alfo eine (ebenbig* de tttacbenbe®eiftliebefrafftin unD bey Ci fleb baben / alfo bag biefe frafffb# go
eigenfebafftunb naiut beé@6tt(icbett
3Borteé fep / unb ebne biefelbe batf VZottJ&QtM I al* Daé 2£ort®0*>
Ml nicbt befielenfonne. ££agnuit feinet
q* fic ill Pc
