ER ICO GUST. GEIJER

ILLUSTRANTIA.

QUiE

VENIA AMPL. FAC. PHILOS. UPSAL.

PRiESIDE

MAG.

ER ICO GUST. GEIJER

HISTORIAR. PROF. REG· ET ORD.

REG. ORD. DE STELLA POLARI EQUITE,

ACADEMIvE SVECAN^ OCTODECIMVIRO, REG. ACAD. LITT. HUM·

HIST. ET ANTIQU. HOLM. REG. AC. MUS. HOLM. REG. SOCIET.

SCIENT. UPSAL. REG. SOCIET. SCIENT. NIDAROS. REG. SOCIET, SCIENT. AC LITT. HUM. GOTHOB. SOG. PRO FIDE ET CHRISTIAN·

NEC KON REG. SOCIET, SCIENT. HAFN. REG. ARCHJEOL. SCAND.

HAFN. SOC. LIT. ISL. HAFN. REG. SOC. HIST. SCAND.

HOLM. MEMBRÖ.

PRO GRADU PHILOSOFHICO

P. T.

PETRUS ADOLPHUS ADDE

Westm.Dalec. Slip. Reg.

IN AUD. GUSTAV. DIE X JUNII MDCCCXXXIII

Η. Α. M. S,

U Ρ S A L I iE

EXCUDEBANT REGIiE ACADEMIAE TYPOGRAPHI.

Η IST ORT A Μ REGIS CHRISTIERNI II

ILLUSTRANTIA.

£x

^archrvo Ctiristierni II, cujus thesauros, auspiciis au-

gustisaimiRegis Caroli Johannis SepLentrioni redclitos, Chri-

slianiam jam dudum advenisse audivimus,, scquentia a se ex-

seripta nobiscum communicavit Admod» Reverendus Dominus JEkdahl, nunc jussu Superiorum, in ^eo maxime occupatus, ut, quse Sueciam ex locuplefissirna hac penu praecipue spectant Diplomata, in ^unum colligat. Nos auteni in spem uberioris messis, ab aliis parandae, si paucula haec specimina publici fa-

cere juris baud dubitavirrius, graliam vel veniam sallem apud

Letlorem habiluros credidimus.

I.

Ipso die proelii, quo apud Brännkyrka copiae Regis, duce

Steinone Sture, vexillum Suecanum Gustavo Erici feren- te, fusae sunt, has lilteras Reginae suse Elisabethse Christieh-

nus suå manu exaralas dedit.

Myn ydmygelighen oc kerlighen helssen ether alltid for- senlh medvor herre kere flYwe mwi videat ieg ^erskarff (?) gud

thetss loiF haffue oc wnne meg thet same till ether at spörie

kere ffinvre enghen nylyden

somraerkelig

er kand ieg scriffue

2.

elher en nulill andet en sanclepeders och poelss dag a) drogh iegh med then ^hoiF meg fylde fran KöiFvenhaiFn _pa bronke- bergh och fforlöffwed ther thw netlher Thij ieg kwnne enghen formercke ^som haffwe löst pa then tid at sia med os, thors»

dag liier effther sende vij vort folch tili den syndre malm ther toge the swenske flwch for vrorth folck oc in i byen oc blefF tog naghen äff them slaghen oc skoth och hebendes en nu till

then gudh som alting haffuer skaift att komme lill en god ende

kere ffrwe for stor bryst skyld haffuer ieg send her Tyge

Krabbe b) och bräde (?) vort erende till danmarck beendis ether

kerlighen ati skynder hannwm strax till bage ighen till megh

oc hwar i kwnne formercke at han tager ther nogben forsom-

melse ffore och skynder seg icke till meg Tha bede wij ether kerlighen ati lader hannwm byde meg uti Köffwenhaffn torn thi ther liger meg oc all mit land macht pa ka3re ffrwe at her tyge icke kom for

till

oss

ther giör han

syn orsage uti hwem

ther skyld haffwer uti vide wij icke bede wij ether ati dog byder os sanhed till

icke

mere pa then tid her med ether gud

beffallendis Screffued for stocholmsancte marie madalene dag c) Aar &c. JV1DXVIII.

Item bede wi ether

ati sie sybret moder

Cristiernn &c»

cm (100,000) gode nalh

d) &c-

a) d. 29 Juni. b) Tyge

Krabbe Reg.

Dan, Senator.

c) d. ²² Juli?.

d) Qua fuerife apud Regera auetoritate hsec

Sigbrita

notissimum

est. Exstant LitteraeRegis d. 29 Dec. 1522 datse, ex quibus illsm

jedituum et vectigalium regni rationem et curam

liabuisse

cofcstafc.

IL

Arx Holmiensis in Regis polestatem redacla.

Vij epterscreiFne GöstafFmed gudz nade Erchebiscop i Vp-,

sala Mathias i Strengties Ollhe i Vesteraars ined samma nade

biscopa Eric trwlle Niels booson ρeder luresson Eric Johans¬

son Eric AbramssoriHolinger Karllsson Riddere Bengt Arends-

son Johan arensson Maans green Eric Ryningh Knwt bengts-

son och Knwt Niellsson vepnare Sverigis Rikis raad som her

im til slädes aere, göre allevitherligitath vij hafFue nu öfFuer- anthvardhat höghorne förste her Christiern med gudz nade

Danmarchs Norgis Vendis ^oc gotis konung wthvald konung

til Sverigis Rike hertugh i Slesviich Holsten &c. var kaeriste nadige herre Stocholms sloth wlhi en frij oc obehindrat slotz-

loiFwse till hans nadis tiwgen hand ath bliffvaoch holles för en

veldug herre och konunghöffwer alth Sweriges Rike, oc naar hans nade epter gudz försyn aalfgangen aer tha scall samma slolzlofFwsestaa och holles fastoc obrutelige aaff them som tha formeSloth^oc SlotzlofFwa innehaffver til hans nadis Sonshogbor-

ne förslis herre Hansis troes handh Och ^ner som hans naade förstackot bleffue scall samma sloth och SIolzloiTwa staa och holles till höghorne förstinnes frwge Eliszabets forme ^var kce- risle nadighe herris hwstrw vaar kaereste nadige frwges troen hand En blifFue hennes naade tha förstakot scall forme Slot

oc SlotzlofFwa staa och holles til verdugste verduge faeder och gode herris Erchebiscopens i Upsala och menige Sverigis Ri¬

kis raadz hand Tessz till yltermere vitnesbyrd oc högre för¬

varing haffue vij laathet hengia alla vore indcigle och signeter

4

neden for thelta brefF Som gifFuit oc ScrifFiiit er i Sfocholrrr

vorfFru affton natlvitalis e) anno domini Millesitnoquingente--

simo vicesimo.

III*.

Non violentis tanlum modis obsequiuin

quoesivisse

Regercij.

sequentes testantur lilterae.

Bekennes vi efFterscrefFne GotstafF ericson oc StefFen Hen¬

riksson Burgmeslere uti Wpsale met thelte wort abne bnfl,

Gieldsculdug

at vare Hogborne fFurste oc stormechtug herre

Her Cresliern met gutz nade Danmarks Sverigs Norges Weu-

des oc gottes konung &c. vor aller keriste ηadugste herre sex.

hundret march rede penninge som hans nade ^oss gunsleligen i gode tro oc lofFue lenth haiFuer Ilwilchen summe penninge wij beplichte oss eller vore arfFvinge at betale vtj Stocholm igien til gode met aller förste gud foger wij liid kommendes

vordhe Till vitnesburd trucke vij vore Signeter niden for

thette vort abne brefF gifFvit i KöfFvenhafFn Sancti Sigfrid! f)

Egiscopi

dag Aar &c. MDXXII,

IV:

Litterae Séverini Norby ad Regeim

Myn ydrnyge plichtuge tro lienisle edher nades högmech—

tighet altijd ydmygeligen foresend met wor herre Hogborne·

e) D, 8 Sept. f) D. 15 Febr..

furste kieresfe· nadigste herre Werdes-edlter« nade

wijde

al ieg

haffuer wserel here thenne somrner paa gut! land

och krenkt

edhers nades fiender _{sff myn} ylherste makt som

edliers nade

well skal spöVie oc torde ieg icke

gifiue mig her äff' landet

Thij iegfick alltijd-kund-ehap al llie

Lubsche

oc

swenske wille

Iiiit till gutlaud met makt saa snart the

haffde Stokholm

oc befrykte ieg meg at bliffue ieg

icke selff bere tilstede

om saa

haffde kommet Tha skulle thenne almoge paa

landit letheligen

Wiere at omwtcnde oc slaede fisendérne- ind paa landit

Nu

ere the sw(nske ^met alle makt til best ^oc iood draget

lud i

fiudland, leg wijd dog icke

sönderlige hworledis the t'

er om

edhers nades. tienere reyserier oc

knechte

som

ther i landet 1ig-

ge Jeg haiTuer mijne

bud

oc

lienere Iber heden

oc

ingen faat

igen Meg hohes dog

till gud

at

the swenske skulle icke faa

Slottetsaa snart leg haffuer schriffu.it oc

tillsagd them

met m}?n

tienere Severin brun som ieg ther siste

heden schicket

al

ieg

vill vndsetle them wed _myn aere heller t

het skal koste

myn

halss Thy bedher ieg

ydmygeligen edher nade vill forschriffue

oc forschaffe met thel allerförsleat ieg faar

hjelp

oc

tröst hoos

Hoffmesteren aff Prysseu eller mesteren

afflyffland ^oc egönnom

theris lande till wiborg^, at vndsetle

them

saa

ieg icke skall

biiffue ordlös oc eerelös efter sodane

tillseghen Oc edher nade

vill vföilöffuet scriffue meg visseligen

till, hwes hielp edher

nade meg oc them.

kand giöre

oc paa

hwad iijd Tha vill ieg

selff mode sodane hielp oc

folk i lyfiland

oc

fölge them saa

ind i findland at slaa etber nadis

fiaenfler ther vdt igiaen, litllei

ihet. skil. koste mijn halss

Edher nade vill met ihet alle.c.

β

ferste ν® re Iber vti al vor!igeη fortrenkt, Findland er then be¬

ste deel Li! reute allSuerige leg haffuer ^oclilschrifFuil then store furste afi rysseiandh 0111 hielp oc tröst emod|edher nadis fien¬

der the Svenske ^oc haffuer nw yther ^mere handlet med then grote furslis sendebud Jacobo Johanniss som kom frann key- senige M:t oc hällde vaeret boos ed bers högmechtighed i lon-

don i Engel and oc bleff nu Iiiit fongen tili meg paa etil Swn-

desche skiib Tha effter lian haffde keyserlige Maiestätis och edher nadis breffue, Haffuer iegwell handlett ^ocaffrerdiget han-

num met thet beste ^oc skicker met hannutn till then grote fur¬

ste , myt vissebud oc scriffuelse som han haffuer loffuet igien

till meg at forschuile met all booskeed oc scrifflligh swar paa h\ves tröst oc bielj) ieg skal formode Bedher ieg ydmygeligeu

edher nade will oc vden all forsömmelse scriffue oc formane tbdl grote furste paa at giöre meg oc eder nadis folk i find-

land liielp oc bistand som nu störste macht _paa ligger Thesli- gis oc fotschriffue till hoifmesleren ofF lyfiland Jeg vill gier-

he woge myn halss tlier hoos tbem at vndsaette oc then deel

al forsware som edher nade _meg baiFuer vndt oc forlaent till

edhers nades oc edher nades kiere iurstinnes oc barns troen hand oc ingen andens saa lenge mijt lijiF recker Ther haiFuer Hertugen afF Holsten oc danmarks rigis raad offte screiFuet

meg till oc haffde li iit schicket her Glanes

bi lie

oc

VuliF

von

der Wisch met meg at handle saa ieg skulle giffue ^meg till

them Thesligist

haffuer

oc

Göstaff

oc

Sverigis rigis raad giord

oc loffwedt _meg möget &e.

Edher nade skal dog åldrige be¬

finde at ieg edher nade eller myn

nadigste frwe

skal w«re

vtroo eller vndfalle tiien slundieg leffuer, Calmain som edher

nade meg oc haifdebefälet, IiafFue borgerne scliammeligen for¬

rad oc mördt _myne troo lienere som

boos ihem

paa törne oc

Werne wäre boskeeden vphugget porlen oc taget saa

fisender-

ne the Swenske jnd Siden haifue the

holdit sprake

met myt

folk _paa Slottet oc. Iwget ihem ^saa möget fore at the

torifde

aldrig formode tbem aff edhers

högmechtighed vndsettinge

ey heller aff _meg vndsettningeThij alle Staedeme skulle strax be¬

stolle meg selil Ther elfter er folket vndfallet myn foget oc haifue upgiifuet Slottet Dag ieg thel saare vefl

haifde

bespyset

oc besorget metall noltoröt fore etil ^aar&c. The

landzkneckte

tlier loge i Calmarn thern lod ieg hente

hiit

met myn

Iachter

oc besofder them alf myn pwng, gud

vijde hwad raad ther

bliffuer till i lengden vden aeüher

nade

som

all

myn

tröst

er enarligen v ηdsetter meg Jeg

haffner well beere gud thess Iofl

haifue oc vidder sancte Jurghen gode faste waave noch wox vajrck tallig smör hwder oc skiad

flass kabelgarn aske

oc

tiaere

&c. Jeg kand dog icke haeie

owrerkomine then deel ieg behöif-

wer som er bössekrudt oe sölff at mynte pendinge

aif werdis

etlber nade tlierfore at

forscriifue

paa

thet aider flitigesle till

hoifmesteren aßpryssen oc

iorscbaifc boos hannom ellei mel

nogen

kiöbmand

som

ville hemeligh schicke meg oiiwer frann

Könnigsberg

eller melwing till gulland, giord krudt körnekrudt

oc

grofftkrwd Thesligest sölff tbet ålder meste ieg kunde, kunde

edher nade komme ower eene met nogen

kiöbmaend Tha will

ien·nierne betale ihem metforme

gode

Maare

ehwad edher nade

them tillsiger paa myne wegue

Ellir

om

elher nade saa for-

8

handeler!, at the ville hnl före 'krtid oc sölff TheJigist oc skylt

karlaweer oc slänger paa myn Ioffne Tba vill ieg saa handle

oc betade ibein al the skole lacke meg fore edlier nade oc be-

dlier ieg edher nade will forscriffne strax tili hoffmesteren oc mesferen all fyJfland at Ihe äff (heris lande oc slaedpr ville giö e meg liö t oc tillföör söndeilige met malt ^oc öll, ther

haffuer ieg störste bröst pna oc rwg oc ineel tuet leg will met gode waare well belale alle thein meg noget golt vele til11öre Edher nade will wesdis vfoilofluet at schriffue _nteg tili met thette myt bud, all leylighed oc edher nadis wilie, hwor epter ieg ^meg skal rette och edher nade wille icke ^spare bud ^oc breff Jeg liaffuer i thenne soirmier aldelis Ingen bud faat iraun

edher nade therinet ieg edher nades folk ^oc troo lienere kun¬

detröste ^ocwillige holde Edhernade nades högmechtighed tili lijff

oc sieel gud alsommechligste ^oc ridder sancte Jürgen ewindelige

befalendis Scriffuit _paa edher nadis Slot Wysborg liellie korss- dag exaltationis g) aar &c. JVIDXXIII.

Ethers Kongl. Maiestälis

Ydmyge tro lienere

Seuerin Ridder Noiby

Utanskrift: Dem durchluchligsten Grotmecbtigsten fursten vnd

hern Hern Christiern to dennemarken Sweden Norwegen

der Wenden vnd Gotthen Koningh Herlug tho Slesuig oc to Holsten Stormaren &c. meynem aldergnedigsten Hern

(Sig) g) D. 14 Sept.

in Schedula Litleris inclusa:

Oc kieriste nadigste herre, j dag sora er anden dag eilter

heilie korssdag Tlia komme noger myne Jachter hiit ind met

en föge prijss som war seglet frann Stokholm i _gaar fyorten dage forledhen Oc sige the fore wysse tidinge at lyder van

offense, kommfore IUI vgher indtill Stokholm tili Göstaff met synn Jacht oc eyget folk cc haffde willigen upgifhvet oc for-

lalt Slottet Caslelholm strax nogen äff tlie Swenske sagde han-

num loilwe tili och ^wärealdrig bestallet i thette aarSCc. fram- delis sijge the at eders nadis folk oc myn tienere i findland,

hailde inthet slagdes met the Swensche, Men tha the Swen¬

ske opsalte theris heste wed VIf_ (600) en myl frann Aboo paa en öö oc. rede saa over en grwnde at abo Tha römpde

edhers nades folk oc myne fore äff abo oc forlode Slottet öde

oc gaifue them alle ind _paa kusted h) bode _reysenere oc foot

folk, Mensommesyge ath edhers nadis _reysenere guffwethem ind at

Wiborg

oc alt foot folk till Kustaed Nu ligge the Swen¬

ske _met all macht fore Kustaed Jlem at the Swenske haffue taget met them ower tili findland, gories holste oc anders _pe- derson tili talsmsend emellom edher nadis folk oc them The syge oc at Jens matsson haffuer giffuit seg frann edher nade indtill them, hwad saut er, wiid ieg icke, Datum

lijsdagen

nest

effter hellie korssdag.

b) Arx Kusto.

Α Ρ Η O R I S Μ I.

I.

Inter scriplores rerum Romanarum, Caesar, Livius et Tacitus sine

dubio primum locum tuen lur. Sed börum scriplorum suam quisque periodum Linguae Latime designat. Apud Caesarem Lingua Romanorum

naliva quadam simplicitate et venustate delectat; apud Livium jam ex- cultissima et uberrima evasitj Tacitus ingenium aetatis argente& optime .exhibet.

II.

Cajsarem cum Xenoplionte comparare sine injuria possnmus. Ta¬

rnen magna inter eos intercedit diilerentia. · Xenophon facundior, Cae¬

sar succulentior. Quod quidern minime est mirandum cum propriam utriusqné indolem et naturam contemplamur.

III.

Livius multis nominibus comparationcm ^cumHerodoto baud asper- natur. Miracula et portenia eodem fere ^modo, quo auctor Graecus, civibus suis narrat, verborum minime parcus. Candorem autem ingenuam Herodoti apud Livium non invenimus. Est enim velut po- stero tempore Cel. Gibbon, orator et saepe forsitan uimius in dicendo·

IV.

Tacitum primo intuitu Thucydidi esse simillimum, et quidern co-

gnatione ingenii Grasco scriptori propinquum, ^non est negandum. Ta¬

rnen inter se non parum difierunt. Est enim Thucydides sine dubio

Tacito grandior et excelsior, aequilate animi major. Quod quidem

laud.es Taciti non detrectat; differentiam enim temporum reputare debemue.

ψ ^{· ■}

ACTA

HISTORIA Μ REGIS CHR2STIERNI II

ILLUSTRANTIA.

VENIA

MAG.

ER K

HIST HEG» OB ACADEMIÄ SVECAÄ HIST. ET ANTIQU SCIENT. UPSAL. B SCIENT. AC LITT NEC IfON REG. SOG

HAFN. SOC. LI

PR

PETR

IN AUD. Gü

EXCÜDEBAI