STUDIO NOVITÄT

D. D.

SPECIMEN ACADEMIGUM

DE

STUDIO NOVITÄT IS,

Quod

CONSENT,\ AMPLISS. FACULT. PHILOS. UPS.

Publica Censurs Submittunt

CHRIST. RETZ. EKWALL,

Philos. Magister

et

C ARO LUS MELLEN,

OSTRO GOTHI.

IN AUDIT. GUST. MAJ. D. XXVI MAJI MDCCXC.

H. A. m. s.

U P S A L I iE, Litteris Dire£h Joh. Edman.

A -

^ Ä

'

" • i&

IN

SACRAM REG JAM MAßESTAT EM

GENEROSISSIMO ac

2) 0 Mi? STO

PROVINCIjE gubkrnatori,

MMCENATl SUMMO

SACRUM.

VIRIS ADMODUBl

ET

PRMCLARISSIMIS,

DOMINO M

mfahwi _w

ecclesm Westerlösa Pastori ft Prjeposito MERITISSSIMO

NEC NON .

DOMINO _{MAG IS}TRO

•a., ^,0 iJ&Züi, »t:

Sacr^ Regije Majestati a Sacris

ET IN

üstra Eneby Pastori VIGILANTISSIMO,

Fantoribus propenfisfi'mis

dieat Respondens.

DE STUDIO NOVITATIS.

§. i.

ndolem hominum fi curiofius penfitemus, reperiemus

eos, qui minimum rebus hurnanis interfuerunt, ma-

ximam fere ex lucis hujus ufura haurire voluptatem. No¬

va quaevis in recentis advenae oculos incurrentia, fenfus

ejus fvavius demulcent, immo fola exiftentia, etjam fine

magna voluptatum varieme dele£tat. Crefcente vero

gerate, omnia quafi langvefcere videntur, befatigatur ^a-

nimus, ipfa denique ^non amplius in benefkia refertur

vita. Inians dolorum expers, variatis in horas lufioni-

bus gauder, violentiores adolefcens plerumque requirit

exercitationes, in occupationibus Sc negotiis oblefta-

mentum quaerunt setare proveftiores, donec illa ingrave- fcente, obliterato jucundioris vitas fenfu farcinarn hanc abjicere prseoprat fenex. Neque nobis falli videntur, qui hujus diverfitatis originem, in diverfo per varias vi¬

tas periodos f'acultatum noftrarum habitu & vigore po-

nunt, praecipué vero inde derivandam cenfemus, quod

quo diutius in hac verfati fuerimus fcena, hoc fegnius

a rebus circa nos pofitis &dficiamur, & exfiftentiae no- ftras velut fatietate quadam capiamur, adeo ut novis ad depellenda taedia femper opus fit fubfidiis. Mirum quan-

tum novis rebus _movemur, dudumque obfervarunt Phi- lofophi, hunc novi amorem fontem esfe admirationis,

quse eodem decrefcit gradu, quo familiariora nobis red-

duntur obje&a, penitusque perfpe&a eorum natura, pror- fus torpet. Nefcio vero, an negari posfit, reliquos fe¬

re omnes vehementiores animi motus ex eadem hac

A pro-

6 De Studio Novitatis.

promanare fcaturigine. Monftra, iterum iterumque ob

oculos pofira, horridam quafi deponunt fpeciem, Sc las-

tiorem exhibenr formam, uc Sc jucundisfimae voluptatis

fenfus continuo ufu marcec. Cesfante enim prima vio-

lentiori fenfuum agitatione, liberaque adhibita adtentio-

ne ingratae pariter ac gratae fenlim debiliranrur fenfatio-

nes. (ta nos effinxit naturae au&or, uc nova omnia 8c infolita, eximiam nobis adferrent voluptatem, ^quo fortius

ad rimandos naturae recesfus incitaremur, cujus quidem laboriSj nunquam nos poenltiber, quscvis enim nova veri-

tas a nobis percepta nova pemmdit animum voluptate,

Sc quafi laborem impenfum remunerat. Non omni ita-

que carebit fru£tu disquifitio, an ßudium novitatis fem-

per Sc necesfario ^naturae humanas tribui debeat, Sc quous-

usque amplificandis ingenii noflri progresfibus, fuble- vandasque prasfenti noßrae condirioni inferviac. Nos ve-

ro, dum medirationes noßras ulcerius perfequi conabi-

mur, tuum L. B. nobis pacifcimur Favorem, cujus etiam

fublevati fpe, lucabraciones has leviusculas, candido tuo

confpeflui fubjicimus.

§. IL

Per novum indicatam volumus rem, prius incogni-

tam, in lucera protraßram; vel cujuscunque rei in pejus

aut melius mutationem. Pro diverficate materias varium

in variis fcientiis a rebus circumßantibus ßißinet figni-

ficatum. In vita familiari fa£him vel cafum quemcun- que indicat, qui praefentem rerum Parum immutar. In

fcientiis philofophicis n&vas appellamus veritates jam pri-

mum in lucem pofitas. In poefi, alia rnethodus naruram pingendi. In fcriptura facra diverfa quoque nova au- diunt; a priori more diverfa: mandatum do vobis no¬

vum ait S. Salvator, de _praecepto mutui amoris, hoc fen-

fu, quod ab ipfo esfet renovarum, Sc a corruptelis pha»

De Studio Novitaus» 7

pharifaicis vindicatum, jam ^vero ab difcipulis fuis ^nova

iuce collufiratis omnibus commendandurn. Bonum _quoque

faufhim ügnificat: novum calum, ^nova terra, novum Jeru- falem. Natura humanse non placet femper in eodem perfidere ftaru, varierarem amat, nec voto vivitur uno.

Causfam hujus mobilitatis in ftru&ura corporis noftri quaefiverunt nonnulli phifofophi, cum pars quaedam vel

organon idearum defatigätu'm requiefcere optet. In con- fiderandis obje£lis eodem loco manentibus, non diu fva-

virer occupabirur vifus, dum contra leniter agitatur ani-

mus & recreatur adfpecfu catara&arum, fiuviorum, alia-

rumve rerum fitum identidem commutantium3 fenfimque praeteriabenrium. Hoc refpe£tu ^a brutis animantibus,

quam maxime differimus, quae femper in eodem gradu

rnanent, nullis novis objeclis afficiuntur, nihilque mira-

ri folent. Siimmus opifex horninem folum ^ram prseftan-

tem reddidir, ut novas in dies adfequi posfit perfe&io-

nes, Sc cognitionum extendere terminum. Tranfiit per varias vicisfitudines e fero Sc inculro 3 in exculrum, quem

jam ^occupatj darum. Ingenii viribus utendo novas fem¬

per quisque fibi aoquirere pored ideas, novos rerum

inter fe invicem Sc nobiscum detegere nexus. Ut cibus

diu fumtus naufeam _rnovet, ita res easdem nobis femper obverfanres, quantumvis egregiae, tarnen asfiduitate vile-

fcunt, defiderataque magis dele&anr, quam asfidue per- cepta. Variatio deleclat, quin praeoptamus faepe muta- tionem in pejus, quam femper velut iisdem adhasre-

re fcopulis. Qui itaque omnes profcriberet mutationes,

hominibus rationis ufum interdiceret, Sc ad brutorum

detruderet clasfem. Fieri vix posfe crediderim, ut mens, vi cogitandi fanisque i'nftru&a facultatibus, amplisfimis li¬

cet ornata rerum notitiis, partis umquam adquiefcat, ab- je£ta omni ulterius fapiendi ^cura Sc defiderio. Culmen,

quo curfum tetenderat fimul ac attigit, novus mox in¬

ge-

s De Studio Novitatis. _\

genii viribus aperitur _campus, ubi innumeras fibi polli-^x

cetur 8c quafi per tranfennam videt res, quas propius pernosfe fibi jucundum fore autumat atque utile.

§. III.

In hac rerum univerfitate omnia velut gyro quodam

volutamur perpetuö. Benignus Creator eam ita adorna- vit, ut de Itaru fuo perficiendo foliciti, femper in nova nitantur 8c tendant mortales, quod absque mutationi-

bus fieri nequit. Deus folus femper idem manet, fublu-

naria omnia vices fubeunt fuas. Necesfum eft vitia Sc

abufus, _quanrum fieri poteft, in omnibus fugere, nullam

iis ex antiquitate excufationem quasrentes. Hinc refor-

mationes in inftitutis falutem publicam fpe&antibus a- deo ftcpe utiles, ut non fine damno felicitatis negligantur.

Mutata temporum& gentium indole leges 8c inflituta mu- rentur oportet, quas quondam in alio civitatis cujusdam

ftatu utilia fuere, mutato hoc ftatu abroganda fvadet com¬

munis profperitatis ftudium, pharmacorum inflar, quas diverfa pro re nata adhibent medici, qui profe&o, fi

non nifi remediis a majoribus inventis femper uterentur,

plures asgrotantium interficerent, quam fanarent, ingru-

entibus prasfertim novis morborum generibus ^antea in- cognitis. Unde illuftris Helvetius: mais dira-t-on ces .

coutumes, fgentium puta ferarum leges 8c publica infli¬

tuta, quae fupra recenfuir, 8c felicitatis vérae vel fi&ae Au¬

dio orrum debere monftravit) n'en fonr pas moins odieu- fes, ou ridicules: oui, parceque ces coutumes, confa-

crées par leur antiquités, ou par la fuperftition, ont, par la negligence ou la foiblesfe des gouvernements, fubfilté longtemsapresque Ies caufes de leursetablisfement avoient

difparu _a)' Infanum for@t, rem cujus damna experti fu-

mus, a) De L'Efprit. Tome i. p, 156.

De Studio Novitatis. 9 mus, eam tantum ob causfam retinere, quod antiqua fit.

Novatores igitur haud raro injufte damnantur, ab iis ^prae«

fertim, qui novis inventis fuam vanitatem vel au&orita-

te laedi, vel novis inftitutis priores abufus tolli vident

fibi alioqtiin lucri aliquid allaturos. Sed omnis innova-

tio non fine urgente ratione, Sc fubdu&is utrinque cal-

culis, fufcipi debet. Fert hoc incommodi fecum incon-

fideratus novaturiendi pruritus, ut nova inventa ante-

quam commoda 6c incommoda inde refultantia jufta lan-

ce penfitata fint, ample£tatur, vel novitates fuas ad vi-

vum refecasfe autumet, dum vix corticem penetravit.

Periculofa faepius fuit in rebus publicis innovatio, cum

maximi motus Sc inteftina odia ex intempefiiva novita-

tum introdu&ione, orta nonnunquam fint. Tantam vim

habet confvetudo, ut quod penitius infixum fit animis

hominum, multoque ufu confirmatum inveteravit, ac ve«

lut in naruram abiit, fubito tolli, fine ^magna tranqvilli-

tatis humanas jadlura non posfit, fed paulatim fummoven-

dum eft; prudentes igitur legislatores fenfim non uno impetu mutarunt, tempüs, ut ait Bacoy imitantes, quod

innovat vel maxime Sc cörrigit, quae non bene habent,

fed leniter, tacite Sc prope fine fenfu. Civitas, quae

nil prorfus in fuis inftitutis mutare velit, decrefcat ne-

cesfe eft, cum contra naruram fere fit in eodem perfe-

&ionis vel imperfe&ionis gradu femper manere. Sed

maxima heic, fi unquam alias, opus eft circumfpe&io-

ne, ne res n-oftras in pejus mutemus. Populus, novarum

rerum avidus, mutato reipublicae ftatu, melius ftatim fi¬

bi fore pollicetur, fed fpe illa faepius excidit, Sc folutis

pet longam annorum feriem imprudenriae pcenis, ad an¬

tiqua, fi licet, lubens recurrit.

§. IV.

Si eo vertatur ut novae eruantur veritates, conditio-

B que

so De Studio Novitatis.

que noftra quocunque modo melior reddatur, laudan-

dum utique eft novitatis ftudium. Miremur _vero, feu fortunae, feu ^naturae invidentiam, quae nil fere commodi largitur morralibus, quod non aliquo temperat incommo-

do. Pesfimum judicamus hoc ipfum ftudium, fi novis rebus in medium prolatis, non nifi inanem gloriam quoe-

rat novator. In iis, quae Divinum cultum refpiciunt, periculofa eft innovatio; quae a DEO patefa&a funt, ho-

mini non licet _pro lubitu immutare, privatis nec licet

tam laicis _quam do&oribus a libris Ecclefiae Symbolicis recedere,. proprio aufu religionis formam mutare, Sc dogmata, quibus nomen dederunr, adulterare. Leges

Sc mandata divina inconcusfa manent, nifi fublimioris

rei fignificandae causfa fuerint data; quae adumbratio, ipfa ^re praefente, cesfare debet. Inter leges humanas

exiftunt _nonnunquam iniquae 8c ineptae, unde Sc obfole- fcunt Sc abrogantur, vel aucftorirate fuperiorum^> vel negle&u populi; tale nil in praecepris divinis obtinet,

quae abrogari nequeunt. Infticuta quoque majorum, qua

difciplinam Sc ritus facros, ^reverenter fufpicienda es- fe ceniemus, nec temere mutanda Sc abjicienda. Omnem igitur in lan£liori difciplina rcjiciamus innovationem?

Nequaquam. Summa fidei Chriftianae omnibus quidem temporibus eft accommod^ta ^Sc mutationum nefcia, me- thodum vero dogmata ^fidei tra&andi non femper fer-

varunt eandem Theologi; nec mirum, poftulat nempe

ccetus Chriftiani conditio, ut in hifce rebus fe tempori

Sc feculo accommodent, Sc aliam alio _tempore faciem

indücant fublimiori huic do£trinae. Ipfa licet immota

Sc immutabilis qua materiam, attamen induftria Sc fa-

pientia Do&orum ^. clarior reddi poteft, magisque pot- ens, tarn ad.pietatem commendandam, quam impiorum

•aggresfus, _{qui novis} femper ^utuntur artibus repellendos.

Praedpuum quoque oratoris facri officium eft, qua fti-

lum

De Studio Novitatis. ²¹ lum 5c ceconomiam fermonis fui, genio audentium in- dulgere, ipfa ^tarnen do£hinae majeftate fervata b). Do-

lendum fane eft, ultra limites evagari quorundam in fa-

cris novaturiendi libidinem, nec ab licentia fatis caveri;

cavendum tarnen "eft magnopere, ne novas res fine di-

fcrimine appellemus veritates nobis antea non le£las,

jiec temere fummis viris praepofterum novitatis ^amo-

rem objiciamus: fi abfit, ut verbis Celeb. Ernlsti utar, temeritas infcitia 5c infolentia, illudens potius veritati

quam fuccurrens, 5c infidias perfpicue ftruens, non de-

fenfionem diligenter parans, appareatque amor 5c ftu-

duim veritatis, & do&rinae bene explicandae 5c accurate defendendae diligentia, non eft aequum licentiam expro- brare, non potius libertatis vim agnofcere c),

§. V.

Invafit multorum animos fupra vulgus fapiendi cu-

piditas qui communem hominum deferentes fenfum, reve- latisque ^non contenti veritatibus, irnaginationis indulgent

fomniis. Abit nempe, coeleftia ille fcrutandi fervor, vulgaria fpernens, fanaeque rationis cancellos tranfiliens, plerurnque in fanatismum. Ardentius hifce phantafiae il-

luiionibus incenfa mens, facile inducitur ad credendum,

fe divino prorfus adflari fpiritu. Ut vero hifce idea-

rum portentis intentius adhasret animus, in deliria tan¬

dem incidit 5c extafes, 5c quafi extra fe rapitur, unde

mirum non eft, adeptos hofce, nova ftia 5c fublimi ex- fultantes fapientia, humanis inftitutis religionumque fym-

bolis fusque deque hajoitis, chimairas 5c fomnia fua pro-

B z di-

h) Cfr. J. C. Doederlein Inftir, Theol. Chrift, in prcefat,

c) De libertate ingenii in caufa religionis: infert. Ejusd, Opufc. Theo!,

n De Studio Nvoitoiis.

divinis praeceptis venditare, fuperbe ja&ando internurn quoddam lumen erroris nefcium. Fallitur omnino, qui

errorem hunc, a Piatonis inde temporibus repetendum;

novum exiftimaverit, ^{at non} item, qui infulfos quos- dam novatores, vulgi auram captare nirentes, quorum

femper fuit novi aliquid prae fe ferre, crambem hanc

reco£lam novo jufculo aetati noftrae propinasfe. Immo-

derato novitatis ftudio itidem forfan origo debetur fcientiarum, quae dici folent occultae; cum homines fei-

endi avidi, fed ignari Sc laboriofum detre&antes exa¬

men, narurae humanae abfcondita expifeari velint. Na-

turse quodam inftin£lu trahuntur mortales, in futuri tem¬

poris renebras irtrofpiciendi, quidve venturi fecum fe-

rent anni perveftigare; cui ut faciant fatis cupiditati,

innumera fere Sc abfurda comminifcuntur. Alii ex cer- ris lignis manibus hominum vultibusque impreslis, fata

eorum canere funt conatij aliis in fitu Sc curfu ftella-

rum fortunse prsefagia larere perfvafum fuir. Optimos

interdum Sc clarisfimos viros hac in re aliquid humani pasfos, horumque auguriorum inani perculfos timore fu-

isfe comperimus. Has, ab eruditis licet dudum proferi-

ptas gaudeamus ineptias, irrficeta tarnen plebs, fero fs- piens, tenacius figmentis fuis ubique adhaeret, praeili- giasque curiofitati fubvenientes vix fibi eripi patitur,

mille modis noeli hanc lucem affundere _tentat, obfer-

vationes circa _numeros, dies Sc figuras inftituitV unde praefagia, ut ipfi videtur fide dignisfima fumit, oracula undiquaque invenit; nec defunt fuperffcitiofi vates, qui

credulitati rudiorum illudunr.

§. VL

In philofophia femper aliquid detegendum reftabit,

naturse ambitus tam immenfus eft, ut exhauriri _nequeat.

E-

De Studio Novitatis, n

Etjam tefte Salomone magna fuo jam fscculo turba fcri-

bentium erat; quantus polt eurn numerus codicumj vel

dete£la utilia vel turpes ingenii humani errpres conti-

nentium? Novi errores novarum veritatum7 detegenda-

rum faspe numero anlam prtebuerunt, faTtim facilius a pofteris caventur. Sine novis inventis philofophiae ftu-

dium prorfus langvefcerer. Nec tarnen omne laudave-

rim novitatis ftudlum in fcientiis philofophicis; nihil fane

agunt, qui inperveftigandis rebus frivolis feituque parum dignis, bonas impendunr horas; nec confultius mihi pro-

cedere videntur, qui, pofitis vix fcientiarum tirociniis,

arcana mox perunt, & fructus immaturos carpere prae- geftiunt. Vulgaris illa 8t rudis curiofitas in deliciis ha¬

bet res, externos fenfus 8t imaginationem afEcientes,

novum quodcunque libenter videt, rumoribus arre£tas

commodat aures, ridiculas in vicinia fcenas avidis ufur-

pat oculis, iisque vacuos pa£cit animos. Summa qui-

dem, ut jam diximus utenda eft in ample£tendis novi-

tatibus cautio; ut vero non omnia fimul perfpicir ratio

humana, ita obfervationum fuarum finem plenumque

ufum eminus haud difcernere valet, nec quo tandem

nepotes, majorum feliciter infiftentes veftigiis, in fcien¬

tiarum latifundiis penetrabunt Dogmata quae nobis

fortasfe fcop£e disfolutae videntur, novis accedentibus pofteritatisobfervationibus, adeo cum aliis veritatibus jun-

gi 8t ne£H posfunt, ut folitariae iftae veritates, quarum

nulla in vita communi hoc tempore cernitur utilitas,

ad res utilislimas latentes nos tandem ducere posfint.

Acre ingenium, eo ampliorem fibi aperiri videt cam-

pum, quo intentius relationes 8t effe&us veritatum dttduxn

cognitarum confiderat, Ut vero ad continuas meditatio-

nes incendatur mens, non faris eft, ut liber illi ^pateat

excurrendi _campus, inexftingvibilique ardeat difcendi

fiti, reqviritur praeterea, ut, ex novis detettis veritatibus,

B ₃ opi-

*4 De Studio Novitätis.

opimam Tibi polliceri posfic voluptatis mesfem. Egregia

quam maxime, quoad durar, hsec judicatur voluptas, lan- gvefcit vero fenfim, intelle&usque ideis fuis jam acqui-

fitis minus quafi ^contenrus, ad novas properat perfe- quendas, fperans, eadem denuo refici voluptate, baud

aiiter ac in accumulandis divitiis, teruncium cumulo lae-

tior addit avarus, quam congeftas fpe£tac opes.

§. VIL

Indoles rationis humanae oppido monftrat, unum- quemque, fi ars fua dt, meditationes diurnas non detre-

£lantem, abfcondita quaedam e fcientiarum latebris in lu-

cem proferre valere. Jus fuum unicuique innocua cogi-

tata libre profitendi vindicat ipfa natura; nullis humanis

fub legibus cogitur humana ratio, Sc dum terminos a folo omnipotente tibi agnofcar praefixos, fervitutis ju-

gum aegre fubir, atque inviolabile fibi comperere purat

jus, vires utcunque libuerit periclirandi facultatesque fuas,

nemine laefo, quoad poteft exercerendi. Quo vero in- figniori mortalium utilitate, juftae fufceptae fuerint inno- vationes, eo majorem au&oribus fuis nonnunquam inru-

lerunt noxam. Cui monumenta hiftoriae lirerarise evol-

vere placuerit, ^quam plurima ibi bujus rei inveniet exem-

pla. Antiquitatis fautores, fui faeculi do&orum placitis,

non fine multo labore imbuti, frontem haud raro con-

trahunt, auditis novitatum rumoribus, literatum orbem pervagantibus; difcendi fcilicet raedio fe denuo affii£tum

iri metuentes, fi famam eruditionis partam tueri velint;

novatores plenis buccis incufant, novaque inventa rui-

nam venerandae antiquitati minantia anxie vident cir- cumferri, exhaufta omnia ^a prifcis venditant, quos de- fipuisfe aliquando irreligiofum foret credere. Perlatum,

ut alia _taceamus, ad tempora noftra habemus nomen Flo~

ren-

De Studio Novitatis. i$ rentini cujusdam, Francisci Redi, quem tanta veneratio«

ne Ariftotelem profecutum fuisfe narrant, ut armatis ocu- lis caelum intueri nunquam vellet, timens convinci, Ga-

lilaeum piures in fphaera fixarum, quam ariftotelem, nu- merasfe ftellas. Sunt etjam, qui nimia, imprudenri Sc intempeftiva orthodoxiae cura, innoxiis Sc utilisfirnis no- vitatibus maculam haerefeos & errorum, cum religionis ve- litatibus pugnantium inusferunt, qui impetus non folum

maximas easqae minime laudandas turbas in Ecclefia Sc republica literaria movit, fed mulra quoque opprobria pietatis ftudio, fummamque invidiam nomini venerando

orthodoxiae intulit. Ut vero nullum fcelus magis eft de- teftandutti, quam impia iftiusmodi cceleftium veritatum

vel dire&a vel indire£la impugnatio, ita etjam nihil ma¬

gis, non dicam ab humanitate Sc juftitia, fed ab amore Ghriftiano abhorref, quam ejusmodi atheismi incufatio

qute absque evidentisfimis indiciis, Sc verbis tantum fcri-

benris in alienum fenfum inique detortis frpius nititur.

Experientia quoque teftarur, clandeftima odia Sc invidi¬

am, majorem in multis ejusmodi criminationibus habuisfe partem,quam fincerum Sc incorruptum veritatis ftudi-

um. Quantam vero fuperftitiofi hi vetuftatis defenfores prodant Sc fcientiarum Sc rationis humanae ignorantiam,

dicere vix erit opus. Perpendant tantummodo iniqui ifti-

novitarum cenfores, tritisfimas fententias aliquando fuis¬

fe _novas, earumque inventores in eadem, fi qua eft, ver- fatos fuisfe culpa, cujus hodiernos novatores reos facere

conantur. Duplici praecipue modo ejusmodi locum in-

veniunt innovationes, partim in novis fcientias cujusdam ponendisprincipiis, vel in meiiorem ordinemredigendis ^ve- teribus, utplura clarioraqueinde eliciantur confeäaria; par¬

tim in ipfa tia£andi methodo. Qui ufum ejusmodi novita-

tum neganr,autmajores noftros ad ranrampervenisfereium fcientiam dicunt, ^ut nihil in ^{rerurn natura} illos fugeret,

& fe-

i6 De Studio Novitätis.

8c fere divinitatis participes esfent, aut contendunt hu¬

manuni ingenium adeo labentibus fasculis defcendisle 8c

emarcuisfe, ut cicra majorum veftigia ferner ipfum in via

veritatis ducere nequear. Novam urique priftinaque puU

criorem hodie _pras fe ferunt fcientise faciem, in pleris-

que etjam necesfum fuic antiquitatis difpellere tenebras,

defideratamque ab experientia iis affundere lucem ; fed

extra Ilium peccatur 8c inträ; erudiri qui fuam glorio¬

lam, pofthabjra utilitate publica, lucubrationibus fuis quae-

runr, e re£lä via defle&ere folenr, tam in defendenda

antiquitate, quam in novis fuis inventis depraedicandis.

Abrepti novitatis ftudio, antiquis alia fubfticuunt non

meliora _, quibus facile carere potuisfet mortalium genus,

vel mutata aliquantum externa fpecie antiquas 8c fsepius

reje&as nugas reproducunt, 8c faeculo. pro novis 8c ma-

xime utilibus inventis obtrudunt. Quid itaque facien-

«lum, ne ab una vel altera erremus? Nec credendum

arbitramur', majoribus folis omnes referatos fuisfe fcien-

tiarum thefauros, pofterisque nihil relictum, praeter ina-

nem imitandi gloriam; nec veteres adeo eaecutiisfe pute-

mus, ut plurimis in rebus reftum non viderint; experi-

entiae vero adminiculo deftituti non femper veritarem,

quam quaerebant adfecuti funt; Judicium quod pofteri

de nobis etjam fme dubio 8c maximo jure ferent. Ita¬

que jufto examine quantum permiferint vires expendan-

tur omnia, & quae utilia reftant, in ufus convertamus

noftros. Confideranda etjam eft temporis, quo vivitur,

ratio; non omnes veritates omnium lünt temporum. Sic

SocRATiis in carcerem mittitur, 8c cicutam bibere cogitur

ob libertatem philofophandi, fpretasque de Diis fabulas;

ideoque nec temere, nec timide procedendum, fed im-

becillitati humanas femper aliquid eft concedendum. Pru-

dentis non eft novatoris, uno quafi i£lu inveteratas pro- fternere opiniones, multa enim nonf aperta vi 8c impetu,_£ed

De Studio Novitätis. ₁₇ fed fenfim corrigi debent, & ^opportunum femper tem- pus exfpe&andum eft, ^quo felici cum fuccesfu praejudi-

cia evellere, erranremque faeculi genium leniter in re<ftam

reducere posfit viam. Veritas vifu & mora valefcit, quod parum perfpexerunt praeclara quaedam ingenia, quse praecipiti impetu bellum quafi faeculi praejudicatis opi-

nionibus indixerunt, «Sc errantes caftigare potius, quam reducere voluisfe videntur. Non tarnen cordatum decet

philofophum, animum moxdefpondere,utprimum injuriis

calumniatornm lacesfitus eft, Sc ab inceptis defiftere,

nec de genere humano defperare, fed judicium incor-

ruptae pofteritati tradat ferendum, quae graro animo

haud raro amplexa eft veritates atro carbone olim noratas.

In poefi, eloquentia «Sc arribus elegantioribus novi-

tates evitari nec posfunt nec debent, quia natura fu-

mus variationis avidi «Sc mobiles, Sc rebus di£lisque in-

fvetis magis adficimur, fed ficut ipfum; ^genus humanum

cum tempore varios quafi induit habrtus, ita alio quo- que modo Sc diverfis coloribus pingi Sc adumbrari debet.

Sic fapiens, nec antiquitatis nimium tenax, nec no~

varum rerum cupidus eft, nihil enim amat Sc averfa-

tur, ample&itur vel refpuit quia antiquum vel novum eft, fed quia bonum Sc ^verumj hoc fequirur, hoc quae- rit. Toleranter fe _erga alios femper gerit, novit mul-

ta, quae nova habentur, ideoque a timidis fufpe<fta, ^non

esfe nifi vetuftas res reprodu&as, nuüaqtie fere prodi-

re opinionum portenta quorum exempla prifca ^non vi-

derit aetas. In rebus innoxiis Sc externo habitu fe foc- culi moribus attemperat, «Sc innovationibus, quarum ta¬

rnen ipfe rarisfime eft au&or, focialiter fefe accommo- dat, fervato femper re£to vifae tenorej usque dum

depofita mortalitate aliam nancifcitur, nulli irnmu-

tationi, nullisque erroribus obnoxiam.

C

.

■SA ^{'- -V<* w-}

- ...

-

ffl

■

^ij.*■1? ' ' -f--- ■'* *>«-»

- .. . . ..

N....

... .. , V.

al

.

- i'_ -

- •

!% i- > ^{■; t: '}

.;•' ' ili-i

; . . . i .i.. L'i -

.T .'

... ' ^{. .}

.

1 . .1

».fi

. ■

v . .i

:k

_... C..

*. ■ - ■ ■ - •- :: '■ ^- "

• - .I :■•

,

, '

. |ir ^r

1:4

Ü*

J

.1»!

f

I

•J

.-.-J ¹ -'S

-v. -

■'

j

••• —• '• •"

j|i^