PETRI DIFFERENTIA

λ,'?

A, D. T.

DIS SER T ATI O ACADEMICA ,

DIFFERENTIA

ET POETICI,

Quam

EX GONSENSU AMPLISS. SENAT. PHIL. UPSAL.

SUB PR/ESIDIO

V1RI CELEBERRIMI,

Mag. PETRI EKERMAN,

Eloquent. PROFESSOR. Res. Et Ordin".

PRO GRADU

PUBLICAL DISQUISITIONI MODESTE SUBMITTTT,

PETRUS HULTHIN,

OSTR O

G OTHUS,

INAUD. CAROL. MAJ. AD DIEM V APRlLIS

MDCCLV.

HORTS ANtE MERIDIEM COHSVETIS.

Η O L _{Μ I} iE,

Ε TYPOGRAPHIA REGIA.

•φ· .φ- φ<ρφ φ^φφ^ φ^φ^φ^φΐΗφφφφφφ* Φ φ φ φ φ ·φ φν

*<3Φ$$$Φ$Φ8>®<8>*

φφφφφ^φφφ^φ^φφφφφφφφφ^φφφ φ

£* ι.

^K4'^um ^{loquela, eum in finem, Hominibus indita}

^y*/' ^^Jit atque conceffa, ut mentis cogitata & vo-

^,1 <. luntafem, ejus ope, aliis fignificentj nulli du-

*f V—bitamus

quin oratio profa, iive fermo über

φ nuliisque menfuarom vi n Aus compedrbus,

oratione Ii gata, feu carminibus, prior fuerit atque anti- quior. CertifTIrxium tarnen erit, hanc ilü originem debe-

re, & quafi primum ipfius effe föettwn. Cum enim acute di&a & fententiae prolat« non longo diftent ^a carmi-

num natura, nec non obfervatum fit, fermonem mini-

me

a vocum atque foni concentiv abborrere} admodum

credibilo judicabitur, ab antiquis voces, pracfertim cum

res vel ad Deorum laudes, vel ad hominum mores perti-

neret, numeris fuifie aptatas, expotifcas, atque in certum ordinem ornatumque redactes, ^quo majori cum deleilatio-

ne & aures & memtemperftringerent, meüusque memoria;,

in ufum vita;, inliaererent- Quum Vero fermo una cum fonitu pereat, adprime mortaübus curas mit, ut pofteris praecep.ta fua tranfmittenda confervarentut. fd quod

etiam fa&um eft, inventa arte cogitationes aufc per ima- gines ante oculos exhibendi, aut per Hieras confignandi ofeeodique. Hi.nc Mtiffimus campus, multis fecvJis de-- curfis^, aperiebatur fcriptoribus, in quacunque re vale-

rent, ingenium & induft'riam poiieritati probandi: qui cum in argtunentis variis verfati fuerint j mirari non eonvenit,

eojs in. ipfp characlete dicendi fi.ve ftila varios exiUtis>

fe et discrepantes. Stifus autem vel abftra&ive vel con- cretive confidesafur: ilie^ ratione quantkaths, eil vel cir-

)C a cum-

•fyr fyr fy-

cumdü&us, vel eoncifus, vei mediuss ratione vero qua*

lit&ii-t) vel fublimis, vel hümiiis, Vel mediocris. Hie dispsÄci fvevit in Hiftoricum, Phifofophicum, Oratorium

& Poeticum. Prout enim heic fumitur, ftilus eft ipfa

aut loquendi aut fcribeivdi ratio, qua animi fenfus &

cogitafa exprimuntur. Nos autem, omni alia ejus conii-

deradone omifia, cum de Djftrcniia Slili Or Mor ii 6z Poe-

tici limus pauca difturi, tuarft, Benevole Le&or, huraa-

nitatem, qua par eil, obfervantia expetimus.

Stilus Öråtorius eil fermonis characler, quo ad per- fvadendum utii^ur Orator. Stüus äutem Poeticus eil ^mo¬

dus fcribendi, quem adbib;-t Poetä, ut inilruat & dele-

<flét. Hirtc primo quäii intuitu patet, hos iiilos ipfö fine

dififerre. Cum enim Orator facundiam habeat exercen-

dam in re qualibet, prsfertim civili, qus in prsfentem

Vitas ilatum quomodocunque infiluat 3 luce ipfa clärius eil, orationis ejus fcopum prsCipuum perfväfionem effe

auditorum. Poets vero negotium hon tarn äd prsfenS

tempus eil adilriftum, fed Venturis feculis itä ädcommo- datum, ut fers quoque poiléritäti non perfvadeat modo,

fed initituat _eam, fed obledet. Quämvis itidefn hon fit hegartdum, utriusque hujus illli multa efte ihter fe com-

munia, inprimis cum Öratör ad Pöefäm, ^ut hötum eil, pröxime accedat. Ut enim ea, qus perfvadere debent,

& utilia & gravia & jueunda fint oportet, vel faltem uti-

litatis fpeciem 6t gravifatem quandam prs fe ferantj fic

etiam non poffunt non ea, qus prodeffé ^atque deleilåfé videntur, quam maxime perfvadere. Pfstefea ut non

vulgaris Philofophicarum partium cognitio prscipuum ar-

0 Oratoriäe habstur fundamentum, ac veluti arx, ex

qua

4 φ ψ φ

qua argumenta depromta, tanquam miffa tete, fortius feriantj ita eadem haec Philofophia maximum robur ac momeritum adfert arti Poeticas, iine qua haec ipfa tota inful-

fa öc puerilis föret. His li addideris, quod fi ililus Poéticus

omni orationis cultu & ftore JaEtus fit & fpleridéfcat, tum certe nullum orationis efle lumen

quod non admittatftilus Orato- rius,&non illo quaii nitefcat 5 longe major horum llilorum, quod in tranfitu diftum velim

perfpicietur convenientia.

fpiciendum inter hos ipfos intercedat difcrimen, five ilios materialiter fpe&es ilve formaliter. Stilus Oratorius, prio¬

ri modo coniideratus, quod ad inventionem adtinet, verfa-

tur in omni re, eaque vera vel fakem probabili. Etenim

cum Oratori fit proprium perfvaderej idcirco, in omni

quaeftione, maxime ei eiit in id incumbendum, ut ne

faifiloquiis figmentisque auditores decipiat atque fallat

fed ea tantum adferat agatque, quae cum veritate conve- niant vel faltem probabilia videantur. Stilus autem Poé¬

ticus

fimiliter fpectatus, in omni quoque re coniiftit

preefertim vero fraa, adfumtis pro Iubitu perfonis & cir- cumiiantiis, non quidem ut le&orem fallat, fed ut pro-

poiitum iibi finem eo certius contingat. Sic in Poéfi tum

Mixta, tum Dramatica meminimus Poétam aflionem fi-

&am plerumque tractare, virtutibus atque adtributis Mo-

ralibus & Phyilcis vitam & fa?pe divinitatem adfignare

non raro Deorum minifteriis uti, & de'nique fic res com-

mifcere, ut, refolutis omnibus, aliquid magnum & mi-

rabile in.de proveniat & exiiftat. Id quod fecus fit in

Oratione. Hinc fadum eft, ut nonnulli Poefin Exege-

maticam pro Vera habere noluerint, ratiuncula & caufia

tantummodo moti

quod ea fiftionibu« careat, öc in fim-

χ 3 plici

•φ φ ⁵

plici rei expoiitione confiftat, nihilque, praeter metrum ,

cum

Poeii habeat ^commune. Et hos quidem ftriilisiimo

fenfu fumere Poeiin conftat. Non tamen negari poteft,

etiam hanc partem Poefeos, fi non omnes, attamen haud

paucos ornatus artis Poetic$ vindicare, cujus documen-

ta praeftantiffimi Poetae paifim dederunt. In illa enim

faepe fabellas infpergi, imagines interferi, & oration em

variis luminibus diitingvi videmus , ut materia , triihtia

depofita

eVadat magis ferena.

"

§■ 4.

Dififerunt etiam fhlus Oraiorius & Poeticus for¬

maliter, five ratione elocutionis

& quidem primum in ipia di&ione, feu verbis & phrafibus. Nam etiamli

& Orator <& Poeta puritatem & perfpicuitatem fervaré

fermonis debent, & in hoc maxime fecum conveniunt ^j

funt tarnen quaedam fua cuique verba pecuiiafia & lo-

cutiones iingulares, ita ut quas Orator freqventet ^{, ea}

vix adhibeat Poéta, quibus autem hic iludiofe utatur ^, has vix apud illum invenias. Sic olli pro illi

grates pro gratias

altum pro mare , pugnare alicui pro cum aliquo,

nofci alicui _pro ab aliquo

parce pro Imperative, fecare vola-

tibus auras pro volare

2rare a:quor pro navigare &c. 5 mere funt Poética. Sic alfitudo, acie decernere

parentari, concio- nari,in funus prodire etc., Oratoria funt, & vix apud Poetas

invenienda. Sic apud ipfos Graecismi ^non funt infrequen-

tes

qui

fi apud Olatores inveniantur , admodum rari

tamen funt.

§. ς.

Différunt deinde in ipfo fermoms habito. Et pri-

X m0

6 ^|lr φ 4^

mo drgnitatem ii fpe&averis

verum quidem eft, quod

antea innuimus

orationem profam nuilum Öorem nui- lumque lumen refpuere 5 id tarnen ipii ciativum fore

tantum abeft

ut adfirmemus, ut potius maximam par-

rem a Poetice profe&um effe ftatuamus. Hinc adhi- bent, fateor, Oratores degantiflimos Tropos & leftifllma

Schemata ₅ Poetae vero eadem Orationi intexunt frequen-

tius 6c intentius

unde audaciores illorum Metaphorae

Allegoris crebriores &c; ficut eorum nonnulla funt, qus, his quafi propria, Oratori parum conveniant. Hoc in nu- mero habenda funt Patronymica, utpote fpecies Antono-

mails

Metalepfes

Catachrefes

6c id genus reliqua.

Adcumulantur faepiilime a Poetis Epitheta plura, uni fub-

ftantivo refpondentia

nec non Comparationes & Similia,

ficut 6c Periphrafes, adeo qvidem, vix ut unius folis ör¬

tum

fine ingen ti verborum ambitu

dicere fuftineant.

Qu« omnia apud Oratorem non reperire licet , faltem ii

occurrant

accidit hoc admodum _parce. Hinc Poets adeo

a vulgari loquendi confvetudine abeunt, ut aliaquafilingva ioquij vel ipit Ciceroni Lib. u. de Oratore C. 14 videantur.

i. 6.

In Compofitione magna quoque cernitur dififerentia.

Dum enim Oratio pro fa, rotundis periodis, fefe tän- quam in gyrum abdit, inque fe ipfam redit, nec non in pe¬

riodorum connexione crebras adhibet particulas: qus oum ita fint, quandoquidem, ^verumtamen &c 5 aliam omnino

6c pene diverfam ligatae Orationis effe rationem ubique ob- fervamus, immo nominatas iftas copulandi particulas ean- dem profus dedecere. Junfturam vero eo magis adtendere

debet Poeta, quo certias conftat, eadem licet Oratori pluri-

mumcordi iit, aures Poeticas Oratoriis longe effe delica tio res, 6c earum Judicium, ut cum Tullio loquar, fuperbisfimum.

X 5· 7.

«aV ■*!> *4^ ⁷

§- _7·

Numerum fi contuearisadmodum differt uterque hic llilus.

InOratione profa etil minime numerum negligendum effetam

certum eil, quam quod certiflimum; latet tarnen & quafi dts-

fimuJatur, donec Orationem jucundofineclaudat, nequecer-

tos iibi pedes habet adfcriptos, ^neque adeo ardis Sc circum-

fcriptis iimitrbus continetur: In Poeii autem juila menfura

& definito tenore cunda decurrunt

unde iingula ver- fuum genera ßngulos fibique aptos pedes defiderant, ut

ultra modum verfus ^nec excrefcat, ^nec deflciat. His {Iri¬

dis ii legibus multo flridiores addantur, in fine verfuum

fimiü fono claudendorum coniiftentes, ^quae, recentiori

«täte, praecipue ufu réceptae effe confveverunt, & rhyth-

mi vocantur; facile inteihges, fonum in Oratione vinda

aures quatere, ab Oratione foluta plane diverfum.

I 8.

Nec tarnen hic numerus Orationis ligatae, five certa menfura pedum Sc fyllabarum , tantum valet, ut, ubi

haec ipfa deficit, oratio nomen Poefeos jure tueri nequeat,

ficut Sc nec dicendum eil, Tropos & Schemata orationi infperfa ex Oratorio facere ililum Poeticum. Dum enim

res, quam iibi tradandam fumferit Poéta, fida eft Sc

ita ordinata, ut pro fcopo propofito ad inilrudionem Sc

vitae exemplum contendat: dumque variis imaginibus ^,

tanquam piduris vivis ^exornatur, Tropisque Sc Schema¬

tibus illuftratur ₅ nullum eil dubium, quin iile Sc ililus

Poeticus fit nuncupandus, quamvis vinculum certorum pedum disrumpatur. Id quod Sc antiqui Scriptores Sc recentiores, interque ipfos A udor nobilis Poematis Gallicir

)( Les

8

Les Av&ntures de Telemaque, probatam iverunt, Iioc

quamquam multi pernegant. Si vero omnia requiiita ^?

in quibus diserepare hos iiilos demonilravimus, ftmui

fumas

ita qvidem, ut in uno fcripto una anaice confpi-·

rent 5 eo magis in oculos incurret diiferentia

quse inter

iliium Oratorium & Poeticum eft ubique confpicua. Co-

ronidis loco adponere liceat eximios apud Ovidium ver-;

fus Lib. II. Eleg. V. de Ponto, in quibas Poeta haue

rem egregie , pro more fuo ^, depingit:

f Vßai opus· nofirum; fed fontibus exit ah tsdem,

Artis & ingenud cultor uterque fumus.

Tbyrfus enim vobis, geftqta efi 1 aurea nöbis ^;

Sed. tarnen arabobus debet inejfe calor.

Utque meis numeris tua dat facundiä ^nervös;

Sic venit a riobis in tua verb a nitor.

Jure igitur fiudio confinia carmina veflro

Et commilitii facra tuenda ^puto.

G.

"Mik tär*"

ς/τ