DISSERT ΑΤΙΟ MAT HEMÄTICA 0 0

ϊ

# ν- ν>

DISSERT ΑΤΙΟ MAT HEMÄTICA 0 0

DE

C Y CLIS

EORUMQÜE

U SL)

Quam,

Cü confeniu Venerandse Facultatis PhUoiophicae,inPvegiaAcademia Upfal.

Publice Examtnandam proponit

Ρ R qjE S Ε S

NiCOLAUS CELSIUS

RESPOFD ENTE

JONA Jp§3Upl*

In κ-Auditorto Ρ et. Alajori ad d„ Ni»

vembris Ami MDCLXXMX.

4<

Φ

.

ίόο.

•ri

rhcm uns·

non

telo

cudit HENRIJUJ j&ejtjert S« R, Xvi«

& Academ^ TypograpUug,

S.» R.K M,tis

SENATORT,

CANCELLARiyE DIRECTORI

ET

ACADEMIAi UPSALIENSIS

CANCELLARIO,

CELS1SSIMO COMITI ÅC DO MINO

dn benedicto

COMITI De Äorfjfjoltn & 2Rtf«/

*

LIBERO BARONI

De S916r«6t)/

DOMINO De 9Jefen6crg/ Capurie

& &c.

i *

Literarum Ρ atrono Benigtiifiiino0

Gelfiifime Comes ^t

Domine GratiofilBme« ^{ι I}

J

tis Tua, ^m

Comes, eminentwf·'

Ό tvinas _animi

tutes raras^liafyinnumera

1

quce In Heroicum rö excel-

\um animumT

uenerabundm

ßtgit mihi animus fopat

rum verecundus ac

videar3quodexiguam

duam turnen de mate-

r'iam lllußrißim' Exe.* TS

inferibere minus

Verum omnem tollit

tionem Excellens animi

Tut benignitd$ac moderatio,

quce tam ardens ut

baut pauci gratia T ueepro-

penfionemmaximam

antur, fummisdenify

fieiisornenturEt buc ^me-

refpi-

residentem, pudot _qu inprimU aliquant fub-

duxit, incredibilis tarnet

T uns in literarum

favor, ut fiducia bonitam illico haut purum ^memeV

conßrmarunt, ^nec

fiimulum _addideru

lutimece

benecupiu

inter alia vifum eß, ut Tibi'

JHaximoac _ben

Jalienßum _{Patrone, tem¬}

poris, ßipendii in ^me

quo aliquamdiu, _favente

C/ementißimaMajeßate ^Re- j

giat u\m Rum, ßudiorumfy

meorum hac occaßone ratio

red-

redderetur. Cumautem bu-

manioribus per difci

cjyias Ingenium, mortalium

cxeolitur, ^non _purum. lu~

minis Matbefm, cuius bene-

ficio, ^res omnesinTerris

latas magnitudine

mero difcernimus, ad res

fuperlunares cognofcendas aptiores reddimur, adferre

viderem, quin

te adolofcentia ^me

tiofive Natura ^ac ded

Matbematum amore

(it^eandempra cceteris _magis

diligerepö vebementius ad-

mirari coepi, certa fpefretus

futm

futurum., ut aliquando} _fun ·

damentis probe it a in

Ρ latonis facra ^{ac natura} fi-

ue univerfi contemplatio-

nem feliciuspenetrarem.

Cu aliud non igitur habe ^am,

bos Tibi, Celßßime Comes, ingenii mei jumma fcetUs cum

animi deiiotione

miffe ^{pctens, ut} confvetd de¬

mentia, Od ea,qua foles,gra-

tid, adfpicerebaud ^-

ris, nee quam munufculunt

hoc chartaceum vile, fed qualis off ^er entis fitanimus

clementer aflimes+ Quod

ßfeceris, "vehementer

fiudia

ßudia percolenda, defiele ^-

r'tum fimul augebis "O ani-

mum addes, ut tandem

fcientid Matbematicd acRe-

rum natur alium cognitione

aliquanto infiruÜior

E/ TS firmier a ac maturio-

ra olim praHare A qué

prolixioribus uerbis mihi

tempero,ne illis

is virtutibus officere videar,

cum illis nulla unquam

adcequarepoßit, D 0. M;

Heroicum illum

maximas Virtutes in Sere-

ntfiimi Regis validum

gratumcp fubfidm

Jplendorem, ornamentum,

emolumentumcfe felicißimum

qua diutlßme conferVet. Ita

ex intimo pedore femper

vovet

lovebitfö.

J*.H", Ί*.

Hiimilimus Clieas

nicolaus celsius

μ. f.

c

AD

Clariffimum Vir um.

Mag. NICOLAUM CELSIUM»

Scientiarum Mathematicarum peritiffimum,

Amicum iincere dile&um,

COMPÜTI ECCLESIASTICI

AÜCTOREM,

fer

dexterrimum,

ANDREAS 0q$£2QE Mathefios ProfeiTor,

& h. f. Facult. Philöfophic« Decanus.

DEnuo, mi CELSl* fpe&as, rutilantia fidera

Jmpiger expandis jEtheriafq; domos.

HincTibi confurgit faeies pulccrrima Coeli,

Momentisredcunttempora jufta fuis#

In

cceli iaqucariaCycloSj, Annofq;innumeros digerisipfe novos.

Ut beneformata quaevis rationeferantur»

Et quadret rebus quilibet ordo facris.

Id

mi CELSI, do&iffima pagina monftrai,

Exponitq; ftiio iingula fcripta brevi.

Pergemodotela ineeptse pertexere laudis,

Et partum å ftudijs amplificare decus.*

Adplaud£thilaresMufe,laudefq;fonabüt,

Sidera dü Coelü, du Mare volvit aqvas*

Hoc reor, hoc veri fi quid mens augurat, optat,

CELSI AD^E vivas iaxqidecuiqjdomus*

Vir

Clartjßmo "DoB'tßimOfo Mag. NICOLAO CELSIO,

De Cyclis SOLIS atque LUNA

Difiertationem eruditam edituro.

CELSIADÉS fAtrUsdum artes, nititurire per

\ Atcjp frequens _tnterβ der a tentAt iter\

Nunc

permenfum veßigat fecuU

So

lem;

Nunc

Lun& qu&rit initq£ vias*

Metiturqt cito Ubentia ^t empora paßftty Speffat & annorum tot remeArc vicest Sic

patet ipfe polus,ßc juvgimur

aftris;

Njlhomines majus quod meditentur

babentm

ita amico atrimo

gratulari voluit

p. wmwooS'

CUrißtmo OoBijßmßfe Viro,

M.N1COLAO CELSIO,

Poft eximia Mathematica (pecimina alia,

COMPUTUM ECCLES1ÄSTICÜM

Edenti,

HOC age,mi CELST, _{gloria noftris;} Mufis nova

Hoc cincres magni credc jubere patris*

Terra aliis placeat, placeant ingentia

Nerex

Aequorajfedgcnionon fatis ampla

Tuo.

T

immenfi pulcerrima regia coelil

Huc propera» & patrio tefer in aftra gradu.

Tu Solis Lunseque vias-,Tu cetera nobis Aetheriae (criptor fidera pande domüs*

Tu faftos annoique puta.feftofquedierum Perpetuå adftri&oscurrere legedoce,.

Sic tibiquotquoteruntmenfesque dies- queperaevum,

Quiique novum pariat conciiietquc

decus»

Scribebat _occupatns

LAUR» Ν ORRMANN U S·

Γ

n§eoi^iopad Benevolum Ledorem,

Mihi maticis de novo periclitaturo^ vires infcientiis Mathe« nullum conve- nientius argumentum occurrere potuit, quamjueunda temporum contemplatio\ Nu

hil enini illuflrius e(Je poteft, aut vit λ com- muni magis necejfarium, quam temporis \ ipfiwatq, dur at tont s rerum omnium termi»

nosdefinire

numeris perfequi^annorum$

certarn

feriem demonfirare. Qu&omnia fiquis iqnoraverit, hominem a beluis ^non magnopere difierni animadvertat; £uippc j fi ^annorum feries inde ufy ab initio

mundi ignota nec faftis infcripta efifet3 ^nos /

totiusantiquitatisy ^v et erum dp monumento¬

rum

exordia, ut & originem rerum omnium

folictte quarentes, iis involveremur tene- ι

bris,

quas Arißoteles & Epicurei incide- ^\

runty quorum hi cafu res omnes extitijfefin-

gunt, ille infinit am carum aternitatem [o-

mniavit, XJnde

Chronologicarum ccelefiium£ apud iMlthenienfes vacillatio, nifi quod ignari effent Mathefeos ^{\ hincfa} injuftijfimum _erga Thaletem Milefium tule*

re

calculum, qui cum acceptaab JEgypt'tis

doilrma de tempore femina>regnante Jßya*

ge^ publice fparßße19 unoimpetu, velutfu* ^,

riofiy in ipßum irruerunt, nee prim conquie-

u vere*

quam tumultu abreptum, & in judL

?-

dum pertr actum, damnatum^ carceri claufe*

t,

runtperpetuo, in ^quo fame & dolore miferri-

/-

v

nie pertijfet, nißPericles paulopoß, fedatd

ι.

illorum importunitate, EloquentU jua vi-

i$ 1 ribustnnocentemjPoftiJßmumfy Virumlibc-,·

u

raffet.JVuotus enim quiffc eß, qui Rempu*

£ blicam item Ecclefiam Computo feu Hißorid

H

temporum nullo modo carere pojfe non vide*

>tt

art Sluanta etiam in vita humana tenebra

)C

eßent futura, quanta% barbaries & confu-

io fio in contraclibm, in iudiciis, patfis, &

κ

L actionibus omnibus, finulla ext aret annor um

y.

rnenßum atfc dier um difiinttio\ Nonne

η

pulcrum eß ßcire ,quo tempore natus eft ehrt·

9.

ßtu,quoCyclo9 & qua Periodo Juliana ? ^quct

>.

item imperia alia conßituta,alia circumatta

μ

periodoifunditm delet a at^everja funt χ

}.

quam mirabiitterEcclefia velut cymba inter

ν

ßutfm & collißones imperiorum c olle tt a &

h

5 quajjata conjervatofc fit* Aß cum finc

rerum

cceleßium cognitione percipi hac ne-

u

ι queant,mantfeßum eß huius ipfini artis,qu*

is rationem Cyclorum docet,cognitionem omni·

j-

bus,pr<ecipueautem Eccleßaßicis9eßc necejßa-

ie

riam

rum,

Icctr

h<tc Tranci Junii verba in ^

Math, Wojfii _egregie comparent: Quin c· fo

tiam, inqutt, inter ea quae facerdotibus % ad difcendum neceflaria iiinr, Compu·

tus refertur, cuius fi ei dcfit notitia, facer- doris

vix in

conftabit;quia val¬

de periculofje funt minae Evangelic£e,qui·

bus dicitunfi

duxerir,ambo infoveamcadunt. Htfce al t Is ^ ratiombus perfvafus, Computum B. Baren tis

i

pendiofiusjn gr atiam difcentium, confcripfi,

wc

int eile Bi

dum

rebus ad

Antiquitates pertinentibm _anceps obruere»

tur

(juantum etiam potui

metho»

dum ipfius retinuiy quo &ipfi grandioresy frmtorifq.iudicii fattig ea* qu& prtus didi· r

cerunt, memoria fua feliciusolim manda» ξ

re

poterint. Vale B. LeBtor, &ea9 _qua >

me

haBfenus modeflta ac humanitate

ξ plexus es, impoßerum profequere,fic & ego

benevolentia hujus deineeps probe memer, A

rerum

Tuarum vicijfm aqvue ero inter« *

pres / / _fl

v» ti

Ρ

in

8*

8* 8*8^

8*

<S& <?fo?Zg"A0 ^AS>& «to Λ S&>ΪΛ5<SÄ w <ΪΛ9 7a£ »Λ£> tV5&'£>£»

©@®@®®@i@@®@@@@@@@©®®

i e·

@@®®©.i®©®®©®®@@©@©@@

knc ^,· 6}@®r>®;'ν SVV <*%; G^o ai^vx»^«.«i^>t·;-6*«) Sg> 6^0 DU3 φ*£*ς£?^&«φ}$£»<(9φ«£$φ VΦ

^Jebova Heecce Repat t

DE

RAT10NÉ erCLORVM

MEMBRUM PR.IUS

Cap. I.

De Natura Computi.

■s. i.

I^Uplex omnino eft temporis

rtfupputandi Ratio

civilis una

/ac

popularis, altera naturalis iea

_lAitronomica.

Haec

exquifité fecundum rigorem

Aftronom Cam tempus conliderat; illaquali-

tercunqve &cad inrelle&um populärem, pro-

Ut communiter a

plerisqve commcdioris u- fus gratiå definitur.

$.

III. Cum

civilis temporis apnd di-

verfas nationes varia forma fit, noilram

tufnraodoaquam ex Chriitianishabemus^ bre-

A _vite*

viter defcribere modumqve fupputandi often«

dere placuit.

§. I V, Prifci Romani do&rinam hane Faftos vocabant, quod dies faftos, hoc eft quibus lege agi fas effet, oftenderet. Pofte-

rior

Computum appellavit, quo vocabulo frequeuter uius eft Firmicus, qui vixit tem¬

pore Conftantini Magni, apud vetuftiorem

fcriptorem tefte Jofepho Scaligero vix repe-

ritur. VuigoCalendariuni dicitur, amenii*

um

obfervatione, quorum primi dies Ca*

lendae nuncupantur. Arabibus Almanach a radice n^D numeravit,

omnium die*

rum

totiusanni, rationem & numerum coii*

tineat.

§,

V. Computus eft doclrina popularitet ftaw

temporum vites ex motibus Solis & Lun<z declarans,

§. VI. Objeäum hujus dilciplinae eft tern*

pus, quod inteliigimus intervallum five mo*

ram, quam mundi converfio efficit.

VII. Officium eft. ftatas temporum vices

& viciffitudines defignare, idqve potiffinium

ex

motibus luminarium. Spatia enim Sc mu-1 tationes temporum, ex Solis dclunae circuitu,

tanquam omnium maxime notabili Deusco- gnolci voluic, ut effet quaedam menfura evi- v dens, quae temporum celeritates tarditatesqve

oftenderet.

'

VIII, Metas iße efi duplex, Commnttif

& Propnnfi ut vulgo ftattåtur.

s.lX.cottt'l

IX. Communis, alias diurnus, is äppel-

latur, quo Gdera omnia, ab ortu in occafum

commeare

& iterum ad Horizontem ortivum

quotidie revolvi adparent.

§. X. Proptw éft> quo aftra ab occaiuinor.

tum

pedetentim fecundum Signa Si-

gniferi procedunt, donec eo abfoiuto curri-

cuio,

unde profe&a lunt, revertuntur.

$. XI. Quemadmodum vero tempora

hifce motibus menfurantur, ita variationesil-

las, qu&iniftis contingunt, temporum quae-

dam revolutiones, certis annorum confe&is periodis recurrentes oftendunt, quarum praeci·

puae funt Cyclus folaris &C Cycliu lums,ita a iolis die

& lunae rationibus}imdetiaicuntur,appellatn

i.

XII. Cyclus Solaris eft viginti o<fto an¬

norum

circuitus, quo abfoiuto, orrtnis litera.

rum

Dominiealium variatio a concurrérite &

biflexcili die orta tenore priftinö refiutt»

§. XIII. Ctwiwrmautem eft illedies,qui

ultra feptimanas anni integras quotannis relinquitur ; qui (i iolus hujus variarionis

cauia eftet, coatingeret Cyclum folarem poft

iingulos ieptenos annos renovari j ied quo-

niam hicordo, ^quarto quoitbec annoafuper-

ventente

die bifiextili interturbatur, ad liatum priorem reverti nön poteft, nifi poftquemqj

vigefimum & oftavum annum. Qu# cir-

cutcio

feptenario in quaternarium dufto,

provenit,

A

Cjrfni

IV, Cydut lunaris eft novendecfrri aiV

periodus, folis

Lunae adipe&us,& f)i ufitata _jntervalla feila mobilia

ad folita pené loca & _qi reducens;

de Cyclus decennovenda q-

&,

& fic ob iniignem fuam uti· ta

litatertt, tum quod aureis literis,, in Calenda· C tiis

pingeretur, appeilatur*

f<

§. XV.

dixi, quoniam folem Luni ri in his unde vigmtiannisnon _plane adfequitur1 fc

Continet enim hoc temporis intervallum

menteslunares

235,qui du&iin 29 dies 12h< d

44·/ 3·// 8,/// _{32,/v 10,}

48. v/ (tan· ri

tum

enim temporis fecundum Tychonem a<

comple£fcitur

^fis lunaris aequalis veijuxta doßrinam recentiorum _«o./// in dies 2p h.

44,1 c.

) dant,dies 6939, h. _{16. $i,j g}

*8,//.26///2,/ö 18.0 feuD: 69 39.h. 16* 32.Uq

24.// lo./// iuxtanovos. Anni

Juli- i

ani _tp efficium <$939 dies & horas 18. Dif" li feTetttia itaqve eil unius _{horae 27,/} 41,// π

33/// 57,/D 42,i) & fecundum recentiord i diderentia anticipationis eil h. 1.27./36.// \

fere,qua lunae rationes

iolares ₁₉ iu- i

perant, tantum efficit lunx periodo citius _{qua {} folis revoluta,

novilunia

fuis iedibus

pedetentim vergant verfus initia menfium, ia

ί

ut, port 312 quosqve & ampiius

uno £ die citius incidanc _quam in falls

c

§. XVI, Eil & alia

₅ videlicec annoruni

tevolutio, non

fiderum, led inilituto \

hu· *

1

aiV

f

s, & Iiumano inducta. Romani Indiäionem vocant, :a& qtiaeob ufum,quem Chronologie praftat, at*

w/a qve ediftum] jultiniarii, a Calendarii compul-

uti- tatoribus obiervari. fölet. Dicitur enim ab ida· Qftayio Augufto Anno ante natum Chriilun*

λ

iertio,

hne inftitutaj, ut gentes impe»

,um

rio Romano fubjeftsp/ fecundum

tfibuta

itur folverent, Qyam

Juftinianusad tempo- lum

exa&ius notanda Si diligentius confervan-

2

h> da documentjs a&isque publicis infcribi jude-

tan-

rit, adhuncuique diem in Calendariisnotari

nem

adfvevit.Nobis £)toUtt 0?attalet nuncupatur.

ixta

§. XVII, Ex continua horum trium Cy- 4.4,1 clorum in fe multiplicatione

Periodus ma-

;

t, i gna eöicitur.eftq; annorum 79S0. fpatium: hiec

μ quoniamAnnoJulianoadcommodatur Juliana, [tili- &; ab Authore Scaliger'una nuncupari fölet Ac Dif' licet illa realis nonfit, interimcertum fuppo-

i,// nunt Mathematici initium, quod epocham

ores

&;

uiidetempora eorumqve re- ).//! volutiones deduci debent: Et ficut _ante, Chri-

fu- ftiani meritp nataiitium Saivatoris fui pro qua prineipio habuerunt licet iero quidem ; ita

ibus

propter crébras Ecclefiae perfequutiones, ,ira & ad conciliandum diifentientes Chronolo-

uno

gos ob incertam mundi conditi epocham,hane cyclorum periodum ufurpare cceperunr*

um

XVIII, Hispraehbatis, do&rinamCom-

uto

puti 111 duas partes com mode diftingvi ^poffe

hu- é^iiUmamus; in priori brevem _tempotum

Ä ₃

decla*

declarationem dabimus, in altera fupputandi

rationem per Problemata aliquot oftend^mus,

Cap. II.

Oe Minutiif Temporu.

§.. i.

Ts Ν temporis explicatione ipfam naturam fe·

•^quentesinitio fa&o

primis & fimpliciffi-

mis temporis particulis, ad majores utpotej

horam, diem, (cptimanam, meniem & ^an-

num

paulatim progrediemur.

<{[, II. Minutia temporis diveriimode effc'

tuntur.

Primo vulgaricer perportiones pri- — mas, Jfecundas, tertias, deeimas, centefimas

& alias _{id genus,} parti aiicui temporis certi

nominis & quantitatis cognomines, ut duo·

decimapars anni, quarta pars rnenfis, dimi'

dium diei, fexageüma pars hör« &c. De*

iods aiGs partibus utpote fextante, dodrantc, femifle,his & fimilibus aliis quibus nitidioris

ßili fcnpiorcs utuntur.

f, III. Computi artifices horam, non

Aftronomi, ulqve adfcrupula dena vel ulte*!

rius, ii hbueric, progreflSone fexagenariå di- vidüBtj quorum iexaginta fcrupulafeuminu-

ta

prima horam conficiunt, iexagintaiecunda

Bfium minutum primum, & iic confequeni

7

ter:

Ted paucioribus content! veteres in punfta,

momenta,uncias & Atomosreiolvunt.

.

I V. Tunäum eil horae pars quarta: Mo-

mentum

quadragefima, uncia 480, Atomus

22560 hoceft intervallum ieumora temporis

breviifima.

q[. V. Orientales vero, utpote Judaei,Sa-

maritani, Perfae horam compendioié in 1080

portiunculas partiuntur, quem numemm id

eo

ailumpferunt, quod a pluribus numeris fic

exa&é dividuusac propterea partes di ver fas

aliquotas contineat, utpote dimidias, tertias

quartas, quintas, Textas, o&avas, nonas, deci-

mas, 6c c,

Cap. III.

De Horis.

1·x·

Hörnum ^Hcatiofuit nonolim,

^Nobis quae ^enim nunc ^acqualia eil, ^fpatia, iigni-

in quae dies diftingvitur, denotant, qui ufus

veteribuserat incognitus quibusvel qvasvis

temporis partes fignificabant, veltempusali-

quod certum ac ftatutum ^, feu tempus a-

Äuum quotidianorum unde horas % οξ*

vci ο£/ζαν terminando & definiendo quidam

diftas volunt· Macrobius lib. ^{■ «} Sat: c* 2«·

A4 ab

ab Hofo Ägyptiorum Deo ( ita enim A pol·

linem five _Suiem

vocant) di&as exiftimat

Undeautem _{Poetis Solis}

miniftrae finguntur.

Ovid;l:2. Meth;

Jüngere equos litan Velpctbus imperat boris.

f. II. Hora eft duplex xqualis & huqualU*

f. III, jEqualu hora alias

Äquino&ialis, s quia tempore Äquino£tii,horx diurnx _no&ur-

nis tunt xquales, eft vigeiima _{quarta pars}

diei civilis; vel

qua quindecim Äqua-

toris gradusfupra Finitorem

emergunt. To-

tus

enim circulus Aquino&ialis _{die civil!}

circunwolvitur,

tanta infuper fui _porti- uneula

qux motui folis proprio unius diei

reipondetj qux tarnen hic nonniij poft ali¬

quot dies attenditur, Hx funt vel ContinuA Vel Bipartit<&. Horx xquales vel Continus

merantur ufque ad vigefimam _{quartam δζ}

pro vario numeraqonis intio _varia iortiun-

tur

nomina, funtque ^4. _praecipua

_alias

nim _vocantur Aftronomica _qux incipiunt

merari

meridie

_in Arabia

Portugal- li% Hifpania

^alias

plurimum

media no&e,

Babylonicx ^ab

folis

in Perfide & Grx- Cia Ärgypto,

alias Italicx, _Bohemia, quae _Polonia. ab occafu, _Vel utetiara i«

Bipartiu

lunt in antemeridianas & pomeridianas

tfoftrx.

f. IV.

huqiMlU eft diei _{vel noßis in-}

ter orientem 6c decumbentem iolem portio

duo*

% duodecima. Insequales autemvocantur,qui«

diurnae no&urnis ( exceptis Äquino&iis) &

hybernx seftivis non func aeqüales ^, cum au-

geantur & minuantur pro acceflione diminu-

tioneque longitudinis dierum & nodium,his

olim utebantur Jud.ti ut S. licerae docent,

jiec non

Romani & tota ferme amiqiiitatf quod hiftoriae Sealia veterum fcriptateftantutV

ψ V. Aftrologi has horas

fingulas enim hngulis Planetis eoordine,quo»

ties opus erat, replicato, quo fe nacuralitec

fiequi creduntur

fupérftinoié attribuebant,

incipientes a prima diei hora & ilio Plane-'

tå, aquo dies is uomenclationem accepit.

f. VI Quamvis autem hac tempeftate

non

fint in uiu

earum tarnen cognitio mi-

nime eft negligenda

cum de ejusmodi ho-

ris loquantur non folum lacri, verum eciam

profani fcriptores

praefertim qui ante an-

num

Chnfti ₃₀₀ floruere,ut monet Cusmaiv

nus

$. 2. Aflroh c. 2,

4jf. VII. Antiquiöxma enim diei diviiio erat

in

rneridiern, tempus occiduum ieu pomeridianum 8tfupremam tempeftatem,quae-

eft folis occafus

vefpera five tempus diei

noviffimum.

f.VUL. Nodisvero maepvfculiim @£9ttt»

llltlgf primam facem, ex accenfis luminibus dn>dUfdtta. Concubium cum omnes c-ubent

£)iupa Statten Μediam noäemi Varroni 11 o >

A 5 dis

ΪΟ

θ:is meridiem SfttfctJCtf. Inclmtmem notlh,

t^et iutat éfber QJli&naitett. Galliern·

um cum

galii canere incipiunt J^6nfc ©di»

Ιΐίί1$/£)Ιΐ(1· Conticinium cum galli conticefcunt

& fyommes etiamnum quieicunt. Dilaculum feu crepufculum matutinum,

dies dignofei

& auroraiurgereincipic, ©tinning vid:Curt;

lib: _{7. cap.} ult:

f. IX. Quadripartito quoque tam diem quamnodemdiftinguere, mos fuit.

f X. Diei portiones horas majores vocau bant. Johannes ^{de Sacro Bolco} J11 Computo

c. 2.

primam rubentem, Secundam fpien- dentem, tertiam _{urentem, quartam tepen-} tem, didas prodit. HinceiTe videtur quod JPoétai Solis equos quatuor fuiiTe fabulati fint,

quorum nomina recenfet Ovicjius: lib:

.Me-

tam:

lntereavolucres Pyroes, Eons, & Athon,

Solis eqai.quattufque Phlegon, hmnitibus

Elammtferis implent, pedibusque repagula pulfant,

f. XI. Nodis quadrantes a confvetudine militari

vigilias appellarunt. De qui- busita Vegetiusl. 3. c. B. Quia inquit 3impoßi'

bile videbatur3per tot am noäem vigilantes fingulos in fpeculis

ideo in quatuor partes ad clepfydram fwt divifavigilia, ^ut

ampltus quam tribus boris

ttoäurms rtecejfe fit vigiUre. vid. Comp: B. P.

p: mt 53.

Cap. IV.

Cap; IV.

Oe Oiebm.

1f* *·

Dies _(inquit ^{a Deo} _Varro) cui mundus _nominatur: con/un&ns _{nam Gen-} eft

tilium plerique Deum ßc mundum putabaiic

unum

quid eile * Vei a Dio h- e. Iove,quem

lueis au&orem credebat antiquiras, Unde &C

Diefpitci quaii Diei 8clucis pater didluseft a

Gellio in No& Att: lib: 5. c. 12.

Horum alius civilist alius naturalis

ςίΐ.

q[. III. Dies naturalis quem ipfa natura ate-

nebrisfecrevit,& artificialem vulgonominant,

cftque fpatium aliquot horarum aequa-

liurn, quo fol ab Oriente in occidentem eve&us,

fupra Horizontem moratur, videatur C ens;

DeD. Ν. c. 23.

IV. Ejus oppoßtum nox eft, ita didta,

nonut

quidam volunt ^a nocendo, quod ocu-

lis _noceat, fed potius a Graeco eftque nil a- liud _quam terrae umbra, quam Sol in hemL

pha?rium inferius demerius furiiim emitti cogit

Dierum

& noftium correptiones 6c creicen-

tiae

obliquoapud nosTpharae po (itu exiftunt«

V. Diem ifthunc vulgusnimis popula- iiterdefinit intervallum quo bfimißhaium noßrum

a

åla»

Η.,

a

äilucido ad ultimum crepufculum ufqtie Ulußratur

teile Plinio, _{qui vulgm omne}

3

jnquit, 'a luce d tenebras diem metitur.

f. Vi. Dies civilis qui in civiiibus nego- tiis obfervatur

Sveticé S5i)$n / Gnecis

?

eilfpatium _{24 horarum sequali*}

um,, quibus cireum terra; marisque globum

ccelum iernei _{per axis} mundani

cardines circumvolvi _apparet«

VII. Licet

hujus diet _pars

nox

iitj

meiiori

accepit. Quare

immeritö

Grcerone·

lib.

de Oificiis reprehenduntur

qui cum

dierum aliquot pa&i eflent

hpile indu-

cias, no&u _agros populabantur. _Quo dolo

t

Thracas adverfus Bceotios uios fuifle _refert Strabo l;p. p.m. 386, Kec aliter deCieo-

mene

Plutarchus in Apopht: Laconicis.

VIII. De diveriis diei civilis apud di- verfos populos initiis ita fcriptum reliquit

Plinius. ipium diem alii aliter obfervaverea Bdylonü inter duos Solis

Athe menfes

im

duos occafus. Umbrt

meridie in

lidiem. _Sacerdptes Romani, Sc qui diem de·?

finiere civiiem, item AEgyptii & Hippocrates

media jn mediam _no&em. Idem dicitMacrob;

lib.

Sat:

3. Chrittiani plerique tam

veteri svecana Chriilurn falvatprem conivetudine Sc

eiie&a _quam quod

tiiis reiurrexiffe _notlu

conftaret, dismame-

,

«5 diä tioÄe incipiunt, eujus rei caufarn Scaligec

hanc effe _autumat, quod Priici homines Lu-

nam

no&urni temporis ducem in dierum ci-

vilium diviiione fequerentur : undeVerfus«,

Mane

dient Babylon capiebat felis ab ortu*.

Vefpere Judas, fcrutantes fidera ^{c cell}

Cum

fol in medto fplendet nitidißimus #rbe:

Chrifttcola incipiunt mcdi&fub tempore noäis.

*

.f

lX< Dies Caniculares iunt dies meniis

folarisnumerati ab ingreflu folis in .ftadejus-

dem ingreffum in np. Dicuntur autem ca»

fiiculares, quia eo tempore canes pierumque

in rabiem agitaritur, potiilimum in locis ca*

lidioribus. Plins lib.

* X. Dies Critici _quos Medici etiam ob»

fervant, funt inquibus fit vehemens

bis ad falutem,vel

mutatio, Fit pta»

rumque criiis ^{a morbi} initio feptimo

die _14,2t, 28, primus dies morbi eft etiam criticus. Hos

dies

luna fecun*

dum iuam ccleritatem

tarditatem, Indi"

cativi Dies iunt, qui de futura crifi indican*-

& fiunt pierumque 4,

17, 24 poft cri~

lin die. Intercidentes dies funt qui interci-

dunt inter indicativum 8c criticum.

Cap» V.

Oe Feflis.

Dlesporro dividuntur infeßos, _teirifos, profeßos Sein*

q[. 11

<g. II. Teßi quafilarti, anobis Jpci^Ct allt JjSeigCfcagiW rebus divinisperagendis,coIen.

doque Numini funt dicati. Ferias nuncupa*

runt

Recentiores, ii ve

feriendis vidimis»

five ab epulis ferendis, ut notat Hofpinianus

in Prooem: deOrig: Feil: ii ve, ut Scaligero placet, quod iilis diebus a profanis operi-

bus fit feriandum.

III. Profefii vero funt qui hominibusad

curandam remprivatarn pubiicamque conce-

duntur, noilrå linguå vocantar @6c§ttebfl$(lVj

luntque pro muititudine negotiorum varii,

nam.

Νon

habet officium Lucifer omnis idem·

f. IV. bitercift funt} qui partim facris, partim profanis rebus adminiilrandis tribu-

untur.

Quales lunc maxima pars eorum,

quibus fandorum memoria recolicur, hosno-

ftri StUt^eigetrtgat appellant.

V. U trique iunc vel mobiles vel fla*

tivi, ilati feu fixi.

VI. Statin funt qui quotannis, certis

tonliitutis menlium diebus recurrunt, ut fo»

lemne natalitium Saivaroris, quod femper

25;. die Decembrisrevertitur.

f. Vil. Μobiies autem qui licet eadem

feriå hebdomadis celebrentur fixum

ftatumque in failislocum nonobnnent.

%. VIII. Suntque hi dies duorum gene¬

rum.

Prins, fimplicem motum e litera dun¬

taxa:

?*

taxat

Dominicaii pendentem obfervat,ut Dies

dominici

ab Adventu Domini, uique'

adDominicam ieptuägeiimam.

IX. Alterum praeterea variationiquam

luna producit, obnoxiumeft, Ut Pafchd Sc reliquae Dominicae ac feriae quas motuPafcha*

tis reguntur. Quales funs omnes Dominicae

λ

feptuageiima uique ad Dominicam Adven-

tus, Dies item Rogatiommy Sc Afcenfus C büßt

Redemptoris &c. Quibus adduntur Sc alii non·

nulli, qui in fallis notari folent, ut Privium

carrits j)ies cinerum

t)£U$ a cinerum conlecratione quibus populus

ad ipergebatur teile Polyd: Vergii; iib. 6, c. 3

qui tarnen Pontificiam fuperilitionem redolent.

a

munditie

quod eo die poft Euchariiham inftitutam Chriilus Apo-

itolis pedes laviflet, fot ena fen dies parafceves·

£oitgjlCt>a$ / quo die Deus in cruce paffus

eil,

enim tempus diros cruciatus pa*

tientibus longum eil.

X. Quatvor iila tempora

vulgo

Qnatemhev in Ephemeridibus appellata, vete- ri Romanorum inilituto, _quatuor annivec.

faria jejunia, vere> aeilate, auturnno Sc hie.

me

redeuntia oftendunt, teile Polyd. Verg.

Iib. 6.

_3» Origanus vero illis temporibus

conventus

tribuum

Sc judicia municipalia haberi.iblere, au&or eil. Pendent vero ea'

[utprioraduo) ^a Feftis mobilibus Quinqua*

gefimae

Sé

gefimχ Sc Pcntecoiles: partim aferiis fiativis.

nempe exaltarioniscruisin ieptembri &Lu»

c\x

iri DecembrE Proximus enim qui hs<j fefta iequitur Dies Mercurii Quatember du

citur, antiquis noftris :

SEptimana ^{dierum nuroero,} Graece five ϊβ^ομας ieptitnana die a feptetü no-

men

fortita

ab illuftri creauonis opere ori¬

ginell) traxit» ideoqué a Judaeis v& aliis ori-

entalibus antiquitus, deinde etiam

Gtaecis obiervata eft* Sed ad Romanos tandem

poft Chriftianismurrt derivata eil. Annura

.quinquagiuta duae ^complent, juxta verium*

Cum

quiriquagenis duo Sabbathä. tontinei

II.

.

Habet autem dierum quilibet fe*

ptimanse fuum Charafterem velliteramaliquä cxieptem primis uütatis Alphabeti, in Ca- lendariis _notaram, qua: hebdomadicae, vel a primaria die, quam per yices demonftrant Dominieales _vocantur, funtque hx ^Α β C D

B F G.

f. III. Nomina quoqve finguiis diebus,

tarn

ab chriftianis, _quam Ethnicis datafunt:

Veteres enim Chriitiani^ dies per feriås or- dinifi

Oe Septimana.

f. i.

*7 dinis

difcretas exprimi voluerunt,non

fecus

Ebraei fua Sabbatha: Gentiles vero

a

7. Planetis, quibus Deorum no mina con- lecrarurtt, diebus vocabula indiderunt, quae

nomina

nobis hodie promilcué ufurpantur.

ψ IV» Primus hebdomadis dies Soli, ie-

quens Lun& confeeratus eft, iilum 0un$flgC

hoc eil: dient Solis, hunc diem Lima

appellarunt. Tertius Dies Marti ceffit, a

Deo Mattis

uode 2t)rét>agr di&us Hunc excipic Dte< Mercurii nobis £)ben$>agt ab O-

dino prifco, in quo loj em venerata eft ulti¬

ma

in leptentrione antiquitas : nam quid- quid foli tribuerunt exteri

id atlignarunc

Odino Scandiani. Quintus Jovt dicatus eft

nobis

Thoio Odini

Jar-

thareh.e* Terra, hiio.Thorum quippecceii d£

aéris pracödem Gothi quondam coiüerunc Sc

cum

illis Gelli,quibus Tharanefldi&us veluc

Gothis Xt)at aut'X^r idq; forte a Xfyotcté

audere. Sextum Veneri allignarunt a Frigga

feu Freija leptenttionis Venere,unde §te$ag

five grethagr» Hinc Deam.Fream vel Fröiam

generatione, uti nonnulli volunt, diétam,

hominum & pecorum fcecunditati prxpofu-

emit.

Undé grtt) genetrix, & gifå

fernen Gothis dicitur. Ultimum feptima-

nae

diem

tribuerunt, nobis gågetbilgC

3

fl

gcfi quodam ica in his regio-

B nibus

nibus olim appellatum, quod ipfum aula

ötgartf) Edda; SÉgartija £ofi / item

Saxonis Gramm: U garthüocus i'atis confir-

maut :

Uti fufius hxc _{B. parens}

pag. So. explicare conatur in _comp: Eccles:

V. Cur

aüignandi nominis

dus, feriei

congruat naturali Planetarum,

Nquorum cognominesiunt; fed per duos lern- per faltusfiat inquartum, ^varias caufasadfe.

runt

Auftores. Duas rationes prodit Dion Caflius(Xj:

Muficam, ab harmonia dia·

telTarön

alteraram Aftrologtcam, ab horis Planetariis pecitam, quam tarnen Scaligcr in

Cow/MoRomtno improbat,ubi dicitfb) ϊ Horm

Planet

tiielms diftas efe9

dies ab boris, Appellationem

durum

Planet#, longe vttw

ftte*

(a) Rom. Hiß

f. (b"? lib.i.p, 135&l*7$

De Emend, Temp.

*9

ftiorm ejfe horarum ufuapud Grtcospau)o Ante ini¬

tia

belli Peloponefiaci nato : Ipie iraqve Geo~

metrkam quandam tradit rationem, quå fe

invicem Planetas per feptem triatigula relpi- ciunt, circulo inferipta, quarum beneficio

feptem Planetatum nomina in totidem fepti·

manae

dies erogantur, procedendo ab Angu-

lo trianguli ad bafin dextro, per angulum

verticis ad finiflrum,qui erit dexter angulus fequentis trianguli, & fic deinceps. Haeco-

mnia in appofito diagrammate non incom»

mode demonftrari poffunt

Cap. VII

De Menfib.

%·

(V/f _Enfem

metiendo deducit Cicero de Ni»

^ -*tura Deorum lib:

Seft: 69. ubi ( de

lunxdirfibusloquens) qmiqMAmenfA) inquit, fpatia _xonficimt, menfes nominantur

Reftiua

Varro Macrobiusa ^Graeca

pw*] Lu-

na, quie curfu fuö menies uiuales, véteribus

inchoabat & finiebat. Unde & Graecis

μηης

Cui

åbfimilis noitri

vox

SQWtUtf i _qua appellatione ^tam iidus ipfum, quam tempus menftruum nominamus«

Lattice eadem ratione Mäenis. Hinc O- Vidius in faftis;

lunA eß qua menfibus impleat mnutfi«

B

Eß

2Ό

Eftqve anni folarispars ferme duodecima,

f Men ii

aiit Aßronomtci ieu natu¬

rales, alii Civiles.

III, Afironomtci funt partim folarespat·

tim lunares,

IV. Meniis folaris eft fpatium, quo Sol integrum fignum Zodiaci permeat. Continet

autem

medius iivé&qualis meniisiolaris Juxra

Tabulas Prutenicas Dies 50. h. 10. 26, / 6,// 18,/// 4,/t> 8,0 8, t)/ 45 *>//. Secun-

dum Lansbergium dies, horas&minuta

tidem iec. _4. Terr.45. Quarta

Quinta52.

^[. V. Lunaris quemmotus Lunae perZo-

diacum proprius metitur. Quod ht triplici

modo

, VI. Primo,cum perluftrato fuo curfu

luna foiem

reii&um viciffim confequi-

tur.

Et hic meniis

Synodicus & in Ipeeie meniis lunaris. Comple&itur vero

juxta Tab: Prut: & Reinholdi dottrinam D.29. h ^12. 44,/ 3,// »o,/// 38, /*>

o,v fecundum Lansbergium & RicciolumD. 28,

h.

44,/3,// Tychonis vero meniis lunaris

Prutenico 2,/// 5,/v 59, v 12, v/ minor eft.

Wasmuthi 29.d. 12.t1.43/ 52//.

_

U- VII. Secundo, quando Luna confefto iignifero ad idern punftum revertitur, unde dilceUic, &. dicitur Periodic

five peragratio Luru, quae perficitur

diebus cum triente fere.

VILL Tertio, cum tempus faltem a

prtrno naiwntis lunae conipcäu ad fequentem

2ι

& fic confequenter,numeramuSjquod2 8 ^ut plu-

rimum dies Γι

quatuor ieptimanascompre.

hendit, unde & menfis äluminationis nominatur.

f. IX. Nec quadripartita Lunae diviiio

inufitata deprehenditur: noftri primam qua- drantem SftljmCUiafct appellant, fcilicet ^a

facielunse recemis aradiis folanbus egreiLe ^: fequentem ipdifft 9^1)/a ichematedimidia-

tae

Lunx item gikffe 0lWltteVe>/ adiftan- tiaejusafole, nempe per quadrantem Zodiaci

ilium conipicientes. Tertiam

& £unge'c pleno,quo

illo tempore fulgec, lumine. U lumum ificbiXVlJ

Figura Lunae femiiormis

& 0tb(ie 0trartctet/

quadrato

quo ίο-

lem rurfus intuetur, confpe&u.

f. X. Menfes Civiles funt, in quos fuo quodam inftituto & more,

qvaeqve gens

annum

diftribuit. Qui etil

ipfo di-

erum

interie difcrepabant; apud ^{omnes ta.}

men

cultiores populos 12 fuere. Quemad-

modum menfes Romani, qui fi non tot ab initio (ut Au&ores plerique volunt) cerré areformatione Pompiiiana fuere.

f. XII. Priici Romani menfes fuos ad Lunae rationesufqueadtempora Julii Caeiaris Veterum _Faftorum corre&eris

exigebant

(qui eos poftea ad Solis curfum formavit)

B 3 Quod

Quod ex äntiqua Calendarum Nonarum &

Itiuum appellationc (de qua paulo poft ) haut

obfcure coiligirur. Idem noftri majores fe-

cerunt, antequam illis Calendarium Julia-

num

innotuit, quod appellatio menfiumalu-

na

teftatur,

3uia2ungicf/ 2>ife£migM 0n)avte<Xun3iet/@amprittgjS;ungiet/&c.

<p. XII. Menfium nomina iurit Januarius

a

Jano Italiae Rege, quem antiqui pro Deo

coiuerunt, credentes in folis

mucatum

efle

nobis Xot'f tttCUlilt a

i.

jove,cui ideoPrifci Sveo-Gothi divinos ho-

nores,nec

hunc menlé exhibere voluerunt, quod princeps Deorum crederetur. Fehmarn

aFebruis h, e. piaculis, quod tum populus expiaretur

nobi* ©opemCUWt a ©Ctjit ' Jovis 3t Ί horonis filia,dicitur. Martins

Marte.

Aprilis ab aperiendonomen accepitj quoniam

tung

le

aperiat & omnia gigni incipi'

ant :

quidamab Aphrodite i. e. Venere A*

prilem quaii Aphrilem appellatum volunt: (a)

quod ratione non caret, quam vis tefteVarrone, noméVeneris.nefubRegibus qutdemapud Romanos yel

Gracum velLatinum/αετύ,αψξο&της tarnen. Majas

a

Maja h e. terra

ducit. Juntus

a

junone quafi junonius di&us eft, fatemur difficile efle diäu unde veré dicantur hi menfes,

enim eft eade

magna opi-

nionum diverfitas, utnon liqueat cui fit af-

lentiendum. Reliqui Qumtihsa Sexülis, Septem-

bei,

(a) Ovid, Faß, l. 4.

her, Oclober, November,D ecember, pro numero ^,

utpatet, quo a Martio (antiquis primo men-

fe 3 diilabanc, nominati lunt.

XII. Poltea Quintilu a C. Julio Ca:- fare, quod eo menie ad quartum idus nacus lic, ^Marco Antonio legem ference Julius :

Sextiiis ab Odavio Augutlo ex plebilcito,

mutato

nomine, Auguitus didus eit. Cce-

teri fua priica nornina recinuere. Odobec

quoque Domitianus didus a Domitiano,

fed propter Tyrannidem ab omni Ära &

faxo abrafus eit. Vid.Macrob.Sat.libii.c 12.

De hisita Ovid: lib: i.Faft:

Mams eratmen

ftsprimus, Venensque fKundus

Hacgerteris prineeps, tpftus ille pater.

Tertmafenibus, Juvemmde nomineQuartust

Qu& fequttur numero turba notata fuo eß.

λt Νuma ne c

Jamrn nec avitas pr£t er it umbrasi Menftbus antiqvu pr&pofuitqve duos9

DeCalendi?,Nonif iffIdibus.

DiesMenfium _qve exprimuntur* ^, ordinis Incerdum numero eciam a- plerum·

liis nominibus, quae illis obtigerunt, ut dies

Circumciüonis Chrifti pro pnma Januarii«

B 4 Con-

Η

Converfionis Pauli Apoßoli proejusdem men<

Iis vigeiima quinca See.

q]. IL Veteres Romani menfium dies in

tres

formas di videbam, Calendasjüonas & Idtis, 4. III. Primus cujusqveMeniis diesCa·

lendx ^ £ *#Λβν [ aff" ) diÖus

eiL Namcumprilcis remporibus, fattorum

ratio popuiunr fugerer, Pontifex, illi Luns

dies in

calabra fignificabat, repetendo quinquies vel lepnes haec verba

Kalo Jaha

EiovelU. prout Noiiie3Septimana5 vel Quinta¬

na erant

futuras

Quibus poß novam lu·

nam

populäres qui in _agro effent, confiuere

in urbem deberent, accepturi caulas fenarum

a

Rege Sacrorum,fcituriqve}quid effeteo men·

ie faciendum. Ε

diem,qui primus erat

ex

his qui calabanturjCd/mforwwnominabant.

(d) Duravit hic

calendae plebis uf-

qve ad

U. C.450. cumP. Sulpitio Averrione, Sc Ρ. Sempronio Cofif: Flavius fcriba invitis patribus civile jusrepofitum in penetralibus Pontificum evulgavit, faftosqve

circa forum in albo propofuit, ut quando legeagi poiTct declararet, videatur Liv: (β) Macrob: (f) Polyd: (g) SiCic:

§. IV.

proprerea di&x funt, quod

ab his ad Iduslive plenilunium femper novem fint dies inclufive. Qvimanx

quintuni,

•

fep-

(d) Marcrob:/.

Sat,

15. fe) Lik y.circa.finetn.

(f)/. ^i:Sat.

_ij, (g)/.2.r.4· (h )proMur>

L2

J« ad Atticwi l: 6, Ep: 1«

fcpiimanx feptimum menfis diem occupan-

tes,

appellabancur, habebantque illi menies,

nonas

feptimanas, qui dies tricenos Sc iingu-

los,quintanas, qui pauciores poiiidebant. Vi¬

de Tab:

circa finemhuius roembri.

f. V. Idus, quod rnenfem dividebanr^no-

menaccepere:nam Iduare Hetrufca lingva,di-

videre figuificabat, femperque jn pleniiunio,

hoc eil medio menfis fiebant, ubi Caleudas

& Nonas iejungebant. InMartio, Juiio&O-

äiobri incidunt ipfae Idus in deeimum quintum

in reliquis menfibus in deeimum tertium·

Vid: Dion; Hai: fi]

* VI' Intermedios dies efFerrebant nu-

mero, quo a proximo feqtienti Calendärum,

Nonarum vel Iduum die diitabanr, ut quar-

tus

Nonas, fubauditur ante. Pridie Iduum>

Decimus Teruus Calendarum, Sic.

f. VII. Quot vero dtesquilibet menfis,

poft Julianam Calendarii reformationer«

comprehendat, item quot Nonas Sc Idus,do¬

cent

fequentes verficuli:

Ter

denosfeptember habet, totidemque November,

Julius, Aprilis, reliquts (uperadditur unus,

Sit nifi bifiextus vigmti T ehr ^uns oäo.

Trima dies Menfis cujusqtie efi dicta Calenda,

Sex

Majus Nonas, Oäo'oer, Julius & Mars

Quatuor at reliqui, tenet Idus quilibet oäo.

mdedies alios

die ejfie Calendas,

Quasretro

ans die es λ tnenfe [equenti.

Β

5 VIII.

(i) /.

O, (αρ. 68, & ii, cap, ulty

26

f. VIII. Difpoiitionem Dierum Sc Men.

fium

Veteris quamreformati anni,videbi« ti

De quatvor Anni temporibm.

HÄxquadripartita cempeilates anni vkiifitudo,tempora nominatur

quod & in

iliis maxima fk,tam aéris variatio,quam dierum

Sc nodium, per incrementa Sc decrementa lu*

eis, mutatio. Quae ab inflexione itineris fo.

laris _{ad Zenith} noftrum acceffu

atque ab

eodem receflu proereatur. Sol enim in ima Zodiaci _parte exiftens byemem facit brumamque,

a

dierum brevitate didam, tefte Vitruvio, (k)

In iumma folftitium& aßatem: Utrinque me- dius afeendensquidem ad ieptentrionem,<i^«i-

tiottiam & veris initium,in ir.eridiem

defeen-

dens, aequinodium alterum Sc

cf- ficit. Plinius (1) hacc _{tempora cardines ap-} pellat; forte quod Sol in cardinalibus fignife-

ri pundis conftitutus

aperiat juxta verficulos:

Zodiaci caput eß V & veris & J,nni>

Jifiatis

Autumni pendula Incipit

imo glacialts bjems *£>.

mus

Cap: ultimo.

f. I.

17

f. II. Vunfta vero ifta veteres ( Cleoftja-

ti potitCmum & Eudoxi ratiociniis perfvaft )

in o&avis Signorum partibus efie credebant,

quod prxter Vitruvium, loco citato, fatetur

Pliniusl.

Sol,inc\intyipfetjuatvor differen¬

tials habet, bis inquAtAMCteüieiy vere & Autumno,

&

incidens terra, oäavü in partibus Α¬

γιεtu

& Libra. Bis permutatis fpAttis3 in auéium diet

bruma} ocUva in parte Capricorni, nittts verofvijli*

tiOy totidemque in partibus Cancri.

f. III, Caeiar cum brumam, Scalterutu

l'olftitium & utrumque Äquinodium, inci#

pcre voluerit cum cerris mcnfibus, ftatuit

principia -Jo, V, qin vniCalen-

darum Januarii, Aprilis, Julii Sc Oäobris

& in o&ava parte capricorni, ut loquicur Colu-

mella de R. Ruft· üb. j>. c. z\, iucidere,

in quibus converfiones folis & atqui-

noftia fierijCommuni aevi illius errore dece-

ptus, habebat pcrfvafutru Nam ita penitus

error

iftejam omnium mentibusiniedit atque

inveteravit, ut Hipparchi, aiioquin iummi

Aftronomi,ratioiics ufque deque hebentes, in

hunc

oculos reflexerint. Fate-

tur

hoc rotundé Columella de Re Ruft; Loco

cit.

fallit3 inquiens, Hipparcin ratio ,qui»

docet folfiiiu & dquimäianon ottavis fed pnmis

partibusfignorum ce«/*ci. AEquinoftium enim üu

ingreftum folis in V 146 ante N,»C. circa

Cah April, five 24 Martii obfervavit. Un-

a8

de alter notaturSofigenis error, qui centua flu

amplius poft Hipparchumannisin Ordination fru anni Juhani, eundem ingreiTum ftatuitin

Cal: Aprilis, ubi ledern

400 annos

Pu|

demhabuiile deprehenditur, quemadmoduni gh obfervatum eft ab ejus cevi Mathematik Di

Eu&emone

Metone. _S11

4jf. IV. Occuparunt itaque folftitia &

cai

quino&ia, _{infcio vel}

quacvor teniporum initiis, ^ indulgeme Ca-fare

Cal: di· P*

öorum menfium, _quibus &; Ovidius iuo tempore haeiiOTe l. ₃ Faft, teilatur,

diu nc

eas

ledes ob plus jufto _{majorem anni} Juliani nl quancitatem _{rednere poruerunt}

_{ied in} tecedentia pauladm, aparticula, _quå atinus

Julianus modum Aftronomici anni excedit,.

traduntur

_Ita

noftro feculo ₁₃ vel 14 dies fuas priftinas fedes anticipient, V. G.

Äquinoftiü vernale,quod tempore JuliiCaelaris

in 25. Martiiconfici folebat laxatishabenisin anteriora

ufque _repiit,

hoc feculo circa

10

plerumque Martii contingat, quo refpici-

unt

verficuli;

Martim

Medio

ducit Junuu aßum,

Autumnumfeptember ^habet JSrumamqueOecembtu f. V* Hiems ab bimbnbus di&a eft

quorum magna vis _tempore hyberno

Uer3 vel quod

tum vertere

fe anni tempus, vel quod 0- mnia

vivere & quaii revivifcere incipi-

ant:

dßßas ab aftu ; Auturnm ab augendono-

mina-

19

»Du

minatus eft, quod tum maxime, congeftis

tion; fructibus frugibusque hominum opes auge-

/ui antur

(m) Et antiquis & recentionbus ^po-

eun<

puiis tempora per reliquas anni partes egre-

duni gie definire, in ulu fuiffe teftancur Exp:

iticii Dn. Olaus Rudbeckius in eruditiiUmo & nun-

quam fatis a nobis laudando opere Adant:

C ι

cap; j ί. ζ

& alibi. Item Cl. Verelius in

tjIS) Hill. Gothricip. 2i. &; B, Parens in Comp,

di· p.m. 154..

iuo %« V I. Perpulcre hxc tempora cum iuis

diu notis & qualitatibus defcribitLucretius (n) hoc

tiani niodo:

an-

li Ver, & Venus, & Veneris pr anuncius ante

inus

Vinnatits graditur Zepbyrus, vejltgu propter:

;ditj ΕIvra qutbus ^mäter prafpergens ante vui;

[ Cuncia coloribus egregus, & odonbus ^opp le t.

Q, lnde locifequttur calor aiidus& (omcs utta iaris Eulverulenta Ceres,& Etefia flabra aquilonum,

s

in Inde Autumnus adit : graditur fitntd Eupbyus Ev an·

irca lnde alU tempeftates ventique feqvuntur,

lici· Altttonam Vultumus & Außer fulmine pollens»

Tandem

tiives af ert, pigrumque rigorem Beddit,hyems fequttur, crepitans accentibus algu

ber, Eleganter quoqvefedbrevirer Georg; Frobe-

um

nius de re Mathem: prteclare meritus.

lod Ver tepidum flores v artos prodiu it & berbas,

o-

ttmanum m vittm,quas femda concoquit afias,

pi. Vt

10-

( m) Vid O vid: l, 3. Tri/?. El: tO,& Virgil, 3. Georg.

na·

*· 3 ^{ΐ 2}

Item Ovid. 1.3. Triß.El. 12 ■& Vir g. /, 2.Geor.

(η)/, _f de natura item Qpid%Ub; ¹ j, Uct%y, sep.

Vt

legat Autumnasfrage s & w horrea condat, 1 Ufibus _{htberms, quas} fngida hr

repofcä.

Breviffime Qvidius:

Trana dat

Autumnas,formofa eft meßibus afias,

Ver

prxbetfiores, igne levatur biems.

*

qp VII. Singula _tempora comple&untui

tresfere Meniesbc nia figna Zodiaci, quxo1 mnia comprehendunc verius fequentes Auio·

nii

Idyll: 16.

Marnas, Aprilis, Majusfunt tempora Veris, Juntas, Augufius, ne

& Julius jEfias Septembri, Ofiobri, Autumnas totoque Novmhi

Brumales Janas, Fehmarns _atque December,

item

Sunt

Aries, Taurus, Gemini vcrnalia Jigna; J jEßatis Cancer, Fulvus Leo, Divaque Virgo, J

Aatumni CbeU, & Nepa, femifer arcitenensqtöy 1

Sed brutna caper & geltdi cum fluminepif:es4

Cap. X.

Oe Anno.

%■ I.

ANhbj menfibus Varroni in quaii fe recurrentibus, Amatus dicitur, circulum quod

reddat. Namque,ut^it Virg: lib. 2. Geor.

Atque in fe fua per vefitgia volvitur

Hinc Ägyptiis ante inventas liter _as, nota

hieie

3«

hiero gtyphicå exprefferunt ^annum Dracone

ore

comprchendente propriarn caudam. Quo

Graeci refpicere videntur,cum annum mctvfe ^¥

nominant. Ε

eleganter defcribit Clau-

dianus paneg: 11 in Stilico: In hutic modum*

ifiignota procal noßr&que tmperia menti

Vix adeunda Diis annorumfqualida mäter,

immenfi fpelunca &vi3 qua tempora vafto Suppsditåt revocatqueftnu. Compleäitur antrum

Omnta

qux pUtido cetifumit mrnine ferpens,

Perpetuumque vir et fquamts, caudmquc redufto

Orevor

at, tacito relegens exordiu Up ju.

Annus nobis ab antiquo ara dicitur ,quod

vocabuium veteribus tria /ignificat, nempe

fiert/Jfe & operari. Ab ^ata _pnma notione eil aura/p rba/ert)a/i.e.fieri,oriri,tt)avba

Edda 1)U ttlpcft WCirOftitj obortis tenebris. Jtem

at

generatim eft initium, ut in veteri fcripto:

£5oln--0pa/ 2lr waralba/initio ieculi len

mundi; ipeciatim vero ar eft initium dieif diluculum,unde aria mane:cui cognatum^?*

lux, unde fortatfis Horus, qui Herodoto

1.

Apollo eft five Sol, Sc Plutarcho Symp:

i· 5· Ab ara fignificatione altera, ve··

nitverbum fubftantivum $r/watfl/ effe. Ter·

tia

ara i" _genere eft expedire, unde

fira minifter ^onutt^ara» minifter Re¬

giset ex JLL.Heis, h,b. noutNob: Stiern*

hielai

3*

Η.

hielm in promptuarorio Vet. Litig Sveogothi

&ßtna exequi, 4i'ent>. Speciaiifignificatio-

ne

ara eft a rare, Graece Ufiv ex quo rc

fluunt arna/dtia/ Belg; aeren/ Terram h

cokre Sc aratroproicindere,«^öi/5arva,rura, v

a

b άπα eft dr^/cultus, itnds Germanoru CEti/ °'

Latticé arar, Antiquis _atgß Belg: aetty B

& SveoGoth. 3^^ Terra ad incolendum

mortalibus concefla: Sic Sc

ti

Magna mäter tellus; Sc quia arando terra

frugitera redditur, ßt; annonam i,e. Terrteex ^ culcura proventum fignificat, neC non par- q

tem

anni amoeniffimam^qua ornatur} & per ς]

iynecdochen annurft utiiverium, iicuti do- ρ

cent

Nobil, Stiernhielm invoce^r/ &Clar, _j Vereliuc in notis ad Hervarae Saga. Forte

Sc hmcHitpanorum Arafiuit,quae voxilluftre, t;

unde anni i'upputantur,initium fignificat.Nam ( de vocis hujus originarione parum inter fe 1,

cmfentiunt Au&ores ( o)

§. II Annuseft velcivilis vel Ajlronomicut. J q[. III. Uterque viciffim Solaris vel Lunarii,

q[. IV. Solaris annus tum efficitur, cum g folad idem iigniferi caput,unde digreifuseft,

r^dic, qui dicitur annus Troptcus üve vert em, j Compleftitur veromediusieu sequalis fecun-

duiti Copernicum 8cReinholdum Dies 3 \

h. _5'

Co^Vid: läda Res.Myth.2$, B. Locc. Antiqv,SveoGi

A 34« 55· % P*r.£,76, &feqq*

h· _{?· 49ί/« 5j//} 45Γί///5'2 4S /& v. Sed fecundum

Tychonem dierum & horarum tantumdem,

minutorum 48,/ 453// continet. Recentio-

res verout

Lansbergius, dierum faciunt 365, h.5. 48,/ 57,// 2,/// 22,/v 24,v Ricciolus

vero

365,^.5.11.48/ 28//Nob. Caiiinus in

obf.Bonoii. obiervavit hunc 365.d.h. 49,/

B. Parens 0,365. h. 5.m.49.Sec:4,circiter·

f V. Velcum eandera ftellam fixam,

quamantea Sol reliquerat, rurium confequi-

tur, qui annus ftderens appellatur, nec non &

camcuUrii

Sirio, _quem potiilimum circa

hunc

obfervabant. Eftque Copernicodierum 365,11.6. 9,/ 40,//. Ty-

choni D. 365, h. 6. 9,/ 26,//43,/// $o,/v4

Ricciolo

365. D.6. h.9, / ζ «,//42,///

B.Parenti 365. d. 6.I1.9,/ 44»//.

f. VI. Annws Lunaris eft temporis fpa·

tium

quod duodeciés Coli junfta efficit,

Completur diebus ^354, cum triente &pau-

lo plus quam duorum hor« trientium. Eft e-

nim

communis medius fecundum Rein, holdi Tab.Prut: 354. D. 8* h. 48,/ 38,//

7,/// 38,/v. Et Recentiores,utpote Lansber-

gius conftituit eundem D. 354. h. 8. 48, //

483

Embolismalis ^vero, noftris OttV

Éfoigj. SÄänaf olim SiufcSiuigei/

praeter tot dies, horas &minuta adhuc con¬

tinet integrum menfem lunarera, ex hypo-

tKefitam Reinholdi, quamLanebergii iupe-

C riu»

rius

y\ §, 6, a nobis defcriptum, ^{qui ex}

Solis iupra Lunam exceifu colligebatur.

Vid. B.Parens p. 125. Comp.Eccl:

f. VII. Exceffus ifte, eit undecim feré dierum, qui a Compucatoribus hruK\ajf quail

dies addititii ieu adicititii nominantur, nobis

3nfOWt>iill$$t>Ägr qüi, ^ut Luna iolem con.

iequaturjadiciendi funt. EtiaraG hane locutio·

nem non

probemus: nam adje&ione Epa·

Äarum }

adfequitur 0, led exple·

tur

fpatium quodad annum iolarem

plercdum deiideratur. Quod

Epa·

ftis ad cornplendum menfem Lunarem

liquum eit

Epa&arum refiduum Graeeis

ΖΜμ,η appellari fölet, ad inveftiganda novi-

lunia ScTerminos paichales jam utiliffimum,in·

cidentibus fequentis cujusqueanni noviluniis,

ranto

intervailo poit novilunia praecedentis

anni propter 11 dierum anticipationem : quantus eit

reiidui iive defeäus

Epa&arum ad cornplendum menfem. Et

numerantur

Epaft» ab ultimalunationepric-

cedentis anni ad Calendas Januarii, quasad

fecundum intercalationis modum pertinere

teftantur Computiftar. Hinc Tertia gignitut

intercalatio _quae eit undecim dierum inter

iolarem ditferentia, haec ad ipatium explen-

dum

lunari adjici debet, cum idipfum

anuus

folaris defiderec. Colliguntur autem

«χ

dies in

furamam,

dones triginta dies

com;