3 v /. μ y
DE
INTELLECTU
FURO etIMPURO
DISSERTATIO ,
/ —
Quam,
Confenju Ampi, Facult. Phil, Upf PRiESIDE,
PETRO NICOLAO
CHRIST1ERNIN,
y, U, & Phil. Do&. Log, Metaph, Prof. Reg, Ord.
Pro Summts in Philojbphia honoribus
Eruditis examinandam tradit
ABRAHAM WETTERBERG,
Stipendiarius Piperianm, Gothoburgeufis.
in Acroaterio Carol, Majori Die X. Aprilis
MDCCLXXVI.
Horis] ante Miridkm Solitis.
iiiiwiiiiiilmhiiiiiiiimiinilllkllllliniiih
Apud Joh, Edman, Reg, Acad. Typogr*
S
/v" ζ/to /ti
§■ ι
ntelleclns nniin coniideratio & in\refligatio· milis eft
ac perjucunda ; tam ut lilius vires, limtres-, ejmque·
ab alia quavis intelligentia dil crimen rite coniiitm
antur, quam ut eo felicius anima ipfa inde perno»
icatur. Si quid eil, quod humanam attoüat dignita-
fem, humansque naturs pra? brutis animantibus evehat prsdantiam, certe eil- lntelle&w\ Nec cum Celeberrimo
Valchio illis animalibus intefleaum adjitere, licet bellui-
num , audemus a). Nihil enirn in a&ionibus illorurn deprehendimus, quod nomine hoc ipfo dignum judice-
fuü;. Nam> quibus ratio rede denegatur, quo jure intel- Jigendi vis Goncedi illis potefl , qua? in diffin&is ideis &:
reprteientationibus univerialibus> cernitur? Idearum nem-
pe communium, q;uae cognitionis noftra? abftradas fun-
damenta iunt, veritatem & a fidtionibus difcrimen per- ipicit, nexum earum continet ac firmat, difficultatem;
rollst & a confuiione vindicaq intelledus. Prreterita di-
dinde confiderat & a pradentibus, ne decipiamur, in-
dituta comparatione bene cavef.. Futura, quoad licet,,
a prsteritis & pra?fentibus5 tuto conjicit.. Cognofcit i-
taque„
a) Vide introduci. ejus in pbilojophuim L,. JCup., i°.
VJL
De Tntelleäu Furo & impuro. 3 taque , quje humanis ufibus infervire poiTint, Sc ii quid
ad negotia noilra peragenda defidererur, acumen ejus
Sc iagacicas huic defedlui medendo, Π rite adhibetur, fsepe par eil. Ardua qutevis & abftrufa cognitu, modo
induflriie parcere nolimus, penetrat, detegit Sc evolvit.
Quod^ vero miratu roaxime eil dignum, intelledus res
eas, vel certe notas earum reruna percipere valet, ad
quas externus fenius pervenerit nullus; atque etiam ii
iuba&us ac exercitatus eil, quse Γ0Ι0 uiu & ope ienfuum
fruflra inquirerentur. Ratiocinando quoque earum i-
dearum & qualitatum connexionem fepe intelligimus,
quas immediate per fenius externos fimul obfervare &
comparare nequirnus: e. g. rotunditatem telluris noilra?»
Intelledlus quoque ea , qua? fcripturus ium, praevidet,
totamque idearum ieriern litteris confignandam intus comprehendit, Ideoque, quam novam litterarum Sc i-
dearum combinaiionem, penna? motus proxinoo momen-
to oculis Sc menti fit exhibiturus, pra?dicere valeo. Ne
vero plus dixifie quam probaile videar, neve extra can-
cellos intelledlus noiler ita pervagetur, utid, quod nul-
la ratione intelligi & fciri poteil, nos belle cogitatione allequi iimulemus; non ineptam fore noftram iuipica-
mur opellam, expofieuram diitinftionem Intelledlus in Pu¬
rum Sc Impurum. Hiilorice faltem ha?c fcienda funt; ne vel, fi non fatis forfan intelligamus, magnam fub iis
deliteicere fapientiam nobis perfvadeamus, vel icripto»
rum etiam, qui vocibus illis ufi olim fint hodieque u»
tantur, mentem non facile capiamus.
§. Ii.
lntelleSlum vocare folent facultatem res diitindle re-
prasfentandi. Qua? tarnen definitio, me judice, non fatis accurataeil; Quicunque enim horrologium, vegetabile,
minerale aut animal ienfibus obvium percipit, Sc in iis
A 2 mul-
4 De Int eileclu
multitudinem variarum partium, fenfibus tantum difcer- nit, talia objedla intelligere cenfendus non eil, Intelleclus in notis communibus concipiendis, contemplandis & ap- plicandis unice exercetur. IntelleSlus ergo reflius dicitur .habitus vel promtitudo ideas univeriales diilin£las con-
cipiendi & inter ie comparandi. Non enim iufficit, ut in faculcate fit diflin&a rerum fenfibus obje&arum re-
praeientatio, hoc modo nihil intelligo , necelle eil ut di·
dincta basc repradentatio fme fenfationibus a&u ie exfe- rat, &, dum libuerit, recurrat. Sane intelligenfer judi-
care & agere in vita cotcmuni &: artibus illi tantum di- cuntur, qui fecundum notiones & reprasfentationes uni- verfales diilinåe conceptas, judicant & agunt,. Sollicite
eil difcernendus a conterminis facultatibus, quibuscum facile confundi folet poteilque, intelle<ilus» Hic enim
tres habitus fub ie comprebendit; Acumen, ingenium &
rutionem_ Aeumen eil habitus multas in una re notas di- icernendi & feparatim repradentandi: Huic opponicur Ingenium, quod eil habitus fimilitudines rerum latentes Sc in fenfus non facile incurrentes, promte percipiendi
& exprimendi. A Ratione reliquos habitus intelle>ilus hoc modo diilinguunt,. quod heec fit habitus nexum verita¬
tum & nofarum univerfalium diflincle percipiendi. Ab imaginatione etiarn diilingui caufe debet intelle&us: li¬
la eil faeilitas eomponendi & dividendi ideas ienfuales
rerum abientium. DifFert igitür ab imaginatione intel¬
leclus hoc modo; lila iemper requirit pbantafmata vel ebjeåa fenfibilia, circa qua: operofa & fieduk eil, a qui-
bus tarnen intelleclus abflrahit, notiones univerfales com
eipit, easque comparando judicat de qualitatibus & re«
lationibus rerum in ienius non ineurrentibus, caulTas la¬
tentes qucerit & intuetur, easque cum effeclibus per
regulas generales conne£ht * lila porro vehementior ple- mmque eilΛ ieniationibusque extemis folum nixa, quas
* deie-
Ρu ro £? imptii'9. ί
deferere nonquam potefl, faltem non partiales· Hic pia-
. cide agit nec in fingularibus occupatur, fed fpecuiando
meditandove in notis rerum communibus maxime va¬
let. Exempla, quibus res fiat apertior, afferamus. In- fantes intelligere dicuntur, quando a certis fignis rerum
& a&ionum ienfibus baud prsfentium, notas communes
percipere incipiunt. Idea figni alia eil ab idea rei figni- ficatasj-banc intelleflus format & tenet, illarn a ienfibus acceptam cum iignatis conjungit imaginatlo. Quemad-
modum in notionihus numerorum & cifrarum videmus j numerandi rationem omnes fere gentes eandem inierunt, quod intelieflus opus laborque furt, at numerorum fi- mulacra aut cifras exprimendi mos, fuit penes fingulas
nationes difpar b). Pari modo duas figuras, quarum u-
na v„ c» centum laterum sequalium , altera vero CIV, c), cognofcit & probe diflinguit intelleflus, originem
& proprietates facile demonilrat; at imaginando i ilas di-
icernere non poiTumus, quoniam tantam laterum rnulti- tudinem, ab alia parum diicrepantem, imaginatio repras- fentare nequit, quippequce laterum multitudines ienfum
viius & taflus in iruperitis diverio modo non afficiunf.
Porro intelleflus corrigit & emendat , quod fenfatio &
imaginatio minus reele perceperunf. Antipodes, ut boc
utar, imaginatio non potefl: non cogitare inverfbs, at ereftum ponit intelleåus euro, cujus pedes vergunt ad
centrum telluris viciniores, capue vero attollitur remo- tius d). Eadem ratione ludibria oculorum reliquorum-
que fenfuum, per fenfationum comparatrones detecla, in- telleflus emendantur virtute.. Sed,, ut deveniamus ad i-
pfam b) Syftema logicce Petri de- Crofa Pars 11 Seft. i: caf
IJhtio pag. ijr
c) DiEHonaire Encyciopediqne Tit. Entenäement.
d), Syfiem.Log. Petri de Crofa. Pars I.Seff. Lcap\ HL
6 De Intelleftu
pfam dé"intelle&upuro impuro dilquifitionem, cujus defi-
nitio ante omnia prius tradenda videtur, quas, licet
varia & multiplex a multis proponatur , quia de notio- nibus bujus intelle&us non fatis conveniunt, eamen ad plurimorum confenium accommodabitur. Purus nempe intelleifus tum demum dicitur, cum mens ab omni fen»
fu externo ac imaginatione libera eft, atque recum pro-
prietates & relationes, fine fpecie externa & corporea abftracte contemplatur. lmpurum autem vocant, ubi res fub externa fpecie formaque corporea contuetur. Pr^di-
cata rerum abftra&arum pofitiva & negativa dicuntur
mere intelligibilia, ac diftinguuntur a qualitatibus fenfi- bilibus, quas ienfu externo dilcernimus, Ideas puras 11'luft.
Leibnitius diftinguit a phantasmatibus, quemadmodum
quoque veritates rationis, veritatibus fa3i, atque inteili- gibiles & neceflarias, ienfibilibus opponit e). Quoniarn
vero non lolum in definitione intelleflus puri forman¬
da, philofophi difcrepant, led etjam quod ad illum at-
tinet, multi hunc negant, multique, an lit, dubitant;
fententias audorum diverfas percenfere, ut, quid in hac flatuant qusltione, perfpiciatur, decrevimus.
§. III.
Illuftris Wolfius /) Purum dicit infelleftum, fi no- tioni rei, quam habet, nihil confufi admilcetur nihilque
obfcuri. Non purus dicitur, fl notioni rei inlunt, quas confufe aut prorfus oblcure percipiuntur. In exemplis afFerendis utitur numerorum notionibus, quas ad intel-
leclum purum, quatenus nobis funt adaequatae, refcrt.
Hinc
e) Nouveaux EJJai Sur TEntendement Humain par l'
auteur du Syfieme de Ρ barmonie préetablie lib. 1. cbap.
/. §. f.
f) IVolfii Pfycb. Empirienjf. §. 313. ]ip.. 313,
Ρuro ££ Imρuro. T Hinc en/pi ait, nihil obfcuri nihil confufi admiicetur,
cum tandem perfeßa analyfi refolvantur in notionem u- nitatis, Ted cum ea facile poiTic diilinßa haberi, g)y ce- teri qui ex ißa componuntur numeri, nihil confufi ob- fcurique habebunt. Quoniam, pergit, confuiae peroe- ptiones ad fenium atque imaginationem pertinent, intel-
kSlus punts eft, Π a ienfu atque imaginatione Über eil·,,
& in tantum quidem purus eil, in quantum a fenfu at¬
que imaginatione über». Et paulo poii, intelle*5tus a len-
ßi & imaginatione nunquam prorfus purus.. Kx hifce·
allatis apparet UluflriiTimi Wolfii Judicium, qui primo-·
exempla inebeclus puri dedit, deinde vero eundem prorfus purum eile negat, quod nifi de lola corporum
i-ntelligentia explicetur , poßerior aßmio priori repugna-
ret; Buddeus addußis aliorum opinionibus,. ipfe ita lo- quitur ; praeter res corporeas imaglne aut externo fym-
bolo veßitas, alias quoque iis nudatas percipinaus quam·
doque, fed obfcure admodum ac tenuiter. h). Conce-
dit quidem ille inteileLlum purum , fed admodum fihi-
Are atque abje&e de illo fentit. Crnfius novam expli»
candi iηi it rationem : Puras vocans eas intelle^us ope- raeiones, ad quas efficiendas propria vi intellecßus· aptus paratusque eßr ita utίίne voluntatis determinadone & a- uxilio peragantur.. Impuras appellat illas, quas voluntas
iua molitione ac efficientia regit & perficit i). Qui no·
vus folum denominandi rrodus ed, nea ad inrelle#um purum enodandum fpe&at, LVdlchius k) Γη introducdo«
ne fua ad philofophiam? ubl de ideis agit, hoc modo>
fer-
g) Vide ontol. ejus §..328* Et in mathefi latina fl.
mithin..
h) Elementaejusphilojoph. Inflrum. tom.hmo.. fl. XLVT, ij CrufiiLogica Pars. J. Cap. II. fl. tog.
k) Walchii lntrod. Inphilofophiam:L· Iii cap, 1. §. XIIB.
$ De Inteile5tu
iermocinatur: fecundo loco ides funt vel intelle&uales,
qus in nuda reminifcentia imprefls notionis confiilunt;
vel imaginativa,qus prster reminifcentiam illam, certam adhuc habent imaginem, quarum illas in fpiritualibus,
hs in (ubftantiis corporeis locura inveniunt. Eodena pertinet diicrimen inter puras & impuras ideas, licet nul¬
la plane formari poffit idea ab omni impuritate prorfus
libera. Ipfe tarnen, qu» fit, vel qualis elfe dcbeat idea
pura, non indicavit & explicuit. Ides prsterea, qua-
runi mentionem fecit, intelle&uales, fatis purs haberi poflunt, quatenus in nuda notionis reminiicentia illas
pofuerit. Nec ab hujus iententia multum abdorret Can- zius, cum de intelle&u trasat /;. Anima, inquit, in¬
tuitive cognofcit, quatenus fus de re notionis confcia eil, nec iolo ejus figno utitur. Symbolice, C\ notionis
de re non conlcia, iignis tarnen qus rei iniunt, reprs- ientat. Sic anima chiliagonum cognofcit, interventu
tancum hujus vocabuli, cum de mille angulis in una fv gura, audita bac voce, non cogitet, ied in eo acquie- fcat, ut habeat in fua poteilate, naillenos illos angulos di-
numerare, ac de iis cogitare feorfim. Cognitio intuitiva eil ipiius rei idea. Cognitio fymbolica, eil idea figni quo
res denotatur. Paucisque interje&is: lntelle&us purus m)
ita operatur, ut nulls fenfationes, phantaimata nulla ad- mifeeantur. Nulla creatura intelligens diilin£liffime co¬
gnofcit. Ejus ergo cognitioni admiieetur confufio. Con- fufio idearum aifertur per ienfus & imaginationem. Er¬
go omnium creaturarum intelligentium cognitioni im- rnifeentur fenfuum & imaginationis pereeptiones. Nul¬
la ergo harum creaturarum cognitio pura eil, etiam fi
/) Meditat. Pbilofopbicce, Pjycbol, Etnprirt SeSlio Lina Capt III; /. 8p.
e) L% C. Zf paragr. 86ί.
Furo Z? itnpuro. 9 fi de fe ipfa cogitat creatura intelligens, non fine inter-
ventu interni ienfus & phantafmatum id facit. In qui-
bus non fatis probari Auftor poteft, cum perceptiones
fenfus interni referat ad intelle&um impurum. Quid in
hac controyerfla ftatuat Celeberrimus Ernefti η), videa¬
mus. Jam cum ideam rei diilm&am fieri conftet cum
partes ejus, & qua? rei infunt, diftinguimus: confidera-
tione rerum, hoc eft, attentione ad fingulas rerum partes paullatim traducenda , ide® rerum diftinå® efficiuntur.
Ex quo inteiligitur & poile nos, & quomodo poiTimus
ideas rei um diÄinftas coniequi. Atque hxc ideas diftin-
dtas efficiendi vis, intelligentia (inteileSlui) tribuitur, in primis tum , cum ex ab rebus incorporeis ductee, quas
intelligibiles etiam vocamus. Ea in primis a brutis diffe-
runt horrsines , quibus fenfuum quidem perceptiones3
fortafle etiam viia funt, ied ide® diftinft®, rerum incor- porearum (altem, omnino null®. Magnitudo autem in¬
telligentia ®ilimatur ex multitudine primo idearum di- itindtarum , deinde ex claritate, qua ideas partium lucent,
ex facilitate denique, qua diftindl® ide® efficiuntur o).
Ide® rnente & cogitacione a rebus fingularibus abftradt®,
notiones univeriales ingrediuntur, & cerni tantum animo atque intelligi poiTunt, ut ipfa fimplicitas, ratio atten-
tio, voluptas , virtus, vitium, ignavia, habitus, Deus.
Qu® partim ienfu interno & confcientia, partim alio quocunque modo intelliguntur.
§. IV.
His prasmiflis, hanc rem penitius difpicere conabi-
mur. Sed cum in dubiis extricandis , ipfa ccgitandiju-
dicandive vis maximeexerceaturatque acuatur, ii, quam
B elegi-
n) Initia doßr. Solid. cap. de Facult,Cognojc, §. §.2ß. 30 e) Loc< Citato §.
10 De Intelieciu.
elegimus, ceteris veriorem fecerimus fentefftiam/ aufis
optatisque nos haud excidide ltetabimur.
furus, quem vocant, intelleåus haberi omnino pot- ed, nid ex difficultate res ipia negetur. Quis enim in-
ficias audebit ire, mentem reflexione in fe ipiam conver-
fa, pofle fine ullafpecie impre(Ta, etabsque ullo phantaima-
te corporeo, fe luasque operationes didinde cognofcere
& comparare, hancque cognitionem ex fenfatione animae
interna originem trahentem, circa resfenfui externo &ima- ginationt non obvias,esfe occupatam. Quid enim ed: illud
Phantasma, quod cogitationem repraefentet, qualis ea ima-
go, qua? voluntatem, deiiderinm, fpem, rnefurn & cerera defignet. Qu® tarnen omnia probe intelligo, & quidem fine
ulla confufionis formidine. Hinc etiarn complexam ani-
mx meae ideam babeo, ab omni maferisli fipiulacro libe-
ram: Quee animas notio , Γι rei dedgnandas conformis
erit, fme phantafmate formanda <d, cum ipfa dt im-
materialis· Ridiculum namqueed , anim3m , quas tarnen
ipiritus ede conceditur, non nid corpora cogitancem con- tendere. Hic vero ad didindlionem fenius in internum
& externum attendendum ed ; Quas fenfu exferno per-
cipiuntur, corpora fingularia fint, neceile ed,auteorum qualitates, quas externa Organa nodra tangunt & affici-
unt, unde iénfationes, ut vulgo iumuntur, habemus.
Solo autem interno capiuntur fenfu, qu^ materia &
concretione omni carent.. Quod Celeberrimus Wallerius optime hoc modo explicat p) Däri, inquit, präster fen-
ium externum, internum qucque, nec inter has duas
fenfuum ipecies, aiiam ede mecliam , palam faciunt prius probata. Remoto intelleftu puro nullam anima habe¬
re peilet repraeientationem didinctam proprio (ux exi-
ftentise & operacionum fuaruro , quas fe nullo fenfucor-
po-
p) PJychol. Emp. jf. 173.
Furo cf impuro. II
poreo percipere pofie abunde experitur, nulla quoque diftin&a idea daretur entis univerfallffimi , aliorumque
ex illa pendentium, de qulbus metapbyfica nos abunde
docet. Senjus vero internus vel Je?2fatio fui> confiftit in 3&u, quo mens fe lpiam fuas operationes Sc pailio-
nes percipit. q).
Nec ideo, quia fub ienfus Sc imaginationem non ca- dat, nefciri aliquid ignorarique ilatim credendum eil.
Diverfa enim faltem oppofita, eodem prorius modo cog«
nofci haud debent. Cardo vero rei^ in eo pracipue vertitur, annon pofilm id inteliigere rnenteque digno- fcere, quod nullo phantafmate, nullaque larva quaii ve-
ilitum fit. Quod fi evicimus, intelleClum eiiam nobis
compeiere purum, fimul probavimus. Nec dubito res eile Sc multas quidem & confideratione dignifilmas, quas hoc modo mens noflra contemplatur. A nobis nainime diflidet Johannes Petvi de Crofa r). Numero plurima per-
ceptionibus (uis intellectus diftinåe aflequitur, qua? nec ienfus nec imaginatio fibi repradentare valet, quaha funt exigua nitnium aut magna admodum Sc multiplicia; ad- de^& ea omnia, quibus nulla ipecies corporea iimiiis
eile poftit, utpote quas ad longe plura iefe extendat.
Nulla enim funt, qua? perceptionibus iuis imaginatio &
ienfus, qualia fint, docere queant, quin eorundem &
intelleftus ideas habeat Sc puriores Sc pleniores, unde
inferre pronum eil, has potiftimum confulendas Sc ad
earum normam ceteras eile exigendas. Qua? conclufio
indubia erit; fi perpenderimus, fenfuum perceptiones Sc phanfafise imagines fa?pe eile fibi contrarias, con entien-
tes vero femper efie ideas intelleclus, illarumque ideo
corre&rices. Sana porro cognitio Dei certe eil para, in
B 2 hac
q) fFaüer. Pbyfycb. Emp. jf. 77.
r) In Syftemate Logic0, Pars, 1, Sett. I. Cop. III.
12 De Intelleäus
hac enim nullius phantafmatis auc feniationis corpore«
admixfio adefl, nec ii vera eil, adefie debet, ied com-
ponitur ex potentiarum & facultaturn immaterialium fo«
jis ideis, quarum effeftus, vel utdicuntur opera Divina,
fentiri quidem poilunt, ied fola intelligentia ab operatio-
Iiibus abstrahendo, re£le cognoicit & intuetur. Ego mei
confcius pauca cognoico, hinc deducor ad ideam cogno- fcentis plura, plurima, immo omnia. Non femper ex«
fliti & confcius mihi fui, habeo tarnen ideam cogitatio- nis, quae femper fuit, cogifationis realiffima?, «tern«.
Mihi fape maleeil, dubius fum, fludluo, «grifudine pre*
mor, cui iuccedit, ipes, l«tiria. Hac occafione ideam formo cogitationis femper beat«, & omnia babentis &
facientis, qu« vult habere & facere, idque fme anxieta-
te fine labore & fumroa cum facilitate. Qui per plures
dies continuos ita Dei fuique ideam fecum verfabit, con- trahet habitum rerum contemplandarum, qu« omni funt
exutce phantafmate, talique exercitio robur adquirit fa¬
cultas intelleffualis, ejusque facile exercend« habitus coro«
parabitur, qui femel contrarius talibus exercitiis foven-
dus & firmandus erit. Confirmabitur etiam algehra ilti- dio; nam quamvis h«c fcientia adhibeat figna, imagina-
tionem & ienfus afficientia, inter h«c tarnen figna &:
ideas defignatas mera arbitraria, nulia in fenfus incur-
rens eil conjun&io, quia figna nihil cumideis quas defi-
gnant, fimilitudinis habent, unde fit, ut intellg£lus ideas verfare afiveicat, ab imaginationis ideis depuratas. Qu«
obfervare tantomagis debemus, quod plurimiiunt, quo-
rurn intelledum fic infirmaverit virihtisque ipoliaverit i- maginationis continuus ufus, rerumque corporearum per·
petua contemplatio, ut nihil abhomine concipipofie exi*
fliment, nifi quod corporea fpecie afficiat imaginatio-
tiem. Atque haec intelledlus debilitas non philofopbiam
modo ied ipiam religionern confpurcat, eitque origo ffuper-
Furo tf impurφ.
ibperftitionis & indolentiae, dum quas intus finxerunt i- magines, has externa typo expreflerunt. i).
Spiritus, quos omnes reéle fentientes materia & ϊη-
volucris corporeis plane eximunt, fi noicere vere difca·
mus, eorum notitia folius erit inteliewfcus puri; fed non
defuere, qui illorum cognitionem nobis omnino dene- gaverint; alii, qui infirmarint; Quorum autem priorum iemeritatem, horum etiam imbecillitatem amoliri flude- bimus. Ita mihi perivadeo, fpirituum, modo attentio-
nem adhibeamus, pariter ac corporum ideas nos fe¬
tis habituros diflin&as, per ideas fimplices ab iflis men- ris operationibus defumtas 3 quas in nobis indies ex- perimur, cogitationis fcilicet, volitionis, cognitionis, po-
tentiacque motus ordiendi & fiftendi in iubitantia aliqua coexiftentes, Spiritus ideam nancifcimur. Hoc modo i-
deas compleetendo cogitationis, libertatis , & potential
femet resque alias movendi, non minus claram perce- ptionem notionemque fubftantiarum immaterialium ba-
beraus , componendo etiam ideas cogitationis, volitio-
nis & potentiac ordiendi fiilendive motum corporeum, in
iubftantia coéxiftentes, fpiritum perfpeftum haberaus. At~
que mente conjungendoperceptionem variarum partium folidarum cohxrentium, cum potentia motum recipien- di, in re quadam fimul obiervatas, materias ideam adqui-
rimus t). Qua in re id nobis negotium faceilere non
putabimusj quod ipfem iubftantiam ipiritualem ignore-
mus, nam, π vera fatebimur, corpoream ne novimus quidem: iufficit cognitas habere qualitates & proprietä¬
res fpiritus prafcipuas, videlieet cogifationem & poren»
tiam agendi, quemadmodum proprietatum corporum
primarum, nempe iolidarum partium cohsefionis & im-
A 3 pul-
s) Sydenu Log. Petri de Crofay Locis citatis.
t) Lockius, De intellettu humano% Hb, II, cap, XX11L,
§- 'S-
14 De Intette&u
pulfus, ciaras habemus icteas. Nec ego negaverim, no- tionem hanc Spiritus quibusdam laborare difficultatibus;
fed fimul fatendum eil, corporis quoque notionem, qua nihil planius clariusque vulgus opinatur, magis eile ira- peditam tricis, quas expedire remur difficiiiimum. Vel-
letn namque in notione hacce fpiritus aliquid magis ob-
icurum quis oilenderet, quod propius ad contradi&io-
nem accedat, quam qua? in notione rnaferia? aut corpo¬
ris continentur. Cum non naagis contradiftionem im.
plicec, cognitionem exiliere (éparatam & independentem
a materia, quam ut foiiditas exilieret feorfim a cogita-
tione «). Quod tarnen ftomachum cuipiam non raove- bit, quafi nos cognitioni & ingenio humano detrahere aliquid atque derogare cuperemus; rationem fencemias
noilrse addemus. Paucas enim, quibus utimur ideis, ex
rerum fuperficiebus naili, easque vel ienfibus excernis
oblatas , vel ab animo, animadvercendo, qua? intus fiU
unt, refkxione & abflraåione, ukeriorem non babemus cognitionem, multoque minus conilirutionis internae &
verse rerum natura? , cum ad eam comparandam nobts
non idoneas fuppetant facultates. Cujus rei non indoie- bimus, cum tantum fcire& indagare natura nobis conces·
ferit, quantum ad noilras & neceffitates & commoditates vitaeque jucunditates opus fit.
Adhuc unum alterumve iuperefl momenfum, quod
ad fidem hujus fententias me adducat eique pondus ad-
dat. Quoniam inteileclus Divinus angelorumque, res
potefl: concretione liberas fine pbatitaimate contueri, &
dantur talesres, quae pure, ut jam verbo iilo utar, pos- funt confiderari; non eil, quod idem infelle&ui dene- getur humano, cujus natura, fi non a?qualis, fimilis ta¬
rnen fit illorum; fin vero intelleftus non föret purus, ra¬
tio
u) Lockius de lntelleftu hum.
Furo & impur*.
tio vel in intelleclu ipfo, vel in re intelligenda quaere-
retur. In rebus inteiiigendis nihil, quod impediet, lä¬
tet ; Quemadmodura enim res, qua? adfpeilui iubiünt,
oculis fe pra?bent confpiciendas, ita raentis aciem nec ef- fugiunt, qua? intelligentke fubjiciuntur; Qua? omnino ,
ut loquuntur, paifive fe habent. Nec ratio in intelleclu adeil; Divinus enim intelleclus & angeli , qui non pos- funt non fe ipfos aliasque intelligentias cognofcere» in
hac intelügendi parte imprimis valenr. Ergo nofler et- jam iisdem vacat rebus cognofcendis, quatenus eile res
fatendum, quas hoc modo contempletur intelledus; ce- teroquin enim tota ha?c difquifitio abfurda foret & fu-
pervacanea. Porro Γι Deus& angeli res corporeas& mate- riales intelügunt, qui ipfa tarnen a corporis mole funt alieniflimi, non video , quare anima , quam tarnen fpiritualem concipiunt, res fpirituales intelligere fine fi-
mulaeris & fpecie quadam nequiret? Si ipfa a concretione remotifTima, corpora eorumque qualitates confiderat, cur ideas diilinftas non habitura eiTetrerum iui fimillimarum.
Nec, quod inveterata & tenax confvetudo difficillimum
fecit, praeceps Judicium inter u^vvcctu referat. Fateor qui-
dem phantaimata rerum incorporearum menti ad quarn- vis fere cogitationem obverfari & obrepere , ut ardu-
11 m fit, ab iftis animum penitus liberare & avocare, &
ad res eis vacuas traducere, fi vero mens hiice cogitan-
dis affvefiat, fpes conantem fortafTis non fruilrabitur.
Juvat denique argumentum adhibuifle quoddam a=
liunde petitum; Sacra? littcrae pollicentur nos eile viiu-
ros Denm, quemadmodum fit, in altera vita, & ii quid
a materia immune eil, certe Deus immunis eil, quem fi anima intelle&usque noiler poil fata felix intuebitur,
intelle£lus non hoc noflro folurn, fed omni etiam alio fenfu purus re£tiilime ceniebitur. Hoc quidem largimur facilesj mentum noftram longein.beatis locis futuram eile
nobi-
