EDVC ATIONE.

Q^F. F. CE.S. *

DISCURSUS PRACTICUS

De

EDVC ATIONE.

QJJ Ε Μ

I)IVIΝO AVX ILIO

Ex confinjuA'mplißimafacultatisphilofophi

in Regia Academia JVbfalienfi

Ρ _{R iF S I D} Ε

M.LAVRENTIO FORNELIO

PoéfeosProfeiTore Publico, Praeeeptore & Pro-

motoreiuoplurimüm obfervando,

ProAPagifierii^gra-du ejufque privilegiis po- tiundispublice exammandum proponit

SAMUEL U. TROILIUS DALEKARLUS,

Ad diem i 5. Decemb. Anni 16$i. inAuditorio

veterimajori, horis ordinariis.

Virg. atenerisaffuefcere multumefl*

UBS ALIiE,

Excudebant Johannes & Petrus

Academix Typographi.

I.

Ominissetas, ut inde ordiaf, ex variis quibus

eft obnoxia

diciturque

puerilis, adolefcens,

juvenilis &

tandem fenilis. Cui-

que harumpro

virium magni

dinemodoque almamäterreru-mnaturaut

itia di-

cavitftudiaiuosquelabores, ita

alimenta proipe-

xit benigniffime.

Grandioribus

vegetioribus

graviores

labores

cibos duriores, infirmiori-

busxtate &valetudine, quiad ^opus inepti,

mol-

liores commendavit. Infantes^autem (quospueri-

ILaetate comprehendere

placet) la<fte vefci voluit,

molliffimumque cibum

moliiffimoe xtati conle-

cravit. Dehujus aetatispabulo imprimis

difcurre-

replacet, quoniam

de caeteris dicere

eft hu¬

jusinftitutu

I I.

Infansitaque primoalendus, 8c

quidemladle:

hoc eniminfantiscorporiinprimiseftaccommo- datum: namrefertalimentum, quoin^{utero ma-}

ternofuitnutritus. Lacetiamprobein

ventriculo

codum, facile infanguinem vertitur,

bonos hu-

mores gignit, corpus

denique robore firmat,

format. Vide^Oecom, Gualt. Donald.

A 2 Quan-

I I I.

Quantum auteminterfitiuamematris an alius

I

honefta an improba^ nutricislaéte alaturinfans,

rationibus & exemplis poffet illuftrari plurimis«.

Rationibus an ufusfitquispiam

melioribus

quibusPhavorinus

Philofophus

I.12.1. nobilemfosminamperftringit, eique iua- >

det, ut liberos _quos peperiflet ipfa laétaret, his verbis, ^utpauca exmultis delibemus: Cummäter

fiha parcendumeffeteldiceret^>

adhibendmque

nutrkes, nead dolores_quosinemtendo

tulijjet,munm

quoquenutricationisgrave^acdijjicile accederet: Oro

te, inquit, mulierßineeam totamintegrameffe ma¬

tremfiliifin. Gftodeflenimhoc, contra natjuramim- perfeBumatquedimidiatummatrisgenus ,peperi[fe,

acftatim abfefeabjeciße?aluijfeinuterofangulne fuo nefcio quid, quodnonvideret: nonalerenuncfuo^la-

Be, quod uideatjamnjrventem, famhomhiem, lam-

matrisofficia implorantem? NccJoannisMariane·

ratio1.2.c. 2.deReg. inilit.contemnenda:Jaluber- rimumprofeBo, inquit, inflitutumeffet, editos^mlu?

cemfoctus^a matribus nutriri,ut Qfipßeomni^expar?

tefuo officio fungerentur fhis educatts gfwtus quafi

continuatoalimento, tegettores, robußioresque cor?

pore evaderent: Syncerior animus eßetnullo qlieni fncciJanguinemixtura. uBhoqm ^corpus morbis ob?

noxium

noxium exillat, τιarum imenium, ^mores turbidi:

s

, ^

quaferecorporis cmefl animm devin&us,naturam

fequuntur.

ι y.

Ipfius

prietereainfantis

coniiietudinis, ineaiola, unde alitur occupatur.

Hujus rei hiftoriam memoriadignam refertJoan.

Cafde Graccho. Cum enim Gracchus nutrici gemmam

nobiliilimam,viliorem verb

iratafadamaterinrationem factiinquifivit.Reip.

Gracchusmatri,Iiis verbis.Hoc_proptereaago.quia

tu tantum novem menßbus

megeftajli

τerb tribusinfegrisannis, inulnis Qfamplexibusme

fideltffime enutriuit. Negafiiid mihi quodplanta^ra?

mis, quod Simia

catulis

etiam Africaffiumdixiffe ajunt:Ego mihi magisju-

dtc o e[fe matrem, qua eifi ^menonpeperit^> ρerbten-

nium^menutriroit, quam qua me peperit

(ffpoflea

medereliquit.

V, ^ι

Siexemplaegenere humano defideramus,um~

cum il'Iud B. Maria? exemplum erit nobi-s inftar

omnium,qua?

filium iiium

humani fal-

vatoremiuo ^nonalieno lade, aluit. Siverb bruta animaliainfpiciamustum

fera

maniueta,nul-

lum certe animal iuos foetus aliis animalibus la~

A 3 dan-

élandoscommittit,imo quodplus eft,ammantes nonnullas fcimus denos enitifetus _{quos omnes} iuisuberibusnutriunt.

V I.

Sed interim nihil referre dicataliquis, dum-

modo alatur, &crefcatinfans, cujus idlade fiat

efle ^rem exigui momenti, nec quidquam inde

commodivelincommodifequi. Refp.Hocmul-

tuminterefle cujus ex lailguine

homo

fit 8c coalitus dixerunt multi, ^8cpraecipue Lycur-

gus, qui legibus

conftituit

faeminae iuos liberos

ip&met ladarent. Idque non

abs

videtur fa-

dum. Seimus enim ladis efflcaciam haud exi-

guameile, quod

aflerunt

feru-

tantur. Et ficut vis &naturafeminisadfingen-

das corporis atqueanimi

fimilitudines valetj

ladis

proprietates valere

exiftimamus, adeo

la¬

de nutricum pueri fepenumero naturam mores- que earum

fugant.

VII.

Hiftoriie etiam antiqui

orbis hanc

effeteftantur.Romulum&Remumlatrociniisad-

didosfuiffe putant,

quod lade lupa? nutriti feran-

tur. Habis rexCuretum åcervanutritus,referen-

te

Juftin.l.44.

ipfi

eximia fuit perni-

citas.

citas. De Caligulafcriptum

exftat,

parentibus;

fed

tyrannidem luam hau-

ierit.DeTiberio legiturquodpernutricem

ebrio-

lam & ipie fa&us

fit ebrioius.

etiam

mentoDido apud Virg.

yEneid.4.

feriuos

mores arguit.

Tslectibidivaparens,generis,necOardannsauihor,

Tcrfide,fedduris genuittecautibus horrens

Caucafus, Hyrcanaqueadmorantüberatigres.

V I I I.

Haecvisalimenti^nonioluminhominibus, ve¬

rum etiam inpecudibus arboribus & frugibus de- prehenditur. Nam

fi

ladte haedi

rumagnialantur, confiat fermeinhis lanam du-

riorem in illis capillumgigni teneriorem. In ar¬

boribus 8c frugibus non tantum iemina quceja"

ciuntur ad indolem fervandam veldetre&andam

valent, quantum terra:proprietas 8caquarum cx-

Iique iub quoaluntur. Hinc fiepius arborem lx~

tam 8c nitentem in alium locum transpofitam,

luccoterrx deterioriselanguiffe, ac deperiifevi¬

demus. Sic 8c nati infantis animus _corpusque bene ingenitis primordiis

inchoatum, infitivo

alieni haud

rumpituivVid.Gell.Ν. Att.

Li

Nec

I χ.

Necquisquam

haec

nobis dici exiftimabit,

ut omnemnutricumoperam damnandam 8c£xe- crandam putemus, cum matres

aliae fortaffis

naturam, a\ixperaegritudinem, aliae per alios ca- ilis fuos liberos minusladare_queant. In hüjus-

modi cafibus nutricum operam haudtémérere-

X.

Verum enimvero fi nutricis _opera uteridå fit,

nonimpudica, temulenta, barbara,utfit,fed ^cum

deledu,_quae fano corpore ianisque moribus eil

tanto negotioadhibeatur, in quo non praeientis modo, led 8cfecuturaeaetatispuerorumialusver-

iatur. Neque lacduntaxatnutricisadpuerorum

naturammoresquefingendos 8c affimiländos ^va¬

letplurimum, fed 8cconiuetudo illa quaeå pueri-

tia incipit vim habetmaximam,adeoutfirede &

periteinducatur, fiat reveraalteranatura. Saepius

namque videmus pravae afluetudini cedere bo-

nam inclinationem.

Chryfippus

Quint. Li. c.i. nutrices Ii fieri poifct iapientes optavit8cquantumrespatereturoptimas eligivo- luit. _EtPaling.in Cäpric.

Vermagnirefertetiamquosquisqueparentes Accipiat, quoßtpafto nutritus &^{a quo}

In-:

jiciendam8c

fügiendam

arbitramur

InßruBtti:namquos morespueradbibitξ§quas

Artesatenerisdidicityretinebitadultus liladiudurant;animisquetenaciter hceretit

^mcunquedprimisnafcentesbaufmus annis.

XI.

Summaigitur

cautioparentibuserit,

pueri

annorumnimistener$ , nutricüm,iervoram aut aliorum hominum inter quoseducantur

(de

bus idem quod de nutricum

moribus didtum

macula aliquå infi-

ciantur.

X I I.

Itacorpustarnencureturut

animi interim cul-

tusminimenegligatur: Cujus eo major cura

eile

debet;_quo

praeftantiore conditione animus eft: iti

homine enim mentenihilexcellentius. Ideo ^cum jampaulatim

accreicere

exire de gremio inci-

piat, ad

difciplinam aliquam admovendus eft.

Omnis enim homo ab adoleicentiapronus eft ad

malum,Scinomnibushominibus naturalaborat, quiacorrupta

eft. Huic fi

habenas de-

derimus, in certum exitiumtotoimpetu^ruatne- cefte eft. Ηxcigiturin

infantibus,

adhuc

impotentiam

fr

habenas rationis

difciplina continenda Sc

coercendaeft. AffirmathocquoquePoeta

B Eft

Eftopusardentemfranisarcerejuvenbam Necßnere inmoresluxuriare malas}

Et Terent. Adelph. A6t. 3. Sc. 5.

patrisfacilitas

prava nimiahcentiaprofeclo

evadit in

aliquodmalum. Quantumdenique

damnihxc

Eli exmplum lo-

quitur, cujus ^meptaelenitati&facilitåtipravae

fi-

liorumperniciemipie Deusimputaviti.Reg.2.8c

ficomnes faciuntquiinfantiam

ftatim deliciis iol-

vunt.Mollis namoqueillaeducatio,inquit

Quirit.l.

c. ιßve indulgentia^nervösomnesfgfmentis

Qf

porisfrangit. Quid nonadultus

concupifcit, qui

purpuris repit? Non dumprimaverbaexprimi1,

Qf

famcoccüintelligitj]am conchyLumpoßt. Antepala-

tumeorumquamosinjlituimus. In leclicis creßunt.

S'i terram atiigerint, é manibus utrinquefuftineri¬

ttum pendent. Gaudemus βquid

licentius dixerint.

Ν>rba ^neAlexandrinis quidempermitten

da dehtiis,

docuimus,

ex nobisaudierunt, noftras amicas, nofirosconcubi-

nosvident. Omne conviviumobßreniscantieisflre- pit:pudenda ditlu ßeclantur. Fitexbis

confuetudo}

deindenatura. Difiunt Irecmiferiantequam

feiunt

vitiaejje.

XIII.

Aliam iuis

Spartanis, juftiffimarum

thor

thorLycurgus,educationis legem

inftituiq

quam diu Sparta

diligens fiiit

excelfiifime flo~

jruit.

juvenibusnonampliiisunavefte

no

permiflum,

cultius

alte¬

rumprogredi, nec epulari

opulentiüs,

in luxuriam verteretur. Vid. pluraapudJuitin.

1.3. C. I. Jf

X I Y.

Videattarnen& diligenterattendatparens,ne dum indulgens effe^caveat,fiatnimis

aufterus du-

rusque &rcque

noceatfuk.Nam fi

nimium

intcndcritrumpitur. Et ficut

mollis illa&lenis,

itaaufteranimis& duraeducatio,corporis 8c ani-

mi viresminuit, animumque triftem, ftupidum, ieniperque

demiilum reddit.

XV.

Poftquam

järn

praeceptorifit iubdendus,tum

danda eft

hominibus

informandostradant, ied _quantum

poteft,fit

diligentia

aifiduus&indefeiTus, cujus nontriftisauthoritas,

necdifTolutacomitas, neindeodium, hinc con- temptusoriatur. Sitdenique

fpeculi inftar

mortalis conditio,

fit vitae

do&rinxmacula.Naminillisdifcipulifemetiun-

B 1 tun

tar,illisfimiles fierimaximeftudent. Matédoni#

RexPhilippus,11 ^notitam ob Alexandri filiinativi->

tatem ie exultare dicebat,_quam quodnatus effet

eotempore, quoiubtiliihmus, 8c philofophomm princeps Ariftoteles inter homines erat, cujus

operautipoffet, infilioprobe inftituendo. In eam

curam incumbebant periarnm reges, qui libe-

ros iuos viris iapientiffimis informandos trade-

bant. Sictraditi AgamemnonNeftori,Traianus Plutarcho,AlcibiadesSocrati,aquibus optime in-

itituti8cad alta^achonefta qua:q;excitati fuerunt.

X V I.

Cumtandem parentes filiis fuis bonum prx- ceptorem profpexerint, de ftudio Scvita:genere iölliciti eile ^tenentur. Praecipua quidem cura pa-

rentum iimul ^ac prxceptorum circa liberorum

ftudia eft , ut in iis qua: omnibus communia Sc

eadem iunt&eftedebent, Sc ad seternam lupre-

mamque beatitudihemipe<ftant, informentur ^ac

d^{o c ean}tur. Pietasenim adomniautihseft:ρromif- fionem babens vit^etprafentis (ffffuturre.

Jlpoft.

adTim. _c.4.τ>.8. hanefepiihme infacrisliterisin-

culeatDens,utDeut.6.6.Eruntverbaifta qudepo hödiepraeipiotibiincordetuo: & narrabiseafiliis

t/m,Qpmeditabensfidensindomotua,&ambulans

initraere> ^cum eubas &fturgis. Necdeiunt exem-

: -

pla.

pla. Timotlieum å påerofaeras litterasaddidicifi

feteftatur S. Paulus- 2>Tim.$.i5. Nec aliucfcleve-

rkisåfilio Salomone exigit moribunduspaterDa¬

vid i.Rcg.c.i.v.i.& i.Chron.28.v.9.quamutpr£-

ceptaDivinaobfervet, &fecundumeavivat.

XVII.

Hiice itaque probe cognitis diraittendl iunt pueriad quascunq; artesvidenturaptiores. Unus- quisque enim liberos fuos in eo quod optimum judicat,educareinftituit,optimumautem judicat,

quoiuaquemqne raptatitidoles. Sed difficile 8c fepius fallaxJudicium redditingeniorum varietas

8cmentishumanχ cxcitas. Suntnamqueingenia:

quae ilatim ieie produnt, & mature, ut dicitiir,.

urnnt, ut Cicero _puer ftatim admirationi con-

difcipulis ^,& ab his domum

redu&us ob

acumen 8c folertiam fuit. Plutarch. inejus vita..

Pari ingenio fuerunt Q. Hortenfius, Hermöge-

nes 8cmulti alii. Sunt 8cquidiulatent.

XVI IL·

Petmagni igitur

intereft noffe

fixa quemque feratnatura,

liquidem

quidam

ad hoc,quidam?

ad aliudinclinant.Nec attinet repugnare naturs,

aut quidquam

fequi quod affequi

rehi—

B 3. dtante·

dänteenim naturairritus eft labor. Idcircopra?- nofcendainprimisparenti, &praeceptori indolcs '

pueri, ut

deliberare poffint, quibus ftudiis filium

inftituant.

X 1 X.

Verum cum tenera illaa?-tas maxime cereafit

Scflexibilis, ac faepiüs occulteturvisejus, non ar- bitramur in haceledionefcrupuloseScnimis^an-

xie indagandam Sc

refpiciendam

ftiidiura diligentia

labor

β

;natura, inquit }oan. Marian. 1.2.·ci. tnßtamedio- criaßintnequedeßerata curatiönis, fiepe infii-

iutione (ananturatoqueincontraviummutantur. Et Quintil. 1.1.i. Pratfiat ingenioalias alium: concedo:

fed^ut plus efßciataufminus: ^nemo tarnenreperitur, quiβ^tfiudionihil confecutus.^QuodSocratisSc alio-

rum clarorurnvirorum exempla teftantur,inqui¬

busftudio Sc bona inftitutione ^natura?vitia egre-

gie emendata iunt.

Quälern alimoniam⁵ qualem

difciplinam

inftitutionem fibipoicatbene natuspuer,hispau- cisftri<5timindigitavimus. Qua? ad huc adhane

remfpe&are videntur,eaex Plutarcho, Quinti-

liano &aliis authoribus petipoiTunt,quihacdere

•Volumina ediderunt,

Coronidis loco quaeritur,utrummelius domi,

aninScholis puerierudiantur.

Etfi privata illa

inftitutio

iuis utilitati-

rationibus prxferenda;vi¬

detur.I. enim inmaximacelebritateξ$inmediareipub. luce

viclurnsefi, affiiefcat jamateuer^ononreformidare homines, ne- que illa foliiaria & velut umbratili vita pallcfcere. Gjuin-

tilian. Li. c.2. II. quiapub. h.xc

inftit. honeftam

iemulationemiuppeditat.Audietpuer multa quotidiepro-

bariymultacorrigi. Proderitalicujus objurgatadefidia:proderit

laudatainduflria:excitabiturlaudecemnlatio: turpeducet cedere pari,pulchrumfuperajjemajores.

Gjjiint. ibidem.

inftit. eft mollior,

intemperan-

temparentum ergaliberos amorem. Hinc

Peffe

inforo libero,liberosinformaricuraruntXenoph.

1.1. Lycurgus etiam

publice informationen! fieri

voluit, quia ita

afluefecit

luos

vellent,

neefeirentprivatim vivere.

Plutarcb. in vita

curg.

, SOLI DEO GLORIA.

Alcl

iAdPraftantiJJtmuM

& Literatif[muni~>

DN. SAMUELEM UNONIS TROILIUM

Philoiophi^

Candidatum dc Educa-

tionediiputantem

QVos

natura

negat

^> confert

infiruclio

^mores,

Vidimus incultd natos plerumcL

Adrnervd

Prtfcepto fiericommodiore

bonos.

Quod ^cumlaudato,

SAMUEL,conamine monflras*

Cum _magnameritum

fufcipe laude gradum.

L.

deproperabat

MARTINUS O. NYCOPENSIS.

Mathem. Prof. Ordinarius, Facult.

χ Philof. Senior & P.t.Decanus,