•
■
.
:
: -
'
i
,
D I S S E R T A T I O
a r i s t o t e l i c a m s u m m i b o n i n o t i o n e m
E X P O N E N S .
QU A M
;
VENIA AMPL. FACULT. PHILOS. UPSAL.
. ~ ' s
P. P..
L '
0
m a g.
F R E D R I C U S G E O R G I U S A F Z E L I U S
STIP. REG. C A R O L I J O H A N N I SJ O H A N N E S E R I C Ü S F A N T
S T I P . L E I J E L . ' R O S L A G O - U P L A N D I . T' T ATTDTT. G U S T A V . D IE V I D E C E M B R IS M D CCC X X X V II. H. A. M. S.P. I.
U P S A T . I A E ,
v /1 t * n n II A N T R E G I A E A C A D E M I A E T Y P O G l l A P H l .,
\
/
\B R U K S P A T Ri o NTS N
h ô& I
d t æn i n t « A * l
t o t
»
Z E 1 ? « L
8AMT b r u k s p a t r o n k s s a nIIÔ G & D I
jA
F R U
F R E D R I K A V I L T I E I M I N A
t o n f ö d dH Æ F ' F N E R
tacksam t och vürdnadsfullt ,
\
H E R R
F R U
B R U K S P A T R O N E N
h ô g-A
d l e * NJ E A N
H E N R I K
B E D O I R E
SAMT b r u k s p a t r o n e s s a n»
H Ö G Å D L A
C A R I N H E N R I E T T E B E D O I R E
F
ö d dL I T T O I U N
t a r L t a a i t oeh v ördnadstu!11
a f
' ' '
/
I . I . F.D I S S E R T A T I O
A R I S T O T E L I C A M SU M MI BONI NOTIONEM
E X P O N E N S »
P R O O E M I U M .
I V o n d u b i t o , B. L . , q u u m t u a e censurae modestiå, qua
p>ar e s t , subj iciam has primitias studii, quod ego Aristoteli',
I n o m u n c i o h e r o i, qui fastigium inter philosophos, ne dicam
G r a e c i a e , v e r u m etiam totius orbis facile te n e t, admiratio-
m e ejus juveni li adfectus n avavi, fo re, u t hic noster labor
im v ar i as i n c u rr at reprehensiones. N a m , neque tironis est
e'fficere q u i d d am i n t e g ru m et omnibus suis nuineris exple-
t i u m , q u o d nullam capiat re pr eh ensionem: et, ut alia omit
t a m , aetas n o stra A ris to te le m , utpote scilicet auctorem E m -
ptirismi c l as s icum, neg li ger e consvevit. — A t vero docet,'
a i ni mam esse t a b u l a m r a s a m , et nihil esse in intellectu,
qi uod n o n f u e rit in sensu. Quid plura? nonne haec E m pi-
riistam p r o d u n t ?
Q u i d ? si i s t u d sit comm entum inane,
qiuod n o n m odo non philosophiae Aristotelicae principium
siit s p i ri t us q ue vitalis, sed cum eâ ne quidem conspiret:
i n n m o , ei p r o r sus co nt ra riu m sit. Quod quidem recta via
p>robare q u u m opellae institutio v etat, eu m , qui hac in re
d i u bi t a n te r h a e r e a t , ad Hegelium i ) , cui veterano merito
t ) H egelius n im iru m , v ir , ctim intim a ingenii consanguinitate Aristoteli con- fm nctns, lu n j diligenlissim à scriptorum evolutione doctus et intelligens philosophia*
c o n f i d e r e s , e t i mpr i mi s ad Ar i s t o t el em i ps um
c o n f i d e n t e r
d e l e g a m u s , e t in eo s ubsi sti mus, ut eam p hi los
ophandi r a
t i o n e m ,
qu a u t i t u r Ar i st ot el es ,
s u m m a t i m
p e r s e q u a m u r ;
p r a e s e r t i m q u u m s p e r a m u s f o r e , ut tali i nodo et
o p i n i o n e m
i s t am t r a d i t i o n e inanissima jam diu p e r v u lg a t a m
q u a d a m t e
n u s l a b e f a c t e m u s , et exposi tioni n os t r ae pl anan
t m u n i l a m -
q u e y i am c o m m o d e faciamus.
A r i st ot el es m i r a q u a d a m ingenii sagacitate m e n
t i s q u e
acie d u c t u s u ni v er s a m p er ves ti ga vi t r e r u m n a t u r a
m , et s i n
g u l a q u a e q u e , vel m i n i m a , u n d i q u e c o m p r e h e n d i
t , c o m p r e
h e n s a in g e n e r a digessit, digesta not ioni s ub je c i t
, a t q u e via
A ristotelicae e x istim a to r, A risto telem , ubicunque in ejus m entionem in c id e rit, su m m is laudibus illu strat. E tiam si hoc ab eo vel eA m ente factum in te rp re tare r'* , u t se erga d o c to rc m , u t ita d ic a m , g ratu m p ra e b ere t; attam en co n stat, Ile g e liu m , quam vis n ecessitate co a c tu m , u t ipse dixisse fe rtur, subtilissim as A ristotelis se n ten tias ex editione sc rip to ru m Baseliensi lectu d ifficillim a, n u llà adjutum versioue L a tin a , o d o ra ri et e r u e r e , p rim u m fuisse, qui philosophiae A ristotelicae -justam re sti tu e rit d ig n ita te m , et id o n eis, u t nobis v id e tu r, ratio n ib u s'p a te fe c e rit fallaciam h a l- lu c in a tio n u m , quae d e eå in ore et serm one fere om nium sunt. E te n im si p e r legeris expositionem philosophiae A ristotelicae subtilissim am v e rissim a m q u e , quam perscripsit Hegelius in opere s u o , quod ” V orlesungeu ü b e r die G eschichte d e r P hilosophie” in sc rib itu r, ex eå p h ilo so p h u m , non m in o rem a u c to re m , qu am iu - te rp re te m , agnosces. — Q u o d vero adtiuet in d o lem philosophiae A ristotelicae em p i ricam et illam t a b u l a m r a s a m , Hegelius de ea re ita p ra e m o n e t: ( ï ê ifî e in e
g a n j a l l g e m e i n v e r b r e i t e t e (Die g c iv ö f j n l id j c ) S D î e i n u n g
, bap ariftotclifcfye n e b
platonifctye Q5fjilofopf)ie fiefj g e r a b e j u e n t g e g e n g e f e f c t
fey en : S i e f e fey
b e a l i ô m u é , je n e D î e a l i ô m u S u n b j i v a r 9 v e a l i ê m u ô i
m t r i v i a l fîcti © i n n e .
ÇM ato f;aOe Die 3 t > e e ,
ba$ 3 ^ c a l j u n t Q )rin cip g e m a d j t , fo b a §
b i c
i n n e r e 3 b c e a u ö fid) felGer f d / o p f e ; n n d ) 2 f r ij îo f e lc
6 fey Die © e e l e
c in e
t a b u l a r a s a ,e m p f a n g e ä ß e if>re
f B c f î i m m u n g e n g a n j p n p iv v o n ber
2 C u p en iv e I t, f e in e fp i)ilo fo p f)ie fey ( J m p i r i S m i t ê , ber fd
jlerfjtefte S o c f e a n i é n t u ô
u . f. f. A b e r m i r » v e r b e n f c f ) c n , » v i e t v e n i g b i
e p
b e r J a l l i f t.
3 » t b e r ' S f) a t ü b e r t r i f f t
a n f p c f u l a t i v é r
' S i e f e
A r i f t o t e I e ô
b e n
l a t o > i » » b e n » e r b i e g r ü n b l i d j f t e © p e f u l à t
i o n , 3 D e a *
l i
im u
èg e f a n n t l» a t / a n b i n b i e f e r f t e l ; t b e i t> er
w c i t e f t e i i
e m p i r i f e f j e n A u s b r e i t u n g . I. I.
wT b . p*
3 9 9.
h a c u s q u e p ro g r e d i e n ä l u c em et ordi nem r e bu s intulit. Qu ae
a u t e m tali m od o aliud ab alio secrevi t, et in hao secretione
d e f i n i v i t , e a u n o quasi ob tui tu complecti, et in artis f o r
m a m r e d i g e r e , id i ps um praet ermi si ss e r e p r e h e n d e re s , q u a n
d o q u i d e m p a r te s singulae i nt er se distant, et n e x u c a r e r e ,
n e q u e t o t u m q u id efficere vi dent ur.
N e g a r i q u i d e m no n
p o t e s t , q u i n a ph il os oph ia Ar is t ot el i s, si u n i versam re s p e
x e r i s , syst emat is dignitas abesse v i d e a t u r , q u u m id s y s l e -
m at i s est: p r o p r i u m , u t ita in se c o n c l u d a t u r , ut finem ac
m e d i u m in p ri nci pi o h abe at . At v e r o , etsi c o nc eda tu r dia-
d ec t i c a m notionis e x pl i c a ti o n em , qua si ngulae systematis
p a r t e s al ter a alteri a p t e n t u r , et cont inuat ione p er p et ua c o
h a e r e a n t . in p hi los ophiâ Aristotelica p r o r s u s d esiderari, plus
t a m e n h a b e t in r e c e s s u , q u a m fr on te p ro mi tti t.
N a m p a r
t es h a e , q u a r u m alia j u x t a aliam pr om is cu e positae primo
i n t u i t u v i d e n t u r , si p e n i t u s per sp ex er is , n o n omni ca ren t
necessitatis v i nc ul o , e t , q u an t u mv i s licet s y s t e mati copsum^
m a t o desit, in co rp u s i n t e g r u m ve r ae speculationis apte sese
c o n c l u d u n t . — Q u o d de t ot o hac te nu s d i x i mus, idem de
p a r t i u m descri pti one dici p ot est .
N a m in singulis disciplinis
ita v e r s a t u r Ar is t ot el es , u t non t am viâ ac r atione p r o c e
d e n s aliud e x alio d e d u c e r e , q uam o m ni a, q u a e cu n q ue o c
casione o ff e r u n t u r , a r r i p i e n s res varias a r b i t r a rio qu od am
o r d i n e e n u m e r a r e v i d ea t ur .
Etiamsi disciplinam tali m o d o
c o m p o s i ta m dilabi di cer es in silvam n o t i o n u m , q u a r u m quae»;
q u e in suâ di scre ti one est definita: ( unde fi t , u t necessaria
e a r u m c o nt i nu at i o o m n i n o d e s i d e r e t u r : ) q u a e q u e t a m e n no
tio suo loco e s t , et n o n m i n us v e r a m e s se , q uam penitus
d e s u m t a m vix infitiaris, — J a m ver o in ipsam ar ce m phi
l o so p hi a e Aristotelicae p e n e t r e m u s , e t v ideamus q ua ratione
i n cingulis v e r s e t u r .
H u j u s a u t e m ra ti oni s, quo res magis
e l u c e sc at , t r i a distingui m o m e n t a o p o r t e t : A b s t r a c t u m (tiu
fpawousvov),
S c e p t i c u m
ùnoQia),
et C o n c r e t u m
(Xwig
n o m e n i , sive n o t i o n i s a b s t r a c t a e , et a r g u m e n t u m sine
ullo a n t e c ed e n t i s n e x u veluti extrinsecus a d s u m t u m , qual e
sensui c o m m u n i o c c u r r i t , tale cogitationi sistit, a t q u e id
ul tr o c i t r o q u e ver sans e x qualibet p a r t e , vel m a x i m e r e n i o -
t â , d i l i g e n t e r i n t u e t u r .
F u n d a m e n t u m a u t e m ita substru*-
c t u m d u b i t a t i o e x ci pi t , q u a e q ui de m singula r e ci p i t e t
e x a m i n a t , e o r u m q u e e x h i b e t c i r c um sc r i p t i o n em et a n gu st i am,
q u a n o t i o a b s t ra c t a sibi ipsa re pugnat .
Q u a d e n i qu e r e p u -
g n an t i â notionis a b s t r a ct a e s o l u t a , ipsam a r g u m e n t i e s s en
t i a m , qualis é x pr oc es su hoc dialectico e m e r s e r i t , s ub t i li t er
c o m p r e h e n d i t , et notioni subj icit, a t q u e t u m d e m u m n o t i o
evadit c o n c r e t a a). — Sive igi tur r e m singularem., sive
2) H anc Teram esse ac p ro p ria m , q u a m Aristoteles seoutns e st, p h ilo so p h an di m e th o d u m , raihi quidem est exploratissim um : i d , q u o d , si A risto telem ipsum a d ie ris, c o m p ro b a ta m invenies, et hac expositioue nosti à rev erâ d em o n stratu m vi debis. S ed ta m e n , quo res m elius firm e tu r, eam testim onio auctoris confirm are li ceat. A ristoteles n im iru m ipse d e m eth o d o suà haec habet v erb a: A t 7 S \ wa t t i g itri
Twv » W u t , r u (p u i i 0 /u t v u , xsn' ngwTt v S t u n o ç t i a a t T u s , ovreu Sittt vvt et i ’ / u u Kt a r u /uiv Qv v stotvru r ù i>So%* n t g i tuvtm r ù n u ^ t / ■t t S i /uti, , r i » Xt i u r a t n u i t t vgi ut ruTX’ i ù t y u g X v t / t u t r » S v a x ' Ç V , *ut t t * Tu k t l n r / Tu t r « î t S o f t», S i S u y / u i t o v u t it't/ i x u t u i f . - - - - - - r/ y u ç X v a i ç r ti f u n o g t u s t v o t a l s i a r i . [E th ica Nicom achea L ib . V i t , cap. 1 , §. 5; Ib . c. 2 , §• i a . E d itio S tereo ty p a. Lipsiae 1 83 I -] E q u id e m c red erem , m e non valde a b e rra sse , Cilm in hac m eth o d o conspicari m ih i viderer p rim o rd ia verae S t u X t f i w s , qualem H egelius eam consum m atam perfecit. N am illa form ulae constitutae s im ilitu d o , qua tria su n t ejus m o m e n ta , nem ini non est aperta A t ex'erna sp ecies, u t est in p ro v e rb io , saepe fa llit, et re m intim am inspicere o p o rtet. P riu c lp in in ig itu r, cui in n ititu r m eth o d u s A risto te lic a , in eo co n sistit, ut v e rita s, quam vis non pura ct d i stin c ta , in phaenom eno in s it: et idcirco a phaen o m en o , seu n o tio n e n b stra c tâ , est o rd ie n d u m , et in id e n ite n d u m , u t ver-itas pura et distincta evadat, id e s t, u t no tio abstraclione lib e re tu r, et ex hac angustià educta ad definitionem concretam p ro m o v eatu r; siv e , u t A ristoteles ipse d ic it: A « St/ / r i 7v w a n i p iv r o 7s u W o t s f y o v r f i r i Çtjrovat n u v T i s ’ w a r t S a Siu t wv u \ t i S w s /uiv \ t y o , u i v u v , e v a u - <J)ws S i , n u g x a S u t \ m f i i 7v u u l r s c* \ t/ 5 w s te m i f f » (fi w t . - - - - i« y u g t w v u \ i / 5 ws / ui t Xi y o / u i a o v , ov a»(pwf S i , n ç o ï ; v a i v , ï a T u t m u ! t o auÇiwS, r u X u u ß x t o v a i v u t i tu yt t açi / uwTi çu Twv itutÜorwt X / y i a S ' t u a v y x i x v / u i v w f [E th .
E udem ea I I , 1 , p . i i4. m e d .; I , 6 ; E d . S t.] Q uod qu id em d u b i t a t i o e f ficit, de cujus vi et necessitate a d veritatem eruendam et uoliouem ad m ajorem
notionefrn u ni versalem ar gu menti loco sibi proposuerit, hac
u n i c a via p r o g r e d i tu r . N a m , quum notionem ex re singu
l a r i e r u e r e t e n d i t , rem,, quem admodum plerisque videtur,
v u l g a r e m fi rmiter t e n e t , et undique singulas ejus species
s u m m a a n x i t l a fe complectitur. Iu hac autem tanta rerum
m o l e e vo l ve nda cogitatio operari incipit, et quidem eâ ra -
l i o n e v e r s a t u r, ut p r i m u m difficultates exhibeat, quas de
i n d e p e r r u m p a t : ex qu o notio ipsa emergit. Quod si a
n o t i o n e uni versali proficiscitur, et eam definire vult, signi
f i c a t i o n e s , ne quidem max ime vulgarem omittens, enumerat
o m n e s , q ua e notioni subesse videntur, et varia ratiocinatio»-
ire di sceptans aliam reiellit, aliam corrigit, tandemque per
eo ncrelio nis plenitatem prom ovendam Aristoteles praeclare eloquitur, dicens: Avxy~
x y n p o f T>/V itr.<?yror',uivyv im<TTyy,yv » i n t XS t l v ypexs itpurov, ictpl ùv xicopÿ-
c a r I J l l *pur ov . T x V T X J '’ ttJTIV OtTOC Wipi X V T U V x X X u f V I t Ê & V Ç K( T i TIVtS,
■ a r v r V t i x, up! s T o V T u i v r v y ^ x v o i npurov i cxptupx/xhov% ‘'Ecrri
J ' i r o 7s t o »
*■ o p y <r u i ß o t« X o u i v o t s i t p o v p y o v t o è i x v o g y <f <*i x x X u s . 'H
v v r t p o v t v i t o g l u X v a n t u v i t f i r i p o v x m o p ov fjc i v uv i< r r!. A vtiv d o v x fiTTiv x y v o o v t r x rov S'/a/uc^v * xXX’ y r y s Smvolxs xxoplx iïy\o7 tovt§ m p i
Tov <rcçoty/unT't• CH< y x p xnop*7 , r x v - t y rxpxnXyaiov ni xo vS t ro7s 3iïït/u(vo‘S. A i f v v a r o v y x p x u ( ß o r i p u ! trpoiXStiv l i t t c ( f i n ( ct T$i v, A to i ï l 7 T c t t ^ V l T X * ' p t ! a s t i ^ r i o p v x M « ! n x a x c n p o r t p o v , t ov t u v r « % * p i v it et i d<« r » r o v t J? * t o v v r a s î Lvt v r ov i ï t x m o p y <rxi m f ü r o v , o j u o / o v t e7v » t r o 7 t n o 7 £ i 7 ß x ^ l f t t v « y v o ov a t ' x m l n p o t r o v ^ o t t f o v S ' «/ «rorf t t* £ y r ov u t v o v t v p y x t v y /u y , y iv w a x n v . T è y * p r i X o t r o v r y p*. t y ou £ y X o v , t u a x x X u s W P 0 y 0 0 P V X 0 T t U X o v . " E r < i i ß l \ - T i t v XV X y X y t % e tv it po t r o x p ! v x *, t o v u t ic t p oc v t i S' I x u v x x l r a i » v u ( p K T ß y r o v v T u v X o y u v x x y x ti, t u w u v r u v, [Metaphysica II, 1. in. Edi
S t.J P roinde dubitatio locum obtinet necessarium in explicatione notionis dialectica: q u ip p e quum d e f i n i t i o n o t i o n i s c o n c r e t a ( t o »vnopycrui r y t x X y ^ t / x s ' ) non n isi dubitatione effici possit. Haec igilür summa est methodi Aristotelicae. A t vero in liac progressione, ut in aliis apud A ristotelem , necessitas omnino desideratur, vel saltem extra n o tio n em , non intra notionem posita videtur: id est, uolio ipsa non est principium explicationis suae iinmaneus. Quamquam in hac re explicanda jain nim ii sum us et verbosi, praesertim quuin quaestio haec fere tota in exem p lis , nl ita d icam , concietis versetur, et hac expositione notionis sumini boni o- j.iitn e illustretur. V id e H egel, W issenschaft d- L o gik, i :r T h ., i:e Ablheil. pp.
v e n it a d def ini ti onem notionis ver e c o n c r et a m .
J am v e r o
r e s singularis no n m i n or i l a b o r a t a b s t r a c t i o n e , q u a m n o t i o
u ni ve r s al i s : et in co v e r ae speculationi satisfecisse nobis
v i d e t u r A r i s t ot e l e s , quod a s u m m à a b s t r a c t i on e prof i ciscens
yià dialectica ad def initi onem conc r et am p r o g r e d i a t u r : n e
ce ssit at em v e r o huic p r ogr es si oni dee s se, vel s altem e x t r i n
sec us a dh i b i t am videri, id r e p r e h e n d i m u s , q u u m ea v e r a e
àtttÂeijswÿ e s t indol es, , u t necessitate int er na p r o c e d a t .
—
Q u e m a d m o d u m igitur in u ni ve r s o phi losophi ae A r i s t ot e l i ra e
c o m p l e x u , sic in singulis s ecti oni bus e t in ipiu p h i l o s o p h a n
di m e t h o d o d es i d e r am u s dialecticam illam no t io n is e x p l i c a
t i o n e m , cujus p ri nci pi um i m ma ne n s est notio i p s a , id e s t ,
q u a not io ad ma j o r e m us que concretionis p le n i t at e m n e c e s
s i t a t e i n t e r n a e yol vi tur 3).
Q u a m q u a m hoc ita e s t , t a m e n non p o ss umu s n on c o n -
f i t e r i , h a n c i ps am Aristotelis p hi l os op h an di m e t h o d u m E m -
pirismi spe c ie m ea te nu s p r a e se f e r r e , q u a t e n u s a r g u m e n
t u m , quale sensui c o m m u ni o c c u r r i t , tale cogitationi si st i t ,
et singulas ejus p e r c u r r i t species.
N a m in eo casus d o m i
a n t u r , e t necessitas p r o r s u s abesse v i de t ur .
Q u o d si quis
h a c r a t i o n e , qu a e speciosior q u a m v e r i o r e s t , p ot i ssi mu m
«tdductus d i ce r e t , Ari s t ot el em ad E m p i r i s m u m i nc l ina r i , eo
ipso s u a m me t ho di Ar i st ot el icae i nsci tiam, i mino v e r o i n -
fijcientiam, i m p r u d e n t e r prodidisset.
A t enim h a e c , q u a e
r a t i o n e e mpi ri ca c o m p r e h e n d i t , cogitationi s u b s t r u i t , u t ea
ip jis su a m exs er a t v i m , et i t a d e m u m ipsa p h a e n o m e n i
essentia eliciatur.
C o g i t a ti o igitur i n eu n t e r a t i o n e in se
q u id e m n o n e s t , sed in al ieno, in p h a e n o m e n o , v e r s a t u r :
fleinde v e r o ex hoc al ieno e g r e d i t u r , e t i a se r e f l e c t i t u r ,
t Ap de mq ue i n #e ipsa t o t a est.
3 ) ConferaS e * J (Jtiae cf$ m eiliodo AristotelicA tib e riu S ct fusiriS iljssefhit
H a e c i gi tur v e r a est ac p ro pr ia Aristotelis philosophan
di r a t i o : q u a m q u i d e m , ne lines opellae tra n sgrederem ur,
n o t i t a m multis i l lu st rare, quam paucis ad um bra re licuit.
E x h a c autein a d u m b r a t io n e , quamvis manca sit, forsitan
a p p a r e r e t , eos de phi losophia Aristotelis p er per am judicas
s e , qui eam m e r a e empirices nota diffamaverint 4).
4
) M irum m chercule v iilctu ri errorem hunc vanissimum vel exoriri potuisse^ n m ltto m agis exortum adeo invaluisse, ut jam diu dom iuetnr: praesertim quum et in g e n iu m philosophiae A ristolelicae em pirico principio prorsus refragelur, el Ari s to te le s ipse isti rationi disette o b loquatur, quae judicia rerum in sensibus ponat. V id e a m u s au tem , u t vanitatem hujus erroris plane detegam us, qua ratione ii, qui h a n c foveut se n ten tia m , fidem suo judicio adstruere conentur. Q ua quidem in r e , m o r e ab iis re c e p to , ita v ersantur, ut locum quendam a contextu oraliouis divul su m a rrip ia n t, et cx eo rem certant efficere velint. S ic, u t A ristoteli hanc in si p ie n tia m o b tru d a n t, crebtis serm onibus plerum que usurpant sim ilitudines du as, qui b u s u titu r ille, uon quia rem ip sa m , si ejusdem cum re manifesta similitudinem e d id is s e t, optiine explicatam censeret, sed ut definitionem rei concretam exemplo i llu s tr a re t, e t, quoad licitum esset, ad sensus deduceret. Ili vero, definitione hac p ra e te rm is sa , nudam referunt sim ilitudinem , et, im m em ores proverbii, quod bene a d m o n e t, om nem sim ilitudinem claudicare, nisi ad notionis norm am exigatur, eam suo ex arbitrio latissim e interpretantur. Q uarum quidem sim ilitudinum altera est e a , qua indolem A tabtiGiu-s explanare v o lu it, quum d iceret: KocifoAou S i ittg ittx txijs u î'jS y a tu .s S t7 \u fit~ v , o ri y /uiv eiiabtiGis l o n to S ixtih o v tuv uicbi}-
T o i v liSutv u v tv rr\s v X tjs ’ ciov a xvgos Tov SaxrvX iov Xviv oiSygov xmi re o x g v -
ffoo S i x t r u i t o av,uiu-v [D e A nim a I I ,
1
2 , §. I . E d . S t.]; altera vero ea, quaH o v essentiam collustraturus d icit: A ti S ooroir» 007111 g iv y gu/u/uxru'ifi w /utjSi»
i x x ç x 11 i t r t X t X t t i f ytyg ctu/utvov* o n tg c v y .ß u iv u i n i to v v o o . [D e A nim a
III,
S- J4
.] E x utrùquc ig itur sim ilitudine sine ullo labore effici dictitant, animam e«se t a b u l a m r a s a m , sive chartam p u ram , in qua nihil scriptum est, et eam h a u d aliter im p rim i ab iis, quae extra su n t, ac cera a sigillo. Ecce summam stu p id ita te m ! — Q uum vero accuratior barum sim ilitudinum interpretatio, qualem g ravitas rei p o sc ere t, longior s i t , quain quae proposito nostro et loci angustia« c o n g r u a t, et universam A ristotelis Psychologiam , si fata sinant, quam prim um tra ctatui i sim us, in praesenti nobis concedas uti auctoritate Hegelii, cujus videsis \ o rles. ü b . d , G escb. d. Philos.2
:r T h . pp. 3 7 8 —381
,3 8 6
. Tennem annus a u te m , u t de principe dicam hujus aliarum que ineptiarum , quibus Aristotelem aetas nostra in q u in av it, iu g eu n i quadam sim plicitate rem suam ipse subvertit, quum in-Q u u m t a m e n o m n e s , q u o d s c i a m , si H e g e l i u m u n u m
e xc ep e r i s , in p h i l os op h ia Aristotelis e x p o n e n d a v e r b o s i u s
q u a m subtilius v er s at i s u n t , e t opinione hac p r a e s u m t à i m
but i opus adgr essi s u n t , ver isi mi le esse v i d e t u r , u t e x p o s i
tio ipsa h o c i nalo plus m i n u s v e v e x a r e t u r , e t a Ve ri ta t e d e -
f l ect eret ur .
Cui q u i d e m vitio alrud a c ce d i t , illo n o n m i n u s
per nic i osum.
P l e r i q u e e n i m , phi los ophia m Ar i stotelis p r o -
f i t en te s , n o n nisi m e m b r a e j us disjecta v e n d it an t: e t i m p r i
mis e a r e f e r u n t , q u a e ad p r i o r a a mb o rationis m o m e n t a
per ti ne nt.
Q u a e v e r o d ei nde s e q u u n t u r , in q u i b u s s u m m a
e s t , ea vel o m n i n o d e r el ic t a, vel , si f r a g m e n t a q u a e d a m
o c c u r r e r e n t , p e r v e r s e i n t e r p r e t a t a p l e r u m q u e r e p e r i e s .
H e -
gelius a u t e m , q u a n t u m v i s p r a e c l a r a Ari st ot el em a d i t u r i e i
d e b e am u s con si l i a , in iis, q u a e E t hi c e n s p e c t a n t , justo b r e
v i or e s t , e t e a n e pri mi s q u i d e m lineis designavit.
M i h i
cauie d ic e re t: b t e C E r f n & r i i n g b i e e i n j i g c C t u e l l e a l l e r
5
r » f e n n t n i f j fet>, if t e in « Ç a u p tp u n c t in b e r 2 f ri|to te li|d } e n Q M jilo fo p h ic . b e r v e rg e b lic h ( s ic ! ) fte b e t m o n fid) n n d ) e in e m S öeroeife e in e ô fo t v i d p i g e n © a ^ e ö in b e n © t a r i f f e n bcé © r n g i r i t c n u m .3
n b c ^ e n lii(;f cS fid) v e n e in e m fe ie re n G e n f e r n i d p n-'O^l b e n f e n , bafi e r e in e n J u n b a m ' e n t o l f o t j f e in e r ^ o t l o f o p l p e fo a u t d g m u l p t u o b l ol)ne a ü e © r i i n b e f o ü r e n n g e n o in * m e n fm b e n , [G esch ic h 'e ÎL Pliilos.3
:r TI», p. ‘i'J. L eipzig l 8 o i . ] Q u id it* ? Q uiane enuntiatum istu d Stagiritae p ro p riu m non e st, 6ed ei tard itate iugeuii • s u b ditu m ? N a m , u t e a , quae Psychologia A ristotelis p raeb et, et in n u m erab ilia alia silentio p raeteream a rg u m e n ta , in ipso t j j j n^cortif (piXo-oipi*! e x o rd io , u b i d e vera •cien tia, quae s it, et q u o m odo ditferat ab ex p erien tià, a g itu r, docet ille , ex p erieu tiam versari in ohservatioue t w v x u S / x u a r o c , sapientiam conti a i a cognitione t w x* $oXs v, quae su n t r « reçuirae xot< t u « î r i a j e t de sensibus suam profitetur seutenliain liia vednrf: ^Er» i i touv o c u i i u t m y tjyov u e $ u eivui Go(pî*Vi k u i t u i KVg i d t x t u/ f i t i f f i v a v r e t t toov x » 5 t * u ( T T X y > u f t t t , e e X X * o v \ i y o v a i t o i t u t i n t g i evi t *» c î , o T o v t i i ù r i S t f / u o v t o n v g , <* X X ù p . o v o * o r i j i g åu o v - - - O * M - i *
i ' u . n t ‘ ( > i i , t o o t i y . i * i f f xf f t , i , o r t i cvx Fichtiv' o l (se. i i r o i i o t i t t u t r i j r u i v i u v y t u ç i ^ o v a i , - - - - - i i x u i y u X t n u i T U T »
t o7s U i d ’ o û x o i s i c r l r o c j u u X t a r u x u â o X o v ’ f o r c e r w y u g T u i » o t i t r 3 t) i e u v i a r i . Vide Me ta p by s. I , c. 1 , 2 . S ed expositio uostra hanc le m p a r ite r , ac pbilosophaudi m e th o d u m , o p tim e illustrabit.
i g i t u r mi ri fi ce p l a c u i t , si N u m e n a n n u e ri t , u t p ro p a r t e vi
r i l i a d id c o n f e r r e m , u t huic desiderio satisfiat. E t opus
h o c g r a t i s s i m u m ab hac notionis Summ i Boni expositione
a u s p i c a l i j uv at 5).
5) Ne forte c re d a s, Ilrg e lin m E(lii.cis ideo supersedisse d ix erim , quia ea m in o ris aestim a v erit, et u t cx judicio tam praeclari viri tirocinio nostro gratia quae d a m a c c e d a t, %udias ipsuin hac de re loquenlem : î& flé
SBcffe blir ûllf t i e
lu tte *f t c ii S e i t e n , w a ö w ir iib er (Pii;cf)ologie f;n b e n , i | î t o § / nm é w ir v o n 2 fr û
f ï o t c l c » f;flb cn ; ■
—e b e n f o t u é
, m a â eriib e r t e n SSiDfett, t i e
e if) c ir
, iï<b e r
w e i t e r e 3 3 e j î i m m u n g e n t e r
i n t e n t i o n
it.f.
f ,g e b a d j t
fcnt SDîan imtjj fief; m i r t i e 93ïüf;e g e b e n , eê fe n n en ju
fe r n en 7 « n t
eêi n u n f e t e S B c i f e t e r 0 p r o d ; c , t c ê 2 3 o r ft e f le n é , t e ê TDenfcné ju überfeinen ;
— W A àf r e i
!i cfj f cl; tu e r i f t .
1. 1. p .3 y 3 .
— D e cetero inter recen tio res, qui ethicae A risto telis o p eram aliquam d e d e ru n t, nom inasse sufficiat G a r v i u m , S c h l e i e r m a c h e r u m ct C. L. M i e h e l e t u m ; quorum quidem Garvius translatione6Ua eth ic a e N icom acheae in linguam G erm anam p on m ultum profecit, im m o potius
in e r ro r e m in d u x it nem inem n o n , qui eam nim is fidenter consuluerit. Schleierm ache- rus a u te m in c ritic i suâ rationum ethicarum recensione [K ritik der bisherigen Sit— tc n le .h r e j, in qua to la , u tp o te fere io nihilum occidente, viam ac rationem plane d e s id e ra m u s , ethicam A ristotelicam calumniis vexavit gravissim is, et crim ina A ri s to te li in tu lit, quae n o n nisi calum niatoris com m enta su n t: atque suo exeinplo o m n e s ad m o n ere v id etur critic o s, u t caveant, n e , re ah iis nondum exam inati et e x p l o r a t i , p artes censoris sibi sum ant et sua judicia pronuntient. Carolus aatem M ic h eletu s in opello s u o , quod inscribitur ” D ie E th ik des Aristoteles in ihrem Ver h ä ltn iss e zum S ystem e d er M oral” (Berlin 1 8 2 7 ) , insim ulationes quidem « Schleier- m a c h e ro profectas aliasque grav io res, u t d e c e b a t, probe castigavit: sed expositio illa e th ic a e A risto lelicae (p. 1— 3 7 ) , cui su p e rstru x it v e r a m , u t ipse d icit, a e s t i m a t i o n e m ejus e t c e n s u r a m (W arhafte W ürdigung u nd K ritik, p. G8,
sqq ) , nim is m anca est et a b ru p ta , neque om nino vera et cert3. S ic , ut judici u m n o stru m n u o d u m tax at, eodem que m anifestissim o argum ento tueam ur, dicit ille p a g . n o n i :
i£>ie b r i t t e î e b e n ê w e i f c iff b ie befcfjAucnbe
Qßios äiwgvrnccs').9 3 o n if>r w i r b n o d ; i n . b e v J o l g e g f r e b e t tuerben.
In toto autem o p e llo , nisi h o c unico loco et his paucissim is verbis, d* " v ill ilia coutem pU livl nusquam a g itu r. Q u o d si ratio n em hujus inconstantiae cognoscere valis, evolvas ethicam b iic o m ach eam, iu cujus 1.I,
c.V,
$ . 7 , le g u n tu r haec v s rb a : T g i r o t i i i ariv0 $1 logifTizosf i n i g <iZ r»?y (e/i7S!^<v ly r o 7s i a o / u i v o i s nouiiTo/uiS ». Atqui
A risto te le s de hac v ili contem plativi in Ubro dem u m ultim o ( X , 7-) subtjlissiuie
Sed ista u u n c sufficiant, u t e t sua philosnphiae A r i s t o -
telicae v i n d i c e t u r di gni ta s, n e q u e lue l abor no s t e r p r o r s u s
d e p e r d i t u s v i d e a t ur .
d isp u ta t: quae quidem disputatio huic expositioni p ro rsu s d eest, et id qu id e m sim plicissim a eà ra tio n e , q u o d expositio haec ne m in im u m quidem e o ru m, quae hic lib er c o n tin e t, am plectitur. E u habes m eth o d u m aliorum senteulias ex p o n en d i vi d e lic e t, accuratam ! — S e d in hauc expositionem plura infra suis locis an im ad v er tenda habem us. Id ta n tu m d ic a m , m e , h o ru m aliorum que in p h ilo so p h ia A iis to - telicâ ex p o n en d a et censenda periculis a d m o n itu m , officium e ju s, q u i opus hoc de - nuo a d g rc d ia tu r, paene san ctissim u m iu eo, p o u e re , u t ipsam A ristotelis sentenLiam , qu oad fieri p o ssit, accurate et verbo tenus e x p rim a t: quippe quia tu m d e m u m o p i niones istae in an es, quae n unc fere a p u d om nes su n t p e rv u lg a ta e , d iffu n d i yià sponte desierint. Q u a q u id em m ente hauc expositionem m eam et in c h o a v i, e t , q u oad p o t u i , confeci.
