zerll VIRTÜTE

. ß, ®.

K D.

g

VIRTÜTE

Comparanda

Confentiente _Ampliff:

_Collcg:

Acadehiia.

PRÄ.SIDE _,

Viro

_Ampliffimo

_Celeberrirno

Dn.

_J

_A

_C

_O

_{B O}

ARRHENIÖ.

Hiftor. Prof, _{Reg: & Ord*}

ad examen _{publicum modelte}

defert S*. Fv".

alumnus

Johannes,

Oltro- Gothus

Jn Auditorio Gußav.Majk-ad dim t. April

Ann. M. D. C. _XCVIII.

ÜfsZfLIAß, Excudit HENRICUS K

Jn

Chrifto

Pdtri

Reverendiffimö-Dn

_HAQUINO

f§<p<£

@

eg

S. S.

_Theolog.

_Doftori

Diaecefeos _{Lincopenfis Epifcopo} digniffimo

Cönfiftorii Praefidi Graviffimo

Rcgiique ibidem Gymnafii Ephoro

adcuratilfimo

Maecenati ac Patrono

venerabunda mcnte

Reverendisfime

Rater

Moeeenas acPatrone

Magno.

TOt

ac

tanta

in

Tua,Täter

exifiunt

(tfeye-

bene*

ficia^utqVogratiarumgenereme

memorem tefter_, plane

fim

nefcius,

In-credibilis enim ea eßhumanitas^qVame

durioribus

_preßfum

_fatis

_compleHi

precibus ad

A-cademiam alumnus_tf^egius

fatlus

& _{quidem eotempore5 quo}

dura

pau-pertas telam meorum

ßudiorum

erat

Addebant

haßtanti animum

Tu#

admonitiones^quibus

Hus etiamnum _{conßantiam tueor,}

ÖT

propoßtum.

Tibi

ergo^poftDeum^

adßribo &

babeo,

&

olim

fum

cortfecuturus.

Aß

redimam illam Paternam tuam _benu

gnitatem ? Fräter animum _gratum ha-beo _{nihil,etiamin}

eoßuminfelix,

pietatis

me<efenfus

prx-fens

_offer

meo-rum _{fpecimen, TuoSacratum}

Nompii,

pietatis me# aliquod _{haberipoterit pu}

gnus. _{Accipe igitur} oro,

quffoque

Pßyerendisßime,

_mußt

,

qutffojml-tu _{, quo}

_foles

me & mea

reßpicere

hoc _eß

, placido ac

henigno.

re-liqVum eß , ferVet TEDEUS ₅ Par

ter

_{ßeverendißime}

, in Eccleßte,

ho-norumque omnium emolumentum

ma-gnum. Quod ad cineres _usque pre-fabor

Reverendisfimi Norainis Tui

Cultor & _cliens

humillimus

g.

B. r.

§. i.

Ngrefilirö

mihi

difierendi _{campum ,}

utinam fclici iucceflu _,

j

in

necx de _{vit. Beat,} omnes heaie

ViVere Volunt : fed _{ad tmVidendum} ^

quid fit qnod beutam Vitam cfßciat ,

caligant\ Duo obfervanda

pro-ponit _Philofophus , altcrum,ap.

Petitum hominis ad felicitatem

ädfpirantem

rum _{, quibus eam} obti-nere licet _{> ignorationem}

@ i Ü

Primum _{quod attinet , affcrcre} haud _{dubitamus, neminem} mor-talium exiliere , qui dum fibi

optime

velit

beatam non _exoptet vitam.

Näm omnes bomines _, fi _{um Voce}

in-ierrogari

pojjent

beati ejje

VeL

hätfitatione^

fponderent. in quit B»

Åuguft.

(Beate vivendi _{cupidiiäte incenfe omnes}

_|

fumusCic defin. Hiric tot de S, j

B. fententige , tot teftimonia ,

quae animos hominum femper

felicitatis avidos delinearunt. Verum enim vero, fragilitatem

mentis humanae _lugemus,

_cujus

, in |

fälfa incidimus media. Media

infcelligo ad beafcam ducentia vi¬

tam. Ad hiftoriam philofophiae

veteris fi _{relpiciamus , aliis}

_Fe¬

te, alii, fed pracipué vulgus,

honores & di_{vi tias pro (am¬}

ma beatitudine venditant. Qui

propius ad veritatem accefiere,

S. _{B, Jocarunt}, five in

ideabo-pi, five in _{v.oluptate animi} ,five

in virtute _{, five,denique in}

a-öione ffecunduin virtutcm. jbli

pmpes,licet_quoadverba fibi

in-yicein a.d^erfiari videantur j in

uno tarnen qupdammodo _con.

cijiari _{poffunt. Cum itaque}

caput pbilofopb.U moralis

fittiefte

Apulejo , ut fäas qtäbus ad pitam

beatam _perVenire

_rationibus

_poffis

@ 4 ©

fe _{argumentum ,}

_fi

comparandåm .Rationem fi

quae-ris, exifiimes me affirmare

vif-tutis fedulum & indefeffum ex-ercitium elfe illud medium (cum venia Leftoris , vocabulo in

Philoföphia morali ufitato

u-tor ₎

quo ad

felicitatis

fi in vita hac fieri _{poteft, afcen*} dere nobis _{contingat. «14}

_avjfy*

x*is t 7r£o$ svättipmctv. _Etiam

maximum omnium bonorum , quod in

hac vita _{comparare pojfumus , in o*} mnium _perfeclionum

, quarum acquiß«

tio a libero noftro arbitrio pendet,floß

fefßone confiflit ; qVum Vero praeter

Virtutis _{exercitium, nihil} a nobis

pen-dere dici _poffit 3 fiatuendum eß ineo

folo noflrum bonum

ejfe collocandum.

Le Grand, de vit. reä. inft. De

his in _{prsefenti pauca futn B,L»}

allaturus , oro quadoque benL gnum folita humanitäre te mihi

prxbeas.

§, II. 'ETvpoXtyiw virtutis quod

attinet _{, å Viro} vel Virilit_{ate eam}

derivare annituntur , eo quod

viros maxime _{deceat, & fortL}

tudinem _{ob oculos ponat,} Un-de _{faepius vocabulum virtutis}

a-pud hiftoricos, Sc Oratores , pro fortitudine pofitum

reperi-es. Graecis pari modo %79,nö*

mine fortitudinis _{venit, nam}

Mars _{eft, five Deus}

bello-rum _{, quem in} bellum _euntes

invocabant, quafi is illos fortes

@ 6 cif

praeftaret. Quidquid fit

facb

les _{quidern concedimuså Viro} dici vittutem , ita tamen ut

ne-que å tanto bono feminae ex-cludantur. Nam & his ratjor

nem, virtutisque habitum

con-trahpre , eamque exercere,,

de-dit natura.

f. III. Circa _{praefens porro}

negotium

bifariam confi.de

eft virtus. frimo latius accepta _,

denotat nobis cujuslibet _rei

perfeftionem , mm , & efih-caciatn. Sic virtus oculieft be-.

ne cernere , virtus equi, bene

currere , cquitemque veliere, ut

habet AriftotelcvS. Secundoac^ ,

cipiturßricäus pro

habiru,

j

multo cum Audio _comparamus,

ut _{per eum apti, ad acHonés} noftras rite& cum laude obeun-das _{, reddamur.} Atquehicha-bitus _{refpe&il aut objeåorutiij} aut faculcatum animxhumana:,

difpefcitur in Mordlem &

lntelle-Eiudlefn : ut hic intellectum

per-ficiat in veri _{cognitione, illevor}

luntatem in _{appetitu boni,unde}

virtus Intellfcftualis Sc Moralis

riomenhabet. Nobis autéin

prae-fenti, bonocum Deo, de

virtu-te rnorali _{agendum efL}

§. 4. Virtute itaque , cum nihil fit _{praeftantius, nihil} pul-chrius _{, nihil amabilius , quas} neque naufiagio , neque incen*

dio amittitur 5 neque tempefta,

9 8 ©

tum aut _{temporum permuta.}

tione mutatur5 quöfritur : Num

in alio ullo animali , homine

excepto, inveniri queat ?

Ho-imnem fi confideres _{quoad to^}

tum _compofitum

, anima

ratio-nali & _{corpore organico} con-ftantem , quique animi

impe-rio, & _{corporis fervitio utatur,}

dicimus illum _iubjeåum

virtu-tis _{Quod, feu denominatmis effe.}

De _{anima,quin fit fubjeétum} quo feu inhitßonis non eft

dubi-tandum. Haec enim eft

princi-pium illud internum , å Crea¬

tore ad virtutem exercendam

datum. Huic infita eft divina

quaedam vis, & appetitus , ut

pon poflit _non in virtutem ,

tarn-i 9 i

famquam yerisfimum fui

orna-mcntum ac decus ferri. Hxc e-tiam _{gubernatoris inftar in}

na-vi , in corpore refidet,

denun-cians honeftum effe

appeten-dunij tnalum vero fugiendum*

Un de dux _{atque imperatrix Vit<t} mortalium å Salluftio fa_lutatur*

Quo nomine å brutis

exereiti-ura virtutis removemus _i

fcien-tes eorum a£his _{quosdam ^ licet}

virtutis _{fpeciern praebeant, non}

dirigi

inter-iio ad honeftatem _{; Ted}

quid-quid virtuti fimile cxco

im-petu agunt , å crcatore

de-ftinata effe , per neceditatem

ipfis impofitam. In qua

icnten-|

Pufend. Lib. i. _Cap.

3. I. N,

&G. cum

propofuiilet

nonnullos brutorum å ratione effe _{ordinatos, refpondendo}

in-quit, id hoc _{finfu tantum admitti}

fotefl y quod a Deo Creatore natura

ipforum ad tales actus edendos _fit.

at-témperata, Audiatur (imul

tefti-nionium Senecae _{EpilE 124»} Nullt Vitium _eß

, nifi cui Virtus

po-teß eßfe. Mutis animalibus talis ex

fua natura motus eft. Sed ne te ditt

teneam, _{aliquod erit bonttm in} muto

animali, erit _{aliqttd Vvrtus} , erit alu

quid

perfectum

bo-num

_abjolute

5 nec Vvrtus y nec per.

feclum. Héjec enim rationalibus

_folis

contingunt, quibus datum _{eß fiire}

qttare , quatenus , quemadmodum.

§. V. _{Cxterum, anitria}

ra-tionalis, licet ens fimplex fit,

duas tarnen in ea _concipimus

If

facultates

Vo-luntatem. In _{qua autern harum}

proximum virtutis fubjeftum

fit conflituendum , de eo non

levis eft inter _Philofophos

con-tentio. Socrates ,

quiPhilofo-phiain de cado in oppida

devo-caffe dicitur , in intelleäu vin

tutibus locum _{affignafie videtur,} dumears _{prudentias appellavit.}

Arift. 1. 6. Eth, _{cap. ig. Alii}

aliter _{, ut Scotus in fola} volun-tate. Piccolomineus contra in

folo _{appetitu fenfitivo easdem}

{

© 12 <#

niearum virium non' cflc inter

tantos viros controverfias

diri-mere, Interim re&ius

philofo-phari videmur, ((i clarorum

viro-riHn auäoritate fubnixi,

volun-v

tatem _{tamquatp virtutis}

proxi-tnum fubjeöuro _appetitui

fenfi-tivo _{prxferamus. Nam volqntas}

fola _{hoqeftatem intendit: &} ho-neftum _{quatenus eft honeftum ?}

cum non fitfenübile, reelius

di-cimqsnon ad _appetitum

lentien-tem , fed ad voluntatem, omne

honeftum Voluntavium eft, pertine¬ re₅ & tale efle _{, quod lana ra¬} tio omnibus _{aeque diflitat 8c}

qnod

debet, Pcrro, _{Appetitusfenfi- 1}

tivus j fi virtutis ponyretur lub-r

# 13 ®

je&nm , etiam bruta honefti

& _{jufti capacia faceremus,quod}

abfurdum. Accedit _ipfe

Ari-ftoteles , cujus opera in

Mora-libus non _parvi aeftimantur

qui in appetituni fenfitivum

fx-pius inclinafle apparet, ita ta¬

rnen , ut voluntatem

praUulif-fe eum probet

Hornejus

quidem ex definitione virtutis,

qua per eleftionem definitur,

Eleäioneni _{autetn, cujus eft rite}

reäeque praemeditari ea qux å

nobis fieri _{poffunt ? nusquatn}

nifi in voluntfete _repofitam

nus (ecundarium virtutis fub*

jeäum

14

lTiorem _{gerat, dicatnr.} Plura

videri _{poffunt in inftit: Moral;}

Rudrauffii,& lib. 3. Philolo*

phise V. & N. Burgundicse,

6. Hinc tranfitum facimus

ad definitionem , probe

fcien-tes omnem de aliquare inftitu-tionem å dcfinitione debere

proficifci , ut

intclligatur, quid

fit id , de quo difputetur.

So-cratera , ut fupra diäum _, per

prudentiam virtutem dcfiniiffe liquet. Cujus fcntentia in

tan-tum efi: retinenda$ in quantum

ab Arifiotele _{prbbatur, cujus}

haec funt verba: » Ii ^

ho&vg 7i ^ _{yptctfletviv.} ort [Alv

(pqovrirtis va)f]o tbcti 7rct<rcig rag agerag 9

yfAaqjcivif, ori as (Aviv (Pqovqcrtug,ycctXug

i. e. Socrates partim rech

ۥ @

exquirebat y partim errabat. Quod

enim _{prudentias putahnt ejje omnes} Virtütes , errabat , quod Verb non

ß-ne pr'udentia _{, recle dicebati Lib.}

6. _{Ethic. cap. ig. Stoici}

eti-am varias adferunt definitiones

nunc _{per babittim}

exponunt

vir-tutem , nunc per T° vivere

conve-nienter natur*. Sed _omnium

cla-riffimam videtur Seneca propo-1 nere Ep. ₇6. Homtni ßium bonum eß

ratio: _{fi hanc perfecit laudabilis eß}

? &_{finem natura /u#}

attigit. H^cra¬

tio _{perfetla, virtus}

Vocatur* Plato

üb. _{4, de Repubi talem fiftit.} Quod Virtus _{ßt animi fanitas,}

pül-chritudo _{i, & robm\ Haud inepta} definitio. Mentienim humana;

per _{lapfum primaevum funefta}

vnl-1

i6

vulnera incuflk effe_{dolemus,adeö} ut faepius fibi contraria _, mala pro bonis patret , quemadmo-dum Medea^

Sed träbit inVitam novaVis: aliudque

cupido 5

Mens aliud_{fuadet% Video meliora,}

proboque-y

deteriora _{fequor --- *}

In _{quo negotio, fl adfanitatem}

perducetur mens 5 necefle eft virtute imbui , unde etiam

ro-bur 8c_{pulchritudinemfuam}

con-fequatur. T?s

u&v

toregov ßißctlcjegtijftft.

_Jfoc*

ad

Demon.4

$• 7.

Sed ad

arri-pimus definitionem

Ariftotelis

0 <7

$

quam

lib.

Nich. C.

6.

huné

in modum exftruxit:* *&*) Éfctar 7T(>octi()(]tKtj9 év fi£<rojij]i ira> 1$

ripas agiirptvri Aoyaf, Kcti öo$ av «

<P(p-»pos _opo-M. Verba funt

perfpi-cua _, & fatis commode

virtu-tis cultorem inftruunt , ne

te-mere , ac defultorie , fed

cir-cumfpe&e

&

debi

ele-flione _agat0

_{Vigilando, agendo}

_exemplum

accuratiori faäa eleäione ,

vir-tutis tandem viam

_ingreffiis

efi,

hane , ducere ad verum

decus

& _gloriam.

_{Éadem femita}

_ii^

calcanda eft_{\ qui}

_{vitiis &}

_af.

feöi-© l8 feöi-©

fe&ibüs obnoxii , fi illa

mon-ftra _{dpmare velint}

5 virtutem

inquam , cujus hoc eft

offici-um _, ftudiofe _{feäari debent.} Quemadmodum _{Phoebus, in}

ä-iliorem _{Daphnes fpeciofiffim#}

virginis raptus , multis labori-bus & _{periculis effecit, ut eaffl}

fibi

_{conjugetti haberet}

j itavir¬ tutem _{qvi feäari conatur,omrie} ftudiüm _{ädhibeat, ejus ut fiat} compos. Et fane voluntatem ,

appetitum , omnesque ejus

mo-tus & affe&üsfi _{inträ limites}

continet , ut nequein exceffum

lieque defeåum

_declinent,

mediodritatem _debitam

obfet-vcnt _{, infinu tunc fibi}

gratula-tür ex virtute fe _degifle.

® 19 @

Jus autem omnis vis å

ratione

ejusque

diäamine

pendet,

Nam Ratio noftra adhuc _poft

lapfum eam retinet

reffitudR

in _{ea, qux ad vitam}

_hane

ho-nefte Sc _tranquille

_exigendam

faciunt. Unde Seneca dicit,

, Ratione duce _, per omnem Vitam

e-mdurn _{ejje , minima}

_maximaque

hujus confilio

enda

ejje.

Lib,2.

de Benef. _{Cap. 18.}

$. 8. His ita pofitis ,

divi-fionem fubtexere é re effe

arbi-tramur, cum & nos ed alliciat

veterum canon : Qui bene

difttn-I _{guit bene docet. Ac}

_{licet virtus}

_fpeäata,

u-na

ü u> %

j?a fit, teftis eft _{Seneca: Eß y.}

num hominis bonum. _{'Bonus autem} homo _{eß , ß ratio explicita & recla}

eß , ut ad naturdt Voluntatem accom-modata. H<tc Vocatur _{virtus, h. c.}

hone_{flum & unicum hominis bonum,}

Ép.

eos Danaeo

, juxta

feriempra:-ceptorum

_Decalogi

qua fere

fententia non alienus _{eft Prof.}

Aboenf. _Axeljus

Kempe in

Phil: fua Morali _{5 virtutem in} duas _{fpecies Bietatem &}

Brobita-tem di videns _{, ita qt Bietas nos}

dirigat

refpeäu hominprn.

#> 21 ||

fio licet _{perfpicua tanqani}

ab _{ipfo Deo methodo}

clivina _{difpofita fit , miffam ta^}

jnen facere eam non p^nitet _,

cum in delineanda virtute civir

Ii , Antiqnprum malimus

in-fiftere _{veftigiis. Åtque}

Stoico-rum divifionem intuentibus ₇

quatupr occurrunt fpccies,

Frn-dentia_{Jufiitia FortitudoSc}

Temperan-tia. Quas cardinales vpcifa-runt ideo haud duble Philofo-phi , qnod hae pmnis

hpnefti

fint

_{quafi cardines}

_fulcra

& ad has _{tanquam fontes} cete-ros rivps ppffe referri exifii,. marint. Plures virtutes

enu-inerat Ariftpteles lib 2. Eth. pap. j, ut

funt Fortitudo

yantia, Liberditas & Magnificentia ,

Modeßia 8c Magnanimitas ,

Man-fvetudo 8c dementia ,

Ajfabilitas

Veracitas , Comitas ? affeäus

lau-dabiles _{, nempe Ferecundia &}

ISlemefis ? quas excipit denique

Jußtia. De quarura numero tale fert _{HornejusJudicium:fuß}

ficiens efl numerus iße 5 quia nulla moralis _{Virtus, qu<e ad Vitam ciVi*} lem_{fpeclat , & natura duce cognoßi}

aüt_{parari poteß , reperitur praeter}

bas _{5 nec jußo major efl}

, qma o*

mnes _quas recenfet Arißoteles fpetie diflincldt funt, «Sed nefeioan

ar-rogantias

fit

in hoe

fa-cere å Philofopho _, dicendo _, tot effe virtutes _{, quot}

_funt

objeäa aäionum virtuofarupi>

• «3 0

quae in medio 3 inter duo ex¬

trema _{jacent. jllud fanae}

ra-tioni eft confentaneum

ejusmo-di _{obje<åa & plura effe,& pro}

eorum numero _pluribus

_appel»

lari _{poffe nomiiiibus virtutem*} §t _{9. Pfoximum} nunc effet media virtutis _comparandae

itt-veftigare,

fed

illa nobiliffima _{attingenda eft t.}

An homini

_{obligatio fit}

injun-fta ad virtutem _comparandam?

affirmativam dum tuemur

fen-tentiam _{> abhorremus å} fenten-tia _Cyrenaicorum

> &

Scepti-corum _{, quibus} nefas _{non habe¬}

tur _{, tefte Laertio , honeftum}

& _{juftum aliquod natura}

exi-ftere _{, negare. Quae}

_fententia

# 24 @

üt varia å fe gignit

abfurda, itä

refraga-tUt •fa" %*§ 1*M vöjutov w>>,

Qutrei *fa 1* véftin 7roy , Zjor vopov paj s%j&

fy, Uvjoig ein vopog* Rom. 2. V._14.

Ex _{quo, & aliis fatis conftat}

mortalibus certam _{agendi legem}

efle _{praefcriptam * ad cujus di¬} ktamen afliones fuas 5 ne vagae

fint & _{incertae, componere}

de-bent. Et fane hömo 5 dum ju*

fia rationis lance _perpendit

do-tes iIlas eximias _{, quibus aniniä}

ejus eft omata , qyibusque

pe-nbs fe effe fciat , poffe maluin

å bono , injuftum å jufto

fepa-r*are, ve-rbo,j virtutem colere Sc

vitium _{fugere, non poteffi non}

ad honefta _{quaz-vis fe}

_obliga

@ 25

fentire. Hinc _per

_obligatio«

nein 5 exponente Nobilifl: Pu*

fend. Frcmum _{quaft injicitur} liber-tati _{noflrrt) & quamquam de fatto}

Voluntas in _{dtVerjum tendere queat y}

intrinfeco tarnen per eandem Velutfen*

fu imbutam _{fe deprehendat, ut nipr<e*}

fcriptee normte conformisfit åttio

edi-ta _{y non rette Je egijfe cogatur} agno-fcere , adeoque fit quid mali eo nomu

ne _{homini eVeniat}

, non immerito id

fibi accidere _judicet , cum normam 7

prout par erat /fequenti ifiud elitäre

licueritt _{Neque dicimus per}

ob-ligationem

fåne _{eogi nefcia eft $ fed} ta-les fibi fiftit rationes , ut

quan-to _majora

prse ceteris

animanti-bus _{accepit dona}

, tanto magk

9 26 O

cogitet

fibi

decore , ordine ,

aäionumque

clegantia

ipfis

illam-que

adipifcatur perfeäionem

qua naturam

fuam illuftrem

4twwvh SeUg _{<f>v<reu$ faciat.2 Pet.I,}

His accedunt _exempla

Gcntili-um , qui dum honefta 8c jufta

patrarunt ,

naturali

ge

fe obftriäos obliga

de-clararunt. _{Inprimis cum &}

il-li honefte _{vixerint, qui nemi¬}

nem metuebant. _{Quod magis}

homines Chriftianos obfervare

decet 3 quibus praeter naturale

lumen , caeleftis contigit revela¬

tio 3 ita ut fi illud

afpernaren-Im 3 hinc tarnen vim & Obliga¬

tionen! honefti _{perfentifcerenn}

*_:•

#> 2'

Unde virtutum _{quasi concate^}

nationem divina _praecipiunt o-racula : 2. Pet: i. v, _5. 6. _7.

§. 10, Nunc nobis

pergen-dum eil ad illa Media demon-ftranda , per quae homo in vir¬

tutum , quarum obligatione

te-netur _{, veram} acquifitionem

de-venire _{poteft. Primum itaque}

tanquam

femper

ubique

imploratio-nem auxilii diVini , cum^u SeZv*p-'«t»5 Äaßsiv teile Simonide. Ho¬

rnines enitn omnes iuas aclio-nes Divinae providentiae & re-gimini fubjeäas, fi confiderent3

neceflarium _{utique efle}

intelli-gunt å San&iffimo Numine

fe-lix initum , & progreflum

©« 28 *§j&

fperum efle petendum. Alias

fi divina favoris aura deftitue.

reiitur in _{prxceps ruerent ejus} a&iones. Unde_{prydare Cicero}

a Diis immortalibus_{funt nobis}

agendi

cabieiida _{primordia. Etiatn facra} hxc efl: unio inter Deum ho.

minesque , ut quemadmodum is

tanquam virtuofiffiinus virtute

fem_{per delectatur ; ita ejusdcm} eultori _{opem iuam & auxilium}

non _{deneget. Ad quod}

pro*

bandum haud _inepte

adducun-tur verba Senec# _Ep.

41. Prope

eß d te Dens ? tecum efl 3 intus.efi.

(Bonus Vir _{fine Deo nemo eß, Jn}

poteß aliquis fuprct fortunam, nifi ab

illo _adjutus

5 exfurgeref llle dat

con-filia

egre-@ 29 ©

egregie videri poteft in Rotnu^

lo Romanorum _{Rege, cum}

an-cipiti cum Sabinis haireret pu-gna, arma ad cadum tollens,

o-ravit ♦ Jupiter _{tu pater} Deurn

ho-minumque , hinc J,altem arce bofies ,

deme terrorem Romanis , fugam f&-dam _{fifte, Liv. lib. i4 Cap. ia.}

Quibus verbis Romulus , licet

Ethnicus , prydare monftrat

I Beorum effe virtutem ac

forti-tudinem animis hominum inftil-lare. _{QuashornoChriftianus}

a-nimo _{revolvens, majori jure}

fuum cxiftimabit debitum efie , in virtute feäanda _{, Deum in.}

vocare _{, cum} ab _{eo tot non mo¬} do _{reportarit beneficia,}

_fed

© 3° ©

cui grave non

efianimumvirtu«

te ornare , ac inftruere.

§+ II. Alcerum quodad

vir-tutem non _parum facict _, eft _,

Docinna & _{infeitutio. higeniis noferis}

femma virtutum

ejfe

fei

cum Cicerone, _quxfe adolefcerelu

ceret _, ipfa _{nos ad vitam} beatam _per*

duceret natura. Tufe.Qu

Jlla virtutum

femina,

qu£-fo modo adolefcere , &

incre-menta _capere pofibnt _, nifi

in-ftitutione 8c informatione fide-li? Terram , cui femina fuflt

infperfa , fi nen

excolimus,fru-öum fru fira _{fperabimus ; ita}

natura humana, femina ferens divina, nifi doärina & infor¬

matione _{juvetur, ad}

_perfeåum

virtu-@ 31 €£

virtutis habitum non perveniet.

Doärina enim veram virtutis

delineat formam , fttppeditat

praxepta ,

afFert

praeclarorum

virorum _{exempla, magnum vir¬}

tutis incitamentum , &

quatn-vis virtus _{ipla larga fui}

_fit

mer-ces _{, praunia tarnen,}

quibus

proponit. Qua; omnia mens

hu¬

mana attentione debita

adver-tens, non poteft non animurrn

ad virtutem _{applicare, Quare}

magnis

laudibus

Antiquitas

eft ornanda , qux fcholas,

vir-tutum & honeftarum artitim of-ficinas adornare , fidelesque

ädfcifcere _Magiftros

_voluit,

iiia hominum å teneris annis

virtute & do&rina imbuerentur.

Unde Cicero nullum exiftimat

munus %eipublic<t majus meliusVe

pof-fe

adferri

erudia-turquejuVentus. Neque hac

oc-caiione doSlrinam Sc _{informationem,}

Ut caufam _{principalem Sc proximam}

Virtutis defendimus. Multi enim

dantur , Sc adhuc exifhint,qui-bus _{quidem Etiiicae Sc virtutura} pr^cepta Tunt cognita , fed

ad

componere o-mni modo fere detre&ant. In

quibus mecum facere videbis

Heerebord. _{Difp. 17. Ethic:} Sed _{potius arridet Do&rinam} per caufam virtutis adjuvantem

& _{impulßvam * exponere , quae}

piaufi-@ 33 #

plaufibiliter movet ,

&

incli-nat voluntatem.

§. 12. Jn

proximum

denique,

ac _proprium Virtutis

acquirendae

con-jvetudo Sc exercitatio , eaque fpon-& hbera i non, wWtefujczpta.

Quo nomine Confvetudinem ,

vel

virtutis exercitium , non per

quemvis exponimus

a6him,& å

prudentia remotum 5

fed

vigo-rem , &habilitatem illam,quatn

reäae rationi conformatam,cre»

brae 3 faspiusque repetitae

aäio-nes _producunt

,

intelligimusf

Et haec confvetudo admodum

neceffaria ducitur iis , qui iu

virtute _proficere

_volent.

Confvetu-dinis ?na?navis efi Cic. Homo

©'34

tiim noti nafcitur virtuofus, fed

virtutum _{quaedam femina ipfi}

diint _{innata, connataque , quae}

poftmodum

excolere

repetitis faepius

aftibus

fiat

confuetudo5confvetudo

progig-gnet

habitura

habitu

illu-cefcat. _{Qiio pertincnt verba}

Senecae _{Ep. 76. Virtus in te non}

incidet , ne leVi cjuldem opera _, aut

labore. Et _{paulo poft Ep. 94.}

(Pars Virtutis _{difciplina conßat, pars}

exercitatione , & difcas oportet _, &

quod didicißi agendo confirmes.

Quemadmodaniexerckutn

exer-"dendo facit _{promtiffihium} Jm-perator , ut de Jphicrate å

Ne-pote

relatum legimusy

Quod

ff! 3f

®

in eam confvetudinem capias adduxit , qua cum prclii

(i-gnum

ab

effet

da¬

tum , fine ducis opera fic ordi¬

nal confifterent, _ut finguli _a

peritiffimo imperatore

diipofiti

viderentur. Sic animus

huma-irns _, virtuti adfuefaftus _,

pro-pofitumque urgens , magnado¬

natur tandem perfe&ionc. Et

cum multtf ad confequendum

habi-tum _{requirantur achones}

,

defißen-dum ab hac _{afvcfachone ante non eßr}

quam id quod agimus promte & cum

animi _{aliqua Voluptate ms}

_facere

Jen-tiamus\ Hornejus Ph: Mar,

Lib. 3. Cap. 2. Quantum yero valeat re&a confuetudo

deck-fat _Lycurgus,

juflifßmarum

die,

36

legnm auBor , fuis Laced#moniis in duobus iftis catnlis , quos å

teneris afuefaäos , femper

ean-dem tenere confuetudinem. De quibus plura vid. Plutarch. de

Educatione puerorum. His

tiam omnibus bonorum _conVerfatio

*efi adjungenda , qu# fane ingens ad virtutem #iiimatur incita?

mentum. Carbo prun# _{ad nio}

tus _{revivifcit; fic bonorum}

fo-eietati fe immifcens , de

vir-tute eorum _{participat, imo moa¬} rés induit. _{Quo digitum}

rur-fus intendit Seneca ; nullaresma¬ gis bonefla animis induit , dubiosque & in _{provum indinantes reVocat ad}

reclum , quam bonorum yirorum

fonVerfatio. Sic Roman#

qventiae parens Cicero , ofteru furus adoleicentibus moclum

comparandi gloriam, &

hono-rificam _{exiftimationem,}

propo-nit familiarhatem cum viris prae.

ftantibus _,dicens ; factllime _autem & in _{optimam partem}

_cognofcuntur

dolefcentesjqui fe ad claros &

fapien-tes Viros , bene conjulentes (feipubl.

contulerunt, quibtiscunquefifrequentes

fiint

ajferunt

fore fe ßmiles, quosfehl ipfi delege4

runt ad imitandum, _{Cap, i 3. üb,}

3. off,

113. Priusquam finem huic

opella? iroponimus, non

abfo-num ducimus duas _praecipue

adferre caufas , ob quas

virtu-tem fedulo efle _comparandam

affir-38

affirmemus, _{Altera, caqueprimae}

ria _{eß gloria -Dei. Deus cnim}

_le¬

gem fecundum quam

vivendum

e-andem omnes noftras

compo-nentes_{acHones., faeimus & qu£}

jubet 3 & quae in ejus

hono-rem & _{gloriam vergunt*}

Altera

&_{proxima oft confdentis}

tranquillt-tas3 quam pro ultimo fine in omni aäione _{refpicere oportet.}

Sit haec aftionum meta &

fco-pus. Nee cedamus hac in par¬

te _navigantibus

, quibus certus

eft locus _{quo tendant, inventa}

eft illis actis _magnetica,

qu#,fi

_deffeäitur

m-dicat.

_Jneft

_ejusmodi

© 39 © ^em _torqueat

, fi erratur ,

de-le&et 5 quando reäa itur tra. mite. Sacer inträ nosfpiritus fe_det

y

malorum _{bonorumqne noftrorum}

obfer-)>ator & _{cuftos , hic prout a nobts} tra-ciatus _{eft, ka nos tpfe traclat. Et}

quid qusefo confcientix

tran-quillitäs aliud eftv, quam

tefti-monium illud intcrnutn , quo

homo in mente fua fibi

gratula-tur, fe ad pr^fcriptum _rationis

vixiffe. Hoc bonum ut

naft-cifcatur _{, virtutem in pretio}

habere _{oportet. Sed} dolen-dum tantam in mentes homi-num _{irrepfifie perverfitatem,ut}

fusque

confcien-tia _{, mak faepe agant, hoc} for-; fitan feduäi errore , eorutn

H 4° ©

äa oceultari_{pofle. Verum ma-4 p} gna eft conicientix vis , pc

utpote qux delinquentibus mi¬

natur _pxnam

, qux licet

fen-fibus non fe _ingerat

,

horribili-

libus tarnen confcientix morfi- ff

bus _{angit & torquet.}

_Unde

_^

rati

_confeientia

, qVum ^

dormire non pojjunt

^ agitant eos

fu-

ri<€jnon _cogitato modo _,Jed confuma- _Gn

to _{parricidio. Et Jfocra:}

ftnåénoje (Åtj^sv cit%()ov7TQiYi<rctg Åqrwé Zl

w _y*t kZhag Äu&vg, _{treavja T)e} ye c-vwJtj&eig. Ha

Mom _{7« S"ém dopa*}' * _*

Hit

* * * * * * _Caj

Ornatisfimo _Juveni

a*Pn.

_JOHAN

_{NI ZERLL.}

b _{Populär! & Ämico in paucis diledto} i- cum de fedulo Viirtutis Studio

egregie disfereret.

Q

Visquis

augufium

findet

adcacumen

^Ardtium dumis _{falebrisque difcat}

Car_{pere callem.}

Tramites _{pasfim rojei vtdentur *}

Et _{viam rupes actiunt tniqure $} Gresc _{inexpertus timet} hane _{, & illos}

Fervidus ardet.

ZERLL viam _{pmdit facilem ; nee altam}

Veferit cautus Pharon , at beato

Herculis _{mju docet expetitum}

Scandere eulmert.

Binc chorus_{fervens Tibi furgit omnis ;}

Gafialis _{fejjum refovens Client}em Fönte _{fcecundofallt. 0/ levam en}

Vul<;e laborum.

Jta ludere voluit

[uveni Literatisfimo

Dn. JOHANNI Z

E R

L

L

Amico fuo fvavisfirno De Virtute Sc~

dulo_Comparandaegregie diflerenti.

SCtte

non

minus

,

quam

vere

dixit Se-

da virtus eft, Quo_pracipue

innuerevultf

^jedvir-tutemfeduld _opera injectantem _,

tandem

bcnum virum evadere. Quoi etiam quotidiana docet experientia :

neminem

iter _paranda virtutis _ac

eruditionis

in•

feliciier

abjolvere

po/fe

absque magno ftudio &

labore,

rnultis-que vigiliis. Unde non

pauci

depreben-duntur, qvi hujusmodi

difficultatibus

partim in primo ßatim adttu ,

partim

in medio ferc curriculo vtcli>

virtutis

&

literarum ftudia relinqvunt. Horum

in

numero te , Amite(vavisfimc9 non

fr-ijfejam fatis cx diligentia tua atque

pt-tientia animi haufimus.» Certe, fi ocu?

Iis tneis tubjicere velim conditionem

fr-1

ißi, videbaris mihi coeptis tuis

laudabili-L bus deßßere debere. Sed amor ille

ad-mirabilis , virtuter», ßudia

literarum _amplefferts , anirnum tibi dr

conßantiam addidit. Simul etiam

per-, pendißi procul dubio extnde uberrimos

fruffustandem ,promanare. Hane igitur

tuam in virtute colenda dr eruditione

ß

dr conßantiam

poßum non laudare, tibique hunc in

flu-m dm fehcem

progreß'um gratulari

äe virtute Cedulo comparanda publice

oflendere adgrederis. Perge itaque jam

^ eo , quo cocpifli anirno,

dr

dubito

quin metam , ad quam contendis ,

fe-liciter _{attingas ,} & dulces _cx literis

■ß fruffus , quarum radices amaras in

^

hunc

diem

capias.

tn £uod ego tibt ex animo voveo]

Upfaliae die 19 Martii. ^ _{Anno i<598.}

em

ftlr

Literis_{pariter,ac tnorumeiegari*}

tia _{, Ornatisfimo}

*Dn+ _{JOHANN I ZERLL 4}

ftudiorum meorum moderatori

Fidelisfimo.

l^kUantus apud prseftantiores omnis asvi

V^homines lcientiarum fueritarnor, egre

gia iliorutn fcripta öftendunt, &;

volumi-namulta teftantur. Miffis aliis, fi confi*

derarevolumus fiirnmam illam circa Vir-tutis _{cognitioilem diligenriam, nobilifiima}

quseque ingenia multum ludaffe

deprehen-dimus , priusquam eam fint confecura.

Horum autem _{exemplum Te fecutum eiTe}

vel inde _{cognofco , quod ejus niaximé}

ftimulis-concitatus _{, virtutem tibi}

porifti-ncium tra&andam fumferis ; non eam,

quam multi fortitudinem adpellant; Sed

omnein 5 qua , ut dicit eloquentiae parens

Cicero , nihileßformoßus3nihilpuichrius3 nihil

amabilius, Scilicet _{reputans quam fit}

bo-num , virtutibus decorari 3 ac praedituni

efle , fianc ex omnibus materiarn

utiliffi-mam , & tibimaxime necelTariam fore

du-xiftit ex qua etjam fru&us in pofterum

u-berrimos capercs. Nihiiitaque fupereft nifi

ut_{optem3jubeat Deus conatus Tuosin}

No-minis fui_{gloriam,tuumque[commodum ita} vergere s ut metäm 5quamdefideras,loetus

tandem _contingas.