ASIATICO STILO

Q. F. F. a, S.

SPECIMEN ACADEMICUM,

DE

STILO

ASIATICO _EJUSQVE

TUMORE,

CONSENSU _{IN REGIA AMPLISS.} FACULT. PHILOSOPH.

ACADEMIA _UPSAL.

PR/ESIDE

VIRO CELEBER,

Mag. PETRO

EKERMAN,

Eloquent. PROFESS. _{Reg. et Ord.}

PUBLICÖ EXAMINI MODESTE OFFERT

Alumnus _Regius

GEORGIUS _{JO Η.}

GERDIN,

JEMTLANDUS

IN AUD1TORIO GUSTAVIANO _{DIE XXXI.}

OCTOßR. _Anni MDCCLIX.

Η. _{Α. M.} S.

®öSSSStSSS* _isisss»

U Ρ S A L I iE.

Λ Teque id flathn legenti perfvaf um ßt omnia, fpu<e

+■

* Auttores dixerint, utique ejfe per fetta. Natu

labuntur aliquando, & oneri cedunt, & indul- gent ingeniorum fuorum voluptati, nec femper in*

tendunt animum, & nonnunquamfatigantur; ^cwn

Ciceroni dormitare interim Demofthenes, Horatio etjam Hotnerus ipfe videatur. Summtfunt, homi-

wes tarnen, acciditque iis, quicquid apud illos ^re- pererunt, dieendi legem putant, itt deteriora imi-

tentur, (id enimfacilius eß) ^{a c} fe fubinde ^fimiles

putent, fi vitia magnorum confequantur. Modefte

tarnen & circimifpetto judicio de tantis Virispronun- tiandumeß, ne damnent, quce non inteüigunt.

QVINCTiL, Infttt. Orator. L. X. ^{c. i.}

nter dotes, quas hominibus, prae ipfis bet-

luis

concedere haud dedignatus eft

Summus rerum Gonditor, meriro refe-

rimus rationem & orationem ₅ illius

enim ope res fcitu neceffarias percipere,

de iis judicare, atque aliud ex alio deducere poflbmusi hujus beneficio fenfa noftra, qu« alioquin in mente, cum Lucretio Ioquor, ut cafjum enima corpus, latitarent, aliis aperire valemus. Modum autem & formam, qua expri-

muntur cogitata noftra, fi adtendirnus, eam plane diver-

fam facile reperimus; quia non folum _unaquseque lingua pluribus gaudet vocibus, fibi propriis, quseque unura

idemque fignificant; verum etjam eaedem voces» multi- fariam, inter fe junguntur. Numerum autem cauftarum,

quse varietatem hane efficiunt , alii ftatuunt majorem,

alii minorem a). Pro facultate vero ingeniorum, difpa-

ri fuccefiu, easdem res tradi, variis variorum, quae in lu-

cem prodeunt, fcriptis edoeemur: ^{nec omnem} eodem dicendi _genere proponendam efle materiam, credimtis;

qualis enim fit conditio _rerum, talem verborum efle decer.

a) Cfr.Funccii viril, etat. L Lat. p, 311, & OL Bor- rtchii Diß\ de cauffis diverfitatis Li tivv,

A i il

& ) i { #

§. II.

Senfa autem nofira duobus praecipue modis, dldione

fcilicet & fcriptione, quia aliis detegimus, quantum di-

élione praeferri debeat feriptio, iniiituri ratio poilulat,

ut paucis commonftremus. Sub certa, fateinur» condi-

tione majorem diétio meretur cornmendationero, quando

videlicet cogitata noftra aliis celerius funt indicanda: ma-

ximam igiturutilitatem in coniortione communi nobisad-

fertdi&io; huic tarnen in plurimis prseftat feriptio. Hinc

Tullium exclamare meminimus, vere magnum fuiiTe, qui jonos vocis, qui infiniti, videbantur, paucis literarum

notis terminavit a). Nam res, qure m&joris funt momen- ti, mentibos noitris infigendse & memorise diligentius

tradend^ funt 5 hoc vero felicius fieri fcribendo, quam dicendo > fecundum Hlud tritiffinnum j

1'/ox auäita perit i liter a fcripta manet?

neminem inficias itururn» arbitrarnur. Quis efl, mihi

crede, qui non luculentffime intelligat, veriratem coele- ftem, perlongis ante temporibus, adeo corruptam, Si in pejorem verfam fuiiTe fenfum, ut ne particula quidem,

aufim dicere minima, integra fartaque remaneret, niii

tianc literis confignare complaciturn efTet Deo Optimo, Maximo? Scientias & difciplinas omnes', arte fcriptionis

nondum inventa, adeo delituiife, ut earum elementa vix,

ac ne vix quidem ^, adtingere nobis licuerit, qui ^quam faMax fit memoria, quantusque fit ufus fcriptorum ad li- terasadvigilaturis, quodammodo perfentit, facilius con- ceiTerit* Societas vero, quse literarutn cultoribus _caret,

minime felicitatem obtinebit defideratam; nifi enim inge-

nuis doéhinis imbutl fuerint, quibus reipublicce cura com-

mittatur, prsecipuis muneris fui partibus non poiTunt non deefTe. Quis, quaefo, quomodo leges ferendse fint eivi- bus, quantum cuique tribuendum, quomodo difienfiones componend«, qua ratione legationes obeundae, raalaprae-

iemls

❖ ) J( #7

fentla depellenda, futura profpicientla & evitanda, quii denique, quid, in omni re untverfis &lingulis, maxime Tit profuturum, debita circumfpedione, non dicam prce-

fagire, fed videre poterii, niii id ex literis hauferit. Igi-

tur felicitatis fuae incrementa literis accepta refert focietas hominum, adeo quidem, ut, fl quid ego video, heic lo-

cum obtineat iliud Grsecorum: _{οςωσιν οι} μα&όντεεγξάμ-

μκτοο i.e.duplo oculatiores Tunt, qui literas addidicerunt.

a) lufc. Qu· L I. C, 2f.

j. III.

Modos Ioquendi fcribendique nomine ftili fignari, eil notiffimum. Etymon vero hujus vocabuli, quiaapudCri-

ticos paffim occurrit, filentio prsetereuntes, nos hac voce intelledum voluiiTe modurn & formam cogitata noflra, /<?- quendo vel fcribendo, ßgnificandi indicamus. Quum ve¬

ro ftilus, _{uti nuper} monuimus, fit diverfus, pracclpuas ialtem divifiones ejus,fas eil,enumeremus. Stilus,inquam,

confideratur vel abftraétive, vel concretive: abftradive, quandoad verba& phrafes folum adtendimusj concretive

autem, ubi cogitationes & res, quae verbis & locutioni-

bus exprimuncur, fimul fpe<ftantur» Hac ^{ratt one} ftilus eil

vel PoCticus, vel Hiftoricus, vel Philoiophicus, vel Ora-

torius _j illo ^vero fenfu , in ftili quantitatem & qualitatem inquirimus. Ad qualitatem quod adtinet, ftilus eft vel fublimis, vel mediocris, vel tenuis* quibus adverfantur

ftilus frigidus vel tumidus, inconftans vel Jnsequalis, ac ftccus. Quantitatis ^vero ratio Ii habetur, ftilus eft ve!

circumdu&us, vel medius, vel concifus a), Hujus divi-

ftonis veftigiain antiquis cum Grsecorum,tum Romanorum,

monumentis deprehenduntur, ubi fermo eft de dicendi ge-

nere Afiaticöy quod ftilo circumduélo, Attico, quodme- dio, & Laconico, quod concifo, qua magnam partem, re-

fpondet. Difcrimen iliud linguamGraecam praecipue qui¬

dem tangere, baud diftimulamus; attamen> quia cultura

A Ä Üte-

❖ ) 4 ( #

liferarum,fat percelebrata, Romarn dein, felici aufpido, de mlgravit, dum nobiliflimus quisque ipfam Grseciam, elo-

quentise parentem, petiit ex eaque omnem dicendi fcien-

tiam laudemque mutuari confvevlt, eandem quoque de-

nominationem ibi invaluiffe, certo conftat b).

a) Heineccii Fundament a Sti li culttoris part. /. C ^2,

ff. q9% feq* b) Walchii Hißi Crit, Lim. Lat* C. 2. r.

§. IV.

Stilum Afiaticum,qui,in prüfend, materiem difleren-

di nobis fubminiftravit, propius, fas eft, contueamur# Stl-

lus hic, qui, praecunte Heineccio a)% paucas ideas multis

verbis exprimit, eft ocnnium dicendi generum uberrimus,

& Atticofere, quem contra venit ^, opponendus» Nomi-

natur Stilus Afiaticus ab ipfo locoterrave, ubi, inifio, frequens ejus obtinuerat ufus, etfi non diffitemur illum

alias ad Hnguas deinceps commigraiTe. Nam primum ftu-

dia eloquentiae Athenis florebant infigniter, & poftea apud Afianos coli cceperunt· Qua de ^re dignus eft» qul audiatur, Cicero b) .* Ut femel ^e Piraea eloquentia evecia t/ty ^omnes peragravit infutas ^, atque ita peregrinata tota Afia cfl

ut fe externis eblineret ^mor ibus ^y omnemque illam falubritatem Attic<e diciionis, qua β fanitatemy perder et>

£C loqui potne dedifeer et* Hine Aftatici Oratores non con-

temnendt quidem nec celeritate, nec copiay fed parum preffiy

if nimis redundantes. Et hsc eadem, vitiofa licet, über¬

las orationis, fucceffu temporis, in deliciis ita erat, ut

non folum Atticos, fed etjain ipfos Romanos, opinione celerius, inquinarit. Mirum videhitur Afianos, iftoc

genere dicendi exuberante ufos fuifle, quum Attici, qui eloquentiam Afiaticarn gentem quafi edocuerant, brevi-

tati & concinnitati orationis maximo ftuderent opere.

Conjiciunt quidam, paulatim iermone Grseco, in proxi-

mas Afiae civitates iofluente, nondum faris peritos Ioquen-

di, facundiam concupiiiie, unde, quce propriis .verbis

» .

minus

# ) 5 ❖

mini* adcurate fignificarentur, ambagibus circumlocuti funt, eloquentise corpus, quoad poterant, fic firmius ro-

buftiusque reddituri. Felicius autem caufiam & ^acu teti- giffe & detexifie judicatur Quinétilianus, quando all c).*

Mihi orationis differentiam fecijje & äicentium audien«

tium naturs videntur, quod Attici, limati _quidem & emun-

Bi _, nihil inane, aut redundans jerebant; Afiana gens tu·

midi or alioqui, IX jaftantior, vaniori etjam dicendi gloria inflata efl. Id quod verba haec ^convincunt legati Rho-

dienfium ad fenatum Romanum d): non negaverim, tot am

Afi<z regionem inanisra pärere ingenia, & rioftrorum tamt- di or em fermonem e/fe, quod excellere inter finitimas civita-

tes videamur. Hifce itidem amiciffime confentit Julius

Firmicus Maternus: Luxuriofifemper A fiani, tumöre inani

If veluptcitibus occupati d),

a) Fund*Stil. cult.C.z. §.40. b) Brut. C./j*· c) Inflit.

I. XIl.C. 10, d) L XL V, C. _2?. e) Äflron, L. LC.r.

5. V.

Tumorern vero & nimiunj adfeélati ftili vitium Afia-

nis ne temere objeélaiTe videamur, teftes, hac in caufla,

adducere haud pigrabimur plures, eosque Iocupletiilimos«

Aurel. Cornelius Celfus, in libello de Arte Dicendi, dl- ftinguit inter Attkorum di£iionem> qui breves adßriffique effent Zf acres, pure interim ^res ipfas aeuleosque verfemtes^

quippe aåfeEtum ex occulto _petunt, Lf Aßanorum Ii c enttarn^

qui vagi ^ac fuß ropere potius adfetfibus, quam difputa-

ttonibus perfvadere didicerunt. Sit tarnen Romanus Or åt¬

tor Attieo copiofior, Aßatico prefftor a). Eadem fedet fententla Petronio Arbitro, eloqventise veteris & exiftl-

fnatorl feientifiimo, & ejusdem degenerantis infe&ator!

acerrimo contra umbratlcos dolores, qui in fcholis ado- fefcentulos facerent ftuftos, rerum tumore & fententia·

rum vaniilimo ftrepitu ac fono cnuperventofa ifltc & enormis

hquacitas Atbenas ex Afia commigravit, animosque fuve-

A 3 mm 9

) 6 ( Ψ

mim ^ '<fd furgentes, veluti peßilenti quoäam Ci¬

der e adflavit, fmulque corrupta eloquent ia requla β et i t

& obmutuit b). Quinélilianus iterum habet i c) antiqua

illa divifio inter Afianos ^atque Atticos fuit, cum bi preßt

& integriy contra inflati Uli & inanes haberentur: &

inbis nihil fnperflueret; Ulis indicium maximum ac mo¬

dus deejjet. Demonftrat itidem Plinius, quod Grseci Α¬

ίσιοι plurimis verbis ^, pauciffimis rebus, uterentur , at¬

que Iongas rigidasque periodos uno fpiritu, quaft ^torren-

te, contorferint, unde rede concludit, aliudejfe eloqucn- tiam, aliud loquentiam dy Sic refert Svetonius, Csefa-

rem Auguftum vetuiile Afiaricorum Oratorum inanes

fententias verborumque volubilitatem in Romanum fer-

monem transferendas effe, usque adeo tum faftofum 8c inflatum, Afiaticum dicendi genu?, male auditbat e). Sic

laudat Hieronymus fcriptores, qui Afianum tumorem Atttco

Ciccarent falef), 8c Platina in vit. Beilarioqis Cardinalis, qui

redundantiam Afiani ingenii frugalitate Attica compejbe- rent*). Rem perfequitur totam Bergerus g), Afiaticam lo·

quacitatemjqugeab Attica ficcltatemultum diilabat,ut iuxu- rlantem^ebriam^nfanamjdefpiciendOjCum ettet ornata ver¬

borum profufio, inanibus fententiis, epithetis, figuris aliisque Intempeftivis ineptiis. Eodem etjam judieio acquiefcit

Langius: b) ad Aßaticorum cbarätter em quod aitinet,

multa fint conquefliones antiquorum, qui iUum, tanquam

genuina corruptelam eloquentia, quovis modo> a vero dicen-

di cultore jufferunt abeße. In vitio plerisque eß : adparet quidem,primo adfpeclu, fplendidus, atque ob copiam verbo¬

rum numerique magni tudinem ornatus; qui ^{t amen} reciius

rem confiåerare coeperunt, cogitationes verbis eje exa-

quanåas, noverunt: ni bi t, quod admirentur, qua carpant, inulta, obfervabunu Id vero juxta addendum putamus, Vitium Afianifmi vel in linguam Gallicam irrepfitte, id quod probat, exemplo Jo. Ludovic. Balzaci» Morbofiu?,

dum Ccribitepiftolas;quas junior edi dit, turgere quodammo.

# ) 7 f #

do mefaphoris,&nefcioqiiid'Afiaticitmvts i)\ af, matu·

riore setate, femperaiTe fibi pauluium,&quod tumidum ^an-

tea reprehendebaiur, in mollius dicendi _genus commutaiTe«

a) Cjr. Ghrißopb. Auguß. Heumanni Poecile lam. I.

p-3Sl> b) Satyr te. p.p. c) Inflit. Orat.LXlL· C.io. Prü¬

fet. Mosbemii ad Ubert. Folietamde L. Latin. §. 10. d) L.

V. p.2o. e) Vit. AupußiC. f) Epiß. ad Rußicum. *)

Boernerus de Dochs \Hominibus ^Gneds _{ρ. $2\ g)} De Natu- ral. Pulcritud. Orationis p, jyi· b) Infi. St i li Ro¬

mani p.2p%& 2 64. i) De v au, conjcrib. Epiß. ρ. 4Ϊ>

j§. VI.

Åt vero contra nos infurgat quispiam, genus hoc di-

céndi uberrimum iiilumque Afiaticum defenfitaturus, vel

eo nomine, quod rede adhibeatur in rebus & perfonis

excellentioribus percelebrandis, quarum laudihuslongio-

res adprime conveniant periodi & elegantior fufe tradan·

dorum habitus, i. e. latior oratio, quam adiiridior; quod

ad reddendum animos auditorum adtentiores valeat, quip-

pe qui fuavitatem & lenocinia orationis plerumque ada-

ment j quod in opere declamatorio occupatos haud dede-

ceat, copia verborum & volubilitate mira, cogitata, ple-

nius & ornatius, expofituros; quod juventüti» finonfe- nibus, uti plurimi concedunt, & quidem in re Critica verfatifiimi, jam diu concefierunt, quam maxime fit ^con- fedandus. Accedant, quse in laudem flili Afiatici ipfee- loquenfise parens, Cicero, adfert dicendo, genus AJia-

tic<z orationis ejfe alt er um jententiofum & argutum, Jen·

tentiis non tam gravi bus & fever is, quam concinnisZf ve-

nuftis laudabile 5 alterum, ^non tam Jententtis frequenta- tum, _quam verbis volucre _atque incitatum ^cum admirabiti

orationis curfu α) , quemadmodum facile eil demonftratu Aiiatico faepe itiio indulfifie & Tuliium, & Tuliii germa»

nos imitatores, Majoragiutn, Muretum, ceteros, Inge¬

nium fuum Tulliana arte qui fubegere. Äd hsec breviter refpoöd?rc liceat; ftiluoi Åtfatteura non, quia. copiofum

&

# ) 8 ( «

& amplificatum, efTe rejiclendum atque Improbandum,

abfit illud _quam longiilime, nam maxima ars erit, femper circumfpieere, quid perJon£, quid locf), quid tempor i con- veniat, ut modo laudatus Celfus obfervat, fed, quod fi-

ne rerum ponderibus, verbis tantum, inani compofitio-

ne acervatis, diffluat exundetque b ). Etenim ftilus Afia-

ticus paucas ideas nimia verborum circuitione coércetco·

gitque, vel plura legi, ^quam Intelligi jubet, adeoque per¬

amplas & diffufiores fovet periodos, nexus & ftruéluras*

quantum vero incommodi creet fermonis inepta luxuries,

& in dicendo & in fcribendo,nul!o negotio, deprehenditur*

haecenim efficit, ut, ad naufeam usque, iterentur faspius in^·

culcata, ambages ne&antur & ordo dicendorum aut turbe-

tur,aut tricis, veluti vepribus & dumetis, implicetur, unde fit, ut Ifta fartago dicendi nec orationi quid prsefidii & deco- risaddat, nec le&orum audientiumve coronam oble&et$

Éed» tanquam putida atque infipida,ftomachum rifumque mo-

veat. In A/ianifmum, inquam, quiStraboni audit; Άσ/avoV

'χοίξαχΤΥΐξ·, ittm KaiocvQS ^υλο<τ, 7ϊ<χςαφ&εΐξχε ^rc KocSezvxos: eSce

ro Άττικόν, c) &quem diffvadet Dionyfius Longinus, his verbis; ^ro οι$ε7νμάλι^α ε7ν»ι ^υσφυλακτότατον i. e. longe o-

mnium efTe difficillimum, tumorem in dicendo vitare rf), parum abeft, quin quadrare illud Horatianum contendamus:

Projicit ampuUas & fesquipedalia verb a e)y

quemadmodum idem ille lucida, temere ac tumide ^, illu-

minat, diem per fe clariflimum, admota veluti lucerna,

eoilultraturus. Hifce igitur omnibus, quse vel funt obfcu-

riora, vel jufto produéliora, vel adeo perfpicua, ut colo-

ribus non indigeant mutuatis, male confumitur tempus, quo

diligentiiiime erit utendum in noftrum & aliorum emolu-

mentum, inprimis autem

IN DEI GLORIAM.

a ) Brut^C* pj. b ) C fr. Dornmejeri Difjert. de vi ti9' {c Cicerotiis Imitatore §. ^4g. c ) Geograph. L· XU I. ρ» 42z.

if LXIV. ρ. 446, edit.Cafaub. d) Zraä.πεξϊ ΰψ#έ·. e)

Pe Arte Poe'tic. v, 97-