NICOLAO PETRO

1· Ν. J.

DiiTertatio Gnadualis,

DE

INFLUXU PRECUM

in

PROVIDENTIAM DIVINAM,

Quam,

Conjent. Ampliff. Facult. Philojoph. Upf.

Prsefide

PETRO NICOLAO CHRISTIERNIN,

Phil, & J, U. D. Log. & Metapb. Profi Reg. & Ord»

Publice Propofuit Stipend. Reg.

OLAVUS TUNWALL,

Μ

d

1 _{ρ a} d u s.

In Audit. Carolino Majori Die V. Maji

An. MDCCLXXill.

Horts Ante Meridiem Solitis.

Philojophia o bit er Hb ut a, a Deo abducit * penitus baufta ^ve du¬

ett ad Eundem. Baco de Vevulamio & Spenerus.

U PS ALLE,

Apud Joh. Edman, Reg, Acad. Typogr.

Viris

Admodum Reverendis atqve PrasclariiTimis

Dominis, Regii Gynmafii Hemö [and. LeBorihus

Mag. MICHAELI Mai>. ERICO HÅGGBGM,

STRÖM,

S.S. Tbeol Le 61 or i Prim. Ven.

Confift. Adfejfori.

Mag. DAN1ELI WALLANGER,

Scbol. Triv. Herncefi ReBori,

Mag. JOHAN.

EBERHARDT,

Eloquenti ae Le61 or i Vener.

Confift. Adfeffori.

S. S Lbeol. Le6lori Secundar..

Ven. Confift. Adfeffi.

Mag. CLEMENTI EURENIO,

Matthe*. Le&ori.

M,„. OLAUO

WALANGER,

MoraL & Hiftor. LeBoi i Ven.

Confift. Adfeffi.

Doa.NICOLAO

ÅHMAN,

Logic. Metbapbyf. ^LeBori.

Mag. NICOLAO NORDSTRAND

Ecclefiar. in Tunn

Atmar Stode.

Paftori

Mag ISAACO BIBERG,

Vener. Confift, Notario,

Patronis & Fautoribus Propenfiffimis,

SA GS. UM.

I. Ν. J.

§. ι.

Fin _es, qvos h ömmes in ßngults rcit<t gener ibus ^inten«

dunt, no η plene ab nfu virium ipforum pendent, fed eventus actionum ab invifibili qvadam di«

reBione et efficacia, aut promoventur aut

impediuntur.

Ad fufficit foli ^agrorum fru&us emendatio vel uberrime terrae colligendos, naturalis non bo-

nitas, neqve diligens cultura ac fernen fce- cundum. Accedat oportet favens tempeftas, quae pro climatum diverfitate diverfiifima eifc, _atqve in

noftris regionibus confiftere obfervatur in caioris folaris & piuviae temperatis viciflitudinibus, q vas nullus agricola, femina terrae committens, praevide-

re, multo minus iibi procurare valet. Etjam haud

raro obfervamus, qvomodo per grandinem, vento-

rum vehementiornm vim, intenfum frigus, longio-

rem pluviam ^aut folis srftum, vaftantes variorum animalium exercitus, laetiifirna abundantioris meifis

fpes, penitus evertatur. Haec infortunia evitare,

non rantum vires diligentiffimi & prudentiffimi _agri-

cokoris fhperat, verum etjam conjun&as totius _ge¬

nens humani operas, longiifime excedit. Pifcatores

A &

ζ De influxu Ptecwn

& venatores etjamfi in prada qvarenda, omni fa-

gacitate & adfiduitace utantur, eandem ^tarnen non

lemper ^, neqve aeqvali copia inveniunt. Multi Arti-

fices, mercatores, navigances, fucceilu profpero la-

borum fuorum, ex cautfis latentibus & inopinatis

ipfis adjun&o, nonnunqvam fruuntur, qvem alio

tempore & aliis perionis idem agentibus, haud raro

deefie deprehendimus. Plurimi Rerumpublicarum

moderarores ac belli Duces, etiamfi nulli operae par-

cant, nullam circumfpe&ionem negligant, omnem

iidem ^ac Zelum adhibeant, in caiTum tarnen labo¬

rant, & optatus eventus laboribus & coniiliis ipfo-

rum faepiftime haud refpondet: dum alii omnium

rerum affluentia, & omni bonorum genere cumu-

lantur. Medici & alii literati, fi ad animae fuae o·

perationes refle&ere norunt, facile animadvertunt,

qvod fdese eorum in feliciffirna difpoficione, con-

nexione & progreflione, nonnunqvam aliunde qvafi

menti infinuentur, qvod vafliffimus cogitationum

utilium campus, ipfis infciis, intelle&ui contemplan-

dus faepeofferatur, qvod filum qvoddam ariadneum,

aliud cogitantibus, qvafi in manus ipfis fuppedite-

tur, cujus ope & du&u, abditifiimas ac maxime in-

tricatas rerum qvalitates ac relationes facile pene·

traré, fimulqve periculofiflimos errorum fcopulos

tutiffime ^ac feliciter praeternavigare poflunt a). Sae-

pifiime

n) Prceclare Cicero, in oratione pro Sylla Cap. iq. \ O

DU immortales inquit, Vobis enim tribuatn qufi veflra funt s

nee vero poffitm meo tantum ingenio dure, ut tot res tum

v arias, tam repentinas, in illa turbulentiffima tempeftatetd*

in Providentiam Divinum♦ 3

pifftme obfervare licet, qvoinodo fortuita oculorum

converiio, verbum ex improvifo auditum, eventus

qvidam inopinato perceptus, aut unicus vividae ima- ginationis faltus, ad profundiflimam incognitarum

veritatum feriem detegendam, viam expeditiffimam

nobis pandant. Per concurfum plurium caufTarum,

qva» a nobis haud dependent, interdum qvoqve ac«

cidit, ut ad tales libros legendos excitemur, & ad colloqvium cum ejusmodi hominibus inftituendum

permoveamur, unde in veritatibus abftruiiflimis, majus lumen accipimus intra horulae fpatium, qvam per propriam medirationem integri meniis aut etiam

anni intervallo fperare pofTemus. Callidiflimi & ma- xime circumfpe&i homines in omni vivendi ^genere, faepiffime in calamitates, morbos & infortunia in- cidunt, qvae omnibus animi & corporis viribus evi-

tare nituntur; dum (impliciores & debiliores, e pras- fentiffimis pericuiis, mirabili qvadam cuftodia haud

raro eripiuntur & fervancur, etjamii media coniveta

ob ignorantiam vel impotentiam adhibere non po- tuerint* Hinc licet fateamur, prudentiam ac diligen-

tiam humanam, ad bona conieqvenda & mala de-

clinanda multum conducere, fatis manifeftum tarnen efle putamus, eam non femper fufficere, neqve

A 2 folam

publica mea fponte difpexerim. Pos profetto animum meum tum conjervanda patria cupiditate incendißis. Vos me ab ^om¬

nibus cetevis cogitationibus ad unam veipublicafalutem converti-

ßis. Vos deniqve in tant is tenebris error is & infcientia,

clarijimum lumen pratulißis mentimea.

4 De influxu Precum

folam totum conficere negotium b). Prasterea corrs

a noftris & aliorum liberis a&ioriibns & omiffioni- bus, innumeros in rebus publicis privatisqve, pro-

fperos vel adverfos eventus pendere qvotidie ob*

fervemus, rationi qvoqve contrarium eft, omnia

qvse acciduntj iatali cuidam neceffitati adfcribere,

$. Π;

Agnofcere itaqve cogimur invifibiletn vint & effi*

caciam Natura Auctoris & Gubernatoris, qvi tot am

rerum compoßtarum compagem, & ßngulorum ^or- ganicorum ^cor por um mechanicos motus, flruciu-

ras) propagationem & commutationes, ater-

no decreto dirigit if fußentat♦

Ut Au&orem qvendam & Gubernatorem hu- jus univerfi agnofcamus, non procul qvsrenda funt

potenriae Ejus & beneficiorum fpecimina; qvoniam

Ei qvicqvid circa nos & ⁱⁿ nobis eft debemus»

Terra qvam pedibus calcamus, aura vitalis qvam

fpiramus, alimenca & veftimenta, ejus dona funt.

Non minus in parvis & qvotidianis, qvam in ma-

gnis & iniolitis eventibus, Ejus effe&us obfervamus*

Qvis enim eft, qvi hunc ordinem inftituit & con-

fervat, ut nobis non animadvertentibus, cibi in fto-

macho digerantur, excrementa ab alimends feparen-

tur, varii humores in corpore udles iecernantur, fan- gvis

b) Egregie Cicero De Natura Deoruni libt 2. c. 66. Multos &

nojlra civitas Gratia tulit Singular es viros, qaorum neminem nifi juvante Deo, t a lern fit i (Je credendum eft. Nemo igituv;

vir magnus fine aliquo afflatu Divino unqvem fuit%

in Providentiain Divinum. ₅

gvis pnrparetur, Sc per omnes corporis partes dis-

tribuatur, ut cor moveatur, ut pulmones agitentur,

ut fingulae corporis partes convenienti menfura ac

proportione incremenea capiant ? Qvis eil ⁵ qvi eam leriem cauiTarum & effe&uum inflituit Sc confervat,

ut fcetus in utero materno cum folito partium &

organorum numero, figura, fitu 8c convenienti pro¬

portione formecur, qvod in propagatione animalium

Sc vegetabilium conftancem proportionem interdiver-

fas fpeeies Sc diverfurn fexumobteLvemus? Qvis eil, qvi nivis Sc pluviae copiain, earumqve intervalla de·

terminat; qvi atmofphaeram movet, nubes evehit,

ventorumqve mutationes ac vehementiam dirigit, qvi conrtantes viciiiitudines dierum ac noclium, Sc

commutationes anni temporum qvadripartiras conti*

nuat, qvi aeqvabilem & ad terrarum foecunditatem adtemperaturn vaftiffimorum corparum coeieiliurn

motum deterrninat* Qvi mineralia, plantas, arbo-

res, omniumqve animalium clailes iorrrac Sc con¬

fervat, fingulis i'uum folum, (lationem, indolem,

ortus, nutritionis Sc deftru&ionis modum, mores Sc vi¬

vendi rationem dedit? Sane Oeconomia Naturs admi- rabilis eft & vires finitas fuperat, in rerum generatione,

fuftentatione & de(truQ:ione,ut opusCreatoris illibatum perfiftat, ad qvod tota confpirat Natura. Uniusenim cor-

ruptio eil alterius fuflentatio. Maxima pars regni vege·

tabilis, quotannisquafimoritur&revivifcit. Intra ^cen-

tum vel ducentos _{annos, omnes} fubflantiae organicae ^cor- ruptionem patitintur & in fua elementa refolvuntur:

Et tarnen (ingula animalium Sc plantarum genera cum

A3 fua

6 De influxu Frecum

fua diverfa natura, vi, ^ac proportione eodem mo¬

do perdurant, ac fuere ab initio mundi, Omniaori-

untur & deftruuntur fecundam easdem Naturas leges.

Qvousqve in hac ferie effe£tuum & caufTarum inda-

ganda regredimur, necefle tarnen eil, ut in primi¬

tiva qvadam fingularum rerum conftitutione, con*

nexione & virium menfura fubfiftamus, cujus alia

caufla aliegari neqvit, ^qvam a£tus & beneplacicum

creatoris* " Excellentiffimus chemicus omni arte fua,

nulluni minerale, nullum folium aut qvandam plan¬

tar aut animaiis particulam conftrnere aut producere

valet, alia via & alia virium menfura, qvam natura conftanter obfervaf* Multo minus cafui aut fortuito

atomorum concurfui tribuere poffumus;, illum perps-

tuum ordinem, qvem nulla ^arte imitari auc mutare valemus* Cafus enim fortuitus incertus & inconflans eil, nullasqve regulas fixas obfervare poteft. Atqve

fi mundus _per cafum ^ortus eilet, ^per cafum qvoqve interire, ejusqve ordo interdum cefTare poiTet. Sane

hi enumerati efle£lus etjamfi naturales & confveti,

aeqve tarnen Divini atqve ftupendi funt, ac infolitse

ill® & extraordinari® operationes, qvae qvoniam a na¬

tur® legibus recedunt, miracula nuncupantur. Le-

ges natur® & media naturalia, a fummo rerum fa·

bricatore adh'bentur, non ut hujus univerfi füllen-

tationem & gubernationem ipfi faciliorem reddant,

fed ut fint media & argumenta, qvibus fummam

iuam infinibus iuis exfeqvendis, fapientiam, creatu- ris rationalibus demonilret. Omnia enim, qv® na¬

turaliter fiunt, pari facilitate per immediatam omni

poten-

in Providentia??! Divinam. 7

potentise efficaciam efficere pofTet, qvemadmodum

in prima creatione omnia e nihilo prodire juffit. Sed

ejusmodi operationes, nulla infinitae fapientias vefti-

gia relinnverent, & majorem potentiamdivinam haud

manifefhrent r).

Nota.

Confervatio fubftantiarum fimplicium & minu-

tiffimorum materias elementorum, proprie eft per- miffiva feu negativa; etjamii enim compoiita in par-

ticulas refolvantur, has tarnen neque a fe ipiis in-

terire, neque ab nlla ^re finita aboleri poilunt,

quamdiu per pofitivam & omnipotentem efficaciam,

ad nihilum haud redigantur. Potentia fumma, quae

exiflentiam elemsntis dedit, juffit ut eiTent & effie

pergerent, donec contrarium ipfa ftatueret. d) Cor¬

pora inorganica indirekte confervantur, removendo

eas caufias, quas eadem laedere & deitruere pos-

fenr. Hujusmodi inorganica corpora maximam

mundi partem conffituunt; qualia funt flellae, p!a-

netae, aer, aqua, terra, lapides, humores. Quaeli-

bet enim portio, cum tota corporis maila eandem

habet cexturam ac indolem» Ac corpora organica pofitive etjam confervantur & furtentantur, per con- jun&ionem & concurfum earum cauiTarum, ^qua® ad

mutationes earum efficiendas & continuandas requi-

run·

c) Cfr. Demonßration de Pexißence de Dieu par Fene-

ton. §. III;

d) Conf. y. P. de Croja in Jentamine Novo UetapbyJ\

* ff* xir.

% De Influxo Vre cum

rnntnr. Deficiente enim nutritione & falubri _aere,

iponte ad fiiam corruptionern tendunt ftngula vegeta- bilia & animalia. e) Artificiofam corporis humani

compagern ßuxam & caducam eile, novis quotidie

egentem ciborum fulturis, & continuo vefHtu,alio«

que cuku, quo a malis innumeris irruenribus pro«

tegatur, norunc omnes.

$. I1L

Ipfa itaque naturalis impotentia & indigentia huma-

m, ad auxilium Divinum expetendum

&· ad preces intercesfionesque effundendas, bomi-

nes impellit.

In omnibus rebus & negotiis, quae alicujus,

funt momenti, experientia teile, opus eil ailidua

cura, contentione, vigilantia & cautione. Qui fe-

curus & incautus vivit, qui vires iuas adhibere negligit, nihil unquam eximium poteil confequi, &

incuria: fuae _poenas luit 5 qui de periculis vitandis

non eil follicitus, in illa plerumque incidit. Atnec praefentin, nec futura, quibus indigemus, bona, plene funt in noitra poteilate, &plurima, quae nos

cingunt mala, noilris viribus removere & vita¬

re haud valemus (§, §. ^1. 2.) hinc ad Oeum hujus univerfi dominum & re£torem confugimus, Ejusqve potentiilimum ac benigniifimum auxilium,

ardentiiiimis animi fufpiriis, devotiiilme anhelamus

___ .

^ 8c

e) Cfr. Connor in Evangelio Mediet pag. 4- Jerujalems Be¬

trachtungen über die Erarbeiten der Religion IP* Betracht,

Seite 7<f.

in Providcntiam Divinum. ₉

<&'imploramus. Cumque aliorum, amicorum _prse«

cipue & propinquorum felicicas, noilrum g&urfiura

augere foleat, quemadmodum ab illorum infortu«

nio & adverfitatibus affiigirnur; ideo pro aliorum

falute & liberationea malts, ad Deum O. M. vota

noftra quoque fupplices dirigimus« In quolibet ^er¬

go negotio pubiico & privato, quia noftri Sc ali¬

orum conatus, ultra initium Darum efficiunt, feriis precibus vocandus eft in l. boris _{partes uimmus hu-} jus univerfi gubernator, ilne cujus benevolo nutu, vel optima humana inflitua viri'lant, & iticceflu

carene. Inde etiam eft, quod inter ^omnes _populos

ab antiquiflimis temporibns chVrv t m iuifle legi«

mus, ut quoties rem aliquant inaiqris momenti ^au-

fpicarentur, cumprimis e re fua ehe duxerinr, Di¬

vina implorare auxilia. Hoc in fuis carminibus ad- ornandis antiquiflimos Poetas, Homerum, Hefiodum

& alios feciffe videmus. Etiamomnes _gentes, ingru-

entibus quibusdam calamitatibus publicis,Divinitatem placare & propitiam reddere ftuduerunt. Quid»

quod quotidiana experientla quoque teftatur, homi-

nes impios et a cultu Dei maxime alienos, in _gra- vioribus vitae perkulis, morbis Sc aliis adverfitati¬

bus ac doloribus prementibus, neceffitate ada&os ad

omnipotentis gratiam confugere, Ejusque opem taii quam unicum malorum remedium, tumma animi demiflione _exoptare & _expetere. Et quia naYigan-

tes in procellis 8c vebementiori tempeftate, omni fpe auxilii humani fefe deftitutos fentiunt, ^ortum

efl tficum ferrnone proverbium: Qui nefcit orare\

ß debet

ΙΟ De infiuxu Pre cum

debet η avi _gare. Ibi enim omnibus mmifeflum fit,

homines tantum fines fibi proponere, Deurn ver o de iis difponere.

§■ IV.

Pi eces Ef gratiarum aiiiones legitima, pracipuain

cultus Divini & Religionis partem conflituunt·

Optare eil appetere, qvod in poteflate noftra

non oronino pofitum deprehendimus. A potentiori qvicqvam optare proprer iüiuä benevolentiam aut mifericordiam, five Tab fpe ^ac fiducia obtinendi ^,

fnndata in amore ejus gratuito autcommifieratione, eß aliqvid ^petere. A Deo aliqvid petere, efl: /»«

vocare Deum, Qvi ^ex benevolentia vel cornmifera-

tione permovetur ad bonum quoddam innosconfe-

rendum, aut malum ^a nobis removendum, quod ia

noftris viribus obtinere aut removere pofitum non e(t,

dicitur beneficiuni nobis praß are. Alicui acceptum

ferimus beneficium, & bonum ex alicujus manure·

cipimus, quod ipfius arbitrio imputamus, five cu«

jus illnm Äu&orem judicamus; quod fi fiat arden·

ter, habetnus benefaöori gratias. Amor & reve- rencia benefa&oris, ob accepta bona, & liberati-

onem a malisr dicitur Qratus animus. Invocttio

Dei quatenus manet folus a£fcus vel affe&us animas,

Precum internarum feu cordis nomen nancifcitur.

Preces ex folo petendorum intuitu fluentes, dicun«

tur mere mentales. Preces conjun&ae ^cum reprae- fencatione verborum five fignorum ejus quod peti-

turs

in Providentiam _{Divvnani. n}

tur, dicuntur Jymboltca. Oratio grati animi fym»

bolum, eil gratiarum aflio. Honor verbis ex-

preiTus, Laus efl. Preces, gratiarum a£tiones, Sc

1 audes tantum fymbolicse, bne omni petendorum,

beneiiciorum acceptorurn, et perfe&ionum alterius

intuitu, dicunturBattologicce, Sc _{praeter inane} mur-

mur, nihil funt. Si Preces, gratiarum eftiones &

Eudes conjunguntur, ^cum oratione ^et vocabulis pr'asconceptis, dieuntur Formularice. Si vero ex-

primuntur verbis, _qua? inter precandum, gratias agendas Sc Iandandum demum recens excogitantur,

funt extemporanece. In feriis &ardentibus precibus

& gratiarum a&ionibus ad Deum dire&is, homines

fuam impotentiam & in omnibus dependentiam vi- vidiffime agnofcunt; Divinam omnipotentiam, be- nevolentiam, fapieniiam Sc mifericordiam adorant,

atque in iis omnem fiduciam collocant; fibi _nihil,

Deo autem omnem gloriam Sc fummam Majefta-

tem tribuentes. Haec cultus Divini excellentiffima cxercitia, fan&as cogitationes, fan&os motus in men·

te excitant Sc alunt; animum a terreilribus & ca-

ducis ad coeleftia, a creatis rebus ad creatorem eve-

hunt; ab ^amore mundi nos retrahunt, contemtum rerum temporalium, noftra» debilitatis fenium, ani¬

mi humilicatem, noftrique coram Deo fubmiffionem,

Numinis reverentiam ac amorem in nobis _promovent Sc ingenerant. Oratio & gratiarum a£tio, per pia et continua animi fufpiria feie exferens, ^{nos coram}

Deo ita (iftit, ut perpetuo cum Eo & coram Eo ver-

femur. Sc hoc modo cum Eo conjungamur» _quia

B a unio

tz De influxu Fre cum

unio rtoflra ^cum Deo, fine mutuis ac liberis inclina- tionibus coniiftere non poteil. Qu i Deum rite

orat, ejusque amorem ambit, eo ipfo judas & fan·

Öas cogiationes non poteil non forere. Nemo

enim Deum rite invocans, facile poteft alios homi-

nes innocentes,, emabiles Dei cresturas laedere vel odifHv Frequens oratio, ^otnnem rerum terrenarum

& incondantium curam, cum firma anirni filucia,

Deo committit; ideoque fvovidimo tranquillitatis

fenfu hominem pium perfundit, deleliationem ex divinis perfe&ionibus Sc beneficiis parit; unde mira

quaedam animi alacritas sd difficibima quseque ob-

eundi & fudmenda oricur r dum e contrario is, qui

reiigionis iugum exeutere (ludet , adeo luminibus

mentis reiidere cogitur, tit per continuos a nretu Numinis Orientes con feien tiae dimulos, fuam tram

qoillitnem iingulis momentis per da t. Cum itar

que cultus D i in peffeftionum divinarum fponta-

nea .venera ridne coniidat, Sc religio (it modus per- reniendi ad unionem ^cum Deo; (aris patet, pre-

ces Sc grat'ururn a&ipnes, prarcjpuas reiigionis Se

c lcus D i o i pirce condituere; Se tibiountjue nul-

\x funt _prece* Sc gratrarum afliones ad omnis boni /o η tern Sc Auftore n direela?y ib» nulla eil religio,

cultus η Ups.. Haec vero quae diximus, illis tan-

tum precib >, Sc gratiarnm aftionibus conveniunc,

qute legitima (unt, Sc cum debita adtenrione Sc a- nimi inclinarione fiunt. Preces evim frigide, qnse

ex o re tan tum non ex animi affe&u (Trnul profici- fcimipr, noa funt preces, fed inanis iine mente fp*

nus*

in Vrovidenttam Divinum*

mis* Hinc improbanda videtur illa confvetudo,

qua mox a prima pueritia multl asfvefcunt, in quo*

tidianis precandi & gracias ögendi formulis, ver- ba non intelle&a proferre. Qui enim bruto modo

ut Pfittaci inflituuntur, aliquid piittacorum per omne

reliqvum tempus recinere folent. Stata* illae & fi»

xae precurn formulae, qux five publice in ccetibus,

bVe domi mane & vefperi legi aut recitari folentf

necefiarias quidem funt, ad concordiam efficiendam

in cultu publico, Sc utiles ejam, quando cum ple¬

na animi devotione & rerum fignificatarum intuitu conjunguntur. Verba enim adcentionem noflram nonnunquam excitant Sc juvant, ut clarius & di«

ilinöius animo obvériemur, ea pradertim beneficia,

qvae a fenlvbus remotiora funt. Sed quoniam ejus»

modi formulae plerumque generales eile folent,

& communibus vitae humanae conditionibus unice

adcommodatae*y ideo non femper fufficiunt;; quis·

que enim petere debet ea, quae ipfius ftatui con«

veniunt, fibique necesfaria funt. Nec eflr quod quis dicat, muftos efTe inexercitatos, qui preces adorna«

re & _apte componere nefciunt. Non enim hic requiruntur precatiorres certa formula & ordine

ver-

borumque artificio elaborarae. Saris eft fi coram Deo

animi fenfa et defideria tffundirnus; id vero {idefideria adfint,nemo eil, qui praeftarenon poffit. Deus enim

animi difpofirione, non verborum ftru&ura dele&a-

tur. Preces ergo feriae 8z ardentes, breves funt;

qiiia multitudo verbornm, cum petendorum debito

intuitu rariiiime conjun&a dfe fölet. In precibus

B ₃ l egi ti-

τ 4 De influxu Vrecum

legitimis nihil a Deo petimus, quod in noilris viri¬

bus pofitum eh; neque ea obtinere contendlmus, qui-

bus haud indigemus, & quorum minime capaces iu-

mus; Ejusmodi enim preces temerariae eflent; mul*

t:o minus ea petenda, quo aliis innocentibus damno

funt ac detrimento, aut perfe£tioni hujus univerii

& gloria S. Numinis ab aliis creoturis obtinendae

repugnare poilunt* Tales preces eiienc impio, &

Deo neceflario difplicerenf. Qui de malarum aåio-

num iuccefiii Deum invocare non verentur, eos cor

ipforum condemnat. Quousque ergo in officio ^er-

ga Deum manes, quousque te Saluti certiflime pro- futura _rogare noiti; eo usque de annuente preci-

bus Deo conviftus efle potes; quia tantum unicui-

que Deus tribuit, quantum falva aliorum innocen-

tium felicitate concedi poteft. Preces noilro ab a-

more Dei, timore & reverentia _erga Eum filiali

merito procedere debent: aÜoquin non agnofcimus

Deum _pro tali Ν limine, quäle revera eil, i. e. beni- gniflimo, fapientiflimo, potentiflimoque. Et quoni-

am ille longe melius ac re£lius novit commoda noftra, quairEnos ipfi; ideo nihil ipfi profcribimus,

fed pleniflima animi fiducia, omnem falutem no·

ftram ejus benevolo & fapientiflimo difpofitioni com*

mittimus, quo mentis refignatio, eil _optima precatio.

Hinc merito laudabat Socrates has antiqui Poetae preces: Ο Jupiter ea, qua bonajunt, nobis oranubus

aut non orantibus tribue: qua ver o wala> etiam ^oran- ttbus ne concede.f) Et quoniam Deus tarn benigne

tarn-

f) Pluto in Alcibiaäe ^a. _jpag,

in Providentia?/! Divinum. 15 tamque potenter hominum falutem procurat, &

iingüiis vitae momentis ea omnia concedic, quae ad vicam iunt necefiäria & ucilia, etjamii nihil in nobis vel aliis deprehendimus, quod ^tanta crestoris beneficia mereri poffiet, verum e contrario mul-

tarn culpam & negligentiam ubique nnimadverd-

mus, quas fummi Naminis favorem potius arcere,

Ejusque diiplicentiam in ^nos provocare videntur:

ideo preces piae & legitimas, cum vividiffimo indi- gnitatis noftrx fenfu

^non poflunt non effeconjun&ae.

Denique preces prsefertim internae, frequentes &

continuae effie debent. Qai mane, vefperi aut in eccle·

iia tantum orant, minime precandi officio iatisfaci-

unt. In omnil)us vitae negotiis, quemadmodum

quoque in eventibus profperis vel adveriis, de ^au-

xiliis & beneficiis divinis cogitare, Ejusque opem

piis fufpiriis fibi apprecari decet. Vita pia eft oratio

continua. Tarn enim qui pie viv t, quamquiorac,

cum Deo verfatur & illum querit. g)

§. V.

Preces z? gratiarum actiones legitimae, funt Deo

gratae acceptae, atque ab Eo exauäiuntur.

Ad cognicionem fummi & perfe&iffimi Ends, a»

lio g) De precum indole cfr. Baumgarten in Etbia Philofophi-

ca §. Seq. Mej ers Pbilofophijche Sittenlehre Ρ. I. cap.

/. (f. 202. folg. Frejemi Paßoml Samlungen ^21. 7heil ^f:tes

Stück Seite Canzir Diciplinae MoraUs Difcip, P. 2.

cap, 2. ff. 689.

l6 De influxu ?recam

lio modo pervenire nort poffumus, quam per no- tiffimam illam & triplicem icholafticorum viam, caufTalitatis, erninentias & negationis; & quo majo¬

ri circumfpe£tione ab Eo removemus omnes litni-

tationes & imperfeOriones in rebus creatis obvias,

eo adcuratior &; dignior notio, quam de Deo nobis formamus complexa evadit. Nullam fåne fpiritus

infinici ideam concipere valemus, ancequam intel-

lechim finicum ac voluntatem limicibus circumfcri- ptam in nobis & aliis obfervaverimus. d) Et licet

inteile&us finitus fuoconcepcu perfeÖrionem infinitam comprehendere nequeat; hoc tarnen vel debilliffi-

rna inteliigendi vis certiiftme comprehendit, nullam perfe&ionem End neceffario exiftenti, deefle, Illi-

que nullam competere poiTe imperfe&ionem ac li-

mitationem» Divinitas menti reprsfentatur ut infi-

nitarum perfe&ionum abyiius; cui nihil demi nihil-

que addi poteil. Hinc cognitio de Deo, pro vario

reflexionis gradu, indiverfisdiverfa eft, atquepoft va- ria in diverfis vitac humanas aetatibus inilituca tentami¬

na, valde obfcura & imperfe&a manet; qulppe

qua maximam partem negativis tantum conceptibus

condat. De iis enim rebus, qua? cum antea perce-

gris, nullam plane iimilituciinem habent, nonnift

conceptus negadvos nobis formare valemus. Quo

vero ampliorem & pleniorem de perfe&ionibus re-

rum d ) Cfr. PSillerii Pjycbol Empir. f. (f. 2p. 168. Jerufalem Betv.acbtun'i über die Wahrheiten der Religion ill. Betracht.

Seite 68. Clerici Ars Critica Sol% 1, _pag. 38Ί.· ;88*

\

in Providentiam Divinum. ₁₇

Tum creatarum acquirimus cogitationem, eoöberio-

rem

digniorem & magis convenientem, de Au&ore

earum, conceptam accipimus. Quando ad fapien-

tiffimum in rebus extra nos pofitis ordinem, me*

diorumque cum cereis ffnibus aptiffimam ac con- ftantem connexionem attendimus, iimulque eam quae in nobis eff, intelligendiatquc eligendi vim eb- fervamus; non po flu mus non concipere mundi Au-

£torem ut Ens intelligens & libere volens. Et

quoniam in hominibus adprobamus & magni faci-

mus juftitiam, mifericordiam ac benevolentiam erga

probos ^atque innocentes ; ideo has virtutes & ani«

mi affe£ff _ones, limitibus remotis, Enti quoque a fe tribuimus, Deumque tanquam fpiritum juftiflimum,

maxime mifericordem & beneficentiflimum con-

cipimus. Jnprimis convi&i fumus Eum tenerri-

mo & paterno amorc eomple&i pios Sc afliduos

fuos cultores, <jui Ejus finibus & voluntati Omni¬

bus animi & corporis viribus fefe conformare flu-

dent. (§ 4.) Nemo hominum eil, qui ipfe trän-

quillus & felix, aliorum innocentium miferia non commoveatur, & beneficiis ipfis praeftitis haud de·

le&etur. Haec commotio ac dele&atio, major eil, quoties noftra auxilia & beneficia ardentibus preci-

bus implorantnr, & gratiffima animi laetitia accipi-

tuntur, quam cum ea, quibus quis indiget, animo

incuriofo & indifferent! recipiuntur. Preces itaque

& gratiarum aöiones, nos beneficiorum capaces

reddunt; quia beneficia fuam naturam fere amit«

unt, quando invitis & non cupientibus obtrudun-

C tur.

De influxu Pre cum

tur. Tales anirni benigni affe&iones in eminendffi·

mo grsdu, non poiftimus non exofeulari Sc venera- ri in Omnipotent! Sc beatiffimo Ente, quod ab aeter¬

no in aeternum, felickate creaturarum innoeentium delc&atur, ideoque iis omnia liberalifllme largitur,

quas precibus humiliimis expetnnt&gradffimo ani-

mo accipiunt, quatenus verx ipfarum Sc aliarum

creaturarum felicicati conducanr» Hojus bonitatis

& beneficendae Divin# effe&a Sc documenta in-

numerabilia, habemus in univerfa natura. Sc abs-

que illa efTentiali bonitate, Ens primum 8c infini-

tum, omniumque bonorum Au&orem beatiilimum concipere, fruilra omnino (ludemus. Omnes enim invid# Sc crudeles affeÖiones ab Eo alieniftim# funt, quia nonnifi ^a icniu in grato fuas indignitstis & in- firmitads, in parvis animis oriuntur Sc fubiiftunr.

Malitia, cum fenfu fecurae fuae eminendae Sc beati- /tudinis, conjungi cmnino nequit.

5. VI.

JEternitas & hnmutabi litas decreti Divinl, free um

influxui & exauditioni non obftai.

Deus vi ornniicienti#, cognofcendo eiTentiam fuam, omnes Sc iinguias perfe&ionom infinitarum poffibiles limitadones Sc reladones, unico Sc diftin»

öiffimo intuitu, ab aeterno conftanter Sc fimol _per.

videt (ibiqve repr#fentsc. Nihil itaqve ipfi unqvam fuit incognitum, nihil occnltum, obfcurum aut du- biuin: omnia poilibilia, eorumqve omnes poffibiles

conne-

in Providentia??} Drvinam. *9 connexiones 8z refpeclus, non ροίΐαηε non iniinito intelle&ui, in iummo evidentiae gradu, perpetuo obverfari: limites agnofcit cognitio humana, qvando

unius rei magis qvam akerius fibi confcia cfl; qvan- do obfervando, recordando, refle&endo, abftrahen- do, comparando 8z ratiocinando augetur, ac incre-

menta capic; qvi ideo omnes a&us, infinite & im- mutabili repneientationi aperte repugnanc. Preces

ergo & gratiarum a&iones hominum, una cum o-

mnibus reliqvis eorum a&ionibus liberis, tam internis

qvam externis, Deo femper funt & fuerunt perfpe-

öiffima?. Per fummam _qvoqve voluncatis perie&io-

nem & immutabilitatem, Dei immenfa miiericordia

ac benignicas pariter asterna eft, & perpetuo com-

movetur eorum miferia & indigentia, qvi piis pre- cibus Eum invocant ac colunt, & in eorum gaudio

ac iincero cultu, aecernum beneplacitum habet. Deus itaqve in fuo de condendo mundo decreto, omnes ac fingulas piorum preces 8z gratiarum a£tioncs,

ißterna mifericordia & benevolentia ita refpexit, ut

eventus in mundo phyfico tarn naturales qvam fuper- naturales, qvi in tempore fiunt, ad fummam o- mnium piorum & finibus ^ac bencplacito Illius non

repugnantium creaturarum felicicatem ^ac dele- ftationem producendam determinaverit* Innumera etjam prava malorum confilia, ^seterna Providentias difpofitione impedivit, vel ita direxit, ut exitus ad

proborum gaudia augenda conferat, eorumqve vir-

tutis excellentia ac pietatis immotum robur, fit o-

mnibus faeculis admirationi ^ac delettacioni. Nullum

C 2 ergo

so De Influxu Pre ^cum

ergo indiViduum Deo ignotum fuic, nulluni cujus

circumdantias Sc cum rebus externis connexiones,

non ita determinavic Sc adcommodavit, _qvemadmo«

dum ejus a&ionibus liberis, earumqve, ad totum

rerum creatarum fydema, relationibus & confe&a- riis convenientiffimum fuic. In Deo nulla ed a&uum fucceffio, nulla deliberatio, nulla decretorum nm»

tatio. Qvodcunqve in tempore cognofcic & vulc,

id ab aeterno eodem modo condantiffime cognovit

& voluit. Omnes nodrae a&iones & inclinariones, fingulae preces & grariarum a&iones, cum omnibus noftris intentionibus Sc mfirmicatibus, Divinae rerum omnium fciencias perfpe&iflimae jam funt, & eodem modo ab omni aeternitate reprasfentata* fuerunt. Vo«

luntatis qvoqve perfeftifllms afFe&io benigniflima

erga bona prsfentia, eadem plane ab aeterno fuic,

Sc in aeternum immutabilicer _manet. Qvern hodic

Dens cognofcit & arnac, Sc cujus hoc momento

miferetur, ^eum ante ja&a mundi fundamenca, pari prorfus amone Sc commiTeranone eil profecutuss Sc qvod hodie per San£titatem & juditiam abominatur,

id ab aeterno ipfi difplicuit. Hinc per sternum Sc

immutabile decretum, fata nodra eodem modo di- rjgit & didribuit, _{atqve preces} nodras ab aeterno, eadem plane ratione refpexit Sc exaudivic, ac fi ho¬

die primum fortunam nodram deccrneret Sc ordi-

naret. Nihil in Deo ed prasteritum vel futurum,

omnia ipfi funt Sc manent perpetuo praefentia. Er¬

go qvia benignitas, mifericordia Sc fapientia Ejus ae- terna ed, decretum ^aeternum Sc immutabile, non

poted

in Providentiam Divinam, ₂₁

jioted: non ergn nos & omnes reliqvas res creatas, eiTe eadem rnifericordia, benignicate & fapientia

conceprum Sc formatum, ac ii iii tempore demum

& fucceifive plura coneiperenrur. Si preces noftrae

Sc grariarum a&iones, Deo ab aeterno haud fuiilent notiflimas, ii in mundo condendo &ordinando, mi«

fericordia Sc bonitas infinica, nullas _partes, nullos-

qve effecfcus haberenc, ii omnesphyiicieventusah ab- foluto qvodam Sc Tyrannico decreto, (ine ulla ad praeviias a&iones liberas relacione, indeqve percepta

complacentia vel difplicentia determinati eflent; tunc facaüs qvsedarn neceflitas in omnibus eventibus re-

gnarer, precumqve ac deprecationum nulla eiTet uti- litas, nulla exauditio. Sed ejusmodi decretorum divi-

norum concepcus, Deum extenuar, Sc eflentiales

maximeqve fufpiciendas voluntatis affeQiones ab Eo

remo.vet, qvod absqve iumma in optimum Numen injuria Sc apertiffima abfurditate fieri neqvit. De-

creti itaqve Divini aeternitas Sc immutabilitas, qvia

in aeterna rnifericordia, bonitate, juftitia Sc fapientia fundatur, nullam fatalem neceilitatem rebus huma- nis inducir, utilitatem prndentiae Sc indüftrise noftrs

non tollit, Sc benigniffimam precum legitimarum

exauditionem minicne evertit. Fata enim Sc negotia noftra, pari < rorius ratione ac animi affeQione _gu- bernanrur, ac (i noftrse aliorumqve a&iones ^ac pre- cationes libera», non ab _seterna, fed _{in tempore} de¬

mum Sc i'ucceiiivis pereeptionibus ^a Deo obferva-

rentur. Si ergo preces piorum habent in Divinum

providentiae decretum eundem influxum, qvem ha-

C 3 berent,

22 De Influxu Prcciim

berent, fi fieri poflec, ut Deus invocadimes nodras in tempore demum perciperet: ^aut ii precationes

& gratiarum a&iones in tempore legitime concepts, eandem efficaciam in Divina mifericordia ac bonita-

te commovenda habent, qvam hnbiturs fuiflent, ίϊ

ab aeterno exftitfTe fingantur, eodem modo, qvo

fingula horr.inum dedinata ac fnfpiria, intelleäui

infinito femper prsfentia fuerunt; feqvitur pios cum omni hducia de xterna exauditione, omniurn bona·

rum Auåorem & difpenfatorem invocare poife /).

Nota>

Deum abfurdifllme _extenuant, qui eum compa«

rant cum artifice aut archite&o, qui ab opere fuo rece-

dit, & de ilio non femper cogitat, neque omnes ac

fingulas mutationes& eventus illius contingentes prse·

videre valet. Nec minus in fummum & beatiifi-

mum Numen injurii funt, qui rerum omnium aufto-

rem in excelfo quodam Throno collocatum fingunt,

unde non fine moleftia & fuae beatitudinis diminu·

tione, rerum humanarum minimarum curam gere- ret. NecefTaria enim Dei omnifcientia & omniprse- fen- f) Quippe jupiter, cum orbi initium Ef Natura leges

dar _{et, cum} (eriem rerum caufjasqve & eventus int ev fe con-

ve Ei er et, baud nefcivit qvid efjes aliqvando tua in Eum pie·

täte meriturus. Non Junt Uli nova ha preces, quas bodie fundis, Jed jam tum cognitce, cum de orbey de humano _ge~

nere, de te ipjo flatueret\ Tua igitur pietate tuisqve vir tu- tibus mitefcunt de er et a ,* qva tunc in te fcripsißety absqve

bis votis forety quornm in animo tuo religiösem pr&viditj

Barel* Arg. Üb* IE* _cap, Ell, pag. m, 420,

In Provfdentiam Divinam, ₂₃ fentia, cum ejusmodi ideis confiftere non poflunt.

Si putas precibus quoque non fufis iecutura fuis.

fe beneficia, idem eft, ac (i fublata hypothefi, con- ditionatum eventum fequi poße credas ^, Deus enim

non prseordinat beneficium niß seterna mifericordia

& benevolentia _commotus, novit adeiTe beneficii tribuendi convenientiam aut non regpugnantiam.

Ipfe etjam adcurate praefenfit, quinam preccs fufu·

ri fint, & in quovis rerum ordine; pravidit quo·

que quibus precibus aliquid deftinare eongruum fit>

& illis tantum fupplicationibus bona denegare decre«

vit, quae five precancibus five aliis innocentibus, plus derogatura quam profutura fuiftent. (£).

§ VII

Etß precibus ^ex pietate erga Deum philofophica

fußs, omnem efficaciam & exauditionem denegare non audeamus, ut tarnen precationes if gratiaritm actio·

nes nojhte, ex omni parte Deo placeant ^> ac cum in*

dubitata fpe exauditionis conjuntt# fint, gra¬

tis Dwina? fupernaturali auxilio, zf reve- lationis lumine omnino opus eß.

Homines folo rationis du£fcu agnofcere poflunc fupremum Numcn, cujus invifibili vi cun£ta regun- tur, & cujus fapientiffimo arbitrio

admirabilis caus-

farum & effe&uum _naturalis connexio, primum in-

ftitu·

e) J ruf<ih m IV Vetracht. Von der Vorfebung\ Conzii

Difciplina Murales §. 6η$ Jeqq.

*4 De influxu precum

ftituta eft, & fingulis momends continuatur. (§,i. 2.)

Ad hujus fulgura & tonitrua contremii'cunt, Ejus·

que benefieiis exhilarantur & fuftentantur. Hunc unu verfi re&orem in affii&ionibus eile invocandum, 0- mnes neeeifitate adafti facile fendont; quemadmodum

quoque Eum, propter fumrnas perre&iones phyficas

ac morales, omni cultu digniifirnum efle, i& humillima

mends veneratione profequendum, ^non diffieuker in- telligunt. Gumque ab Eo bonorum & malorum retril·

budonem merito exfpe&ent, ^nemo facile fibi perfva-

dere poteft, Deum juftiifimum & San&iflimum, sequali & indiflferend voluntatis afFe&ione _proiequi

eos, qui Ejus nomen contemnunt aut blaiphemant, &

alios, qui folis licet philofophicis meditationibus ^ac- cenfi, Naturae Au&orem fupplices venerantur, tum ob bona, quae ab Eo quoddie obtinent & exoptant,

tum ob mala & infortunia, quae a capite eorum benl- gniflime avertit. Sed vero quicunque ad Fe ipfum ad- tendic, non poteft non animadvertere ^{pravarum cu-} piditatum urgentem vim, & praponderans ^rerurn

terreftrium ftudium, quod cultus Divini debitum

ardorem faepiflime impedit & exftingvit» In his im- pedimentis removendis, virium naturalium infuffici- entiam, experimento fa&o quilibet ientit^ unde fin·

cerum pietads ftudium, efle Dei divinaeque gratiae efFe&um, & ad illud fupernaturali animae muta- tione opus efle, evidentiflime colligimus. Practerea

non tantum naturalis infirmitas & impotentia in fan-

öitatis ftudio, verum etjam multa negligentia &

malefa&orum confcienda, animos noftros conturbat,

unde

in Providern!am Divinam ₂₅ unde perterreiacli, omni auxilio Divino ^nos indignos plane fentimus, nihilque eil mali, quod a potentis-

iimo icelerum vindice, merito non extimefcimus. In quibus anxiis cogitationibus, dici vix poteil, ^quan-

ta vis infit ad animum debilicandum

fiduciamque

irominuendam. Ad animos infraOros erigendos, &

ad firmarn fiduciam animo ingenerandam, cum im-

par fit ratio, philofophia in hae re non poteil non deiiderare reiigionis revelarae adiumenta. Fiducia e·

nim in reconciliatione comDeo, per mortem & refor-

re&ionem fan&iffimi falvatoris coniummata, omnes

fcrnpnlos, horrores & angores, in animis gratiam Dei

anhelantibus perfecliifime rernovet, & mentem inefFa-

bilis rationhqoe captum iongiifime fuperantisDei erga

nos amoris 8z

mifericordiie, firmisfime convincic.

Hinc etiam habemos Mediatoris validiffimam interces- fionem _pro precantibos, quae precibus fideliam infini-

tam efficaciam addir« Sic ubi deiinit lurnen rationis, ibi incipic revelationis 8z ubi deficit natura, ibi gratiam defe£lum fupplere intelligimus. Nos vero ut ingen-

.tem, qu£ inter indöiem & efficaciam precum a pie-

cate naturali & Chriftiana procedentium intercediü differentiam 3gnoicirnus, cujus explicatio ad Theo- giam rn oralem pertinet, ita hic id tant um egimus,

ut erroneam de abfoluta quadam & ad preces no- ftras non adcommodata Providentia Divina opinio-

nem, quam profani homines ad religionem per cü- niculos fubruendam, partim defe&u partim abuiu

rationis excogitarunt, omni fundamento carere ma·

nifeitum fieret; ex eo enim fundamento _{precum ex·}

auditionem unice impugnant hi hornunciones, quod

D _ea

26 De infiuxu Frecum in Providentia Divin ^am.

ea quas eventura funt, Dens decreverit, antequam nos Eum precari poiiimus. (η) Optandum effet uc hasc

inftantia ^a nobis rite remota eilet,

ad Dei optimi Maximi Gloriaw♦

g) Vid. Queflions fur l' Encyclopedie, dißribuees en for¬

me de Diflionaire, g\me partie Tit. Ρ vier es.

Min COUSIN,

Ibland ^{den muntra Flock} fom Vishets nöjet leder,

»So#/ med ett odlat _{Vett gor} hennes alltav heder

Mitt fikna ögnakafl Dig joker upp, Min Van.

Utaf den ^rena drift fom dygden endafl vacker

Som jegrar på den vag der thrnet rojen täcker

Du g ena ß käns _igen.

Om lyckan vore van att jemt fbrtjänflen lyda,

Och nådigt vårda dem, (om flit och Snille pryda;

Du af defl knappa band bort ftorre arfdel fa.

Men Vishet lärde Dig att bättre fkatter (oka,

Som Siälens rena ljus ined ädla ämnen hka och emot (liften flå.

Hur gläds jag icke nu, att je din krans Dig ämnas,

Som till belöning blott ät flit och Jmü.e lämnas, Hvaraj Du bäfla prof ofs gedt pä defsa blad.

Så ha fl a lyckligt då till Vishets glada lund ^er

Der Du ät hennes värf får helga dina ftunder

och Dygden gor dig glad!

J. M. von KI0RNING.