AMPLISSIMO PHILOSOPHORUM ORDINE,

Q. B. V.

AMPLISSIMO PHILOSOPHORUM ORDINE,

IN ILLUSTRI LYCEO UPSALIENSI, ADSTIPULANTE,

DISSERTATIONEM GRADUALEM,

DE

CANTICO MOSIS,

EXOD. XV,

TRIUMPHALI»

VERE FACUNDISSiMO, ^ • .?<

Sub PR/ESIDIO ^

VLRl CELEBERRIMI,

MAG. P E T R I

EKERMAN,

Eloquent. PROFESS, Reg. et Ord»

IN AUDIT. CAROLINO MAJORI,

HORTS ANTEMERIDIA NIS, B TET XXII DEC., CONSFETIS, Anni MDCCLXIIi.

AD PUBLICJM ERUDITORUM D1SQU1SJTI0NEM

DEFERT

SVENO TOB. SAHLSTEN,

C ALM ARIENS\S.

UPSALIiE.

oqvejT am, div i nu m illud depo fi ^{tu m?}

efle homini datum, fenfa animr

ut aperire, resque fuas cum aliis

communicare posfit, nemo ^, opi¬

nor _, ef?, qui nefciat, Verba ta-

.men-, per quae hare exercetur fa¬

cultas, in fignificatu nativo, fin- gulis fententiis dijflindte expri- mendis, non fufficere, velimus, nolimus, fateamur. I-

fra au tern verbo rum inopia partim u t fuppleretur, par¬

tim elegantia orationi conciliaretur, Tropolopiam invene-

runt prifci & tchematolpgiam. Et, quidprieftantius, quid magis necesfarium, quam copiofe, ornate, & ^apte elo-

"

qui? Quid pulcrius, quam perfvadere, movereanimos-

que audientiim vel Jegcntium, dieendo, ad fe traheref Quid fludialiterarum profkentibus magis congruit, quarrt, fvavi & facundo dicendi _genere, forcidurn anirnantium

brutorum gregem, immo, ipfam inficetam plcbem, loiv

giori pcf? fe reiinqucre fpatio? Debita igjtur prarconia

Eloqventise, bsec fingula tradenti» iili, quibus fan um fu~

^ ^. & ) 3 ( «S

«rit finciput, haud erimt deaegaturi. Non deeffe tamem novimus, qui, nefcio quo opinionis errore abrepti, eo

procederint, ut Eloquentiam, fi non profanam, faltem

facris perfamiliarcm Amanuenfibus, proicriptam velint

& exterminatam: profana facris, quadrata rotundis,coe-

lumterras, non ehe mifecnda, dicticantes. Lubentisfi-

me quidem fatemur, Sacras, quas veneramur, pandecdas (/

fucatis & anxie conqvifuis humanas Eloqventias cincin-

nis & ambitiofis verborum lenociniis, _papavere, quod 11

ajunt, & fefamo fparfist' non eile refertas; tarnen nihil©

minus, fidicendum, quod ^res eld, tantum abeft, ut ea nobis fedeat mens,ut potius contendamus,fanfliora fcri-

pta, fuos Deo debentia natales, ubi ^res id popofcerit,

tan tu-m fpirare atque redo ere Majeflatis & jucunditatis,

tit Divina h«c & genuina Eioqvcntia humanas palmam,

haud immerito, prasripiat a), idque inprimis, fi ipfum

fbntem, facram loquor linguam, evolvamus, ejusque

indolem & accentuum habeamus concentura perfpe£lum. ^

IJbi enim frcqventior Tropörum-ScTignrarurtrufus? Ww dU/mernd.

plures Metaphoricas, nec non Allegorie« loquendi for-

mulas ?^Ubi cffiaaciores atque eiegantiores adhortationes? t&uA ^,

Ubi promisfiones ita tneUifluas? Quis, in hifloricis ^{nar- ^} /

rationibus, Mole clarior, & nitidior ?*Q vis, in p ree i b us7^ ^Jeui+iy.

gratiarum aclionibus laudibusque Divinis celebrandis,

crebrior Davide & ardentior? Quis prudentix regulas ^{^ ^ ,}

Salomone propofuit falubriores?rQvTs vitjorum gurgites" J"***>

atque illecebras acrias reprehendic fuisque coloribus,

Prophetis melius, depinxit? Quis denique9 ut de Paulo

v A % di-

a) Album calcuhtm nobis addit Causfinus, ajens, Jacrnm il-

lam Sanclorum Firorum Eloquentiam tantum human &

prteftare iquantum So lumbra, flamma fumo, divina mory talibus antecellunt, Eloqu. divina, humana, Lib. XlF

P. dyo*

^

fliitfrn -A. ty,

5K ) 4; C «

cjicani, in minitando-, exprobrandb, increpando hortan- doquc rem egit feverius, quin etiam, ^cum opus Fuit,

in confolando mitius ? A t mirum forte cuipiam obveni-

at, Sacros ®sc7TvewrHe% ab ^uno ducios fpiritu, non idem fervafle dicendi genus; verum, ne in aliorum meflerrt falcem immittamus, vel tribus verbis dixifle fuffecerit, Spiritum Sanctum, ad inge nia , dudia nationesque Sa-

crorum Amanuenfium, fe adpllcuiile; hinc. Amofus, in- fimas fortis hubulcus, bumiii adniodum ufus dicendi eft charadere, cum contra Mofes <& Efaias, in aulis educatl regiis, fubliraiorera vibrarunt calamum. At fingula.

ha?c exponere non noftrum ed. ^In medium prolata, ico-

po utpote infervitura ^j adducere fas. fuix, Mi (Tos igitur reliqvos Sacros Vates facimus, _eorurnque fermonis ^e- legantiam, de Eloquentia Mofis, in Cantico ejus tri um-

phaii Exod. XV ³ uttitulus opufcuii habet, levi hrachiö>

aaturL

Sed, omnium primo, occafionis, qua egregiun^

hoc Canticum componeretur 3 ihjiciendä eft ^{mentio. Ne¬}

minem, qui vel primoribus labris Sacrum deiibaverit eodicem, fugcre poteb, Regem Atgyptiorurn Pharao-

nem, in Ifraeütas, borren dum utique dibtu, immanitatc

tanta fühle, omneque roalitire virus ita evomuiße, ^ut pa-

rum abeßet, quin in defperationem, ne dicam interitum,.

ruiflent pra^cipites. At IDeus, fuppetiiscrebris fufpiriis,

ab eo imploratis,, fui, quem elegerat ^, popuii mifericor- dia tadus, eum, per Mofcn>, a crudeliflimo fervitutis jugo in libertatem vindicatum, trajedu maris ^rubri , ita

fciill, uc aquae utrinque confifterent, quafi per ficcam lemitam, fine ullo pereundi periculo deduxit, Pharao-

ne illiusque comitibus cun&is, eandem viam hodihter infedandi caubä, ingreffis, in lympharum gurgitibus fuf-

focatis fubmerüsque. Quo facto,, Mofes, _prze infigni gau-

D 5 C S?

di! ^{c u} m u lo, & .admiratione nonminori, vlx ful romposj»

totam Israélitanim xaahorteaaa,inxrmc^ libexaatasa^ ad lau- des divinas, ^ex intim is animi recejffiibus ^, extol'endas Sc.

e an tan das 3 ad Immortalem poilentatis memoria m 3 fe-

cum excitavlt

§. ITL ;S

Eloquentem ^, felici,in muneris fiui partibus implen- d-is, procedur um pecle, perfvafionem, pro fine ultimo ^<f 'Jzr>

& meta, ad _quam tot um dkm ^y jac.ulantis in dar, c,oili>

neat, habitarum eile, extra omnem dubitandi aleam po- fitum efl. Quem finem fi fit fedfcaturusy fe&ari autem-

debet,, non quibuslibet contentns fit argumentis, fed

anq virat, ad eum obtinendum maxime idonea: quapro- pter iili nihil erk prius, antiquias nihil, quam ipfis audi-

torum vel lehorum, vifceribus, utita dicam, & medullk imprimere verkates proponendas. Hatc yero argumen¬

ta, pro renata, in ^venia, etiam rei ^tra «Stauda: oonverii-

enter erunt collocanda & nectenda, ka quidem, ut eay per qua: reliq.ua intellrguntur, prcemitti debeanL Dux,,

numerofiorem licet haheat exerckum,, pratpoftere ta¬

rnen fi collocetur, adverfante Marte, non potefi: ^non,,

fi quid ego perfpicio, dep ugn are. Monitum, mihi cre- -de, eilet llle ^taurus, cujus cornua locum pedum ^occu- parent. Sic oratio, decentifiimum non redacta in ordi-/

nem, eil monürofa, eft tricis impkxa, immo, aufirr*/

dicere, confufum, ^a nemine intelligendum, chaos ß)- Neque Eloquenfi noftro, ad ficopum deventuro heic

fubliilendum. Elocutioni etiam fedulam det neceile eib:

operam. Ejus aufem tres, ut Svada? Romante Scripto-

anm premam vefiigia, recenfentur yirtutes^puritas ^nenn-

A .3, pc,

ß) Diona\ qua heic confidatur, efl differtMio'UpfaP habit®

/737, de ävtis OratcriceEf Poetices Sororio nexn p. ja*.

Prafuk Epifr. Calm. Rtverendfff. Dött. M B erorna- j

IS ) 5 ( £

pe, perfpicniias Ef dignitär. Ita eileloquendum, trt ilß„

quibuscum loquimur, ^mentem percipiant noftram, Jip- pis & totiforlbus eft no ti'Tim um. Orationem autem,

p.uritate deftitutam & pcrfbicuitatc ³ neminem intelleTu-

rum, q vis negaverit. Üncfe patet, fingula, hisce iifi-

rnica vittutibus, efie profet ibenda, ut vocabula plebeja, fqualida, b avhöra, inf olita, horrida, _peregrina, obfileta,

^ nec non amhigw, & ld genus alia ^, unde foediffima ^non pofiunt non conflari verborum _portenta. Et, quis ejus-

cemodi qulsquilias, Etoquenriam, incredibile diflu, detur-

pantes, non averfetur r Dignitäterri denique, ut örnar

/ te loqvatur nofter, fas efi: cömmendcmus. Macilea- t*& jejuna oratio ne quid,pejus, quid eurpius? Tantum abeft, ut eorum, qui audiunt & legunt, animos poffit

exe i t are & ad bona qnteiibet fledere, ut potius cachin-

jnos, ftomachum & taedium Ulis creet & moveat. Tro-

pis igltur & "Figuris convefiiatur & ornetur oratio. His¬

ce tanquam eibus, modico fale & aromatum genere de¬

bi to, adfpergatur & condiatur. Hisce, tanquam regali

induta vefteac _pompa, luperbiat. Sed, ut omne itimium,

<v ert it ur in vitium _% fic nirmum frequentatx, &,ad nau-

feam ulque exaggeratae translationes & FigUfte nemini perplaceant, qvippe veluti cornua, perfpicukatl, ^antca

collaudata? obvertentes. Orationem bis, de quibus di- ximus, requifitis, quafi ftellis, micantem, efie eloquen- tifiimam, diffitebitur nemo. In noflrum hase eademqua-

drare Canticum infra dicenda pervincent, unde, illud

efie facundisfimüm, haud obfeure conftabit,

§• lV•

Priusvero, _quam huic nos negotio accingamus, ^a

re, ut luculentior & felicior fcriptionis feries evadat, non erit alienum, E'oquentiam ^ac (apientiam, quibus, ad

g nairaculum usque, effloruit Mofes, fub ^{incudem vocare.}

Eloquentiam, finem ultimum, perfvafionem _{puta, ob-}

ten-

x» > 7 c as.

ienturo, efte pernrcesfariam, ^ex §.*o pratc. collrgere li¬

cet. Hunc eundem habeat Legatus fibi prxfixum,, neces- ié cft v): verba enim biulcay incomta, &, ne teruncn

quidem a^nim-anda, prolaturus, quomodo aniraos eo-

rum, quorum intereff", captabitj- venabkur? Eoquen—

tia? fgitur non (it Legatus expers. Deam, ^ut fapientis- fmum, ad res, maximimomenti, gerendas, gerendis

bs id o neos non pofle ^non eligeie nemo noh videt. Mo-

fes igitur ad Pharaonem ^a Deo miüus, quin fuerit el o- tjj* ^{rf ■■}

quens , non eil:, quod dubitemus. Et in aula Pharao ms- —1—L^-

quuro eilet educatus, nec erit rnirum, fl ab incunte arta-

te, fe totum amosnisfimis Mufis confecraverit, ita qtii¬

dem, ut non in Eloquentiä fblum, fed in reiiquls etian®

diuiplinis, eunc temporis, in delictis habifcis, eminuerit,

ut verba Ampi. Profefil Bring, quse lieic locum obtine-

ant, fint dig ni filma. Mofes, inquit, är ^m af de flövfl et Män, fom våvfw varit i ver Idene och den GUD omfattat med

ferdeles nåd» Hv ar före ock år klart, att han haj t flor infigt

i de angelägnafte och förnämfl a vetenfkapemie ^y bvilkas grund

var fä mycket faß are, jom dm var bygd på en ren och brin¬

nande Gudsfvugtan. Enßor Lngfliftare, flor General, flor ^{- -}

Drator och Poet k). Quid, quod Molen, Mineral ogum & ^ Chemicum fumratim exftkifle, m Diip. fub moderamine'

Profefil Celeberrimi Do£t. Job. Gotfchalk Wallerii,Å. 1762 habit, demonftratum meminmrus» Hoc idem feftatur

Stephanus Aftor».VII/22, dicens.* E7rcetåév9vi Maa-fe wcta-q

sotplcc E tyvTirmv. r\v ée kvvures sv Key as ko?/ ^{sv s°ycts.} h. e» -

Inflitutus eß Mojcs omni fapientia JEgyptiorum: ef erat pa¬

téns in verbis & operibus. In varias autem varii abetinf fententias, Algyptiorum doclrinam expifcatari, aliis ean®

ad fidera tollentibus, aliis contra nihili facientibus, Afly

me-

y) Genf. Differt. fub Ampi Praf. habit a /7 pp, de Eloquent ia^

Legato necejfaria, k) Ejus Hiß, Lit.p»pw

sk ) 8 c

media tutiffimns ibis. Ante Mofis tempora, apud genterai 'iEgyptiacara, floruisKe fcientias elegantiffimas, eamque fuille , fi non primam, certe in ter prirnas, qua? iisdem o- peram dederit, intcr eruditos conftat, Qaas tarnen Ca¬

rum, pra? ceteris ^, coluerit, aut, qua? dogmata foverit, determinare, niü conjefturis e(Tet locus, non audemus.

Indicabimus _{vero, nos nec} Philo ni, ^nec dementi Alexan- drino, nec Sixto Sinenfi, nec reliquis, eandem crambem.

recoquentibus, pofie adftipulari e). Plura,A hujus Viri

Eloquentiam & fapientiam corroborantia, pofient pro-

terri; otium vero nobis fecere Clarillimi Mag. N. Brunk-

man & Sv. Trana Qua?, quumita fint hoc ejus can-

ticum, rekqua ab ^eo litens exarata ut taceam, infignem

redolere Eloquentiam, nemini nofirum ^occurrec mirum, inprimis, fi, uti fas efl, perpendarnus, eum fpiritum Do-

mini pratterea fe cum hahui (Je, cujus beneficio facundus fuity

ut habet de Sacris Amanuenfibus Schnepffius, cujus etiam beneficio, 07, tefie Caufiino *j), qua confummati/fimis Rhe-

toribus exftiterimt admiratiom, literis mandavit,

§, V.

Opera? erit pretium, jam ut videamus, nnm ea, qute in §:o 3:a, ad orationem, Eloquentia? nomenmerituram,

requifivimus, Cantico congruant noftro. Ut femper glo-

riam & laudem divinarn, ob beneficia exhibita, longe maxima,illufi:rare nobis incumbit, ka, malis liberati, v el maxime. Quum igitur Moles & Ifraélita?, gravifiimo periculo, hoftibus crudelifiimis, per Del miraculum, fu-

pe-

z) Cojjf. B udd. Hiß. Hc:cd. per 1. Sel?. III. pag. pqSfqq. &

Brucken Infi. Hiß. PI. Cap. I. ß. § & p. Q Vid.

illius DiJ]. fnb Ampi Prof. rneo, habit a rjjß, de Elo¬

quent i a ujque a Mofis Aronis legatione repet enda,

5, 6 7", hujus ^vero de Stili Biblici Majefiate

i? Simplicitate A. q61. y) Lib. I. pag. 2.

•K ) 9 C &

petatis, eilent exemti, nihil iilis, incredibile, quod intus latebat, gaudium, expreflüris& triumphum cantaturis., laudibus diyinis vifim eft dignius; &, ecquid, quxfo,

argumentum erit dignius? Quodnam ad perfvadendum

convenientius? Vel Ifraéiitarum hoc conftat exempio, qui, fimulac Canticum confe&um _erat, ad iilud canendum ftatim erant paratiflimi. Et Maria, foror Mofis & Aronisj

mirum in mod.um, exukans & excitata fuit, ita quidem,.

ut, nefcia, qua Deum ratione coliaudaret, _tympanum arriperet & caneret, reüquis. mulieribus cum tympanis

earri fequentibus&concinentibusS-j.Nec fine infigni vo-,

luptate eadem _argumenta ita videmus difpofita, ut move- ant, necefle lit,&ivadeant. Mofesenim inDeifortitudine, fapientia, juftitia&bonkateextoiiehda occupatus,filo Can-

tici iterum iterumque quafi abrupto, irerat per varias, ad

rem quam maxime illuftrandam, facientes fimilitudines,

hörrendum adverfariorum intentum, cujus Ifraelitx me- mores ardentiores in divinis prseconiis prxdicandis 8z humillimis precibus fundendis pon potuerunt non eva-

de e. Et, quis difpofitionem hac ^an tiorem excogitaro putuit? Tribusdenique e ocutionis vircuribus, _puritatc, perfpicuitate & dignitate fpiendcfcerc no dr um Canticum, iilis, qui illud cum §:o 3. conferre avent, & §. 7. infra per-

legere ^non grave ducunt, erit manifeftisfimum. Aquarn igitur cribro haufifle videremur, fl in hac re eflemus

copiofl.

§• VT*,

Neminem, crediderim, efle, cui ex hisce alla tis non

fit perCvafiilimum, hoc, de quo difputamus, Canticum efle-facundiflimum. Ut tamen, vel minimus, fl adfit, fcrupulus tojlatur ac penitus eradicctur, refque manibus quali palpari poflit, fingula ejus coriimata, _quam brevis-

B flme,

3) Exoä. XV* ^{20, 2/,}

3K 3 10 ( v

flroe, pro viribus, pefluftrare lubet, odendenck), _quid elegant!,v cüilibet eorum infit. In anteceßiim _{autetn ob-}

ferVamus, hoc Canticum efle inter _carmina

Hebrarorum, referendum, _{quibus Dei} beneßcia, operaTlaudes, futu- rorumque prcedibtiones delineaturi, & pofteris _tradituri,

funt ufi, _quxque, ut obfervat Lowth _o, haberent fing ^ti¬

lgt _{concinna, acuta,} fpkndidu, fenrus percellentia & de- lectantia. Multam igitur elegantiam, _qtis in verlionibus

defideratur, ^nos _{vifuros, fi in inferiorem}

Hebraece _Poé-

11 ^'/ in videtur, feos indolem dubio aere cacet. pifcemur, qua magnam partern, Haue ejufque ^non vero andern amcenitates operam us. incertam Verfionem difficilem, inquirere poflemus, attingere, potius &, ut V.ul- mihi ^ne

■' _revertor. gatam currerit fequemur, venuftas _^ & ad tmphaiis, ipfu'm fontem, confugituri. ubi major in Sed eo oc- _iiluc

An-'hy, _{«Pf ctUij, aJ uj.}

/t'lny [jtey rizSd&Hh+V. ß* {. CLceJ- n

Verfus I:us.

i isykuk, u, itilrfo iqcb meliiflua adfcenjorem ^C (internus _{cedro dejecit} Domino, gloriofi _in innre. enim En ! verba magnificatus pauciflima, _{efl, equum} fed

digna. In iplb limine tantum occurrit

elegantise & fvavitatis, ut ii, qui eam confideraverint attentius, in admirationem non pofiint non rapi & de- fiderium. Dubitas? Perpende accuratius? Quis, _qu^io, elegantius inferiores, _cordis afFecUis, _eosque ardentifli«

mos, exprimere potuit? Indicat _{Mofes non}

tantum hu«

millimos & gratisfimos _{populi animos, ob mirabilem} berationem, verum etiam fummi liberatoris _majefta- lt-

tem & potenfiam, quod _{argumentum pulcerrime in toto} Cantico amplificatur. In Textu Hebr. exfiat _{rvitt'K c anta-}

lo, quod ed multo fignificantius, quam plur. cantemus,

Hsec _enim Ifraelitarum vibtoria licet fuerit communis,

omnes

i) De Sacra Poefi Hebr. _pag, 67,68 & 6y.

I "P f$ * 7 'PrluJ ^{- , -}

f fy myféynj Q* ocLPe^-ce*^ ^W£ c^v4^, n infatiabili,

gCn*,-feo nu>ayi'{ UtfrU^ Ot<™/jefyfy;,n*4y, -refpicerent,

fyrrpi * 3ny. klt'nsjiltfy, Aukerrwu. j? utaret , (a

&<X) v^n? 77 yi<rA>v / ^ ^% 'di, cauilam,

fälh({-C C^ica^ ß*Ucct-^yu {jUt^cts P^°

fåde/ «^vwZ ^OZM&C4 4isjflZenf°tv~n

wr* K^*rp/Vf"~y T" "77'* eferemhex-■

^Jh^u^fyiv Je jfföleV avntw ?^iam ut aua

oAjtoyfyn*. _{vij /} ^rerfu ^ob via,

ei! Jyi Au+f ^jxe t^ifiKccK, *&/pfcy!/^ pro p/ur. e-

%U*J V~V~£~6~lXl ■yC'Vj _j U JL ^{ixe^r^v} Janu/ ^f\g~f ' ioque (pirat fåmbcv ^TrffaXjl {ptcbi&icJ. ' ? rofanos Au-

* lentior. Eo

certius con-

■luioerofiffi-

> momentQ,

ac delere,

<fy) ⁿ

{Q\^ka^J?i4c4&A<up' ^ ^yxx fuf-

dfc^y L'li/ in ^ar fy oAgJcM\ ^{^}

/Lnut^ ~MMt"f/VtUy*4a/*) fyfz x^Vr^p

'w(c J2n> ^yu&jtyU^ :ftlS efi mi'

rvt*H* nt^HHyePJ. ^, ajé Yi\<na^y iZOi^. yenuJ^fy^ 71 ^ ppeus pa-

<£ ewtVil^ ^* h±£* ™ Dominus,

ye-é Jrvimy

ehuAw _{7 jr 'n} floatet/vtetA7^ c£7 _neminem, v^uan LII^.I

®c, ^ /^W «jf ^AVv€««/ tum fui?jt

m^£ trimf 'W^? " laudo, icut

H1*** o^uut^j fyT/ .k- £^gumentum

*/> cu+tL^hy a t olie>, Let QfelLy fy<-et[y ^w %p aus noflra:

^) '7^76 ^cujetiJ' 's<' /W<^ ^ ^r Quid or-

&l£jp&A^Auy v** 0&*>'P~ix)Yi4.&uy rO-P-i 'Å&rPvv\ *CtifJjj(j ^s mefl Do-

<fy*+r fafrctlce,, Ji'<rvu*£j^ <Acofi^h fy fy$~ innuit De-

ple.PmSLb u\ite^y * eju,f^ tdn^eniLiy^ lim,

"i^' ^ &rfiw ^{A) Co;//.}

^i. ßfa* fyy^{n£* <ntz 'juJbPx^Fhil, Saar*

fy2*^ Ce^vf^h P'AfyPj eJ^Stetjp^'rruuy

£me, pro v

eqganti.e cu aj/us^ .*/4*1 *»

ftrfamus, hr flM.) W-'^

referendum, ^lU ^ynl

\ to f y

k <£v _aUä<4y a r~> ^Ltin ^um

QUx4 et) Qiuy ^fre /t^» _.$*4

. --

ty* ' -xM^ftWe+j

rorümnue prt^> <*yr~^ £L„ ojL

fiint _un, qua 1 ^"*> ■ l^y */Jf% ayvVct '

l,j concinna ^ Lc*l*at*.fi*cfC 'u> L&+eJ>f eat^

ieclantia. AJc^^Y ^ptöpity

ij ^e^ideratur} i a^ucP-jJ cD pyiymaDu? ^{, ■} ^ctxu^

.

.e?S- ^iK'°'em _*\X yAntJUi \SUffr> £x.b &£** «/«V ^AvnxA

v cubio caret.

- „ -. /

videtur, qua <ei7ur!e ***

A in aere pifcemi T^/€ **> •

; gatam iequemi v ^~—

currerit venull _{r> , , / ,} * ^{- •,}

revertor. « wvz/m* tfP™

by f^*Uf bu&a*C x/ffnå^M L+1 V^V/^tr>vj23

I^U-siklrtoLL r o*~t ^tT ^/""t,4'OTUU7

3%gg**g meljiflua v-rifiZPZde, _{& cedn} Y£ J _t : 9- &"»*>

ejegaririse & f7ai attentius, in adn liderium. Dubif e:egantius interic

»os, exprimere

niilJimos & gratisi ^{, _*}

berationem, ^ver

£em & poteniiam, Cantico ampjjficaf quod efl multi Haje cnim IiraeJit

0 De Sacra Poeß }

4m _{TTuxne^ O}

i typ H^ n infatiabiii,

j&4 <]r^i^ipjit<ftu*1 ^{H*y a&co ado_} ouwr^&A^ . ," "T!-° ^{1

>&*. #kvt <£$' fa vkcfy PuXe*JrAw^{\ ciniAm'

*iw U *u&> j~J3. r^-- f— ^s^fed pri

efferendo ex-

Liam ut alia rerfu obvia, pro pinr. e- loque (pirat

rofanos Au- ientior. Eo certius con-

uimerofifft-

> momentQ,

* ac delere,

iift vix fuf-

a&Us efi mi ^-

n, Deus pa-

»a Dominus, Quantum neminem,

tum fugifc.

laudo, leu^

gumentum

aus noflra:

Quid or- his mea Do- innuit De-

um, Å) Co?if.

Phil. Sacr.

fime, pro v. y

■

^l^gantix ^cü ttfb

ferVamus, h( (jcc**

referendum,

rorumque pr^-^

funt ufi, qua _t la concinna, , s

leaanda. Ml^

defideratur, ¹

"

feos indolem

>/ dubio cacet.

videtur, qua ^ in aére pifcemi

^ gatam fequemi

currerit venuft

re ver tor. Oj

[jtey fuuer><X*C y/ff)

ii^jUk. h J^Ju Cantemus D

adfcenjorem de; y Je edhxiu Jo1'''*' —

meliiflua _{& cedn}

elegantise & fva^

attentius, in adr fiderium. _Dubi elegantius interic mos, exprimere millimos _& gratis!

berationem, ^ver

tem & potentiam.

Cantico amplifical lo, quod efr mult' Haje _enim Ifraelit

/) De Sacra Poefi ⁱ

& )"(

orrmes tarnen fuere adeo exquifito, ne dicam infatiabili, capti gaudio, ut eam, tafiquam propriara, refpicerent,

ut iu initia» quiiibet, föciorurxi iramemor, putaret v fe

maximam, prac reiiquis,-habere, Deum laudandi, cauilam, quafi nota conteiatus eo, ut caneret cum reiiquis, led pro

fe dicere deberetj: cantabo D:no. n&J, ejferendo ex- tulit fe, ed: Hebraifmus, plus fignifican«, ^quam ut aiia

—exprimi poffit i ing va. Enallage ida, in hoc verfu obvia, finguli egv um adfcenforem dejeert in mare, pro p/url e-

quos £r adjcenfores ieu equites permagnam quoque (pirat

venuftatem, nemini non notam, qua? apud proranos Au-

cdores, nec non in Scriptura S:a Kg ed: frequentior. Eo

autem ornatior eflhic loquendi modus, quo certius con- ftat, heic indicari, Deo ftiiÜe ceque facile numerofilTi-

mum & maximum Pharaonis exercitum, uno momento, acfi unicus öfrfiib&qvus & eqves, profternere ac delere,

cui tarnen deicndo, uno alteroque die, humane vix fuf-

feciffent vires.

v. 2. ' 5

;1

Fortitudo _mea> Ej5 laus mea Dominus, faSlus eß mi¬

hi in Jahitem ^\ ifle Deus meus, Ef glorißcabo eutn, Deus pa¬

ir i s- mei, of exaltabo cum. N Fortitudo & laus mea Dominus,

pro caufia feu objecto fortitudinis & laudis. Quantum

venuftatis Metonymica hte locutiones (äpianfc, neminem,

in Rhetorum Scholis, vel tantillurn edo&um fugit,

Laus mea Dominus-, h. e. Deus ille, _quem laudo, leu^

carminis & praedicationis mete, unicum argumentum

& fcopus A). Laus mea, melius, quam laus noftra:

Vid. ad _v. I. FaShis eß mihi in falutem. Quid or- natius? Dicere potuerat: (alvavit me\ aut, Jalus mea Do¬

minus'. hxc ^vero non eam habent vim. Jaminnuit De-

B 2 um,

*j Pf. XXXIP. g. Job. XIF. 1. Jer. rill. ^7. Aj Conf.

Pfahl. CXFU1. Jer. XVII. 14. vid. Glaffii Phil Sacr.

p.t+SS.

»K ) 12 ( $

um, quantum potuerit, potuit autem omnia, ad ejus falutem fecifte. Ifte Deus mens. In vocabulo ifte multum latet leporis & emphafis. Non Deus TEgyptiorum, ^non

Deus infirmus, fed ifte Deus, qui in iEgypto, & Pub iti-

nere. tottantisque miraculis& doeumentis praibuit fefor- tijflimum & potentiffimum, ifte Deus meus eft, quem

glorificabo. Glorificabo eum. In (anda lingva exftat quod, utrum relius vertatur per habitare faciam eiim,

tabernaculum conftituam _ei, an per condecorabo, glorificabo

eum, Philologorum reiinquimus induftriax Suffkit utram-

que Verfioneni efte convenientem & e'egantem. Deus patris ^mei En! pulcram repetitionem, qute ad empbafin

& evidentiam non parvm confert v). Deus patris mei:

non Deus peregrinus & incognitus. fed i ie Deus, qui

majores & _{parentes meos tot} tantkque cunm'avit bene-

ficiis, per hereditatem quafi, in me redundantibus.

v* 3*

Dominus, quafi vir pugnatcr, cmnipctens neinen ejus.

In textn Hcbr. _{1Dtf HirP} rDDLD tDK flirr h. e. jfeheva vir belli, jfebeva ntmen ejus. F.o melius, ut hic adumbret fortitndii Jrv Dei, eum sequiparat viro, acriterin praftio pugnanti, qua; Slnthropopatbeia fuo n on deftituitur deco-

re vj. Summus eriim inter homihes Imperans is eft, qui, quibus vult, vi&oriamlargilur, & qui,quos vult,fi gat. Sic

Deus dicjtur vir belli feufortis pugnator,ab cmnipotentia;

fua; opere, inPharaonis exercitu vaftato&aquisfuftocato.

v- 4. & $\

Cur ms Pharaonis Er exercitum ejus prejeeit in mare:

elelli Principes ejus [nbnerfi fiunt in muri rubro. Slbyffi operu-

erunt cos, dejeenderunt inprofundiim quafi lapis. Progreditiir

heic egregiepergradus vekiti. i.ad Currus Pharaonis 2. ad

exer-

fi) Deut. _{Exod. XV.} II 27- _26. Pf, XXII. /. z, v) Pf XLFl J ^19.

& ) 13 C $'

exevcitum ejus, 5. ad eleflos Principes ejusp, per quos forTÄi-

mos & pratantifllmosinteliigit pi£efe&os,in qliibus cmnis Tita erat Talus. Herum jr.rpclacem ädumbratmus, non uno

verbo Te rei dignitatem & magnitudinem adfequi poile judicat, (ed elegantiiiSj quam ut dici pcffit, ermampli-

ficafam voluit _per Synoncmiam Teu Exergnfiam%3 qua: raa- gnam, ut cbfervant Rhetorcs, gravltatem oraticni con- ciliat & ornatum, dicens: 1. Bejecit eos in innre. 2. Sith- merfi Jufit in muri rulro. ^3. Abyfii cpcruerimt eos.t ^., Jjejcenåe-_

runt in prof undum quafi lapis. Aiyffi op er nerimt ecs efl ni-

tor éxpreflus, ipfum adfcum, quo aquee profunda:, antea divife, ad iEgyptios fuffocandos, congregarcntur, de- pingens, ut tacéam v o c abu1 u m ahyfjitm, duriortm, voca- bulo aqua:, aique acerbiorem crepare fgnificadonem.

Sed audiarrus Tmilitudirem, pro hac re illuArandfa, ma- xime decoram. Deficendeiunt in profundem quafi, lapis

h. ^e. Divinar potentia non potuere refiftere, Ted fundum,

nen Tecus ac lapis, de manu miffus, petierunt

v. 6 & _7.

Dexiratua, Dcmine, magnifieata efl in fcrtiiudwe: dex¬

tra tua> Dominey perduffit inimicumfö in multitudine gloria

tucSy depojuijti a di er jenes tues. Mijfiiirain t uam, ques devo-

ravit _ecsy ficut flipulam. Multa bei c Tunt digna, qua: qccu- ratiori mentis Jance penfiténtnr. Quo plus, in hoc mira-

eulo extöllendo, occupatur Mofes, eo ornatius & fubli-

mius v j bra t dicendi _genus. Dicere potuerat: Fcrtitudi*

nem, o Dcmine, magnificafti, Pharacnem percutiendo: quod

tanta: rei, non adeo pulcre congruit, exprimenda:. Cla-

rius hoc oftendit _per dextram Dei,quaTi extenTam & in-

imicos trucidantem , qua eranipetentiam Dei denotat,

ut ita elegans Tit Anth ropopat bei ^a. Sed dextra Dei bis uTur-

patur. Pulcra Anaphora, qua: in Sacris pandedtis 0), & a-

B ₃ pud

i) Pfi XVII u XF11L ^2. 3. 7)~Ikut, XXFI1L $Jqa.

Pf.XXIX.J. 4.

£ ) '4 < S

päd omnes b an 12 fragis Auclores, vel millies, eil o b via.

In multitudim g/oria tux depofuifti adverflerios tüos. In ^tex¬

ta -orig. elegantics plus & emphafis deprchenditur 212\

1"Op Dinn qjl&J h. e. in mjikitndim elationis tuce deflruxi- fii inflirgentes contra te. fEgypdi magnos, uti conftat, fpiritus .fibi furniere & contra Smiimum Deum erexere

criftas, _quare ille cd am extuJit fe, animosque, eos, in profundiliima maris vifcera, dejiciendo, compreffit. De- flrüxiüi infurgentes contra Te. Etjam pulcre & co nein ne.

.

Ifraélitarum' cauÜani _usque adeo egit Dens, ut qua? ma¬

la illls, ea fibi, judicaverit inuflra. Miflfli iramtuam. E~

adem figura ac antea in v 3. & 6. Quid vero effecit

ha?c Dei ira? Devoravit, inquit, eos, ut flipulam. En!

pulcram Jmaginem tt\ Dinina?, in vind i ca na q, omnipo-

ten tiayco ⁿ veqien tili i m a m. En! perelegantemHypotypofin fl).

Et in fpiviiu furcris tui congregatce Junt aquse: fletit undafluéns. Congregät•£ Juni ahyffi in medio mar i. nn31 In fpiritu furoris tui. rjj* ^{nnjus, per} Metonymiam heic fu¬

ror, fcu ira ^, quippequa? fc maxime in nafo prodit. In fpir itu furoris tui congregatce flint aqiue. Prasclara Meta¬

pher a, abhominibus, in vehementiori ira? commotione fortlus Ipintum ciucere qui folent, dedueta Stet it lin¬

da flitens. In originali lingva: CT*p. fj-icrüawfteterunt, ficut acervus, fhienta. Nitida Imago. En! lpiiim miracu-

lum. Aqua? de illo, quem occupabant, loco egrellx, cumulabantur, unde in textu Sacro Metaphorice dicun-

tur coagulatce. In medio mari. Multum emphafis

in paucis his verbis .3^ cor, quod in Hebr. Ling. occur- rit, Metaphorice heic lig ni fi ^ca t medium, intimum, q.uia cor efc fere medium hominis r) In medio mari : ^non ad late-

v. 8-

ra,

*r) Tfl XXXVII. sj. 36. Mal. IV 2. fl

•c Lill. &) Job. IV. ß. Exod.IV./4

Il _4. Pf. XL VI. 3.

fl Ff I 6 ~feqq.

14. r) Jon-

& ) 'S ( &

ra, ut liulla iEgyptiis, Cux confulendi faluti, reliclafpes

fuerir.

v. 9.

Dixit inimicus: perfeqvar & cotnprehcndam, dividam fpolia, implebitur anima mea, ev a gin abo ghidhtm ^{menm, in-} terficiet eos manus mea. Omnes heic conten.dit nervös, ut perfvaaeat & deichet, qvippe qui fermonfem eo mo¬

do variat, ut, adverfariorum perfonas loquentes indu- cendo, iuroremque& minas imitando ^, eon m inclina-

tiones & cupidines perfequendi &"capiendi adumbret ^e- gregie, quas figura, fuas habens veneres, dicitur, uti condat, Prcfopopoeia uj, Singu/aris, dixit inimicus,

pro plur. ^, dixenwt inimici fen sdfyptii, ed perjucun-

dus _, ut antea obfervavimus. JJ£8 perfeyitar]

comprchendam: adeoque copnla cf abundat in Veriione Vulgata. Omnia fex verba carent copula, u-thoftium,

vicloriam fibi promitientium, animus, quam maxi-

me commotus & defiderium vehementidimum oflen- datur, quafi tempos connedendi ^{voces non eilet',} quod

eft Afyndeton p), plus deiecians, quam unquam apnd Ci¬

ceronens vel alios. Interficiet ^{eos mamts mea.} Melius in Sacro textu: *T IDtSmnpoßidere faciet eos mamts mea: unT de patet, ut taceam heic egregiam fuppeditari effigiem fpei militis cantandi triumphum, Pharaonem hand inter- ficere, Ted in fervitutem Ifraeütas priflinam redigere de-

fideraile. Obferves etiam Exergaßam, in hoc verfii obviam.

v. 10.

Flavit Spiritus iuus operuit eos mare filmerfiJunt, quafi plimbum in aquis vebementibus. Qu is unquam o-

mnipotentiam Dei & inopinatum hunc cafum melius de-

fcribere valuifiet ! Quis non.mirabitur J vel Iéviflimus ab

eo

v) Rom, X, 6 A Judic. IX. 7. feqq% (p) 1 Cor. VI ^u. XII, 8 fqq>

eo emiüus vcntulus copiis innumeris _par eft deflruendis;- Siibmerfi ßintß t/uafiplumbum, in a quis v'ehementibus* Ho¬

ya pro ^re illuftrancia fimiiitudo, irriaginationem haud pärum feblevans. Plures adfert, ut hoc, tanti momenti, miraculum %eo melius intimis infigatur radicibus animi.

v. 11. & 12,

Quis fimilis tui in fortibus Domine? Quis fimilis tni, magnificusin JanSlitate, terribilis atque laudabiiis, faciens>

mirabilia? Extendifli manum tuam & de vor av it eos terra.

Eftert heic Mofes fe gaudio, atque exukat per conceptus, quocunqi e oculos converteris,;admirationi excitandse ma-

Kime idoneos, per verba ardentia & figuras prascipites &

congruentes: ut Interrogationem, Comparation^m, Imagi-

Tzm, Anaphoram, Afyndeton, Anthropopatheiam & Meta-

pboräm. Intextu Originalinry rvnn fcnu t2np3 TftfJ

Magnificns in Janßitirte, terribilis laudibns, faciens mirabilia: _{qua? pauca} verba iunt fignificantiora, quam ut noftra vel alia exafte reddi poilint lingaa. devoravit

eos terra. Major e egantia in Hebr. textu, qui caret co-

pula&f: _p** 1D03H

v. i?, 14, '5, 16 & 17.

Dax fuifti in mifericordia tun popnio, redemißi fcj portaßi&c. Habemus, irihis Cantici verfibus, ut multa

paucis complectar, prafelarum vaticinium peculiaris Dei,

in fuum populum ^, cx /Egypto eductum, c ur se & Provi¬

dentia:. Habemus decoram defcriptionem, per varias

copiofas & egregias dicliones, iraf, _qua inflammatae,- &

terroris, _quo perculfa: fuere reliquse gentes, to t, huic

populo, bona invidentes. Habemus deniquepromiffio-

nem, a Deo illa datam, dé terra Canaan,omnium abun- dante _rerum, obtinenda. Hsec autem fingula, per pul-

cras expreffiones magnificasque Figuras, quarum indolem

fuimus antea rimati.

v. 18-

& ^{) 17} ( &

v.. 18 & 19.

.Dominus regnab t in ^äter mim -Ef ultra. Ingreffiisefi mim

eques Pharao cum c urribus & equitibus ejus in mare, Ef ^re du*

xit fuper eos Dominus aqitas mar is: fiiii autem Ijrael ambu-

laverunt per fic cum in medio ejus. Totius Cantici heic ha- bes finem, ubi fimpiiciter & fine ulla pompa memoriam

maximi hujus miracuii ^{ren o} vät , quod, per totum Canti-

cura, tot colorumpigmenris ad coelum ufque ^extulit. Efte

verohanc claufulam convenientem ,ad ^rem vcl tantiilum

adtendens, fatebitur ,%).

Qvis igitiir eil:, qui fuum huic Cantioo pretium iit denegaturus? Quis, inquani, eft, qui ejus E'oquentiam

maledico audeat _carpere dente? Teftimonia ^{tarnen, ne} quid defit, proferre non pigrabimur. Audiamus verba Ampi. Rollin, digna, qute heic inferantur .* Cet excellent Cantique peut paffer d bon droit pour une des plus eloquentes piece de t antiqnite. Le tour en eft grand, les penjees nobles.9

le ftile ful lime & magnifique, les expreffions fortes, les figu-

res hardies: tont y eft p lein de chofis Ef d' i dies, qui frapent

V efprit Ef faiftjjent l3 Imagination. Cet te piece , qui fe-

lon le fentiment de quelques pevfonnes, a été compofee par Moi- fe en vers Hebreux, furpaffe t ont ce que les profanes ont de plus be an dans ce genre Virgile Ef Hcrace, les plus par farts

modeles de P Eloquente poet i que, i23 ont rien qui en approcbe f.,

Eadena eft fententiaM. Baidet: quand auxfources du Grand,

6n n3 a qu3 a lire les Cantiqu.es de Aioife, 011 le Pfeaume fur la Jortie a'Egypte et autres feniblables ; on y ver ra fi les figur es, les circonftcnces, T amplification ne produijjent pas le Sub¬

lime _, Ef fi reciproquement le Sublime ne le Jourient pas <x>\

&, laudatiffimi. Telleri hoc idem.fuc caiculo ad

y) Conferi de hoe Cantico mer etter AmpL Rollin dansfa traité

des Etudes Tom. Il.pag. y2$.feqq. \J>) Pag ^$30 feqq.

*#) Suite des fjugement de Sav ans Tom. I. p.aqa.

§. vin.

c

» ) «* ( «

banti's: Und was hätten ^wir- nicht von dein vortrefflichen Gefange (MofTs) zu feigen ? IVas fur eine Wohlredenheit ^>(

welche hoheit her fc bet nicht darinn *)? Verba-Raci-ni**, quip»

pe qusc longiora, adducere dircimus fupervacaneuna.

IX.

Admirabilitatem Cäntlci hu jus Mofaici, _per infHtuti ^ra- tiorsem, quoad iicuif, pofbqöam confideravimus, id re- ftare vidctnr , ut Carmen Cardinalis Maphari Bärberini,

lr ^ poftea nomine Papa? Urban! VIII inclarelcentis, & venae

C qujcjejY, poeticse laude prarcellentidxmi, in medium heic-,.

ajaitr*. _y rei illuftrandss ergo, fimus vocaturi, Ita ^vero illud, non fine voluptate animi, kgjjtur."

fart tlw

<buta/rb, f.{ _.ji'Ht

I.

4-

Glor i am c a Ii Domino ^ca namns:

Nenn triumphalem referens honor ein

Hoftium turmas, equites eqvosque.

Ohruit undis:

Tit) menm robur, me a laus, decusqut-

Caditiim RcBbr: mihi tu potent I

Dextera fr ab ^es opifer cupitcs:

Don a -falutis.

Tu Deus magnws, mea lux} Pareiitis

Tu mer Nuenen, colurnsnque rerum ::

Te c atlet land eins, mea vox, tibiquee Tympana plaudbnt.

Ejus, ni Dux omnipotens in armis

Nomen efl': trueJit Dominus phalan ges In mare U5 fr a fl ös Pharaonis axes

TEqitore mergit:

Sicut ahflrptum ^- petit ima faxnm ⁵

Sic Ducum primi) & comites profitndum Gurgitis rubri fubiere hiatu

Vor tieis haußii

6: Fi-

*) Ejus Erklärung der Heilige Schrift Tom. _{I pag yoq.}

Reflexions fur lä Poefie Tom. III. pag. 7 q6.

38 ) m38

(C. Viribus pollens tim Dextra laudum

Emicat pulcra fpecie: Cobortes

Stravit adverfasr ^tun Dextra fcsvosr

Pevdidit hofies.

7. Sic eos, tanquam flipulam, per agros Flamma décarrms, tua devcravtä

Jr _a, fufpenfos pelagi re lax ans, Flamine fluElus.

g. ünda ffat pendens (inimicus inquit) Perjequar, ftringam gladinm: ^peremtz

Concidcnt pasfim: fatiabor u/tus

Divite pr sed a.

9. Spiritus fl a vit tuus, repente Defiuens bofies _aqua preeliantes

Mer fit ut plumlmm ^> maris&fub imor

Gondidit alveo.

JO. Qvis, Dens, hello tibi conferendiis

Fortis i aut SanEhis profitäte par fitr

Sen malos terres, faciensve mira

Protegis aquos?

rr. tni mitim digiti déhiflcens Impios tellus rapit, &T5 redemtus

Te Ducém fe El ans popuhis viarnm1

Tuta cape (fit.

Ut. Ha c tuo duElu fnhiens ad Ar am,

Qua tu um homen colit, oh dolorem1 En ! Pbilißao's gemitn fr erneutes

Cernit & ira.

15. Moabitas timor occupavit:

Principes Edom trepidant: tenentur Gqu geluj dura C ^{an aan} Coloni

Compede vinEli,.

C *

14,

& ) 2o C g

14. Irruens iUos tna vis pavore

Opprimat, chnec pia gens tuomm

Tranf&at.: tanqnam fihcßs rigentes

Stent Jine motu.

15.. Nos tili ,montis tribidis in ade Jnco/as poml, tibi quam parafti Artijex, ubi te colendum Sacra moratnr.

16.. Imperat FiBor Dominus.: fuperbos

Conterens hojles, fibi dedie ata

Adßitii genti Deus & perenne

Regnat ⁱⁿ avitm.

17. In rubri fhictus Pharao qvadrigas

Intal'it ponti; focior, arma

Snßulit Numen folidi rejufis Gurgiiis undis.

ip. Mempbeos frendens periit Tyrannus Merfus: at ficco pede tranfierunt Jfrael nati medium recifi

Per maris aquor,

§. X.

Plura, band diffitemur, in nobili hac materia* dient dicenda, fed, ne iimites transgrediamur pra:fixos, hde vela contrahere lubet. Omnes autem cordatiores, _qui-

bus hecc noflra Je elitäre contigerit, etiam _atque etiam

oramus, velint ^nos habere exeufaros, fi eorum

deüderio ^non potuerimus faccre latis.

DEO GLORIA SOLL