. • i
DISSERTATIO CHEMICA
*vi K T tmTlT /-. *
D. D.
DE
COGNITIONE ANALOGICA
DISSERTATIO,
<=- . ..=^g^=g== i »i».
CUJUS PARTEM SECUNDAM
CONS, AMPL. FAC. PHIL. UPSAL,
PUBLICO EXAMINA MODESTE OFFERUNT
HENRICUS
JACOBUS BERLIN,
PHILOS. MAG. VOC. A SACRIS AD TEMPL. CATH. HERNOS.
ET
NICOLAUS MAGNUS BERLIN,
Stipend. Stieg ler ianus,
ANGERMANNI.
In Audifc. Guft. Maj. d. 23 Maji 1792.
Hor is ante meridiem confvetis.
UPSALIiE, LITTERIS VIDUJE DIR. JoH, EsiUAN.
till
ENKE-PASTORSKAN
HöGÅDLA FRUN
BITA BERUM,
FÖDD 1 UXTJE
VÅR ÖMT VÖRDADE MODER!
Adla och kånflofulle Foråldrars omforg år altid vigtig — ofta fmårt- famt tung. J hafven Enfam redan i fex Sr burit den for ofs. Sjelf
goren J Eder deraf ingen fortjånft — vi vete det; J hafven endaft
lydt Ert hjerta —kanfke ofta öfver Eder förmSga. Men tillsten ofs den tillfredsftållelfen att infor Allmänheten tillfkrifva Er alt hvad vi åro, om vi en gSng blifve något; och att betyga den ömma vördnad*
hvarmed vi framhårde
EDRE
tydigfte Söner
henr. jac. berlin.
nils magn. berlin.
, • 1
dissertatio chemica
_ , _ r w-rmrr»^
A\ut trcriT y-N ^
de
COGW1TIOWJE jioiocicj.
PARS II.
Conceptuum
origine, utgenerum,& cogtiitionisfpecierumanalogicaeatqueideaindividuorumin parte priori propofica, fupereft, ut hujus cum illis connexio-nem, ulterius enodernus. Cui conatui ut ita B. L. faveas,
ut jam favifti, eft quod vehementer optamus atque jfub-
misfe obteftamur.
§, IV,
Noftram fecundum analogiam judicandi atque agendi propenfionem experientia oriri, nec nifi poft multas obfer-
vationes magnumque rerurn ufum convincendi vim con- clufionibus ex analogia inesfe plures cenfuere Philofophi,
arque adeo anfam Scepticis dedere, multum de hujus co- gnitionis certitudine Sc valöre metaphyficis argumentatio-
nibus detrahendi r). Necesfarium ergo duximus pro vi¬
ribus ortendere eam adeo hominibus esfe naturalem Sc
necesfariam; adeo cum reliquis noftris facultatibus, quibus fidem in rebus cognofcendis habemus, intime connexam,
C 2 Ut
r) Oue devitndra la Pbilofopbie fi on s' lcarte du cbeminfage qiCon lui
o tracé i? qu'on lui ote le baten de l'Analogie celui de V experiance pour fe conduire? Si le livre de ce Songe-creux prend faveur, voila d' nbord nom•
bre dejeünnes écervelés qui vom debiteront des paradoxes pour fefaire lire;
Laphilofopbie retomhera, comme jadis a Atbénes entre les mnins des Sophi- ßts, Isf fonfubßituera aux vcrités evidantes unjargon obscur tf entortillc
de phrafes métaphyfques, qui replongera la France en barbarit. Oeuvres Pofthunaej de Fmdwuc II. Tome XII, pag.
ig De cognltiane Analogien,
tit rite adhibita polleat perfvadendi vi, mathematica ias-
pe haud minori s).
Ad ineunabula igirur accedarrms, ur natura? volnpta-
tem cognofeamus t). Quis per habitum, repetitis infinite
obfervationibus adquifirum, vel per inflitutionem, infantum
omnsra cafuum fimilium exfpe&ationem explicare vaiebit?
Numne cernere licet, quam omni feminae, qute Matrem
aut Nutricem facie aut veftitu refert, teuere arrideant;
quam avide pomum cera confefium o'ri adplicent; qua fi-
ducia femel quid fibi danti manurn porrigant; quam tre-
pide Medicum, variolas ipfis qui inferuit, evirent; Pupa?
denique atque catulis quam impenfe fua Penfa & commo- tiones animi adtribuant; aut in genere , quam inopinarum
8z fingulare iis videatur, fi fpe ternere concepta fruftren-
tur, vei fi quando ab illo, quem iibi ja-m imaginati funt
ordine rerum evenrus defleflirur. Immo eo vehementior eft haec ab analogia concludendi pronitas, indeque orca
perfvafio, quo minor fit experientia Sc obfervandi habi-
rus. Nulli enirn magis fuis judieiis fident Sc fecundum
illa imprudentius agunt quam infantes & imperiri e trivio
homines. Hinc omnia fuperftitionis funefra partim , alia
ridicula figmenta, quas maxime gentes Barbaras vexantw),
hinc
s) Reattis on Truth. pag. 120.
t) 1f tbe doclritie be irue, it muß nlfo be agreable to Experietice. To txperiettee tberefore let the aptal be viade; let tbe circumftnnces be pointed
out in wbieb the eontroverted fentiment arifes or is fuppofed to nrife. Tbis
is to nci tbe Pbi/ofopher, not the Metbnphyßcinn. ID. ibid.
u) La fuptrflition attrihue toujarirs ä des cnufes furnaturelles ee dont
l'ignorance ne permette pns de rendre Raifon. Condillac. Traité fnr les Sy-
ftemes Chap. V. — Causfas tßmenf, ut poteiit, indagare conatur vulgus. 1 retnember, mnny yenrs ngo, n white ox was brought into tbis country, of/e
enortnous aßze, thtit poeple came mnny miles tofee him, Tbcre hapenedJö¬
rne tnonths after an uncommonfatnlity nmong women 111 Child-benring, Two fuch uncotnmon eventsfollowing one nnotber gnve nfufpicion (>f their conne- ction and oeenßoned a common opinion ameng tbe country people t.bat tbe wbi-
/
dissertatio chemica
-rn . —nnrr—.
De cogmtione Analogien. 19
hinc inter ctiltiores quoque dira opinionum divortia, ad- curatiorique rerum examine negleclo, vana fyftemata con- dendi furor x).
Natura igirur nobis inditam, atque inftin&ui, omni experientiae priori, limilem esfe hane judicandi rarionem
6c judicia comitantem perfvafionem merito concludimus.
Non quod ante omnem fenfationem fe exferat; deeft e- nim judicandi materia. Sed ubi qusedam fenfibus percepi-
mus 6c memoria tenemus ut invicem coexiftentia vel pro- xime fibi (uccedentia, praeiente icerum horum uno, cete¬
ra quoque adesfe vei adfutura vi naturae noftrae requiri*
mus. Quam exfpe&ationem cafuum fimiliuni in brutis quo¬
que animalibus, analogon Rationis adpellant, obfervamusj).
§. V.
Phaenomena hsec, quse quotidiana tradit experientia, explicaturi Reid 6c Beattie asfociationem idearum, cum in¬
tima 6c prafcia quadam perfvafione, fimilia eventura fem¬
pernoftrasfore, conjun&am, ut legem primariam intelligentias
adfumfere. Nec nos ulterius progredi audebi-
mus a). Modum quo idese jungantur adcuratius folum
C 3. ' eno-
re ox vens tht raufe of tbis fatality. Reid, Inqu. into the huinnn Mind.
Ch. ii. sea. 9.
x) Les PhiJofopbesvaulaient-ils"expliquertitte chofe, Ils ebtreboient quels
rnports eile pouvott avoir avec les notions communes, ils fnifoient uti compa- raifon,Condii.lacfe faifisfiientL. diutie expresfioti métaphorique & bnti'sfoient desSyftemes.
c. Chap. VI. ubi quoque plura ejosrnodi fyftemata egregie examinsta videbis.
y) Cepandntit le peu de varieté qtCils mettent dans laforme de ce qu'ils fabriquent - - ne permette pas de hur attribuer un éfprit de refieclion, qui faltla généralifer les idées, &T3 s'elever par ce moyen a des vérités mi-desfus dé
portéz) des Jens.Dans Carard, Esfai fur l'art d'obferver. Chap. I. pag. 66.
tontet koj] rechercbes il efi un ttrme ou la raifon elltmetne
exige que nous cesjtons de raifotmer,parce qu'une difcusfion ultetieurene peut
ti o us couduire qui (i la confufion & ii ierriur, Meriam de fens morai..
io De Cognition<? Analogien.
enodare conabimur, ut inde qua ratione & quibus fub
conditionibus obje&iva realitas cogitationibus noftris atque cognitioni jure rribui posfit eluceicat, arque adeo Scepti-
corurn , Humii in primis, contra realitarem omnium fei-
entiarum, phyficarum praeeipue, fubtilia argumenta di-
lucide refellantur a).
Ad omnem cognitionem , feu rei reprtefentationem requiritur, ut fingulas diverfis fenfibus pereeptas ideas uno conceptu comprehendam, atque uno quzli intuitu fentiam b).
Hoc vero fieri nequit, nifi unnm (it fubjetlum fentiens.
Omnes autem ideae necesfario talem infer fe habebunt re¬
lationen], ut in una conjcuntia posfint conjugi c); alias
enim
n) Der fetptifebe Idealiß, der blos den grund unferer Behauptung an¬
ficht und untere uelerredung, die wir auf unmittelbare Wahrnehmung zu grunden glauben, v@r unzureichend erklärt, iß fo fern ein PVohlthdter der
tnenfeblichen vernuft als Er uns natbigt, Jelbfl bey dem kleinßen Schritte der
gemeinen Erfarung die Augen wohl aufzuthun, und, was wir vielleicht nur erjcbleicben nicht fogleicb als woltrworben in unferen Befitz aufzunehmen,
Kant CritiU der reinen Vernunft. Ed. I. pag. 337.
b) Ad hunc locum egreginm Gel. Kantii reprafentationum omnium
clasfificationem & denomioptiones adferre negligere non posfutrms. Die Gattung iß JZorßcllung überhaupt (reprarfentatio), Unter ihr fleht die vor- ßcllttng mitt Bewusßfeyn (pereeptio). Eine Perception, diefiel lediglich auf
das fubjeel, als die modification feines zuftnndes bezieht iß Empfindung (Sen-
iatio), (Eine mit Emfindung begleitete Vorßellung iß Wahrnehmung. Obfer«
vatio. pag 147.) und eine objeclive Perception iß Erketttni/s (cognitio). Die-
fe iß entweder Anfichauung oder Begriff (intuitus ve! conceptus). Jene be¬
zieht Iich tinmittelbar aufden Gegenfiand und iß tinfein; Dicfer mittelbar vertnittelß eines Merkmals, was mehreren Dingen gemein feyn kan, i?c.
Ibid. Ed. III. pag. 376. ( Ed. I. pag. 320). Nobis ramen veniam petentes
vocabulo Idea pro omni leptaefentatione, ut ufui jam reeepto convenien-
tius, interdum utendi,
c) Duplicis appereeptionis feu confcientia mentionerr» facir. Cel. Kant,
L. c. Ed. I. pag. 107-123. (Ed. III. pag. 132) quarum Empirien omnes
ideas fimplices, unam notionem vel conceptum conftitoentes, Tranjcenden- talis vero omnes empiricas confeientios in fe comprehendit. Hanc fupre-
/
dissertatio
chemica^
A VI AT vrOTVT *-* » T""m * "
De cogmtione Analogie(t, 21 enim ratione noftri non exifterenr. Mens vero nec fen- fariones fibi dare valet, nec datas mutare, nec denique plane contrarias repraefentationes conjungere. Res igitur,
rerumque adfecliones ideas excitanres necesfario erunt fi¬
bi magis mihusve fimiles, atque adeo obje£iive ad talem relarionem habiles, qualem iubje&ive percipimus d).
Praeter hane vero idearum fecundum rerum 'afinita-
fem combinationem , naturae noftrae proprium eft res ex¬
tra neas ut in determinata fpatii particula; omnes vero fen- fationes & ideas fuccesfive {in tempore) perciperé, Hifce fubjeftivis fenlibilitatis noftrse formis e) efficitur, ut omnes
repraefenrationes, quamvis non nurnero, fpecie tarnen jam eeedem, ad unam facile referri posfint confcientiam /), id
eft. apprehendi, atque adeo cogitatio oriri & experientia.
Imaginationi hoc tribuimusj fic fcilicet ut ideae aut
prorfus uniformes åc affines, aut eodem faltem loco Sc eodem tempore g) faspius fimul pereeptae ejus ope jun-
'
gan-
mntn Syntheticam uuitatem liac formula exprimimns: ego cogito — Ego
idetn htirum omnium repraßntntionum mihi confcius ftrn.
d) Ein jeder gegenßand ßeht unter den notkivdndigen Bedingungen der fynthetsfehenErfarung. Kant.EinheitL. desc. Ed.MannigfaltigenIII. 197. Conf. Ed.der AnfchouungI. p. 117.in notseiner*.möglichen
e) Form iß eine art Gegenßdnde auf tinandern zu beziehen, Mumon,
Tranfcendental-Philofophie pag. 23. Dnhitis vero profeclo, ut in rebus in-
ufttittis, quod Graeci tpfi faeittnt, n quihus hac jtimdiu trnclantur, utamur verhis intf) Nacherdumdemimuditis.wir unsreCiceroVotßellnngenQuaeft. Acnd.vonLib. I.den SinnenCap. 2 4.und dem Be-
rousßfeyn bekommen haben, fo iß alles, was wir mit denfelben vornehmen\
entweder
, diefelhen, fo wie wir fie empfangen haben, blofs in gewisfe Reiben
zu bringen, an einander zu hangen, und aufdiefe Weiß fie in unsre Gewalt
zu bringen; das tbun wir, wen wir unsre Bemerkungen tn Gefibichten.fata¬
len, oder aus
dtnfelben allgemeine Begriffe herauszuziehen; — oder diefe allgemeine Begriffe feliß unter ein andern zu vergleicher:, und zvfr.men zu¬
hängen.g)Christ.7bc principlesGravesofAnmerkung,conneclipn erzuasfoctationFkkgusonsweMoraiphiiof.bave reducedp. togto.tbree%
2Z De cognitione Analogiea,
gantur, idque adeo, ut fi una earum recurrit alteram quo-
que, fibi fimilem, vel quse olim cum ipfa iimul exftiterit
renovet arque iterum producat. Eadem quoque lege a£li-
ve magis & libere racionis ad mandatum ideas disfimilli-
mas atque numquam antea fimul pereepras varios in ufus
confociat, vel denique quafi fine ulla regula acervatim,ut
in asgri fomniis, congerir.
Sociatae vero hac ratione ideae conceptuum fk notionum
nomine veniunt, dum ut ab uno objeflo pereepras vel per- eipiendae fpe&antur. Saepius enim feriem idearum iterata
obfervatione vel meditatione percurrendo evenit, ut o~
mnes uno veluti intuitu, rationis ope, pereipiamus b) at¬
que adeo notione vel concepm, quo jun&ae continenrur,
pro omnibus ideis fub eadem notione vel conceptu com-
prehenfiSj iine diftinfta fingularum confcientia, in ratio-
ciniis jure utamur i). Ejusmodi funt conceptus fubftan-
tiarum , quos inter fe conferentes, conceptus fpecierum,
atque his iterum collatis, generum, clasfium & ordinum
ideas formamus. Atque hoc modo magis magisque ad
unitatem appereeptionis appropinquamus ky
namly Refemblence, Contiguity and Caufation; which are tbe only bands,
tbat unite our thoughts together and heget tbat regulär train of reßeclion or
difcours, wbich, in a greater or left degree, takes place among all mankind.
Septem Reiatiomim fpecies enumerat Beatty on Truth P. I. Ch. I.Se£hf.
Quae vero omnes od hsc capita refeni posfunt, exeepta contrarietate, qo«
vi prineipii contradictionis oppofiti ideam excitat.
h) Jedesmal werden diefe Begriffe genauer mit einander verbunden;
dennje öfter wir uns eine Reibe von Begriffen vorpellen, deßnmehr Bezie¬
hungen und Verbdltnisfe nehmen wir zwifcheii ihnen wahr. Daher können
wir eine Folge von Vorßellungtn, die wir öfter gehabt, weit fchneller über
denken, bis endlich die Begriffe in einer fo kurzen zeit aufei inder folgen,
daßfich unfere Seele derfelben nicht mehr deutlich bewusß ifl, Mendelsohns
Philofophifche Scluifren, II Th. pag. go.
i) Denn wodurch hört das Bcwußfeyn auf? Durch die Gefchwindig-
keit, mit welcher die Begriffe auf einanderfolgen. L C pag. 8l.
k) Kant. L» c. Cotitprehenß'omm, grace Cicero vocat*
. ••• 1
dissertatio chemica
^ -vtiim * nr »rnnm
De cognitione Analogiea. 23
§. VI.
Quam vero late fe exfefat ha?c idearum combinatio,
atque quam varia esfe posfit intelligitur ex formarum jam
allatarum univerfalitate, vel ex eo, quod una eademque
idea fimplex in innumeras notiones & conceprus ingredi posfit, atque adeo hos, ubi mihi praefens eft, totos men- ti denuo liftere; qui iterum, ut ex aliis fimplicibus con- ftantes , fexcenros alios excirabunt , quos omnes mente per»
agrare neuriquam quis valebir.
In tanta igitur tamque confufa asfociationum multi- tudine, ut obje&ive vevas, quibus omnis continetur realis cognitio, a reliquis dignofcamus, magnopere elf necesfum;
ne vanis rerum imaginibus fedu£ti vel prorlus in perni-
ciem adducamur, vel faltem de humana excellentia re¬
rum ignorantia decidamus. Nec difficilis eft hasc dijudi- catio, fi adfuerit diligentia. Quamcumque enim fenfa-
tionem apperceptam comitatur confcientia nos illam ipfos
non produxisfe, fed ab obje£to esfe fufeitatam. Hae qui-
dem varie, ut jam indicavimus, conjungi posfuntj ut ve¬
ro realis lit cognitio necesfe eft, u1 norm a quoque combi-
nationis nobis deturj ita fcilicet ut objeSlum l), quod in
loco concipimus, fpeciem non modo & minierum fenfatio-
num determinet, fed ope fucceslionis perceptionum ipfum
etiam ordinem, quo inter fe jungantur, indicet. Aut enim
res eft ita comparata, ut ejus qualitates A, B, C, D &c.
hoc ordine vel alio pro lubitu perciperé posfim, aut uno folum eodemque modo fibi invicem fuccedunr, ut non nifi poft obrervatum A, B percipere queam. Priori cafu coex-
D fiflen-
1) Dasjenige an der Erfcbeinung, was die Bedingung der nothwåndi-
gett Regel der Verbindung des Mannigfaltigen in Apprehenßon enthalt, ifl
das Objed. Kant, L. c, Ed, III. pag, 236-
24 De cognitione Analogie#.
pßentes, pofteriori fubfequentes vocantur, ut causfa & ef-
feftus vt).
Perfvaßo igitur de reali exfißentia, quae fingulam quam-
vis fenfationem, naturae vi, comitatur, fenfationum quo-
que conjiinftioncm, ut ab objeöis pereeptam, femper con- fequitur; ut.non magis de qualitatum realiter pereeptarum
reali edexfißentia vel fnccesfione, quam de ipfarum exfißen¬
tia dubitare poslimus n). Ideoe vero Tic connexae {e invi-
cem fecundum legem imaginationis iterum produeunt;
qua retninifeentia, una cum perfvafiove\ eas femper itt eon- junSlas fore, efficitur cognitio analogic^; quae igitur aeque
hominibus conßans eß, naturalis atque animis noßris in- fita, ac ipfa, cum qua intime eß connexa, fentiendi vis
Sc fenfationum confcientia; ideoque vera, fi a rebus vere
éatae fint ideae, ipfaque eas conjungendi norma»
§• VII.
Åt, inquiunt, quo jure obje£liva veritas huic cognitio-
ni
«?) Piolixe de origine Sc jure ides Cnusfe inquirere diftulimus, fnb«
lilius multa in re faris norn difputata pntante«; hifee folurs necesfarrae
idearum dererminatse fuccesfioni ortum eam debere, indicasfe contenti.
n) Qui enim quid pereipit asfentitur ftatim; fed hac etiam (eqnuntur
nee mtmorinm fiue asfenßone posfe conßare, nee notitias rérum. Cicero Qu.
Acad. Lib. IV. C. 39. Hac ratione evirare ftuduimus reprehewfionem a
Keidio fflftam. Ch. Vi. Seft. 24. Jfany Readerfhould imagine thtit the in-
duetive principle tnay le refolved inta verbat philofophers ufunHy call osfociatiem
éf ideas, let bim obferve, that by this principle, naturalfigns are not asfo-
tiwed with the iden only, hut with the heliefof the titigtfignified. Nom
this an will) 110 prepriety he called an nsfociation of ideas, unleß idens and helisf he one and thefilme, Noftram quoque perfvafionis liujus dedu&fo-
yjem admittit Cel. Hl'Me: as the iden of Caufe fitfl Regins from an object, prefent to the fenfes, it renders the iden or conception of the Effect more ßrong ntid lively than «ny hofe floating reverie of the Imagination. Enqu.
conc, Hum, Underft. SeÖ. V. purt. II. Prster vtvaciratem vero repraefenta-
üionis 110» immediatam atque naturalem quandam fenfibus adferibimus de
ssinm exfißentia perfvadendi rim.
1
DISSERTATIO CHEMICA
y-VV T TT»b* A «-* ^ ^
De cognitione Analogien. • 25 ni rribuitur, dum contrarium uniuscujusque experientise concipere, neutiquam vero rarionem reddere posfimuscur hoc porius modo res fe habeant, quam alio o). Nec enim
rerum naturam, ut in fe eft, indagare valemus, nee a noflro concipiendi modo pendet rerum univerfitas.
Huic argumentation!, ad du&um Cartesii p) obviam
ivit Cef s'Gravesande ^), oftendendo objeSlivam analogite
reahtatem ex immenfis Dei proprietatibus & voluntate im- mediate fequi. Quae quidem demonitrandi ratio firma fa- tis eft Sl evidensj ne vero Deum negantibus quid praeter necesfiratem concedamus, atque fimul vålidisfimum, quo fenfui communi probatur exfiftentia Summi Numinis, ar¬
gumentum, ex ordine mundi petitum, prorfus tollamus,
aliam tentabimus viam, qua, fi non necesfaria cognitionis
laudatee veriras demonftratur r), tarnen preecario anticipa-
tam non esfe> qua iilam ample&imur fidetii, fufficienrer indicåbitur*
Certe uniuscujusque pe&ori infixa haeret perfvafio ve¬
rum univevCitatem legibus regi univerjalibus & immutatis, nos- que earurn cognitionem adquirere posfej quod naturte no-
firse poflulatum novam mutuarur firmitatem ab illo axio*
mate, quod in agendo Jubenres fequimur: pro vero fcili-
cet habendum esfe omne, quod fi negetur, focietas inter
D 2 ho-
o HuMs'i Tceotife ot humnn natnre. Vol. i. pasfim. Enquiry coiji-
cerning human underftanding. Se£Hon IV. Part. il»
p) Cartesm Prine. Phiiof. P. I» §. 14. 15.,}g.
q) Introduftio ad Philofophiam, Lib.II.Cnp.XIII. Num. 492.
r)fndipartdum esfe exiftitnflvi, rtrum quarundnm vtritatem poflulari po- tius , quam demoußtari debere. Incnatns etiim baud raro demonflraridi polli-
citationer id efficisfe enmpertum eft, ut rem ipfam, dt qua quaflio fuerit, fe fuftulisft gloriemur baudpauci, quando argumenta Philofophorum, eandern fe demonftrasfe©rdme ineventn rerumperhibentium,juYe poftulsto,minus vnlidaPr»f»esfe monftrannt.Ce!. D:no Prof. Boexsio,Disf. de moralip«g»7»
ipfa experientiae noftrae natura, quae,
ut in §. §. praecedd. obfervavimus, nulla foret nifi objedta
inter fe reales haberent tales relationes, quales fubje&ive
nos concipimus. Requiritur vero ulterius ut easåevi rela¬
tiones continue invicem fervent; Rerum enim congeries, fin- gularum a fe diverfarum, femperque fe mutantium adeo cogitationi adverfatur, ut ne imaginando quidem concipi posfit. Nec enim ab ipfis obje&is pereeptiones conne&en-
di regulse darentur, nec eorum qualitates, femper muta-
tioni obnoxiae, recognofci atque adeo fuccesfionis ordini fubjici posfent t). Imaginatio fic nobis ignota foret at¬
que fterilis facultas, atque vix pereeptiones unquam ad objecla referrenrur. Exfifterent fuccesfivse pereeptiones;
quae vero, ut regulis non fubditse, conjungi numquam
posfent, nec ideo ad confcientia nnitatem umquam reduci,
neque adeo experientia oriri u). ut fi faccharum jam al¬
bum, jam nigrum ; hodie dulce, cras acidum foret &c.,
numquam confociatione quadam pereeptionum ejus conce- ptus
Hoc Bt prineipium non mathematicum omnis certitudinis moralis ponit s'GravesAwde. Phyfices Elementa mathematico, Prsf. png. VIII.
*) Wäre unter den Erscheinungen, die [ich uns darbieten einefo grosfe Verfchiedtnhtit — — daß auch der nlUrfchärfte mtnfchliebe Ver (land durch Vtrgleichung der einen mit der anderen nicht die mindeße Aenlichkeit aus¬
findig machen konnte, fo würde dafit logißhe Gefetz der Gattungen
ganz und gar nicht ßattfinden, und eswürde felhft kein Begriff von Gattung,
oder irgend ein allgemeiner.Begriff, ja fogar kein Verßand ßattfinden als der
es lediglich mitfolchen zu thun bat, Das logifche princip der Gattungen fetzt
(lifo ein tranfcendtntales varnus,— — weil ohne derfelbe keine empirifche Be¬
griffe, mithin keineErfarung mäglich wäre. Kant,Critik. d,r.V. Ed. III.684«
«) Die Erfarung, ohnefynthetifche Einheit der Erfcheinungen würde
nicht einmal Erkentnifs, fondern eine Rhapfodie von Wahrnehmungen feyn,
die fich in keinen Context nach Regeln eines durchgängig verkniiften (mög¬
lichen) Bewusßfeynt, mitbin auch nicht zur tranfcendentalen und notbwdndi•
gen Einheit der Apperception, zufamtnfcbicketi würde, ID. Ibid»pag. 19?«
/
DISSERTATIO CHEMICA
_ •TT -T"*nr «rmmTi** *-»
De Cognition* Analogien. 27
ptus formaretur. Quid, quod fine continuato obje&ivo
ordine ne fenlibus quidem uti difceremus xf).
Conrinetur vero omnis, qua ex obfervatis ad non obfervata conclufiones proferimus, cognitio relatione rei
baud nota ad genus aut fpeciem jam conßitutam y), cujus igitur objektiva realiras ex mutuo, qui ad confcientiam
necesfarius eft, rerum ad mentcm habitu efficitur s).
§. VIII.
Omnis ergo cogninonis ram intuitivas 8c demonftra-
bilis, quam fenfibilis fumma lex efto: easdem ideas inter fe
easdem continue fervare relationss. 'Hane ratio humana in
mathematicis non modo 8c moralibus fcienriis, ubi ideae
ponuntur, atque adeo idea fubjecti omnimode derermina-
ta, rationem continer, cur praedicatum hoc, non aliud ei-
dem adjiciatur; Ted in phyficis quoque fequitur, ubi fun-
damenturn combinationis in idea fubje£U non continetur,
vel fi contineatur faepisfime prorfus ignoremus. Continuam
tarnen attributorum conjunclionem pro induhio criterio ob- je£tivae connexionis vi naturae fuee aslumens, fine formi-
D 3 di-
x) Reid & Condillac, Traité fur les fenfations, pasfim.
y) Conf. §. II. Ein einzelnes Ding Begreifen heiß irgend eine allgemei.
tte Klasfe oder Gattutig wisfen , unter ffeiche es gebracht werden kann. Fer.
gusons moralphil. von Grave. Tb. II. Cap. II. Denken ifl zu urtheilett d. h. das allgemeine im Befondern zu finden, oder das Befondere dem allg».
meinen zu fubfutnmiren. IvIajmon L. c. pag. 48.
a) Die mSglichkeit der Erfarung iß ttlfo dast was allen unfern Erkent- nisfett a priori objtclive Realität giebt. (pag. 19T). Den esfind nur zwey
fälle möglich unter denenfynthetifche Vorfiellungen und ihre gegenßände zu¬
sammentreffen, Jich auf einander tiothwändigcr weife beziehen und gkichfattt
einander begegnen können. Entweder wenn die Gegenfland die Vorflellung oder dieje den Gegenßand allein mSglicb macht. Kant L. c. pag, 124. Harmo¬
nis ideo cuidam praftßbilits neutiquam cum Humio (Enqu, c» Hum. und Secl. V, part. II.) objeöivam realitatem adl'cribimus. Causfa enim con-
jundtionis rebus infunt; Vel fi Ratio regubs combinationis tradat, rales no.
tiones non ad res adplicantur» nifi fub bypotbefi: Si dantur res notionihus noflris conformes. Conf. Kant. L. c. pag. 147. s'Gäavesande Introd, ad Phil. Nutn, 467.