SU MPTÜS,

Q.D.

Έ.

V.

dissertations academica_,

FELIC1TATEM

EX

MODERAMINE

SU MPTÜS,

Indtdgcnte slmplijf. Senatu Ρ bilo i

in lliuäri Svionum ad Salam Lyceo, Sub _PRiESIDIO

VlRl AMPL1SS1M1,

MAG. ANDRERE

ssiöDj'Kasi/

Philof.Pra&, Prof.Reg.&Ord»

Publice ventilandam fiflit

fACOBUS ^PRATENIUS

DAL Ε KAR LUS$

In Audit. Guft. Maj. d. ^is Junii

AN ΝI MDCC XX VI.

Horis ante meridiem folitis.

VPSÄLIM)

Literis WernerianiS»

5vaf. Ruk M:tis

magni fidei viro,

REFERENDISSIMO

PATRI /c DOMINO,

Dn. svenoni

c Λ μ ε ε ν,

S.S.Theoi DOCTORI celeberrimo, Inclutae Dioecefeos ΛγοΓ. EPISCOPO eminentifTirno, Vener. Conl. PRy£SI-

DI graviifimo, Reg.

Öymn

Scholarümqj perdioeceiin EPHOROadcuratiifimo.

M/EGENAll MAGNO.

Reverendiffime Pater, β

fcire aveas, cur Nomini Tuo celebr&- tiffimo ruäes measpac,eüas adfcrihere aufm fuerim, unicam eamque certißtmameße

dutas, quod favör, ^quo clientes Tuospro- fequerisy ad Te aditum mihi paravetit.

Permittasigitur, Praeful Maxime, humil-

Vtmus _oro, bmc qualemcunque differtatio·

nem apud Te relinqui, ceu monumentum

fumma ⁱⁿ Te pietatis fanftißimique obfe- qbii· Meum eft,& femper erit, pro Te,

Reverendiflime Pater, caltdiffima ^nun-

cupare vota, ut fub TuOaufpicio Ecclefta

Det quam diutißimefloreat (j confervetur·

REVEkENDISS' Du, mhus & episcopi clicns hmnillimus JACOBUS FRATEtflUS,

I

Admodum Reverendo atque

Amphjjimo

DOMINO,

Mag. PETRO T I LL JEO,

Dioecefeos Arof. ARCHI- PRiE- POS TO

meritifiimo,Tempil

Ca*

thedralis Antiftiti graviflimo, Con- fiftorii ADSESSORI primario, ΡA TR ONO /ES TU MA11SSIM0. ■

QUod rüdes

^{Tuumy Amplißtme}

nie* pagella

^Dn.

in

^ArcluPrae-

conjpcttum

poiite ^, prodeant , benigne (ufcipias ⁷ ve*

h°menter contendo\ vix entm magis com- Wodam occafionem cieclarana* in Te ob'

fervantice we<e habebo. De cejtero, invo-

tü weis femper erity ut Dens T. 0. AI, Te quamdiutrflimeincolumem flarentem Jervet, in firmum Ecclcß<£ fua fulcrum >

Awplifßma Tu£ Familite folatium ac de-

etu longe maximum, _ommumque Tuorum

i- Pra?pofiti

cultor obfervantiffimtu Jacob. Prateniws,

Achnoä.Rever.atq·,

PråclarijJ.

Domino,

Mag. jacobo bssmymt

S- S Theol. in Gymnafio Arof. LE-

CTORI Primarien Ecclciia? Badelim- denfis PASTORI vigilantiflimo, Con- (iftorii ADSESSORI Iongé dignifiimo»

Avunculi loco femper cedendo.

Plurim. Rev^er. & Pr<eclari(J Dominoi

Mag. FRIDER. ANAGRIO,

Phtlof. Theor.LECTORI meritiffimo»

Confiftorii Arof. ADSESSORI xquiifi»

mo, Promotori exoptatiffimo.

Tlur. Reverenäo&

Clarijjtmo

Domino,

Dn.

JOHANNI PRATENIO*

Tortunenfium PASTORI digniflimo>

PATRI Ionge cariiEmo.

Plitrim. Rev^er. &

Clarifjimo

Domino,

Mag. ERICO MYRIN,

V.D. in Templo Cathedralillpfaltenii

COMMINIST. vigilantiiTimo^, ut ca*

gnationis vineulo mihi conjundio> ita

Fautori optimo > certiflimo.

Levia b<£cce qualitercunque eldborata>

fignumperpetuteobfeivantia,cumdrdentifft·'

m$QTnnigen* felteitatüvotooffert& aedhat JACOBÜS PRATENMS*

L Ν.

f.

Procemium.

UfAbet homo

cum

cet^ris animantibus hoc quidem ^com-

I

^raune

>quod

confer- I vationem fui velie

exoptetque* curam tamen ejusdem

tanto graviorem fibi commiilam, tantoque fublimioris effe indoUs agnofcit, _quanto iublimiora ac ex·

cellentiora fibi å fupremo ^Nfumi«

ne conceiTa funt pra? bruds dona*

Hominis autem duae funt partes

conftiüutiv^j

anima fcilicet & cor-

- pus; hinc

duplex

quoque ejus ef-

fe debet cura atque culcura. Et

A qui*

i ·&§ ) o ( §■&·

quidem

cum anfma aétionurh

hu-

manarum principium fit &origo,

€JUS utiqiie facUltaturrl perfe&io·*

nem primum fibi vendicare locurrt

merito cenfuere Philofophi. Ce- terum, quanquam anima

re^oriSj

jjcorpus autern miniftri auf inftru«

j,menti vicern fubire

dicitur,

fic,

$,ut illios imperio,

hujus

^vefö fer·

3,vitio magis utamur a); anirrarrl

tamen fujtufls _corporis Cufiineri

manifeftum eft.4 unde perfpicitur*

culturam corporis rteufiquam

eile

9,negligen,dam; quippe quo

malo

,,fe habente, animüs qiioqne pa*

5)funr) ptarclari t ffecerit b)t hinc u-

niuscujusque efic curare, ut mens fana fit, in corpore iano. Sani-

tati vero corporis

öptimé

confuli*

tur, ubi ^a viåu, ämiåu, habita- tione, occuparione &

induftria_M

requie refumque aliarum vita? ne«

cefiariarum ufti, pra?fidia, fimül &

auxilia fubminiftrantur. Bon3 u»

iique excellentia prorfus &

adml·

randat

4β·ί ) ό (

j#.

i rända, quamdiu _pro mödulo ha¬

turs & cönflitutione

cujuscunquej

fex pradcripto legum adhibenturj

at, ii quis iisdern abiititur, tanturxt

abeft, ut corporis vifes föveant_i

foborentque,

ut potius mentem-»

fimui & corpus naturale debilitent,

imo cum felicitate corporis ^mora¬

lis fspé a&um fit & conclamatum_£ ubi femel cun&a pererrare occepit

fnalum iuxhs. Moderamine itacg

opus

eft

6c temperamento defide-

Horum ac iurhptuum circa curam

Corporis humani rité adhibendarri*

quo

publice

squé ^ac private rei- publ. ilatui Felicitas cohcihrüEL».

Quae officia hominis _erga Fe

ipfum,

qua corpus, quohiarh leges natu¬

rales sque äc civiles

fumptuaria?

ferio ihculcanq

mediämque

irigre-

di viam cüpientibus, veluti facem prsFerunt; proinde

düplici

quoq;

Fnembro,' ira&ationérri noflram_^ qua guls cultusque _{corporis hu¬}

mani innoxia admodum _temperr-

• "■

Λ 2 e s

4 ) o (

es examini fubjicitur,

imiudimvis,

enixé rcga ηtes, velir

B L.

^qua»

pro

tenuitate ingenii noft ⁱ

quam

breviflirré in praffnti materia-,

allata funt, in meliorem _partem-»

intt'rpretart.

a)Pufend.

(ffic

bom.

<£r

civ

hb

l,c.

5.

§

^2.

b) Pufend. J. iV.

&

G. 1.

2.c. 4.

§ '4·

Membrum Prius.

§.

i.

TEmperantiam,

^vocabulo, verfari circa

^{ftri£e fumto}

νο·

luptates,qua? ex

gufcu «3t

ta*

ftu, (quorum

hic etjam

in

cibo

potucg,

velexejus dignofcitur

vo*

to, Collum gruis qui

optabaj Sc

vete res & recentiores morum in«

ferpretes docent. Tullio,

rationis

„in libidinem ^, atque in alios non

„re&os impetus animi,

firma SC

„moderata dicitur dominatio a)f atque

) o c Γ

arque duobus modis i. e. ea, qua»4*

abiunt, ^non expetendo, vel ab"

iis, _quac in poteftate funt, abfti

nendo, difcernitur, cenfente eo-

dem ty Seneca officiatempérantiiC

ferie iequenti exhibef: temperantiä voluptatibus imperat, alias odic"

a^que abigit, alias difpenfat, &ad"

finum modum red gic, ^{nec un} "

quam ad illas _proprer ipfas venit"

Soic optimum eiTe rrodum cupi "

torum, non quantum velis, fed"

quantum debeaS, fumere c). Er "

O neifius: ex praefcripto juris na "

turalis_, homo trga fe ipium rta fe"

gerere debet, ut rtbus, quibus ad"

iui coniervationem indiget, f. e."

bonis corporis & fortuna? ordina "

tc & moderate utaturd) Unde"

tacilé coli gitur, occnpari corporis

curam omnem , in temperandis

defideriis naturalibus, neiis,plus,

quam decet,

indulgendo,

DEo,

nobis & ^aIiis fimus injurii. Na¬

tura

equidem

nihil facit fruftra^,

B ₅ unde

0 4Φ-3 ) © ( St¬

unde ^nec appetitus, quo

ferimin?

in res vita? fervandae apfas Sc ne- ceilarias, nec, appetitum quae co- micarur voluptas, fuo

deftituuntur

ufa, dum confervationi, quam-, promovent,

favent. Hominibus

interim eapropter non eil

concefr

lum, quocunque

modo

vivere, pro

nuru atque arbitrio,

fed, quernad-

modum in hanc rem pereleganter

„Cicero diiTerit: ut

membranobis

„ita data funt, ut ad quandam ra*

„tiouem data eiTe appareant;

fu

„appetitio animi, quae

ό^μ,ή Gras-

„cé vocatqr, non ad quodvis ge?

„nus vita:, fed ad quandam for?

5,mam vivendi videtur data: item-

„que & ratio ^, Sc

reda

ratio.

Ut

„enim hiftrioni a&io, (altatori

„motus, non quivis,

fed

certus

„quidam eft datus; Tic vita agen·

„da eft, certo genere quodam, non

„quolibet, quod genus conveniens

confentaneumqp dicimus e). Si itacg

res quivis alias, quae

inteiligendi

«ΦΖ ) ^ο C*r&* ₇ facultate defticuuntur, _per natura«

les iuas inclmationes, in finem fi- bi conveniencemdiriguntur; quan·

to magis fana ratio, qua ceteris a«

nimantibus praftamus. horrinem inftruit, ur vitam prseftantia? fuas

convenienrem agat,

finemque,

in

quem conditus eil, in omni actio¬

ne feliciter attingat, Sed ad illas properamus temperantide fpecies,

qua? in vi&u & amiåa , ut &

fumptibus indé profe&is, modum

ae menfuram nobis praefcribere»»

adnituntur.

a)de int. I. i.e. 54. b)in depant. c,

22. c) Ep ^88·

d)p.m.

101. e) lib. ^3.

defin.

$. .

IL

Poftquam itaieviter perftrinxi-1

mus non folum obje&um ^· circi-·

quod occupata deprehenditur tem»

perantia, verum etjam _muniaejus·

dem quadantenus

delibavimus;

haud difficile erit obfervare,

quod, quemadmodum

pro diverfa illacu*

A ₄

pidU

8 4^) ο ΓΗ»-

piditatum

naturalium

indole,

itu»

quas ferri iolet nofter apperirus,

in varias iubordinatas fe diftundit

fpecies; ita

etjam

alia atque alia^

iortitur nomina. Sic quando ci-

bum ^ac potum indeque exorrasvo-

iuptates

proobje&o

habet, frugali·

tas, ieu abftinentia & fobrietas

vocatur; quando veftitum mede-

ratur , ekgantia ieu mundiries;

quando arquas laborum & recrea- tionis diipenfat partes, fedulitas &

vigilantia ; quando in acquirendis

fimul &jufte erogandis facuitati-

bus rite iuo defungitur officio, par- iimonia appellari confvefcit. Ιη_*

harum fingulis curam ac tutelam corporis, qua: refpiciunt,

Eft modus - * junt certi demquefines%

Quoi ultracitraq; nequit cor(ißere re*

Bor» lih. i.Jat i. (flum.

§' 111

Quifinem vulr, etjam media ad finem ducentia velle cenfetur; ita

<jui

vitam fervare cupit, alimen-

tis

-Φ* ) Ο ( Wr 9 tis vita? fuftentanda? idoneis uti ne- ceftum habet. Ceterum natural

paucis contenta, nec

nid a?gré

pa-

ti fuperflua poteft.

Hinc

frugali-

taris dignofciturmunus,

incibo

po- tuque fumendo rationem

habens

:

1. Quantitatis, ut quantum cor-

pori nutrierido ^, anirrique

funöi-

onibus refté obeundis permitri

poteft,

iumat: fic enim

rtficiun-

untur vires ^non opprimuntur b),

2. Qualitatis, ut nec qua? nocent,

nec pretium ^, cui refpondent facul-

tates, excedentia ^, adeoque _appe-

titui magis, quam neceftitati na¬

tural! faventia admittat fercula/haec

enim nec vita? noftrae ratio, ^nec officia exigunt. 3. Finis, ut natu¬

ra non folum in efte, fed & bene efTe coniervetur, unde Horatius c);

Accipenunc, viéiustennis qn&, qtian*

taque Jecum

Adferat,

inprimis valeas bene ^-

& Pliniusi/j: multo utiliflima eil

temperantia in cibis. 4.

Temporis,

Ut pro ratione funåionum labo-

A ₅ rum$

1° ) o ( <γ&\*

rumque, per flatas vices, refb*

cilientur

foveanturque

vires: neque enim ideo _{vivimus ut} indulgeamus

geniQ,

frivolisque

gula: voluptati- Bus nos capi patiamur. Jure ita- queab iElianor)carpicurMycerinus

jjlgyptius:

cTε άυτω το εκ βατης

μαντεΐον

άφικετο

^, προλέγων τψ τα

βία ςενοχωώαν h$a

έβα?η$η σοφί-

σασΒ$ι το λό^ιον εκείνος, διπλασίαζων

τoy χξόνον ^, yi, ταις ημεξ.αις

πζοστιβείς

τάς νύκτας, διετίλει ^ αυτός

άγρυ¬

πνων *3 πίνων

άμα

ί. ^e. quum ei va- ticinium é Buta afferretur, _pr^di·

cens vitse brevitatem, oraculum elucjere volens, _tempus

duplican·

do, nobles adjiciens diebus, per- feveravit ita vigilare, iimul & bi- bere. _5, Modi, adeo ut pr^ter folitum interdum, vel cancillum åci- bo potuque abflinere, & jejunio uti

fano conducere queat; vei parcius, rnagisque circumfpeélé, decenter-

que

bonis

hifce i natura conceffis

perfrui/),

Hjnc fequitur, quod

quenv?

•Φ3 ) o ( II

quemadmodum in reliquis,

ex q- pere paricer ac

laboribus rite

po-

litis menfurandi veniunt non ^rarq

frudius,

commodorumcjj jucunda

perfruitio; ita quoque

vitam fru¬

galem fqbriamque, quam

uberri-

ma feges bonorum canfequi fölet

ßc comitari; videlipet valetudo fir¬

ma, virium robur,

tranquillitas

&

liEtitia animi, ^tas vegeta anno- rumque plurium ferax,

adfluentia

opum , rerumque pmnium longé

feliciifimus fiatus· fil Eelgio quon- dam^> Virmagni nominis & au£to.-

ritatis, perceperat, mukös civiurn

fuorum populariumque

dulcedine

morum exetjcorum captos eo usq^

duci, ut in vi£lq ac ami&u jufti faspius frugalitatis limites tranfili-

rentur, iuxus & ad pompa m com*

pofita vita, fenfim in

rempublicam

irreperent,ac opes

decoquerentur.

Proinde

duplici

ccena nonnullos ^a-

rnicorum fuorum excepit. In pri¬

ori cibum poturnque

adponi

cura-

Il ) o (

vir bonum, ilnnj: I ci tamen 5c anti- quo more paratum: patina? aufern,

pocula 5c reliqua inftrumenra, _qui·

bus impoiita inferebantur alimen·

ta, ex auro 5c argeηto puro con·

fefrijngenti

pondere acpreriocon- iptcitbanfur. Convivar , utpote

j

^!rn

non parum recentioris ^artis eoqui-

naria? condimentis adfveti, de^gu-

ftando tantum levirer , qua? appo·

fita deprchendibantur, fatis iuper·

que oftendebant, fe aliiim malle ciborum apparatum. Rem°veri itaque ftatim jufTit hofpes vaia au-

rea argenteaque, una cum efcu- lentis 5c potulentis; ftrarxqoe fue·

re menfee omnium generum cibis opipare ac laute adornatis inftru-

öisque, vina quoque generofiiTima

ex remotioribus terrarum locis ac-

cerfita apponebantur. In locum

vero vaforum ex auro argentoque fa&orum alia, vitrea, fi&ilia , Si- nica vel domeftica, bgnea, colore obdu&a, fuffe&a funt. Uude quam

•Φ3 ) ^o ( Η*- Μ diu in tffüia epularum

diverfirti-

marum copia & adfl lentia veriari g^nioc#

indulgere detidcrent

mor-

tales,huultaces fimul &

opesetjarrt

pofleris, qua*

profucuraj eilent,

in ιtili ac

deperdito modo

confumi

docuit

prudentirtimus hospes. Sed

ad

oppollca hujus vircucis

perga-

mus

a)Cic. in Cat. Maj. C XI.

b) Lib

2, Sat i% c)Ltb 28 c d)

biß.

^"Jßr.

L,

2. C41.

e)StracX.

%x. v. 12,

& Je^

5. iv.

Quanquam

ad

natuf®

rnodu«

ium & (obrietatem rerum neceffa*

riarum deftderium eil attemperan- dtim a); vitam tamen,

nimisque

tenacem haud intdligimüs, quip*

pe quam omni

modo vicio

carere

ntgamus , avarorum

& fordide_j

parcorum

propriam eile libencer

concedentes. Nam, qui fan itati cor¬

poris proipicere

cupiunt,

tantum3 quantum

ad liberalem ejus fürten·

Cafio^

ί 4 ) ° C

latioriem neceiTariurri hierir/umahf,

lieceffe eil; _quare dicit Seneca b)i propoiitum noßrum eil fecundum liaturam vivere. Hoc _contra na "

turam eil, torquere corpusfuum,

6t faciles odiife

munditias,

6c cibis"

non tantum viiibus uti, Ted tetrisl<

6c horridis. Quemadmodüm de-"

licatas res defiderare luxuria, ita"

ufitatäs 6c noii magno parabiles"

higerexdementia eft. In exceilu ve*

ro, voracitäs 6c ingluvies, temu- lentia 6c ebrietas ofHcia _{vitas fru-}

galis 6c fobrice _öppugnant, 6c in- feftant, innumefaque fécurri adfe-

runt mala 6c incommoda; utideL»

quivis fanas menris easdem detefta*

ri ac fugere novit. Quahquäm é- liim fupremum _{Nümen, quufnö-}

rhnia creavérit, 6c etjamnum hd- die confervet, in iifuria hominis ^o- rhnia condiderit; ^{homini tamen_j}

bonis å Deo clementer cönceffis,

in laudem ipiius ^, ac fui aliorurri- que emolumentum uti incumbiti Gaven-

,4®·?

) o C is

Cavendum

ergoeft,

ne

fntempe-

rantia cibi pötusque

deliciis

& rr.oU

Ii otio corpus ,[rangatur ^: hinc e- ilirn , fatente Pufendorfio c) hebe-

tudo mentis, fraftus änimivigor,"

laboris Irnpatiöntia,

infinita

mor u

borum lues, praecox aiic debile"

fenium _, properste mortes.

Ér

fe-

iiecaiT Inde pallor & tiervorum"

vino madentiüm tremor& mifera u

bilior ex cruditatibos , quam exu

fäme triacies ; &, qu± cetera lon¬

ga ferie recenfet ex eodem prove- nieniia fonte mala.' Porro de mul- tirudine ferculorürn dicit e) quod

mukös morbos multa fercula fe-"

cerunt* nec mirum,

quod

ineon-M

ftans _, variusque eX difcordi cibö-

morbus eft. Negari enim vix pot- eft, quin multis fnörbis carere- mus, fi tor cohdirrientornm caro

pretiö aliunde emtorum ^, tor fefcu*

lorurri, aromatum, deliciaium vi- nbrumque genera exularent. Varii quoque maxime tioxii Coniicesfim*

temw-

ιό ) Ο (*&·

temulentae _vita?: imprimis ^{vero ,} quod hoc immedicabili malo femel

iopita mens, ruac in qu^cunque e- normia vitia arqj fcelera^,fecundum

tritum iilud : fine Cerere & Libe¬

ro friget Venus/). Thafii ^cum ve*

hementer Agefilaum rogarent, ut

acciperet omnis generis efculenta, anferes, bellaria & placentas,juiTit

eadem helotis diftribui;

cujus

rei cauilam cum quasrerent, refpon-

det: _eos, qui fortitudinem fedtaren-

tur & colerent, non oportere tales delicias reciperei«^); delicatorum

enim

&xgula?

deditorum hic cibus

eras, enerväns 6c emolliens fortes

animos

h)

Prsterea, quid nimia_»

Copia Bacchi ad iram excitandam-»

efficere valeat, ut alia exemplata-

ceam, luculentus teftis eft Alexan¬

der Magnus, orbis ^terrarum do·

mitorj qui _praeter alia, quae Prin¬

cipe minus

digna

fecit ebrius, ad

caedem innocentis Cliti adadfus eft Foßdum _omnino

> eum propriis

vinci

•m) q (&Φ- * 7 Vinci afFeétibus, quem

tela hofti·

um vincere nori potuere.

Quaré

celeberrimus Putendorfius diciti'):

Ebrietas voluntatem ad certum ge¬

nus aftionis non parum irritat,

Violenro motu fpiritus ^acque

falV*~N

gvinem impellit

&perturbat*

libidinem cumprimis,

iracundiam,"

atque terneritatem homines pro- clives reddit.

a) Puf. J Ν

&G. lib.

i.cap.

4.$

iόΛ b)Ep. s. c

dijj.

de leg. fnmt. §.8·

d) Ep*

95. e) ibid.j)Ter. Fun.

ati.

4.

feen

5*

g)Plut. de Agef in

ypoph h~) Seheff.

an-

not. ad /El. 1. _9. C. 20./) Curt. lib.

C. 2.

k)

J

N.&G. lib. t.Cä§.

8,

$·

V' _.

Nimius praetereä fumptüs inci-,

bo _potuque public® & privat® Uti- litati obicem poniti

multi

enimex-

inde ad eam

rediguntur

pauperta·

tern, ut ne

quidem

fe fuosque ale·

fe valeant, fed ®s alienum indies contrahant, quod quo magis cre-

B fcitv

ts ) o c j«.

fcit, ^eo difficilius perfolvitur,

åtqne

fic ^cum fuis molefti eiTe incipiunt.

Quod vero illi in

ejusmodi

ftafum

ac conditionem reda&i reipublic#

vcommoda ne hilum quidem ^pro-

movere queant, cuivis in propå- 3,tulo eft. Tangunrur itacg tanquam 5,maxime invidiofi menias

ganearCji

,,paratus: &

ad hane claiTem referi-

„musdomefticorumciborum ftfues 3,&gementesiubpatinarum

pondere

„menfas; domeftici liquorisnimiarti

*,ingurgifationem ; rariorum

epula-

,,rum ambitiofam

aftedlationemjcl·

3,bos prarterea exoticos,

longeque

3,petita vina exotica ;

condimenta

„terris alio calentibus fole nata

&

ilmilia a), Longum nimis

föret

omnem perftringere

luxum, qui

circa cibum potumque exercetur.

Quivis facile deprehendit, opuni copiam ionge

majorem

rerumque

omnium fufficientiam in civitate futuram, il ejusmodi efculenta

&

arornata, ex quibus

quorundam

ufus vel reéhus abufus multis in—»

lods

-m ) o ( Wr ' ϊ&

locisEuropeis

plané

iftcognitus

i\x*

it,non émeietitur, & veiidereritur*

quibusnon modocafere

poiTiimus,

verum & cårere debemus, fi öcca*

fionem luxus vitare velimus.

aPufend.

diß. de leg fumt. §.

t,

§. Vf.

■

ViÖitandi ratiöném

excipifc

cultus & ornatus corporis, quem pro

cujusvis

hominis forte ac con*

ditiofte ita fuis circumfctibit termi*

nis elegatltia, ut tiec nimis exqui- fitus, nee nimis negligens fit &

fqualidus. Brutis ,pr<£ hominibuS,

melius pfofpexiiTe videtur natura9

quoniam ipfis tegumenta cuiqufc generi Convenientia dedit ac coii- ceflit; hominem vero tludüm in hoc üniveriitatis theatrum

pröje-

&urrt volüit, adeo ut homo, ii a-

liorum deftituefetur ope,

ecquid,

quaefo, miierius deprehenderetur

änimal?

Refpedlu

itaque ejusce-

modi flatus.Pufendorfius dicitß)s

B 2 Talem

tö -m) o (

j,Talem hominem non niil

inarti-

„culatumfonü emitcere po{Te,omni

^difciplina ac culcura vacuum

effe,

.„attonitum &

ftupefa&um,

atque

,,eum, cui contra injurias aéris

j,antra aut denf® arbor quale'cün-

wque

fuffugium darent Verum,

ut huic malo mederetur totius uni- vertl conditor Dtjus, homini _pr®

brutis Jongéexcellénfiora ac magis pr®clara

dona

qua animam & cor¬

pus contulit,

quibus,

quoniam

bru-

ta deftftuuntur, fmgulfs eorum

fub-

fidia indoli _congrua ordinavit, Ho¬

mo vero infigni hocce atque lon-

ge pr®ftantiifimö munere ornafus,

poteft fibi, quamvis non

ftati

ii-*

poft nativitatem, tamen

fucceden-

te tempore,

ad

famem

(edandarn

alimenta neceifaria

providere, de

ad corpus contra

injurias

a&ris te- gendum, conditione atque pr®*

ftantia fua condigna tegumenta_*

comparare. Quantum ad

defe&urrt

attinet propriae induftri®

apud

te- nelioS

-Φ3 ) ο ( £Φ· ⁱⁱ neHos infantes , eum abundé fup- plet

infitus'parentibus

amor, qui o- mni modo procurationem in mun- dum proje<fti fcecus

fuilinet

arque

gerit. Quapropter ex

hac

cauffa,

fcilicetcorporis contra

injurias

cceli

coniervatiotie conftat, naturanLl

ornatum nimium & fuperfluum

non adfe&are; fed iis rebus eile.*

contentam, qua? neceflkati huma¬

na infervire comodiflimé poiTunt.

C terum ,quoniam boni ordinis,ac publici ufuscauffa, homines in ci-

vitate å fe invicem munere diftin- gvuntur; ratio omnino haberi de¬

bet conditionis atque ftatus, in_,

quo quisque eile deprehendituc-,,

adeo ut veftitus dignitati refpon- deat. Honeftum ^tarnen decorem atque modeftam in cultu pulchri·

tudinem å cujusvis ftatus homine requiri conftat. In hane ^rem e-

leganter dicit Seneca b): IlIudTe

admoneo _{j ne} eorum more, qui"

non

proficere, fed confpici

cupi w

B _s unt,'

ϊι -Φ5 ) Ο (

5,unt, facis _aliqua, qu# in habi·

„tutuo, aut genere vita? notabilia

„funt. Afperum culturn, & inton·

„fum caput, & negligentiorem bar¬

nbarn^, & indi&um argento odium %

„& cubile humi pofitum, & quic-

„quid

aliud arrbitionem perverfa 3,via fequitur, devita.

d)J.N.

&

G,l. ^2, c.z.§ ^2, h) Ep. 5*

§-

vir.

Vitia in confrarkim tendentia,

ab una parte levitas & luxus in a-

mi&u, ab altera vero agreftis ne«

gligentia; adeo

ut luxus non tan-

tum in defideriisgular,verumetjam

in cultu&tegumentis corporis ver-

fetur, unde Juvenalis a):

- -

Turp't

fregerunt [ecula

luxtt

iivitia moties #

Ad hanc claiTem referimus omnis

generiscultum & ornatum ^, ad luxü xragis quam ufum compoiirum,ut- pote

frmbrias,

globulos,baltea,texta denticulataexauroScargento.aliäsq;

ve-

•fW!)o ( JW- 2*

veftes auro argentoque

intextas &

aco piftas&c.Natura

cuique genti,

iicutalimenta,ita etjam ad cultum

& ornatum, quas opus

eilent,

^con-

ftituit; modo penes quam

vis

gen-

tem debita induftria, iludium &

diligentia

adiint

in

ejuscemodi

con-

ficiendis tegumentis, quae corpora

contra nuditatem ac injurias tem-

peftatumtueriqueunt: terras

enim

fub asftu iolis incolentibus tenues

ac molles aptiores funt

veftes

;ce-

teris vero regionibus ^,

ubi fcilicet

horridus regnat

boreas craffio-

ribus ac firmioribus opus eft

veilimentis. Prasterea veftimen-

ta ex locis longe

diflitis petita_i,

non tantum nimis caro pretio e-

muntur , verum etjam propten*

tenuitatem, quod debent, commo·

dum & emolumentum non exhii bent. Iis nos contentos effb o-

mninodecet, quée vel intra-patri-

um folum

producuntur; vel (I

ea

non fuffecerint, tunc quse

necefli-

' B ₄ ta'|*

14 ) ο , <Η§*·

fati inierviunt, adqüirere debemus»

& obfervare, ^ne _pro rebus, qua"

rum ufus exiguus aut nullus exi- ftit, _{opes, quae maximum} reipu-

blic^ robur addunt, ad ^exoncos transferantür. Hinc tales cives

reipublicae uriles non eifeducimus, qui, ^cum pecuniis ac opibus ab·

undent, infra dignitafem fuam eile exiftirnant idem cum aliis veftium genus geftare, peregrinum itaque adfe&arit, unde noxia: civium x*

mulationes in repubi. exoriuntur.

Hunc porro Iuxum haud parum promovent varii recens inventi modi veftes confuendi. Quis e-

nim eft, qui ea forma veitium_>

contentus eft, _quam vel ^nuoer e-

Japfa _{rempora in} ufu habuerc? Et inrerdum vix aliquot prasterlabun-

tur menfes, quin novam de _pere- grinam veftimentis apponi formam

videmus; adeo b)

Vilia fimt noltis, _quacunque

priortbus

armis

Videt

ϊ ο ( rf Vtdimus & joretet, qu

i

c

quid fpedla

^·

vimusolim.

Damna, qua-ex

peregrinis modis,

exotico ufu veftium

reipubl.

infe-

runtur, inter alias excultas gentes quodammodo vitare

iluduerunt

Batavi; quare inter

mores,quijam

pené iisdem inftar legis

valenc,

etjamnum hodie eomuni genti re- ceprum eft,

confvetudinem iefe^»

vettiendi majoribus ufitatam tueri

jnviolatam lemperque duraturam,

a)Sat.6. b)

Tit.Calp. Ec.

7.

5 VIII.

Neque vero

fufficit

corpori

nutrimentum, <3c quod ornamen-

tum conciliet fubminiftraile: do-

mus funt exftruenda?, quarum fub

tedlis a frigore tempeftarumque_.

turbine immunes fint homines ,

iuaque qua? moveri poterunt,

coniervent. Unde colligitur natu-

ram foium appetere , quod neceili-

tas & honettas requirere

potitti-

B 5 mum

ιό 4W ( ο ) I«.

mum videtur _{; nam} fatente Ber-

neggero#): non omnia ad neces*

fitatem & indigentiam tantum ha- benda ac dirigenda funt, fed quae-

,,dam etjam honeftati _{atque orna-} ,,tui tribuenda. Imprimis vero, prster ufum, quem civitati con- ciiiant communem _, fplendorem iis

aedibus competere ducimus, qua?

ad rempublicam & univerfitatem

fpe&ant, uti iunt templa, domus regia?, paiatia, Sc curise Sc _quae propteradventantes _{peregrinos po-}

tenti^ fpecimen prasbere poflunt.

5,Ε contrario ex fordidis Tartaro-

,,rum tuguriolis non gloria magna ,,aut commendatio civitati parabi-

„tur. Neque permittendum eft

„privatis ita ^dificare, ^ut indevel

„commodum impediatur

publi¬

cum, vel dignitati aut amplitu-

„dini urbis aliquid detrahatur b).

Cum _autem luxuria in acdibusftru- endis exerceri incipiat; ut ex fu-

perfiuo

ädificiorum ornatu a?ra- rium

•φ? ( ° 17 rium civitatis vel exhauriatur;

vei etjam»

cum civitatis

incola; ades fuasfuperbé, & fupra,

quam

decet,

exornando, loculos iuosv3cuos

red·

dunt,ut in commodum publici

ali-

quidconferre non

valeant,

non pot-

eft non fieri,quin

peculiare exinde

respubl. capiat detrimentum.

SubtC

hac irac#

claiTe comprehendi pof u

funt omnes fuperflua?

fubftru&io-"

nes&sedes oftentationitantumaut'c

voluptati captandae

accommoda-"

tse, nulli ufui, pra*fertim ^,

ubi illis"

exornandis accefferint peregrina"

marmora,aulasa, & alia modeftam<c elegantiam & iobrium ufum

fu-'É pergreiTa (upellex. Horti itidern"

fumptuofi, ίίφ ^mere

voluptuarii,"

pifcina?, vivaria, nemora,

ambi-u

tioni miniftrantia c).

a)

Qtitffl.

wifc in Cor.

Tac.

84

b~)

iibidem. c) Puf,

di

β.

ds

leg.fumt.

§

3.

§. IX,

Sumptus

quoquehaud minimi

«rogantur in varias ^res alias, quae nomi-

*8 )o( $&r

Tiominefupelle&ilis

veniunt.&qua?>.

ob nimiam mulritudinem, ad in-

digentiam & neceflitatem nequa- quam, fed potius ad oftentarionem conducunt: In ^eorum numeropras-

cipue funr pocula vitrea & cri·"

ftallina artificiofe Cctdara, porcel"

lana, _quorum accendic fragi "

litas pretium ^, & qua?

pojunt"

ilat^{im tota} perire. Item tabu!#4' pi&a?, queis antiquitas, famaarti«"

ibcum, ^aut _{elegantia immenfum!?}

apud multos pretium pofuit#). Sed

de vafis aureis ac argenteis quid

dicendum? Anreipublica? expedi-

at magnam parcem horum metal¬

lorum in pocula ^{aurea &} argentea coniumi? iane, qui fumptus in ea- dem facit, certam ac realem vide¬

tur habere pofTeflionem, quce tam cito perire nequit; adeo ut poilef-

ior eatenusneutiquam fruftra ium- ptus erogaiTe putetur: aurumenim

& argentum int-er pr#cipua alicu-

jus

bona exiftimantur, Interim ta¬

rnen

) o ( %&·

^

men negari non porett,

quin, ü

magna

multitudo

eorum

in confe-

&ionem vaforum impendatuEL,,

materia pecunia?

fubdudtiiueriL^,

ficut etjam Celeb.

Putendorfi

j.s

b !)

dicit: huc referimus vafa aurea*4 6c argentea

multitudine

aut ma

"

gnitudine& pondere

enormia.per14

qua? materia pecunia?

fubtrahitur.44

Nulla fere natio eft totius orbis terrarum, _qua? non ufumagnotcit,

ac praeftantiam nummorum

aefti-

mat, absque iis enim,

ubicunque

fuerimus , a?que

facile

negotia^ex- pedire haud potuerimus. Pretium

vero inftrumentorum, _quocunque demum veni3nt nomine, auget ac inrendic mira artificum induftria6c collocata opera. Hinc

fequituC^, quod

multo potiuS

confulitur

rei- publica, Γι maxima pars

hoiumu

metallorum in cufionem nummo¬

rum

impendatur,

quam

quod

me·

talla, ad vafa, pondere non minus

ac arte opificum caraconfumantufé tjPuL åtflde leg, fumi&s* b)id, ibtdém

MEM.

jo -m) o c

Membrum Poiterius.

§. i.

|Uousque olirn

noritantum*

fed& hodienum excreverit luxus, _eumque comitanS

immodicus iurhptus,

vel

me tacente, prasteriti temporis an·

nales, & feculi pr^fentis invetera*

ti mores loquuntur. Hinc, nede-

trimentum

caperetRespublica,

iua

intereflTe femper judicarunt böni gentium re&ores ^, exempiis tiorL»

minus _, quäm

do&rina

& legibus ejusmodi vi&itandi, veftiendi ^, as-

dificandique rationem inträ juftos

-eoercere limites, & eapropter va- rias, _quas fumtuarias vocant Polid-

ci, tulere leges.

Ejusmodi

.ftatuta apud Romanos quam plurimafaåa

fuiile deprehendirhus, uti conftat

ex legibusFannia ^, Örehia, Licinia, Emilia, Antia allisque, qua^, präs¬

ter alios, ^A. Gellius accuraté de- .fcribit a).

Neque,hnjus

difciplinae

ifri-

•Φ8 ) ^o ( s-β*. 31

fmmemores ^fuere alt^ Respubli-

c se. Nam circa convivia habue-

re Athenienfes arbitrös ac cen- iores fuos, qui inipicerent, ne_j quid contra

honeiti decorique

nor^

mam in iis ageretur

b). InterChrii

ilianos, Philippum

Pulchrum Gal-

liarum Regem,

edi&o caviffe

con«

ilat, ne ultra duo fercula, five

du¬

os miilus, in

prandio vel in

ccena

confumerentur, neve afia? carnes apponerentur. Idem quoque ap- probafle Carolum IX A.

1569 <5c

Henricum III. A. 1577»

Regesejus-

dem gentis, cum in nuptiis,

aiiiscg

conviviis, plus ^quam tria

fercula

apponi prohiberent, nec non

idem

retra&aviife Regem

ejus

nominis

IVΑ.1598 teftatur

Cbokierusc): &

has ieges non tantum in

Gallia—»,

verum etjam Genua?, Venetiis, ^a- liisque in Italic

civitatibus,

quin

& in Hifpania

& Germania

fartas te&asque fervari,

idem au&onj

loco citato dicit, Nec minorem^

in

comprimendo luxu veftitus'o-

1* ) Ο (

peram collocarunt Principes: narti

non folum Romani ImperanteSive-

rum ejam Syracufani 6c

Laced®-

monii ejusrr.odi edi&a quam plu-

rima edidere d)* Nec non eadem

obiervaiTe ante nominatum Phiiip-

pum Pulcrum,

Henricum II & Ca-

rolum IX, ut 6c Henricum IV, Re¬

ges, f®pius citatus

auétor

refert*}·

Hifce fimiles leges in Hifpania^,

Icalia & Germania vigere au&on^

eit Berneggerus/). Omnibus hi¬

fce ftatuta non inferiora publica-

runt gloriofiflimi Sveo Gothorurri Imperantes: utpote edi&um poten- tiifim® Regin® Chriftin® an.164^

luxuriem 6c vi&us & ami&us ie- veriilime prohibet tam in nuptiis

6c funere celebrandis, _quam

etjam

aiiis in conviviis 6c convenci- bus. Huc etjam accedit edi&um glorioflim® memori® Regis Caro*

Ii XI anno 1664, quod iumptum

veftium gravi pcesna

aiRcit.

Reli*

qua,utpr®teream,humillimi vene-

famur merito ilatutum,

quod

Rex

ίισ-