Z?.
D I S S E R T A T I O
QUID R ATIO
i n
THEOLOGICIS
V A L E A T ?
DISQUIRENS,
QUAM
V E NI A MAX. VEN. FAC. THEOL. UPS.
P R Æ S I D E
D
oct
ERIC. J. A L M Q U 1S T ,
T H E O L . P R O F E S S O R E R E G . E T O R D . N E C N O N R E G . O R D . D E S T E L L A P O L A R I M E M B R O ,
PRO CANDIDATURA THEOLOGICA,
p. p.
M a g.
ANDREAS MICH. FANT
,
F A C . T H E O L . U P S . N O T A R . E T CONSL E C C L . N O T A R I U S V I C .IN AUDIT. GUST. MAJ. D. JUNII MDCCXCT.
I I . A . M . C.
Ü P S A L I Æ ,
VIRO
M A X I M E R E V E R E N D O s t C E L E B E R R I M O D O M I N OJ D J E C J L W W I M . 1F
c
I L I V T
j
S. S. T H E O L . D O C T O R I ,
D I O E C E S E 0 9 W E S T M A N N O - D A L E K A R L I C Æ ARCHI-PRÆPOSITO^REG. ORD. D E STELLA POLARI MEMBRO,
P A T R U O O P T IM O . N E C N O N
VIRO
A D M O D U M R E V E R E N D O e t P R Æ C L A R I S S I M O d o m i n o mG JE O JSL G I O
j
ML
JF
J L
IV
T 3
Ec c l e s. i n Lô f s t a e t E n  k e r PASTORI e t PRÆ POSITO, t P A R E N T I I N D U L G E N T I S S1
M0
,Ç)u<z pofcit pietas
,
Nominibus tam caris omni animi
religione traditur.
—
M i t i
,
ut antea
,
amore dignemini
S
i vel p e r o m n e s aetates i n d o le m generis humani per- f crutari v o l u e r i s , hoc infelicislima nunquam n on r b r i p i ( o r t e , r e p e r i e s , ur r ar o media incesferit vi a, fed in e x t r e m a varia St devia p r o lapfum fuerit. E r r o r e s fci- liect n o n folum i n n u m e r o s , fed etiam fibi invicem op- pof it os , i g n o r a n t i a affe£fuumque fafeinatione occaecati a m p l c c l u n r u r h o m i n e s , femelque r e c e p to s , fumma cum pe rt i nac ia , o m n i s c or re fl io nis impatientes d e fe n f it a n t , n u d a m v e r o St in m ed i o quali flantem veritatem , re£lum que 11 c c c e r n u n t , nec curant. J-iæ v e r i t a t e s , quas unus q ui sq ue multa fine a tt enti one in vita co mmu ni o b f e r v a t , il lu ür i q u o q u e m o d o in rebus ad Religionem & Dei cul t u m p e r t i n e n t i b u s , fefe confpi ciendas praebent. Superfti- rio St I nc re d ul it as , venia fit v e r b o , omni aevo fuere fco- p u l i , quibus i 11 i fi p l u ri mi mo rtales infelix perpesfi funt n a uf r a g i u m . N c c I ndif fer enti fmus S t I nt ol erantia verae pietati S t Rel igi oni hifce m i nora attulere damna. Infi- gnis q u o q ue fuit f en te nt ia ru m , quæ intercesfit inter plu r i m o s , d iv er f ir as , q u a n t u m fana Ratio in T h e o l o g ic is va lear. Qui N a t u r a l i f t a r u m St De ift aru m nom ine inligniun- r u r , Ra tio ni s l ume n in adeo ardua re nobis fufficere, n i mia a r r o g a n t i a p o f t ul a nt es , r e v elationem coelitus demis- fam , ur fuperfluam St minus necesfariam diflitare fiifti- nenr. H o m i n e m q u e m c u n q u e p r o p r i o aufu St m art e v e ras St compl etas de D e o r c t u s q u e Divinis notionescere, & rationis ope tantum p e r fe ß io n is gradum hac in vita attingere p o s f e , ut non folum felicitatis fuae in hoc m undo fit au£lor, verum etiam viam fibi ad m elio rem felicioremque vitam pandere valeat, asfeverare haud eru- befcunr. H in c r a tio n e m , ejusque v i m , P oeticis magis quam veris depingunt c o lo r ib u s, nimiisque extollunt lau* dibus a). N o n m agnopere inde m ir a n d u m , fi Temper fue rit illorum conatus, ut Scripturam Sacram, quam o m n es C hridiani, ut D iv in a m R euelationem , pie v e n era n tu r, aliis irridendam , odiofam que reddendam propinarent. Malis quibuscunque artibus , & perverfa interpretatione uf i , v a rias contrad i& ion es, fallacias multaque vitia eidem ines- fe fibi & aliis perfvadere difcupiunt b). E x infortunio non fatis deplorando evenit etia m , ut illorum quidam , qui has peslimas partes defenfirandas fibimet injunxerunt, fuerint v i r i , mira plerumque fagacitate <
5
c ingenii cele britate confpicui, qui flili dulcedine & eloquentia e x i m ia, magnas incautorum <Sc indo&orum carervas allexe runt, & poft fe traxerunt. Quod li v e r o a partium Au dio alieni esfent iitiusm odi h o m in e s , faterentur, necesfee f t ,
a ) Sic B eckeru s, R n tlliu s, fV n je n u r , Hulfius aliique ito d i f t i R ation a. t i i , n o n f o l u m n e g a n t Ra t i o n e m f a mu l a r i R e u s la t i o n i , led h a n c pot i us il
lius esfe f a m u l a m f i n g u n t , L oyfck. P ra n o t. p . 2 2 0 . Georgius Jon fton
in Religion p la in , not M y j l t r i o u t , or Reafon the ju d g e o f all d o c trin es, L ond. 1 7 3 3 , c r ns f um r e c o a u i t N a t u r n l i f m u m T o la tid i, in Chrißianiftno M y ftc r ii experte , & A r th . B u rii in Evangelio nudo , p r o p i n a t u m . N e m a
a u t e m , nof t r n aetate crnsfius rein N a t u r e l i f i a r u m e g i t , q u a m B n r d tiu s , qui finxit f c o p u m Chr i f t i f ui sf e, uni ver l ul em i n t r od u c e r e R e l i g i o n e m , n o n nifi pur a Rationis d o g m a t a p i o f i t e n t c m. D a s N eue T e jla m e n t, E d it. I I L t i a
Berolini édita 1 7 8 3 .
b) N o n folum Spinoza & Hontnna ridicula atque monftrofa d o g m a
ta & f i g m e n t o , a r q u e f o m n i a i n a n i a S c r i p t u r * tr i b u u n t , fed B n yliu s e t i a m
n e g a t , C h r i l t i a n i f m u m , fi j u x r a S. S c r i p t u i * pr a rf c r i pt um i n f t i r u o t u r , ( ub- fifterc vel conf er var i posfe. R efpouf. T . I V . Cap. X X V I — V I I . — V o lta i-
e f t , R ationem in fuis de D e o & rebus D iv in is , ratioci n i i s , multifariis erroribus, & hallucinandi periculo esfe »obnoxiam , & fyftema R eligionis Naturalis verum ex Ipoliis Revelationis Divinae co n llru h u m esfc atque ador natum. Si v e r o propria, de hac evid en ti r e , experien tia Te erudiri haud patiuntur , adeant & adeuratiori e x a m in i fubjiciant priftina ea tempora , quando R eligio Chri- ftiana nond um erat nota, fuaque benigna luce orbem ter rarum colluftraverar. T u n c pleraeque de D eo notiones crasfa erant involutae c a lig in e , mirumque in modum d e pravatae atque foedatae. Q uin im m o fummi G entilium P h ilo fo p h i de unius D ei exiftentia non plane erant con- v i h i , alii fcilicet eam affirmantes, alii negantes. N e c majori cum certitudine immortalitatem animae, ôc vitam pofi hac futuram , asferere funt auli. Socratem ip fu m , opti mum certe Antiquorum Philofopb um , quem tamen n i miis laudibus extollunt hujusfee ævi Naturalisa*, ultimo vitae articulo , gallum gallinaceum Æ fcuhpio im m olan do, animum inconflantem oc dubium fignificasfe videtur. Prae*, terea Philofophia e o r u m , magna ex parte, ita erat con- flitura, ut non folum in telleh u m obfufcaret, fed
6
c v o luntatem feducerer. Pleraque virrutis & pietatis motiva erant vel vacillantia vel nulla. Quid itaque eft in caus i a , cur hujus OL'vi P hilofoph i cum tanta certitudine omnia rite p e r f e h e q u e hac in materie pertrahent ? Quare illa antiquis erant p erobfcu ra, quae nobis funt perfpicua & clara ? Cum in fcientiis artibusque aliis ad invidendamfere nobis p e r f e h i o n e m illi p erv en erin t, quare nos prae
ter illos in T h e o lo g ia e x c ellim u s? Confitendum fane, ra tionem fuum lumen in hoc n egotio a fuperna Reuelatio- ne m u tu ari, & hac orbatam fem per esfe & fuisfe vagam , atque m inim e fibi conflantem. Quin & Britannorum acu- tisfimus Philofophus D a v id Hume confiteri necesfum ha buit , rationem humanam non ante M D C C annos veras
in T h e o l o g i a ideas fibi f o r m a r e p o m i s f c , & Tic t a c i t e , inviro licet animo palatn profesfus e f t , R e l i g i o n e m Chriftianam hanc in g e n ii humani mirandam etfecisTe mutationem c).
H is ut fefe o p p o n e r e n t , veritati c on fu le re c u p i e n t e s , p e r p l u r i m i , in c o n t r a r i u m , uc ac ri te r d i f p u t a n t i u m m os e ft , i n ci d e r u n t v i t i u m . D u m c o n t e n d e r u n t , r a t i o
n e m in c o m p a r a n d a Tahitis notitia esfe proiTus i n u t i l e m , atque e x au £ l o r a u d a m , v e r e o r , ne Tanae Re li gi on i p a r u m p r o f p e x e r i n t , Ted e c o n t r a r i o a r m a hoftibus p o r r e x e r i n t d).
Qui Scripturam S . , nui cum doElrina C brifliana p r in c ip iu m ,
ut Cei, Doederleiuii u t a r v e r b i s , esfe v o lu n t, rationis p r i n
cipia g r a v i decreto j u s f runt excludi at pie rep rim i. Sabe olim audita fu n t vocet contum ehofa in ju ria doSlorum , p u
in
c') C o n f r . J e r u f l e m s B etrn g te lfer i f ver Religionens fô rn d m fla fann in - gor P. I I . p. 2 1 .
d ) U t t 3ceamus veteres G n o fim n cb o s, q u o n o m i n e D v n a fib e n tts ad- pellavit Hær et i cos , in Vet er i Feclefia , o m n e m l o c u m u f u i rntionis in T h e o logia d e n e g a n t e s , n o r i s f i mn m ell d i f t e r i u m T e r tu llia n i: H a r e tic or u m J V
tr ia r c b tt, Bhilofopbi. L u tb e r u s e l i q u a n d o in P h i l o f o p h i n n d u r i u s vi der ur
i n v e s t i s ; l e d Ph i l o f o p h i a m i mp r i m i s A riflo relica w ej us qne fefl nt ores Scbo-
Inflicos c a r b o n e noravit. I l l u m vero u f o m rati oni s rté'Hun , nr p r o r f u s ne- resf nr i um refp' exisfe, prrcrer p i u r a , t el l a u r d i c t u m ejns a c r i n r i fate a df per - i' um: wen keine Logik w a r e , f o w ü rd en eitel S a ve in D iu tjc b lon d f i n . O m n a m v e t o P h i l o l o p h i * u f u i n a 'I h e o l c g i i n o n f o l u m l u b l o r u m v o l u e r u n t F a n a tic i, fed eti am Z in z e tid o r ffiu s , qui nudi or em Phi l ofopbiat ftntuit D i a b o l u m . B e r lin fh . Reden , p. 85- Uf u* Phi l of ophi. r in T h e o l o g i a n o n reijcitur f o l u m , led l u d i b r i o et i am h a b e r u r in B ib h is B e r ltn b u rg e n fh u s. N o t a eft hoc de re co n t r o v e r l i a in n o f t i a Ecclefia , c u j o s f a x fuit D o n .
H o ff m annus. Haec r e novat a f ui t occafione Ph i l o f o p h i æ IVolffian<e. G eorg,
].. O td eru s n o n f o l u m W olfflanam , u t pe r n i c i o f a m r e j e c i t , ‘ fed in g e n e
re P h i l o f o p h ’a m u t n u g i v e n d u l a m t r ad u x i t . A n o n y m u s A u d i o r libelli: R e
flections on t i e f u n e s o f in c r e d u lity , w ith regard to R e lig io n , Phil of ophi æ
& P h i l o f o p h o r u m c u l p a m f t a t u i t , q u o d rari or es jam lint vcr e Heligiofi , q u a m ol i m At hei . U f u m r a t i n n i l , prarter alios r e c e n t i o r e s , folide v i n d i cavit G . F r. M e je r , in B etra ch tu n g en iiker das F erh d ltn ig der JF th w e is-
-t
in rationis ufum , quem ipfi per ignaviam coiere neglexisfent,
g r a v ite r detonantes, hunc inquinare turbare purisfimum
v ir b i D iv in i fontem , ab ipfo Paulo dam nari, doElrlnaque
C brißian a c ar is fimum Decus, fe re | ipfam , fidem >
auferre contenderent. Indigna fane homini & Chnfliano
voces ! *). N o n procul a veritate me esfe credo, li con
t e n d e r o , hanc illorum minime veram asfertionem prove nire e x male intelle&is & explicatis locis Paulinis 2 Cor* X: j. Coi. I i t 8> cum tamen a vero abludere non videa tu r , A p oftolu m loc. cit. per vc^jlcc & (pihcoctptocv nihil aliud intellexisfe , quam fubtiliores Græcorum & Judaeorum in P h ilo fo p h ia quaeftiones & inutiles tricas, quas vocat ße-
ßv\Xus Kevotyoovicts, Hctf ocvTtTstrets m s vJcovu/uit yvaxreœs 1
T i m . V I : 2 0 / ) . Eo minus præterea Paulus rationis ufum c ondem nare p otu it, quo certius efl, hunc Gentilium A- poftolum varii generis eruditione ab undantem , fæpisfime ratiociniis & arte dialeftica feliciter ufum fuisfe. Sic &
hJaturahßa & eorum Oppugnatores erravere: Illi infenlis-
fimo contra Revelationem animo, hi optima aliquando m e n t e , nim io tamen zelo abdu&i. N o s autem, ratio nem fanam ut divinum d on u m , cujus ope bruta animan tia lo n g e poli nos relinquimus, venerabunda mente re putantes, media v ia , ut optima & tutisfima incedendum nobis p r o p ofuim us, brevi Disfertatione, quid & quan tum Ratio in T h eo logicis valeat, paucis momentis expo nere conaturi.
• 5. II.
e ) D o e d c tl. In ß it. T btol. Cùrifl. p. 167.
f ' ) N cn /xot non f ol nm fignificare rationem, fed f.dlas & perverfas co
gitationes parer ex 2 Cor . I I : t i . De cetero, licet verito L uthtri reti neretu r, non ramen inde fequeretur , u f um rationis dejiciendum velle A-
p o f t o l u m , led juftis t a n t um limitibus c o er c en du m , ne extra fphjrrnm va
g e t u r , ad rimanda vel n e g a n d a fidy myfteria. Confr. IVeitlneri D isfert.
§.
i i.
O m nium prim o Articuli fie di£li m ix t i, confideran- dos nobis fefe fiftunt. Q uod fobrius P h ilo fo p h iæ ufus in hifce enodandis & explicandis multum a d j u v e t , nulla exiftimamus ind ig ere probatione. Sunt fcilicet q u æ d a m R elig io n is capita, quæ per literas Sacras d em onftrare v e l le perabfurdum e s f e t , e. g. D eum ex ifter e , operari pos- f e , & alia. Haec in suftitutione Scripturae S. ur certa & rata p ræ fupon untur, & rationis n£u ftabiliri p o s fu n t & demonftrari g ). Varium licct T h e o l o g i conftituanr Arti culorum mixtorum n u m e r u m , ad tria palmaria C a p it a , conxmode tamen r edigi posfunt, (cilicet do& rinam de D e o , de P r o v id e n tia , deque immortalitate anim æ , f. vita poft hac futura. Antea ex argumentis ab ex p e r ien tia d u alis demonftrare conati fum us, lumen naturæ, (ibi foli reli<ftum, in multis huc fpe&antibus, nihil p r o p e m o d u m praeter probabiles conjecturas posfe a d ferre, pauca au tem certitudine, o m n i ex cep tio ne majori a d fe r r e r e , & plurima t a n tu m , obfcure perfpicere , data v e r o re velatione , altius progreditur Ra t io , & fuo c a lcu lo ad- probat veritates, quae in illa c on tin e n tu r , n o v isq u e c o m probat argumentis. DoCtrina de D e o , ejusque e x ilt en tia , fi ulla alia P hilofophiæ eft p e r v ia , adprobante Paulo R om . I : 1 9 , 2 0 . N e ulla quidem gens fuit tantisper e x c u lt a , & primam barbariem re lin q u e ns, quæ n o n ideam habu erit de ente quodam Suprem o b). Qui v e r o fubrilius deattri«
g ) C o n f r . D oederlein 1. c. p. 1 6 9 . N o n n u l l i viri fatis c e l e b r e s , u t J o b .
M ü lïtr u t Sc J o b . G . W u lcbius e x i f t i m a r u n t , A t h e o s c o n v i n c
e n d o s ex Re velatione. Me l i o r e m t a m e n Sc f c opo c o n ve n i e n t i o r e m v i a m i n g r es f u s vi d e t u r P a u lu s, qui At h e n i e n f e s , licet n o n f uer i nt A t h e i » l«d h iv^ cisfA O V S S , c o n f u t a t u r u s , t omen pr o v o c av i t ad a r g u m e n t a r ati oni s. A£h X V
I I ; 2 7 , 28* />) H o c n o n val er e de o m n i b u s g e n t i b u s e x i f l i ma t de P * * *
m Re-
tb ertb es f u r Us A m e r ic a n s , qu a m d i u non evi ct um e f l , illcs
a tt ri bu ti s E j usdem & perfectionibus diferere v o lu erint, (ola R a t i o n e c or r up ta Magiffra u tentes, in L a byrinrhum i n c i d e r u n t t o r t u o f u m , & e r r o r e s inextricabiles. C u m ve r o S c r i p t u r a m S. b e n ig n u m in rebus Divinis ducem no bis praebuerit S u m m u m N u m e n , fortisfime p r o b a n t e m , D e u m has vel illas p r op ri e ta te s a Se ipfo habere, easque i l l u f t r a m e m , etiam r a t i o , alienis licet oculis, illas clarius v i d e t & facilius adfentitur. Qua via vero Ratio p r o g r e d i t u r , d u m ab uno Dei a t t rib u to, ad aliud concatenata ferie c o n c l u d i t, indicare eo lubentius fu p erfed im us, cum T h e o o g i æ Nat ura lis Sc riptores nobis hac in re otium fec er in t. D e o j am c um fuis fummis perfe&ionibus co g n i t o , d o t t r i n æ de Pro vid entia non potett non Ratio a dfent ir i. A g n o f c e r e enim D e u m , (imulque c redere Illum nulla h uj us LJniverfi cura t a n g i , & abfurdum & impium esfet. Ut n o n s f i m u m ita verifimum eff Axioma: Si Deus
e ft, ergo P rovidentia regitur mundus. O m n i folatio hac in vita infelices d e f f i t u e r e m u r , o m nia pietatis & virtutis i n c i t a m e n t a , fi I l l u m , ut a&ionum hu m anarum otiofum f p e & a t o r e m , cum Arißotele & Epicuro, nobis fingeremus, e v a n e f c e r e n t . H o c etiam Tagaciores & cordatiores Vete r u m P h i l o f o ph i i n v e n i r e , in ter quos eminet Seneca, qui e g r e g i e hac in re disferuit in fuo , de Providentia', fpeci- m ine . D o £ t r i n a de imm ort ali tat e a n im æ , hoc Religionis n o f tr æ Pa l la dium , multis locis in S. Pande£tis vindicata, i n fana r at i oni f u n d a m e n tu m qu oque habet. Difficillimum alias es fer i n relleflu , q u o m o d o tot gentes fpem aliquam de f ut ur a vita conc ipe re potuisfenr. H a u d difficulter per*
B "
fpi-i mma t c r fpi-i a l fpi-i t a t e m Defpi-i e xprfpi-imentes. Sed re d e obfervAt Ermftt fpi-in omnfpi-ibus l i n g u i s , vocabula conceptus a b f t r a d o s 3? i mma t er i al es d e n o ta n tia , proprie res mat eri ales & fenfuoles p r i m u m indigirasfe. N:Jle T htol, B ibi. Vol. II. p . 79 * Q u i d ? q u o d non n e g a r u n t direfte Po pu li , D e u m corporeum fin g e n t e s , Illius exiftentiam , licet falfum de. esfentia Numinis foverint c o n c e p t u m .
fpicit fcilicet R a t i o e x c u l t a , e x if t en t ia m n of l r a m ar£lis h uj usc e virae cancellis n o n c i r c u m f c r i p t a m fore. S e m p e r al ti or a p e t i m u s , p r æ f e n t i b u s n u n q u a m c o n t e n t i , & p e r e nnit ati s d efi de ri o c o n t i n u o f er i m u r . Praeterea fcel eratos o m n i felicitaris g e n e r e c umu l at os fæpe v i d i m u s , v i r u m v e r o b o n u m & p i u m c on ti nu is l a b o r a n t e m i a f o r t u n i i s & injurii s; fi itaque juftæ p o e n æ v i r i u m , & praemia p i e t a t e m a li qua ndo n o n m a n e r e n t , c e s f a r e n t , necesfe e l l , o- m n e s vi rt uti s ( li mul i, o m n e s q u e v i t i o r u m o b i c e s , a c on - f îder at ione juftitiæ Divinae p e t e n d i . Sic fruftra pietati { l u d e r e , f rul lr a D e u m c o l e r e v i d e r e m u r . N o n Ra tioni c o n g r u u m efl, D e u m f apientisfimum c o nd i d i s f e h o m i n e m , a d e o excellentibus naturae dot ibus infi ru£l um , m o x p e r i t u r u m pe ni tu s & m o r i t u r u m . A u t i taque Ra t io n i P r o v i d e n t i a D i vi n a jufiisfima p a r i t e r ac fapi enti sfi ma n e g a n d a , a u t c o n c e d e n d u m , d a ri v i t a m pofl m o r t e m , five a n i m a m i m m o r t a l e m esfe, q u o d & ex na tu ra ejus fpiriruali , r ite c o n f id e ra t a, ulterius d e m o n f t r a r i foler.
§. IIT.
Q u i i n g e n u e <
5
t m o n t e a p a r t i u m fiudio aliena a n i mae noflræ facultates attentius c o n f i d e r a t , fine ullo n e g o tio r e p e r i ç r , r a t i o n e m n o f i r a m in r eb us fenfibus pervi is qua m fæpisfime e r r a n d i periculo esfe o b n o x i a m , i deoque n o n m i r a n d u m , fi v e r it at e m p r o p r i o m a r t e in rebus a fenfibus r e m o t i s , p r a ec ip ue , quae altioris fwnt i n d a g i n i s , æ g r e asfequi valeat. N o n fallaci i taque fed probabili o m n i n o fpe confidit R a t i o , D e u m O p t i m u m , i l l o ru m, q u æ ad falLitis no fl ræ n e g o t i u m f p e £ l a n t , nos i g n a r e s este n o l u i s f e , fed b e n i g n e v o l u nr a t em fuatn d e h a c maxi mi r o o m ç n t i r e , q u o d a m m o d o manifcflasfe. IJle, qui Solem nobi s c o n d i d i t , ne aeternis t e n e b r i s i nvolut i e r r a r e m u s , l u me n eriam in r e bu s ad f al ut em p e r t i n e n t i b u s nobis ac c en de re h a u d dubi e di gn at u s efl. N u r n n e Xapienriae-b on it at i Ejus esfet c o n v e n ie n s , m e d i c a m i n a aegroto cor p o r i p r ae b e r e , at m e de lam infirmitati mentis noftrae neg-h g e r e p e n it u s? Q u a m o b r e m etiam c onf la t, Graecorum Pneg-hi- lofop h o r u m P r i n c i p e m , Socratem , hcyov &etov r;v«, de* f ed lu m r a t i o n i s f u p p l e t u r u m , necesf&rium agnovisfe i ).
H u j u s rei p erf va fi ö q u a n tu m influat in animos h o m i n u m e t i am i n t e l l e x e r e o m n e s , qui n o v a m Re lig io ne m c ond ere f u n t a d g r e s f i , prae fe f erentes , d o f t r i n a m ab illis p r o p o - f i t a m , ex i m m e d i a t a c um I)iis c on fv et udi ne hauftam esfe,
Num & & M uhamedis e x e m p la fatis hoc demonflrant. Inde
etiam e f l , q u o d nati ones integrae, inter quas vixerit I m p o t i o r q u i d a m r e v e l a t i o n e m c r e p a n s , igno ran tia m fuam in De i cultu quali c o n fe sf æ, avide n o v a m R e lig io nem q u a m c n n q u e f ufceperi nt. Concesfa jam neceslitate & uti litate R e v e l a t i o n i s , no n difficile p o f tm o d u m e r i t , vera m a fallis Sc fpuri is di fc ernere. Sacras Pandc&as e v ol ve ns, & de b i n a tt e n t i o n e p e r l e g e n s , inveniet ibidem om nes eas n o t a s , q u a s , Ra tio etiam Revelationi Divinæ esfe ne- c es fa ri as , judicat. C o n t i n e t fcilicet Sacer C o d e x veritates D e o d ignis fimas & m a x i m e fublimes, n un q u a m cum fa na Rat ione p u g na n te s . N u s p i a m fibimeripfi, licet a di- verfis Au dt or ib us & di verfa cerate confcripFus, c o n tr a d i c i t , fed o m n i a ea l o c a , quæ contradictionis fpeciem p r æ fe f e r u n t , r it e e x p l i c at a , cum aliis amice confpiranr. P r æ c e p r a m o r u m , i bidem tra d i ta , non folum hujusce vi tæ felicitati i n f e r v i u n t, fed & meliori vitæ e x pe & andæ c o nd uc un t. C u m v e r o e i d e m obtinendae ratio fufficien- ria medi a f u b m i n i f l r a r e n e q u e a t , hanc quoque defe£tun? f u p p Iere Re ve lat io deb et. M y f t e r i a , vires rationis l o n ge f uper anti a, n e m i n e m offe nd a n t, cum in Regn o N a t u r æ p e r m u l t a d e p r e h e n d a n t u r , quæ fagacisfimus Philofophus
B 2
e x pl i c ar e nequit Æ); e c o n t r a r i o p r o b a n t , i n r e l k c h i m furrr- m i Auc\ ori s l o n g e csfe e xcel lent is fimum & i n fi n i t u m . H i s fi a d d a tu r V a t i c i n i o r u m e v e n t u s , & M i r a c u l o r u m v e r i t a s & c e r t i t u d o , haec o m n i a fimul f u m r a , c e rt is f im a m g i g n u n t c o n v i d t i o n e m , S c r i pt u r a m S. no n h o m i n e s a gn o- I c e r e A u £ t o r e s , fed i p fu m D e u m /). C o m p a r a t i o p o f l e a i n t e r S. C o d i c e m & falfas R e v e l a t i o n e s , e. g. C o r a n u m M u h a m e d i , fi i n f t i r u a t u r , i m m an i s e ri t i n te r u t r u m q u e differentia. O m n i a ea vera & p u l c r a , quæ in h o c c e le g u n t u r , e S cr ip t ur a S. haufit I m p o f t o r , a b f u r d a v e r o & a b f o n a , vel ex a n i m i deli rant is p e n u , vel ex aliis f puri is fontibus. Co nt i nu is c o n r r a d i & i o n i b u s repl etus efl hic li- b c r , quas explicare & fibi i n vi ce m conc il ia re i rr it o c on -
131
io n i t u n t u r C o r a n i C o m m e n t a t o r e s m). N u l l u m praeterea e di di t M u h a m e d V a t i c i n i u m , m ir a c u l u m nul lum 11). Si
ita-k ) H o c a r g u m e n t u m o p t i m e e x p o f u i t M a r c h i o Cnraccioli in / ’ U ni v ers E nig m a tiq u e.
I ) M a x i m u m etiam uf t i m prsrllnt Ratio in v i ndi candi s vaticiniis &
Mi r a c u l i s a d e t or f i oni bus Coliini & IV oolßoni : ]|!e e n i m in Scheme o f
litté r a l Pt o/ihecis, V a t i c i n i a , Mc aur em in D ifco u rfe on th e M i r nc Its o j o u r S a v io u r , mi r a c u l a Chr i f t i in mer as vul t c o n v er t er e all egoii as. Sed
Rati o u t r i q u e o p p o n i t C a r d i n a l e m illam R e g u l a m Hei me n e u l i e n m : A 'p ro
prieta te liter i t , absque neecsfitate , non efl recedendiim . Pi æt er ea u r g e t , Te-
I l i b u s i mp l e t i o n e m V a t i c i n i o r u m & veii rat em M i r a c u l o r u m c o n f i r m a n t i b u s , fi dem o m n i n o h a b e n d a m , c u m n e q u e D e x t e r i ta s , ne q n e Sitteeritas rtfli fi- d e d i g n o n e c e s f a r i a , illis pos iit de nega r i . H o c a u t e m m o d o , ipfa et i a m f a n a Rario , B a h r tii licet i d o l u m , i p f u m er ror i s r e u m p e r a g i t , omni n Mi r a c u l a Gl ui f i i in event us n at ur al es , i mo iir. nofhirns , d e t o r q u e n r c m , at que verit at em m o r t i s , r efurreChoni s & Af ceni i oni s I l l i u s , perfri&a f r o n t e , ne- g a n t e m , 1. c.
»») H n n c ma t e r i a m o p t i me i l l uft ravi t Cel. J . W h i t e , i n f uo n u p e r i n v e r n a c u l a m l i n g u a m verfo l i b r o : A fh a n d l i n g a r , innehållande G r n u ß t-
n in g a f C hrißendotnen och M a h n m e d a n ifm tn .
« ) E x criteriis v e r s Revel at i onis, f u p r a allatis , facile et i am rel i quar , quar c i r c u m f e r u n t u r , Spur i æ Revel at i ones, folfïtatis c onvi nci p o s f u n t i u t 0-
racula G rd c n & R o m a n a , Z e n d A v e ß a P e r f a r u m , V edam I n d o r u m , Schtic- kirtg Sme n f i u m. C o u f r . L e fs G efchicbte der R e lig io n , p. 2 4 .
itaque v e r u m eft , quod Deus lumen fupernaturale in fa- lutis n e g o t i o hom ini bus concesferit , utique erir illud, q u o d o m n e s , Rel igionem Ch r i ft ia n am proftrentes, ur D i
v in u m a g n c l c u n t , & pie ve n e ra n tu r.
§. I V.
Q u e m a d m o d u m fruftra aliquo fcientiarum genere iti- f t r u it u r i nfa nus & inente c ap tus , lie & ne prima Religio* nis e l e m e n t a d ifcere poteft fana ratione deftirurus. Jam R ev e l a t i o n o bi s eft d a t a , ut illius auxilio veram notitiam d e De o ejusque cultu h a b e r e m u s , m edium reconciliatio* nis h o m i n i s p eccatoris cum D e o nobis i n n o te f ee ret, & v i ta m n of tr am fecundum ejus præfcriprum c o m p o n e re m u s , ut aurem rite in rcl lig aru r, & vera inde noritia col l i g a t u r , r at ionis ufu nobis opus eft non folum fubjeclivo> fed etiam nbje&ivo &. form ali. C u m v e r o n o n fin ge n d u m <?), o m n e s c o g nit ion em falutis a primis fontibus, L i n g u a vi del icet H e br aic a ôc G r æ c a patentibus, posfe hau r i r e , necesfaria utique eft re£ta & genuina S. Codicis verfto. Sed i n t e r p r e t a t io e j u s d e m , o m nibus num eris a d eo lit abfol ur a, ut folidum f u n d a m e n tu m d o g m atu m R e ligionis ejus o pe p o n a t u r , ideoque non adornari poteft ab h o m i n e f t u p i d o , vel rationis ufum négligente. Certe qui eruditi i n t e rp re tis n o m e n tueri difeupit, non vulga ris vel i ngeni i vel d o é lr i n æ erit homo. Praeter q u a m q u o d L i n g u a r u m Sac rarum folida cognitione erit im bu t u s , multa alia Ph il o l o g o veri nominis funt necesfaria fublidia C r i t i c a , urpote R h e t o r i c a , L o g ica, Hiftorica, i m m o a r eliquis Difciplinis Philofophicis petenda.
Lin-B 3 g u a m
o ) F inxit t a me n J n c n b u s V e r f d o r e n , qui Seclnm q ua n d a m ita di-
f t û m Ehr a or um i nftituere voluit & ftotuir quemlibet debere ChrifHnnum l eger e Sc r i pt ur a m. S, l i n g ù i s Or i gi nal ib us . Confr. H sw fii H iß. Eccltf,
g u a m Hæ b r a i c a m , j am d e m o r t u a m , S. C o d i c i s fola le£lk>- n e , fruftra quis (olide c o g n o f c e r e l abor at. C o n f u l e n d æ i d eo L i n g u æ affines, Ar abi ca fcilicet, Syr ia ca & c e t e r æ , (i felici fuccesfu lacunæ fuppleanrur . I n p r i m i s A n t i q u i t at es , H i f t o r i a m , m o r e s & c o g i t a n d i h a b i t u s g en ti s J u daicae, & illorum p o p u l o r u m , q u i b us cu m c o m m e r c i u m eis f u i t , p r o b e t e n e a t , nec C h r o n o l o g i a & G e o g r a p h i a Sacra ne gl ig en da. V e r b o : fæpius fe p o n a t i n t e r p r e s eo- d e m ftatu, ac e a d em c o n d i t i o n e , qua ille f u i t , q u e m i n t e r p r e t a r i vult. Quaedam d o g m a t a q u i b u s d a m locis b r e vius & o b f c u r i u s , aliis v e r o copiofius <Sc clarius p r o p o n u n t u r , h in c loca p a r a l d a follicire i n f p i c i e n d a , ut n o n verbal is folum fed etiam realis o b f e r v e t u r Paralelifmus. Et licet h æc o m n i a c o g n o f c a t & o b f e r v e t , h a u d r a r o t a m e n accidit, ut I n t e r p r e s a mb i gu u s h æ r e a t , utra v e r f i o , alteri (it praeferenda. Q u a m o b r e m m e r i t o c e n f e n d u m , i l l u m , qui h oc g r a n d e & denfis difficultatibus f tipatum opus f u fe i p i e t , & feliciter pe r f i ci e t , no n folum multifaria e ru d it io n e esfe d e b e r e praedi tum, fed & m i r a acumi nis & judicii vi pollere. H i n c n e m o e x i m i u m rat ionis u fu m in i nt el li g en da & i n t e r p r e t a n d a S. Sacra n e g a r e poteft.
§. V .
Tnfignem d e n i q u e R a t i o n i s utilitatem in T h e o l o g i a M o r a l i paucis i n da g a b i mu s . Illius o p e fcilicet, ideas m o r a l e s , f. jufti & injufti , b o n i & mali nobi s f o r m a m u s , eaque deft itut um g e nu s h u m a n u m ad b r u t o r u m a n i m a n t ium m if er am f o rt e m d e p r e s f u m esfet. N u l l i s vi rt ut is
m c i t a m e n t i s , nulla vitii a b o m i n a t i o n e & h o r r o r e t a n g e r e tur. H i n c & ipfae Sacræ L i t e r æ , rationi t a n t u m t ri b uu nt , ut n o n t a m n ov a s i nculcare v i r t u t e s , q u a m cognit as j a m diu p r æ f t r u e r e & c o m m e n d a r e v i d e a n t u r , e. g. Ro m. II: 14, i f , Phil. I V: ft, e æ d e m e n i m fere iïinr v i r t u te s , quas P h i l o f o p h u s q u æ r i t , & quas T h e o l o g u s p e r f i c i t , u n d e
Phi-P h i l o f o p h i a Moralis a T h e o l o g i a Morali eft diftingaenda, ut d i fc i pl in a im p e r fe & io r a perfectiori />). Merita tam ea lau de n o n c aier e d e b e n t ilh ex v e re n b u s, qui proprio m a r t e <
3
c r ec t o r at ionis ufu , egregias ge neri hu m ano præ-t c r i p f e r e vrtæ m o r u m q u e regulas , fed ficuti om ne h u m a n u m fuas pa titur imper fe&i one s & m e n d a s, fie non m a g n o p e r e m i r a n d u m , fi ad faftigium virtutis Chriftianæ Sc fan£iiratis no n afcenderinr. Ea vero omnia officia, quae Ra ti o i ncul cat esfe o b f e r v a n d a , in Divina Revelatione,, n o n folurn c onfi rma ta, fed & m a g n o p e r e adau£ta & am plificata v id imus. L o n g e n e m p e perfe£tiorern & virtutis
Sc vitii f o r m a m R e v e la tio cc nftitu it, plura & nobiliora ad-
f e r t a £t io nu m m o t i v a , v iri u m q u e naturalium detedfus, eo- r u m q u e o r t u m explanat & monftrat. Cum itaque Ratio p e r f p i c i a r , veritates illas m o ra les, quæ in Scriprura S. c o n t i n e n t u r , non folum te nd ere ad veram in hac vita fe l i c i t a t e m , fed Sc illarum n e g le c fu m , viam ad aeternam Sc m e l i o r e m o b t i n e n d a m oh ft rue r e , non poteft non illas fuo calculo a d p r o b a r e , Sc fubmisfa menre profiteri, homines n a t u r æ l u mi ne coUuftratos, illud perfedLonis faftigium, q u o d i a S c r ip tu ra Sacra ipfis p r o p o n i t u r , haud attingere*
§* VI .
H æ c funt p r æ e i p u a , quæ noftro judicio, ad rationis t ri buna l in Religionis nego tio pertineant. N o n diffitemur t a m e n , p l u r a alia, quæ nos brevitate ftudentes omifimus, a m p l i o r e m ipfi c a m p u m ap erire; fic creatio mundi a ni h i l o , q u o d q u e non fuerit creabilis ab æ r e rn o , veritates f u n t , qu æ Rationis f p h æ r a m haud tranfcendunr. Saris autem n obi s fuit, p e r fumrna rerum eun d o , ipfa tantum c a p i t a , d i g it o qnafi monftrare. eMedia via heic, ut in o m n i b u s , eft i n c e d e n d u m , urpote optima Sc tutisfima. Is
non
n o n felici fuccesfu c u m Na tur al if ti s c o n g r e d i p o t e f t , qui uf u m rarionis jufto a r&i ori bus l imit ibus c i r c u m f c r i b e r e c o n a t u r , fed i n g l o r i u s , & e n th u l ia f m i nor a d iff amatus e c a m p o c o g i t u r d i fc e d e r e q). Me li us c u m his n o n con- t e m n a n d i s hoftibus in a r e n a m d e f c e n d i r u r , fi ftatim R a t i o n i , q uo d fuum eft , t r i b u a t u r ; d e i n d e a prifci æ v i e x pe ri e nt ia m o n l t r a n d i i m , q u a m v a g æ & m i n i m e libi c o n flantes fuer int ol im in T h e o l o g i a i d e æ , i d eo q u e R a t io ni n o n c onc es f um e s f e , c o mp l et as n o t io ne s in R e l i gi o n e e p r o p r i o p e n u fiftere. H i n c o f l e n d a s , de c ens & c o n v e n i en s De o esfe, R e v e l a t i o n e m m o r t a l i b u s p r æ b e r e , & li h o c c o n c e d a t u r , indubiis a r g u m e n t i s d e m o n f t r a r i d e b e t , n ul la m aliam t a n t o jure h oc n o m e n m e r e r i , atque illam, q u a m ut D i v i n a m o m n e s Chr ift iani fufpiciunt, Sic o p t i m e verae Re li gi oni c onful tutn i t u r , lie o p t i m e d e f e n d i t u r , & li n o n f p e r a r e l i c e a t , c on a tu s N a r u r a l i f t a r u m hac vi a i m p e d i r i pe ni tu s p o s f e , e a m t a m e n laetam f o ve mu s f p e m , f o r e , ut illis late gr as fa nt ibu s o be x p o n a t u r . V e r b o : Sic Rat io & R e v e l a t i o , fic P h i l o f o p h i a & T h e o l o gi a j un£ ta m atque felicem o p e r a m c o n f e r u n t ad p r i m u m
illum & u l t i m u m o m n i u m r e r u m f c op um . ,
S O L I U S D E I G L O R I A M .
q ) Adm istus juftus r ati oni s ufu s , erroris reum peragit A n o ny m u m
illum A n g l u m , qui ir» libello 1 7 4 2 e d i t o : C hriflin n ity not founded iit A r
