Dissertatio medica, de dentitione difficili, quam, consent. experient. facult. medica in illustri acad. Upsaliensi præside, Samuele Aurivillio, ... pro gradu doctoris obtinendo publico examini submittit, Jonas Petri Halenius, Uplandus. In auditorio Carol.

D.

DISSERTATIO MEDICA,

DE

DENTITIONE

DIFFICILI,

IN ILLUSTRI ACAD. UPSALIENSI

PRÆSIDE,

S A M U E L E

AURI VILLIO,

M . D, M E D , KF.G. A N A T . E T MED. PR A C T .

PROFESSORE REG. E T ORD. S. R. S. MEMBR.

PRO G R A D U DOCTORIS O B T IN E N D O

PUBLICO E X A M IN I SUB M i l 1 1 1 ,

J O N A S P E T R I H A L E N I U S ,

U P LAN D U S.

IN A U D IT O R IO CA RO L. MAJ. D. III. DECEMBR. A N N I MDCCLVII.

H. A. Pf P. M. S,

M O N S I E U R

C L A U D E

G R I L L ,

D IR E C T E U R de la Compagnie des Indes Orientales

E t

PR O PR IE TA IR E de Mines

M E S S I

J

les plus eflentielles de Y O econom ie. Vous Vous

& les fcien ces, m ême celles, qui fervent â con- Lorsque f y joins la bienveillance, dont il Vous

tifs de Vous prefenter u n ouvrage, auquel I’ ufage quoique faiblement, la veneration que l’ on a pour

Meffieurs, avec des fentrmens dignes de Vos bon-

jc ferai au com ble de m es fouhaits* J e fvis

M E S M

Votre très humble

MONSIEU

FREDRIC ULRIC

INSENSTIERNA,

E V R S

lïa liberté r que je prens, de mettre fous les aufpi- Ifl traite, comment il tant diftingver, prévenir & d e s enfans dans le plus tendre âge’, lorsque lte;s dents. Votre _{merite, Meffieurs, n’ eft que trop}

fo>ïns à faire fleurir le Commerce & les parties f:a;i tes pïaifîr en m ême tems de favérifer les arts fierver la vie & la fanté de Vos compatriotes, ai plu m’honnorer, je trouve les plus grands mo- d a n s nos univerfîtés permet de pouvoir témoigner, f e s Protecteurs. Recevés le , je Vous p r ie , t(é s , & f ’ il elt aflés heureux pour Vous plaire, aiv^ec refpeft.

E

7JRS

t: r è f obéißa n t ferviteurv

D.

S .I.

orbos infantum plurimos , quemad­ modum cognitu, ita etjam cura­ tu difficilis valde efle, dudum ag­ noverunt in Medicina vel opti­ me verfati. Ægre omnino quam fæpiflime dignolcantur neceffe efl, qvum prima illa ætatula , fermonis i deftituta, nullo fere modo e v i­ denter indicare poflit, quaenam potiflimum pars corporis doleat , aut cujus incommodi adfligatur fenfu : dubia vero morbi diagnofi quæ innititur medendi ratio, fperati fuccefius minime certa unquam eflfe poteft. Sunt tamen c morbis tenellæ iflius ætatis nonnulli, quorum caufiam ex indubiis fignis facile perfpiciunt rerum p e riti, & illo­ rum ad cladem referre non dubitamus Dentitionem D iffi­

cilem. Quamquam enim non fæviiïima tantum , & quæ vitæ m initentur, remedilsque non ita facile cedant, in­ terdum fecum adfert dentitionis difficultas Symptomata j fed horum etjam varietate ita nonnunquam o b v e la tu r,

ut adhuc & rationis

S 3 » ) f (

»git modo hfc folis, malorum negle&o fonte, obviam Ire iin c a u to s, modo alius generis incommoda, infantulis, (qufum primum quattuor compleverunt menfes, fuperveni- »eintia, dentitioni ab ignaris adfcribi, non admodum ra- iru m fit: fatis tamen evidenter fe manifeftat re&e atten- tte q u e inquirentibus, ut tenebris ab omni parte non cir­ c u m d e t u r opem laturus Medicus. Quæ perptndens ego, nitri id , quod fimplex ccrtumque eii, incerti«, quamvis iimgeniofis , femper præfero, niorbum iftum præfentidis- fTe:rtatiuncula, qua indolem , cauflam, fanandique m odum , Ibrreviter licet, dilucide tamen pro viribus defcribere in amiimum induxi. Innoxiis vero conaminibus ut benigne fö veat B. L. in anteceffum reverenter 8c perofficiofe rogo.

II.

Dentitio vocatur illa corporis, in fui incrementum

jiu giter tendentis, circa maxillas mutatio, qua dentes fuls iin alveolis antea latitantes, poftquam illorum fpatia ex« atubus impleverunr, altius ex illis altiusque exfurgentes t;aindem membranam, qua includuntur, periofteo maxillæ, ailweolos adhuc obtegenti, fuperius contiguam, gingivam- qjuic p e rru m p u n t, ut confpici oculis pofîint. Septimo piherumque polt nativitatem raenfe prorumpere ita pri- mi<os dentium obfervatur, ceteris dein ordine comparenti- b ’UJS, & ita quidem , ut bini compares fere femper una, v/e:I pauco interjecto tempore, fuise cavernulis prodeant: diiverfa tamen apud diverfos corporis & valetudinis ra- tiio idera prorfus naturam non magis in hoc, quam in cieiteris operibus, tempus obfervare (init. Rachiticis cer- t*e femper tarde nafcuntur dentes ; fæpenumero quidam im ipfo velut germine pereunt, nunquam extra gingivas cioimparituri. Ceterum dentium in prorumpendo progres- fiuim, ad completum usque num erum , qvum plurium an­ n o r u m fpatia, quibus nulli prodeunt, difiinguant, quattuor B nume»

numerari folent dentitiones. Prima feptimo, ut modo

innuimus, poll nativitatem menie in plurimis incipiens, cum anno infantis fecundo abfolvitur, quo tempore vi- ginti dentes, fuo poftmodum tempore decidui , noftro sevo laEfei ut plurimum, Gallorum ad loquendi morem, vocati, ali» poll alios fefe confpiciendos liftunt: primum

ineilores ccio , tum quattuor molares, caninis proximi,

unus utrlnque utraque in maxilla, dein cam ta quattuor, a)

poftremo quattuor malares alii, prioribus fede proximi.

Secunda anno ætatis fexto, vel feptimo initium fumens, quattuor motares novos ad latera priorum o& o, illis mul­

to cradiores & rubuftiores protrudit. Illorum exortum mox folet excipere reliquorum viginti dentium la n e o ­ rum eafus & mirabilis omnino regeneratio, qvum vacil­ lare illi magis magisque incipiunt, pofleaque eo fere , quo accreverunt , ordine decidunt , loca cedentes aliis recentibus, fenfim prodeuntibus, b ) T e r tia , quæpoft

annum

a ) H unc in erum pendo ordinem plerum que fervari , n o n ipfi f o - Ium o b fe r v a v im u s, fed alii etjam ut M E R Y in H ift, R e g . Sc. A ca d . F*r, * D u Hamel e d it. p . f03. N i t . BÖR NER K i n d e r - A r t z .

P . 4 8 7

-b") Hanc m irabilem dentium in poeris m utationem , cui fimilem i» adultis n o n nifi rariffime obfervatam le g im u s , etfi quotidiana e x p e r ie n ­ tia v e l plebejis hom inibus notam reddidit y etfi mutationum , q a x in re* c o n d itis maxillarium offium fo v e o lis p e r a g u n tu r , fe r ie m , juniorum & diverfae aetatis offium diffradbo ocul s paullulum ad ten tiorib u s absque multa difficultate reteg it : male tam en & e x co.ijeftu ris potius , quam natura: in fp e ftfo n e , rem elegant i fismam defcripferunt plurim i. Q u cd qvum humanae m entis levitatem perfpicue arguit , ejusdem pariter n i­ miam de' f . i s viribus confidentiam produ nt de cauffis e o r u m , qu?e c ir ­ ca h o c naturas n eg o tiu m o b fë r v a n tu r , lubrrcas quorumdam raciocirw - tio n e s, Çmales qui legere cupit , ei fatis forte erit fupra n o m i­ natum M E R Y con fu lu iffe citato lo c o , in g en io fa quidem , fi « in g e ­ nii eft in Phylleis fingere , fed naturae p rorfu s c o n tr a r ia , de ca - fo & regeneratione dentium ex p o n e n te m , N o ftr is v ero tem

-« Ä » ) T ( 9 X 0

»nmtiin æ fatis decimum contingit, iterum

r e s t enafcuntur. Q uarta denique e il, quae anno c ir d -

t e r r vicefimo, fæpe citius multo , nonnunquam tricefi« m o i , immo & tardius, poftremos in utroque utriusque ma* xiilllæ latere dentes, quos Sapientius dicunt * propellit Miiffis jam tribus pofterioribus, primam illam no/hæ hic

B i

confi-te m p p o r ib u s, inconfi-ter illo » , q u o ru m eft, hum ani corpori* ftrufluram ,qnan* tu im i l ic e t , perfpeftam h a b er e , n o n efle o p o r t e t , qui n atu r« vel ut gra­ d u s in novorum dentium form atione nefeiat« Scihcet jam in fe tu , fa l- t e s n i in infantulo aliq uot m odo h eb d o m a d u m , in quali rem faepius ipfs v i d i i , latere in alreolaribu s maxillae utriusque partibus duplicem o r d r n t e m i , v e l minimum partem duplicis o r d in is, ru d im e n to r u m , q u * no* viis fenfitn increm entis a u g e n d a , dentes & d etid u o3 & fe r o tin o s ♦ fui* qiuaeeque tem poribus fiftentj ElTe deciduorum rudim enta m argini alveo* lauri p r o p iu s, fuis q u x q u e in a lv e o lis , fita : Pone haec , vel fub hi«» i n c :a v e r n u lis, a priorum fede, tenuiïïim a duntaxat lamella oiïêa diftinftis ■» re«ccondi fero tin oru m germ ina , quat prioribus m ultum m in o ra : C re- f c e r r e fingula fim ul, & poftquam prodierunt prim i, duraque altius ilii a lk iiu s q u e fupra gingivam a/Turgunt, jugiter fuis in a lv eo lis pTotrudiS q u i p o n e vel fubtus ja c e n t; Prim is demum p erfeftion em na& is , de* c ir e lfc e r e & velu t carie exed i illorum ra d ices, d o n e c , to tis fere c o n - Au nnntis, co ro n a s nil nifi gin giva r e tin e a t, ut fi fp on te n on d ecid a n t, faucille fe finant evelli ; Vacuum denique locum con tin u e ar&ari , di- f iin fg u e n te m parietem fenfim era n efeere , ut a duobus a lveolis unicus namcdem fuperfit, e x q u o n ovu s exfurgat dens, quae fingula ita de- fcirifp fit Summus A L B I N U S in y j m w t . A c n d . L. 11. ut exa£li<us, n iti- d i i u s î, plenius v ix p o ffit, qui figuris quoque naturam veriffim e fimul a c jpulcherrim e curavit exprim i *, de abditis phaenomenorum cau flis, ut v ir u j m d e c e t, veri certiq u e am ore duftum , prudenter nihil ftatuens. b sO fn ita p r u d en s, inter alios quam p lu rim o s, B U N O N U S celeb ris a - pnadl G allos C h iru rg u s, in curandis dentium m orbis multa cum laude o c c tu p a tu s ', qui St m axillaria ofl* primum fe d iligenter ferutatum opi- r ;a .tu is , dum infinitam A u fto ru m , etjam L atin oru m , m u ltitu d in em , ut die- fuo m ore g lo r ia tu r , p e r v o lv e r e t, an quis ante illum naturam hac ia p ia r tte rç& ç contem platus fu e r it, quaefiturus, in E V S T A C H I U M de d i e n t t i b u s , A u & o re m , paucis c e r te , fi cu i m o d o , p oftp onend um , ne* fc iio » qu o f a t o , nunquam incidit*, fi incidifTet enim , m oderatius pro­ em 1 dubio de fe St fuis inventis fcripfifTet, V id e EJ fay f u r les M n -

confideratloni fubjiciemus. Sæpe immo fæpilîîme optime procedit, absque ullo parvulorum incommodo} interdum doloris aliquid & febriculam ad fert, fed quas medentis operam nullatenus poftulat ; nonnunquam vero graviffi« ma fibi foda habet Symptomata , quæ etjam mortem deprehenfa funt acceleraffe, tumque difficilis fummo ju­ re a u d it, morborumque agm ini, quamvis naturae ipfius vis intulerit, tnerito adfcribitur.

t III.

E fymptomatum, morbum aliquem comitantium , fe- He , ea , quae hunc ita (emper comitantur , ut , illis præfentibus, hunc morbum & non alium adeffe, certo , faltem proximo ad certitudinem gradu, judicari poflit, pathognomica figna dici confueverunt. Ejusmodi non nifi unicum in difficili dentitione fignum praebent Giîigi-

varam tumores i feu inaequalia in marginibus maxillarum

fibi mutuo oppofiris tubercula, duriora , plus minus in­ flammata, tam digitis, quam oculis obfcrvanda} quippe quæ erupturum dentem , malorum cauflam, evidenter in ­ dicant.

Eft vero malorum magnus fatis numerus, quæ diffi­ cili dentitioni jundla quidem funt , fed , vel perpetuae maxillarum, a fuccrefcentibus jugiter dentibus , m uta­ tioni ita propria, ut fere nunquam non in parvulis, a- liquo faltem in gradu, obferventurj vel dentitionis diffi­ cultati cum aliis morbis communia. Sunt hæc

i:o Gingivarum pruritus , quem moleftum infanti judicare l ic e t, qvum digitos, aut quodcunque manibus prehendere poteft, violentius frequentiusque in os i n ­ trudit ipfe, alios vero gingivæ adtaélu tamdlu im p e d it, donec ex adtre&antis fri&ione voluptatem ientiat : fi- mul nutricis papillas, qua poteft v i, mordere folet. E- jus verofenfus moleftia ad dolorem usque au&a, os

in-& in-& ) 9 ( <ssa?

flaans pertinaciter occludit, nec dolentem adtingi partem

u jIIo modo patitur j nutricem vero præbentem ubera & c;a!oris fenfu afficit , & frequenter refpuit.

»:o Salivœ c opio flor fluxus.

3:0 Genarum rubor folito faturatior & diuturnior, unna cum oculorum rubore & abundantiori humiditate.

4:0 Frequens vomitus , aut fluxa a lvus, vel huic etontraria prorlus a dflnttio

y.o Febris y quæ, fi vehementius malum, varie den-

tiiientes adfligit.

6:0 Nervorum flimulationes, dormientem pavoribus ttur?*antes & fpafmi* , immo convulfionibus, de quibus foiene quidem obfervat BUNONUS , c) faciei præcipue puartesadficcreconvulfiones a difficultate erupturis oppo- fiita denribus exortas.

I iüdi'nt nonnulli & magniquoque nominis viri dlfçjeâionts Ivi virides, ut & aphfhas oris & lingvæ. L J t i ve; J accitier r ejusmodiallquid tionnunquara potefl imfer.U dent «.done laboranti, accidit tamen fæpius, & den- tiiitione non im m inente, & abfoluta eadem , nequea den­ t i t i o n e originem facile ducit 5 quare fupervenientis po­ tilius fymptomatis rabonem habet, feu talis, quod dentitio- niii difi;cili fe jungere potell in hoc vel illo infante, ven- t;iricuh & intellinorum torminibus ab acidi copia adflldku

§• IV.

Dentibus hom inem , in fui corporis & confervatio- nuem & ornatum , qvum inllrui voluerit fabricæ noflræ fanptentiflimus A u d io r, neque tamen munitas plene ma-

xuillas ex utero fecum ferre infantulos ; naturam ita certfe düirexit, ut (ua vl dentium generationem, pariter atque p- imine corporis incrementum, perficeret. Itaaue jure omni- mto mirari licet, qui fiat, ut tantis molefiiis conflet in­ fantum c) Effet y fur ln Maladies d a Dents Tom /• ?>•

4?-t5£j> ) i o ( QX&

fantum multis dentium eruptio $ qvum absque ullius in«

J

que ob rationem , quod in perfe&lonem c o rp o ris , quod in fpeciem , in fanitatem concefTum e ft, fuo ante officio par non fiat, quam dolores & morbos adtuierit, quin aliquoties machinam univerfam eo ipfo deftruat, quo ad fui complementum properat illud. Potuerunt inter fines, mortalibus incognitos, quos fibi propofuit in condendo homine Summus A r tif e x , elTe aliquem , cujus gratia naturae hoc opus placidum non eile oporteat ; quemad­ modum amabili fexui natura ipfa , in propagationem ge­ neris noftri d i r e & a f u m m a m vim , dolores acutifiimos, quin mortem aliquoties inferre jufTa eft. Sed tamen na­ turam naturæque Au&orem plane non incufabit rem pro­ pius confiderans. Cernimus quotidie infantes, a fanis & vegetis procreatos parentibus, bono nutritos laéle, at- que u t decet curatos , usque eo facile dentibus fenfim ornari, u t , fere infciis nutricibus, ordine prorum pant; qvum e contrario mifere fæpius affligantur parvuli, qui­ bus parenrum aut nutricum e vario morborum genere contracta labes , vel tenelli corporis negligentior cura durius paravere fatum. In parentes igitur & nutrices de­ ferenda c u lp a,quæ naturæ* primo intuitu, videri pottet* pariter atque iliis ut plurimum debent impuro nari & nu­ triti fanguine , quod indecore n u n c h æ c , nunc illa to r­ queantur ofta , & loco elegantis fuisque finibus accom- modatæ machinae, deforme proveniat hominis monftrum. Scilicet ut, ftamini fi vitium inhæferit, bonæ notæ non contexitur tela ; ita prima corporis noftri elementa fi quid corruperit, aut infalubri fi nutriantur fucco, maxi­ me fi utrumque acciderit, quomodo decenter fub incre­ mento evolventur partes?

Generaliflima haec & remota maxime cauffa , ger­

mina futurorum dentium ipfamque gingivam varie affi- y ciens.

cä eens, propinquas gignit difficilis dentitionis caufias, de qtujibus fi quid dicatur determ inati, ab ovo rem repetere op»ortet. Scilicet germen futur: .dentis , fuo in alveolo dellitefcens, & propria inclufum membrana , qvum pri- miujin dirtincfiius oculis cerni poteft, tertam refert orte- a r m , tenuifiimam, qua gingivam fp ed h t, in acrem unam v<eil pluresr prodentis fitu & fpecie , varie figuratam» quaa fundum vero alveoli, pätulam, totam intus cavam. I n fuo hoc cavo mollem & muco fimilem fubfiantiam te- n e t t , peculiari involutam membranula vafculis nervulis- q u te referta. U t crefcit infans, crefcit quoque terta ilia om ini dimenfione , maxime longitudine , qua fenfim ar- atta , radicem, vel radices, firtularurn forma protrudit : firmul craffitie ita augetur, ut magis magisque diminua- tuir- patula cavitas, quæque illa continetur mollis pulpa. A d i fundum alveoli crefcendo pertingens, & ultra adhuc credicens, qvum radici remoram faciat offea maxilla, ma­ giis fummitate fua verfus gingivam fertu r, quæ mollis ce- diit melius & tendi fe patitur. Hæc vero magis magis- q u te tenfa fenfim tenuatur , usque dum dehifcens tranlire dem tern fmat. d)

D um hsrc fiunt* quæcunque fentiuntur incommoda» a u tt in maxillae orte, aut in molli nucleo & cum illocon- ne>xis nervulis, aut in gingiva primariam fedem habe- b u m t. In orte, cui velut infillit moliens exitum dens, amt in externis partibus, quas dirtenta maxilla ulterius dt.fttrahar, dolorem u t ponamus, nih l fuadere videtur» quiaimvis aliter vifum B ü N O N Ö j e j in mucofi veronu» cl<eii nervulis & gingiva ponere ratio jubet. Tn qua ta­ rn crn harum partium præcipue ponendus T difficile judi- eaitiu. Gingivam pati, & pruritu confiât , de quo et'

jam

d ) i i d . A L B I N a n n o t a i , A c a d e m . L . II, p. 16 . N E S B I T T • Hunt* O ß c i o g , p . Ç f . f r q v ,

jam adultfores pueri, adpofteriorum molarium exortum, queruntur, & acuto gingivæ fenfu , in fragmentorum , quæ exefi reliquerunt dentes, e x tra ftio n e , ut & cujus- cunque generis ftimulo , experimenti caufTa admoto , fatis fe manifeftante. Sed profecto, quantum furgendo gingivam apice diftenditerupturus d e n s , tantum quoque fubjeftum os altera extremitate premat necefle elt; fub qua preflione latentes dentis nervulos, parum aut nihil pati, vix cogitari poteft. Gingivam tamen maxime u t cauiïæ federn refpicere c o n v e n it, quippe qu« refiftens anfam doloribus praebet, ut dehifeit , malis finem conti­ nuo facir. At quæcunque fuerit tenfio , aut preflio, aut generaliflimo vocabulo irritatio, five in gingiva, fi­ ve in dentis nervulo , eo violentiores edet effedlus, quo mobilius, aut irritabilius corpus, h. e, quo eitius a le­ viori ftimulo , ex fingulari & congenita difpofitione, ad- ficiaturj quale effe folet infantis, qui ab iracundis, vel teneri animi parentibus ortum d u x it, aut fiinilis tempe­ ramenti nutrice ufus fuit. Plurimum etjam dentis m i­ nus convenientem figuram & fuum fuo in loculo effi­ cere pofTe , facile, nec fine ratione, conjicitur. Q u id ­ quid vero ex dictis cauflis oriatur incommodi, exafpe- ret necefie eft in corpore jam exiftens alius cujusdemum cunque generis morbus.

Ceterum , impedito dentis exitu, facile intelligitur, recenfita § fuperiori fymptomata acceffura , vel fal- tem accedere pofTe. Gingivam qvum primum apice e- rupturus dens attingit, incommodnm illum fenfum pa­ r it , quem pruritum vocamus. Altius furgens, quia fa­ cilius cedit gingiva , quam dehifeit, in tumorem illam e v e h e t , a u d o fimul pruritu. Porro tendere pergens nervos fangvinisque canales ita poteft adficere, ut inflam­ mata gingiva , & recondita dentis pulpa forte etjam in­ flammata, doleant , caleant, febrim accendant. Poteft

Inflam-Inflamm atio magnitudine crefcere, ad vicinas oris & faiciei partes fe extendere, eoque febrim & cetera auge­ r e . Poflunt maie adfe<ffl gingivæ dentiumque nervuli in fo»cietatem malorum trahere, primum illos, qui cum al- veolarlbus ab iisdem truncis, h. e. ?:ti paris altero ter- t i o q u e ramo, e x e u n t, dein vicinos alios, quin Integrum Sy/ftemajhinc non mufculos (olum,nunc pauciores,nunc plu- r e s Infpaff*0* & convulfiones epilepticas ciere, fed primas et ja m vias ftimulare, ffringere, contrahere. Auétoau- te:m per inflammationem humorum ad glandulas faliva* le s adfluxu , augebitur exfliflantis falivæ copia, queede- gliutita , nervis jam dum agitatis , eo magis & ftoma- c h u m offendere poteft & inte/tina , immo & in valde femfilem arteriam afperam illabi; hinc vomitus , alvi p ro flu v ia , tuflim efficere: iub quibus omnibus fieri cer­ te n e q u i t , ut quietum fe teneat mifellus ; inter ploratus & continuas agitationes, vel infomnes agat necefle elt & n o d le s & dies, vel fomno, fi obrepferit, pavitans ac oon- v u ifu s frequentiflime turbetur.

§. V.

Malorum hac ingruente turba, Medicinae fane honori c o n d u c e r e t, expeftandos eventus certis pofle nuntiare præfagiis. A t vero acutiflimi morbi exitus, fua indole i n c e r t o s , incertiores reddit tenellae aetatis ra tio , impro­ vidis cafibus maxime obnoxia. Quare fic didla prognofi i a h o c brevi morbo non multum fe jaftabie, puto, M e­ d ic o ru m quispiam. Per fe quidem patet, pluribus den­ t ib u s una exitum molientibus, majus imminere pericu- lu im , quam fi unus vel alter erum pat, neque ejusmodi praefagium a Medico fcifcitari opus eft. Caninos plus fatcefcere negotii;, venerabilis H IPPO C R A TE S, / ) adi vulgi,ut opinor, mentem dudum tradidit,qvum & hodie 1- d e m in ore vulgus ferat, fed multum refragante experi­ e n tia . Piethoricis & cacochymlcls plus effe metuendum,

_______________ C_________________ etjam

) 14 ( œw

etjam facile quis crediderit, fed fallaci tamen fide; qvum vegetis infantibus, temperamenti vere fanguinei, pari­ ter atque obefis & maxime torolis, fæpe cptime denti­ tio procedat; cacochymiæ vero tam latum genus; fit, u t , licet omnem quidem cacochymiam dentium primor­ dia facile corrumpere certum fit, incertifiimum tamen maneat, an difficilem femper reddat male conformato­ rum dentium exortum. Et iffa quidem fingula morbum refpiciunt imminentem: prognofeos vero omnis praeci­ pua laus e rit, de morbi jam exiftentis eventu c e rta præ- dicere. In quo , quantum ad difficilem dentitionem , vix e f t , quod præfagii nomen tueatur. Quibus fluxa al­ vus, faufta promittunt cum H IP F O C R A T E ^ ) multi: fed etjam inter hos vifi non raro fu n t, qui convutfi occu­ buerunt, teftante HOFFM A N N O b) Cum tuffi dentien­ tibus tarde erumpere dentej idem pronuntiavit H I P P O C R A T E S ; i) fcilicet, quod alteri morbo jungatur d en ­ titio. Minus effe periculi, fi convulfloni fuperveniat fe­ bris , quam fi fehri convuîfio, BUNONiS, A> H IPPO ­ CRA TEM , /) ut videtur, explicare volentis, effatum «fl, nlmiæ profe&o fubtilitatis. T arde vero procedente e- ruptione , fi nihil valuerint remedia , fmgula vero ad dies & horas exafperentur, difcriminis plurimum effe , quivis’ facile

præfagiet,-§. VI.

Sed maxime fcire intereft , qua ratione miferulis infantibus fuccurramus, rccenfita quoties illos

invafe-rin t g) O p e r , o m n , v o l . I. p . fpo.

A ) v i d * O p , P h y J . M e d , T o m . III. p . 4 8 0 , 7) O p e r . om n. v o l : I. p . f p o ,

M w f u r M a l a d , d e : De nis T . I. p. 4 7 .

/ ) O p e r . o m n . v o l . I. p. f 6 0 . Ooibus in D e n titio n s febris «- eufa a c c e d it , parum con velli , Parens ills M edicorum affirm avit, an certa exp erien tia e o minus affererabo, qvum , & de h o c , & de m in o ­ ri periculo hiemali tem pore dentientibu s m e tu e n d o , dubitantem videam «elebratiffimura H O F F M A N N U M i n O p .V b yJ » M e d * T Å I K p.4 8

^-rîint mala. Conaturos illud , ad gingivam omnium prî- imurn refpiccre, morbi ratio cogit, aperte indicans, its illlam « fi fieri poflit , e/Te tra&andam, ut cito dehi­ b e n s prorumpere dentem finat, vel plus faltem cedens dcolores minuat. Interea vero , dum naturæ hoc opus prromovere ftudemus, fymptomatibus profe&o obviam irte convenit, illudque agere, quod dolorificus morbus, dcolentis inflammatione partis audtus , ubique laciendum qiuafi di&itat. Itaque nervorum compefcere oportet vel- liccationes & fangvinis impetum minuere, modis omni- buis , quos tenella aetas adfedaeque partis indoles permi- feirint. Immo , quia dentienti cum periculo Infanti, fe* brri&fpafmisagitato,vix quidpiamexhiberipotefl remedii, Clhirurgi cultellum fi excipiamus, quod breve intratem- pujs efficiat, ut citius, quam natura tulerit, findatur gin- gliva, contra fymptomata omnis fere medentis erit di- ritgenda opera. Videndum igitur breviter, quid hæc po- ftiulent.

1:0 Dolor, primum & cauffie proximum fymptoma, qujiqne audum dolorem comitantur, fpafmi ac convulfi- vii m otus, ut aliquo faltem modo mitigemur j vel potius ut: malorum obtundatur fenfus, papaverina pofcunt medi- catmenta, quin & ipfo ex opio præparata. Horum in nuunero conveniens maxime infantibus efi: SyrupuseMe- coDnio, cum c u ra , ut præfcribit Londinenfis Pharmaco- pccea, praeparatus. Ejus primum non nili fcrupulum pru- deentes dabimus poft horain vero, fi repetere medicamen- tuim fymptomatum jufieric continuata violentia, drachmam diimidiam *, iterum, horæ præterlapfo fpatio, fcrupulos duos ; & fic porro dofes ad drachmam, immo drachmas duas us«que eo augere licebit, donec efficacem lentando fue- rimujs aflTecuti, nunquam hac methodo illa inopinato vl- fuiri mala , quae hujus generis remedia, in fe licet ma- xiirr.e falutaria, intulerunt, quoties magna nimis dofi ab imcautis propinata fuerunt. Efficax vero dolis

) »<* ( ® »

t*r> fr quietem & fomnum infanti per horai aliquot red­ diderit, quibus elapfis, repetenda eadem eft. Laudano SYDENHAMI, vel fimili remedio (i uti libuerit,guttula una vel altera faciet fatis, pariter poft fextam vel feptimam horam iterum exhibenda ; diuturnam enim pacem ex- fpettare ante non licet, quam fublata fuerit cauffa, his certe remediis vix unquam penitus tollenda. Cum au­ tem id incommodi nominata jam habeant rem edia, ut alvum paulo reddant tardiorem , fub ufu e o ru m , neces- fe erit naturam interdum, leniore quodam laxante, ad­ monere officii. U t fatis vero longus antifpasmodico- rum catalogus e f t, ita horum alia laudant alii. Plurimis filentio involutis , nominafle adhuc fufficiat Liquorem anodynum mineralem, cujus guttulas aliquot dentien­ tibus plurimum commendat inventor ; b') & vulgarem maxime fpiritum C. C. » quem SYDENHAMUS in tra- élatulo , tribus ante mortem annis edito /) præ ceteris, quse ipfi innotuerunt » medicamentis , contra dolores a dentitione ortos, optime votis refpondifle teftatur, te- ftimonio calculum adjiciente magno BOERHAViO. k ) Huic virium ratione fimiiis eft liquor C. G fuccinatus, a feminis noftrarum regionum tanti æftimatus. Cautiffi- me vero adhibenda hujusmodi remedia e fie , illorum in­ doles, qua fangvinis æftum augent, quemvis admonebit, nec ultra paucas guttulas, tres vel quattuor,quarta quinta ve quavis hora,commodo in vehiculo propinandas,adfcendatur.

2:0 Sangvinis impetum ven« fe<ftione promptius ni­ hil m inuit, fine qua dentientium convulfionibus certo fe mederi non potuifte, profitetur SYDENHAMUS, t) qvum de fecanda tenerrimis infantibus vena, urgente gra­ vi quodam morbillorum fymptomate , loquitur. Neque de

b ) v i d . Op. HOFFMÀNNI P b y f.M e d . Tom. III. p . t f O ,

») v i d . P r a x . M e d . E xpe rim . p. m. 67S , * ) in Apborifm* 1378*

<fle vl ejus contra vehementem ln dentiente febrem, du­ b i t a v e r i t , o p in o r, quispiam. Dubitare modo fas e rit, atn facile fit, infanti maxime inquieto, fpafmis continue o b n o x io , venam fecare. Certe difficultatis aliquid, non t.antum vero habebit , ne fieri pofTit, & optimo erum effe&u. H u ic, minori licet g rad u , inferviunt quo- qjue diluentia cum refrigerantibus, quorum tamen illa r a t i o , ut propinari la&enti commode & fufficientl quanti- trate nequeant ; propinata vero nutrici, licet Ia<fbis indo- hem parvulo ægroto magis utique convenientem reddant, p a r u m tamen boni præftare valent, ægrotulo nutricis rmammas, oris ob dolorem , refpuente. Sed nihilomi- ntus fa£turl quantum licet, nutrici, tanquam febricitanti» piotum præfcribemus diluentem, coplofum, ac pulveres te m p e ran tes ter quaterve de die fumendos ; quæ omnia aibla&ato commodius & meliori cum fuccefiu admini- fti rantur. Præterea v e r o , & maxime quidem ubi fangvl- m e m mittere non licuerit, fi adftri&a fuerit alvus, me- diicamentis leniter laxantibus, atque, fi crebriores fpafm! o o rp u s agitaverint, non nifi clyfmatibus lenioribus, ef- fitclendum eft , ut liberata inutili mole inteftina, fangvi- n tem , per inferiores corporis partes, libere fluere & re- flluere perm ittant, ne furfum caput verfus magna nimis qiuantitate ruat & congeratur. Praecipuam hanc credi- dierim folutae alvi in hoc morbo utilitatem, cui fe jungit »Utera in eo pofita, u t, cito ex inteftinorum canali ex- piulfis fordibus, torminibus, illarum excitandis m o ra ,& m o v o fic m o r b o , tollatur occafio. £ binis autem , quae hia&enus confideravi, fymptomatibus, qvum originem dlucant c e t e r a , qusecunque dentitionem difficilem , alii n io n jun&am morbo , co m iten tu r, fingularem illis op­ p o n e r e medelam fuperfluum foret. Neque de medica­ m e n t i s acidum abforbentlbus, aut de veficatoriis , qu* dlentientibus praefcripfifle alios legimus, verba facienda p u t o , qvum ejusmodi armadlfficilis dentitio ejusquefym- (»tornata requirere non videantur, 3:0 Ad

) iS (

3

2

y.o At vêro cauflam ipfam remoturi , id qulden

meminerimus , fupra dl&is indicationibus quæ refpon- > d e n t, remedia, aliqua ex parte, ipfam-afficere gingivarc.

Anodyna enim, five antifpasmodica , dum fibras in uni- verfo corpore laxant, qui quidem proximus illorum pu­ tatur effeétus, & fangvinis juxta motus fedatior redditu:, dum eundem præftat efïe&um , efficietur c e rte , ut la­ xior gingiva minus fenfilisfit, plus cedat aflurgenris mu­ croni d e n tis, hinc mucofo nucleo nervulisque liberius fpatium relinquat, ipfaque, tenuior magis , propius fe ad dehifcendum paret. U t majori vero hoc gradu obti­ n e atu r, e re utique erit, tenfam & inflammatam gingi­ vam, impofitis lubricantibus & demulcentibus medicamen­ tis,’emollire; quidquid enim contra horum ufum difputavit

AN DRY m) ex hypothefi,& fuo forte mufeo inclufus difpu­ t a v i t , minime ex vero fundamento & ad ægrotulorum le­ blos, ut modo difta perpendenti fatis opinor patere. Igitur

cremorem la&is vulgarem, vel fambucinum BOfiRHA-* V I I , n) m e i, fyrupum violarum, v e l , qui melior for- ;te , papaveris, oleum rofarum . amygdalarum d ., vei etjam olivarum, non rancidum , & ejusmodi alia, guftui infantum haud ingrata, vel fola, vel invicem varie mixta, paullulum tepefa&a, gingivis quam creberrime illinere oportet. U t vero in univerfum non facilis efl horum omnium in inquieto infante adminiftratio, qui dolentem gingivam non nifi coactus attingi finit ; ita omni fere u- fu carent remedia majoris voluminis, ut carica aflata » fpongia, deco&o quodam emolliente imbuta, & alia ejus­ modi, quse exfpuit mox infans, adultiori licet puero, fi- mili in cafu , apprime conducant. Atque eo majori ju­ re duriora rejicienda remedia, quse ad prophylaxin com­ mendari pofTunt , immo debent , & de quibus idcirco mox infra dicemus. ’

Recen-w ) O r th o p é d i e p . 2 4 0 . fqv.. n ) v i d , M a t e r . M e d . S e t t . 1 3 7 7 .’

4:0 Recenfitis vero omnibus nihil valentibus, ad effica- cilfTimam recurrendum medelam» lanceolam puta, vel potius cuiltellum, quo fecundum alveolorum feriem fcindenda pro- tujberans gingiva, ita quidem , ut plenus denti pateat exitus, iredi&a enim pars, cui adhuc dens illidat, vehementiores ex- ‘Cittare poteft fpafmos. Fatfla jam incifione, diligenter fove- ;amtur partes incifæ fpongia, vino calido, in quo faccharum a llb u m folutum , imbuta. _{Brevifïimam operationem,} iqujæ læpiflime fucceflifie legitur, nihil dilTuadere poteft, mfelfi infantuli agitatio & fuinmus conatus dolentem defen- (de:ndi partem: quibus tamen, licet mora operanti fiat, tuscque eo terreri nemo debet, ut vitam ægrotuli, reme- «dito minime ancipiti, fervandam non judicet. 0)

5

Facilius fæpe eß gravem morbum, quem e Iongin- q u i o exfpcdUre rationes jubent, praecavere, quampraefen- tceim jam fævientemque profligare , ut prudenter fane, priinciplis obftare, vetus fcntentia moneat, ne malis, quas p e t r longas invaluerunt moras , fero paretur medicina. H a in e ad regulam , fuis re&e profpicientes infantibus, pn iimordiis caufiarum, quæ dentitionem reddunt diffici­ l e m i , ftudebimr occurrere. Felices profedto, qui cor- p)uss animumque robufti, fortunati ad inîtar coloni, no­ bili

0 ) Curiofà c ette o b iè rv a tio , «m opinio? N E S B IT T I Rwt», O J f irc o g . p , 9 3 . _{dentes h o c auxilio maturius, quam deftinatum videtur,} aibr ii e x p o f it o s , maturius quoque decidere-, quod tamen csntra inct- fiioir.nem g in g iv æ , qvum flagitaverit mali a cerb itas, non diftum efle vo- Ituic , nerceflitatem ejus & evidentem ufum, crebra duftus experientia, aiperrtis confirmans verbis. Nimium vera fu b tiü sin hoc negotio H A R - R ll SSlL S cie m o r b . acut. itifanUmt. qui duo tempora difficilis dentitio- m ir fta tu en s, in priori g in g iv x incifionem noxiam credidit , in pofte- fiio rri m axim e ßiutarera. _{Circa quod , ut dolorem efficere dentes , &} caefflïare eundenv a liq u o t ante diebus quam p rodeant, in facile dentien* tiibuas fac pies obfervafur , ita in difficulter dentientibus vix numerari piofflTe crediderim plura tem p ora, U fi juvabit incido , juvabit omnino q iu o » demumcunque tem pore.

bili arvo tæta comroiferunt femina. Sed tenerrimto 'germini, & foventi folis calore, & humedantis Irrorai- tlone aquae, opus , a frugifera ftirpe fi non degenere?t fuccrefcens planta: pariterque fane in matris utero lai- tenti adhuc embryoni follicita debetur cura , ut vegee- tus excludatur fetus, Immo ut talis, cui, dentibus olirm muniendo, pericula non adferat congenita quædam dll- fpofitio. At vero de iis quæ huc p e rtin e n t, nimis hiic longum foret difierere , qvum generalibus contince- antur regulis, a gravida obfervandis. Propius rem tarn- git nutricis officium, a cujus lade partium tenelli c o r ­ poris inchoata modo evolutio tam evidenter pendett, cujus animi motus ladentem movere , & ladentl ami- mum quafi fingere , quotidianis difeitur exemplis, ciu- jus denique, in tradando infantulo, cura, tantum neglli- gentior n o c u i t , quantum follicita & diligens vifa eeft profulfle. Verum quia & hoc meo amplius eft inftti- tu to , illam modo ejus partem attingam, quae peculiia- riter oris & dentium curam fpedat. Scilicet quadrri- meltri jam infanti diligenter fricanda digitis gingiva e»ft, non dicam ob ufus, quos fubtiliter expofuit AN DRY, ,p j fimpliciorem vero ob utilitatem , in attenuanda jugitrer gingiva , erupturo ne denti nimia diu refiftat craffli- tie. Ad quem finem juvat duriores res in manus infamtis tradere, quas ori intrufas gingivae mordendo apprimiatf^ ut, variata continue, hinc fridionem æmulante, prefliio- ne, tenuior indies reddatur gingiva. Pluribus minirme artificiis, & ne hoc quidem, natura indiget, qvum mul­

lo impedita modo fuum opus, conceflis a fa* pientifllmo A u d o r e viribus , per­

ficit , cui S. O . M. H. & GI.

f>) vid, Oribupedie p, 24a. 8* 246»