• No results found

Doctrinae Aristotelicae de imputatione actionum expositio. quam ... p. p. Mag. Fredric. Georg. Afzelius ... et Carolus Ludov. Hanström Ostrogothus ... die X April. MDCCCXLI ... P. II.

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Doctrinae Aristotelicae de imputatione actionum expositio. quam ... p. p. Mag. Fredric. Georg. Afzelius ... et Carolus Ludov. Hanström Ostrogothus ... die X April. MDCCCXLI ... P. II."

Copied!
20
0
0

Loading.... (view fulltext now)

Full text

(1)

D O C T R I N A E A R I S T O T E L I C A E

/

D E

I M P U T A T I O N E

A C T I O N U M

E X P O S I T I O . Q U A M T E N I A A M P L . F A C U L T . P I I I L O S . U P S . p . p .

Mag. FR ED R IC . G EO RG . A F Z E E IV S

P I I I L O S . P R A C T I C A E D O C E N S E T

CAROLUS LUDOV. HANSTRÖM

O STROGOTHUS.

IN AUDIT. GUSTAV. DIE X APRIL. MDCCCXLI.

I I . P . M. S .

P. II.

U P S A L I A E ,

(2)
(3)

I A.

M ONSIEUR

J E

A

N

J .

d e

T

E

R

S

H

E

D

E

N

AIDE - DE - CAMP GÉNÉRAL ,

CHAMBEtLAN DE S. A. n . LE PRINCE ROYAL,

CHEVALIER DE L’ORDRE ROYAL DE L’BPÉE

très - humblement

p a r

(4)
(5)

D O C T R I N A E A R I S T O T E L I C A E

D E

I M P U T A T I O N E

A C T I O N U M

E X P O S I T I O .

C a n i n e s s u b s ta n tia e ( o c a t a t ) s u â p t e natura (xcmt

(fv a iv ) p r in c ip ia [ciQ^cti) aliq ua s u n t : e t idcirco sin ­

g u l a e m u l t a su i g e n e r i s (ixuoTtj txoM« rocavva) pro­

g e n e r a r e

p o s s u n t : v e l u t i h o m o h o m i n e s , anim al

a n i m a l i a et p lan ta p la n t a s.

P r a e t e r e a a u tem h o -

m O j u n u s o m n iu m a n im an tiu m (povov

tc

H

v Çipat*),

e s t

a c t i o n u m prin cipium (nçûÇewv

t w w v

ÙQ/rj) : p r a e ­

t e r h o m i n e m en im n u llu m an im an s a g e r e d ix eris

(iw v uUcov ov&'ev eiTvoi/xev u v n g a x ie i v ) *).

P r in c

i-*) E t h . E v d e m . IF: 6 : p . 1 2 2 2 , B, l 5 - 2 0 . D e h a c h o m i ­ n is e x c e l l e n t i a , q u a ille c el er is a n i m a n tib u s p r a e s t a t , p lu ri b u s locis m u l t a disserit A r i s t o t e l e s ; q u o r u m h a ec p a u c a in h u n c l o c u m tr a ns sc ri be re v o l u m u s ; iv /u iv r o 7s m p v y o t i » « f -y j ) iv S i r o7s f f t ^ v -y o i s n X t o v x ^ t t ’ ov -y x p u t i fj ogi£tS x x t 0 X o y o s ( j v j u ( p w t 7 . L a r i n i / x i v r w v x X X u v ( a # » x n l K o v v r 0 ß t x i o v , w a n t g i n t t w v x j / v y w v ' o v y a, p i ' y n X o y o v X X I 0 g t £ t v i v x v r I x v , « X X o i r î } o p i i i t <??/• i v $ x y - S p w n to i ' v t a r t v x / x ( p w i n x i i'v f o * j X t t t l o f , jj xcxi t o tr g X t t t i v x n 0 S I £0 / x i v ’ ov y x ç (pxy-tv t o n u i t i o v •>r g x r ~ r i t v , o v S i t o S n g l o v , » X X 3 ' i r x v i f S v S i x \ o y t o r / x o v n ÿ x r r o v T X . E t h . E v d e m . IF: 8: p. 1 2 2 4, A, 2 3-

3o -

Cfr. M a g n . M o r a e . I : 1 1 : p . 1 1 8 7 » B, 6 et sqq. E t h . N i c o m . V I - 2 *

I

(6)

p io ru m autem e a , a q u ib u s m o t u s ip s e prim am du­

cit o r ig i n e m

(ot^ev

t t q c j t o v

ai

t u v r / O f i ç ) ,

dic untur

p r a e c ip u a ( x v Q i a t ) *): et q u id e m im p r im i s e a ,

a

p.

1 1 5 9 , B , 4 : Si o v o g i x T t x o s v o v s v i t g o x l g t c r i s tj 0 p I i n S I X V O t] T I J £ > ; , KOti S T 0 IOC V T >1 U g X V X V 5 g U) T 0 S . D e A n i m a , II I : 9 - I 0 . — V e r u s a u t e m h o r u m o m n i u m sens us m e l i u s e xp lic ar i 11011 p o t e s t , q u a m h is ce s im p li c is s im is

I le g e lii

v e r b i s : ” D a s th e o re ti s c h e V e r m ö g e n f a n g t v o n e in e m D a s e i e n d e n , V o r h a n d e n e n , A c u ss e r li c h e n an u n d m a c h t es z u e i n e r V o r s t e l ­ l u n g . D a s pr a k ti s c h e hi n g e g e n f ä n gt b e i e iu e r in n e rl ic h e n Be­ s t i m m u n g an. Diese he iss t E n t s c h l u s s , V o r s a t z , L e i t u n g , u n d m a c h t das In u e rl i c h e w i r k l i c h ä u s s e r ü c h , g i b t d i e s e m ein D a s e in . Dies U e b e r g e h e n v o n e in e r in n e r l i c h e n B e s t i m m u n g z u r A e u s s e r li c h k e i t heisst H a n d e l n . . . . A u c h die T h i e r e h a b e n e in pr a k tis c h es V e rh a lt e n z u d e m , w a s ih n e n ä u ss e rl io h ist. Si e h a n d e l n aus I n s t i n k t z w ä c k r n ä s s i g , a lso v e r n ü n f ti g . D a sie es a b e r u n b e w u s s t t h t i n , s o k a n n von e i n e m H a n d e l n n u r i m — e i g e n t l i c h bei ih n e n d ie R ede se in . ”

H e g e ts

J Ï

erfee,

l 8 : l e r B. p . 1 6 - 1 7 . C fr.

P h ilo so p h ie d. H ech ts

,

§.

1 1

5

. * ) Q u a e s i n t i l l a e ci g x 04 ' x v g i x i , v e l q u i d s i t i l l u d t o K v g i o v , d e e o q u a e d a m a d m o n e n d a v i d e n t u r . Q u o d i g i t u r p r i ­ m u m a t t i n e t a d v o c a b u l u m x v p i o ç , h o c a p u d A r i s t o t e l e m v a ­ r i i s s i g n i f i c a t i o n i b u s o c c u r r i t . S e d n o s i n p r a e s e n t i n o n n i s i e a l o c a a l l e g a r e v o l u m u s , q u a e a d h u n c l o c u m i l l u s t r a n d u m c o n - d u c è r e n o b i s v i d e n t u r . S i c D e A n i m a , I . 5 : p . 4 1 0 , B , 1 o e t s q q . d i c i t : x n o ç r i a t i t S u v r t s x x i r / t o t i a r i t o i v o n o i o v v u v t x ’ v X f l y x g i o i x t Ttx. y i a r o i x “ “ ’ x v ç t o o r x t o v y x g f x t ~ V 0 t o O v v i x o v 0 tI n o r i a r l v * r t j i S i * h u i r i * f t / r r 0 » X X t u p x o v xSv v x t o v’ xSv v x t u t ig o v S s t i t o v y o v ’ t v X o y o v y x g t o v t o v t i v x i v r g o y i v i a r x T o v x « t x v o i - o v K X T U ( p i a t v y T x S i a T o i x f Z x ( p x a i r tg o o T x t u i v o v t u v i T v x i , I b i d . I I : 8 : p . 4 i g , B , 2 8 : t o S i x s v o v o g b u s K t y t - r x i x v g i o v t o v x x o v e i v * S o x i 7 y x g e l v x i x i v o v 0 x * i g y c v T O t S l a t i v 0 n 0 100 v x x o v i i v . S i m i l i t e r e t i a m E t h . N i - COM. V I : 2 : p . 1 1 3 Q, A , 1 7 : T g l x S ’ i a r i v i v TV) 4/ v X ï t T * x v ~ g i x n g x Ç t o o s X X I x \ t j S t ! X s . Q u i d p l n r a ? E x h i s e n i m f a c i l e a p p a r e t , v o c a b u l u m r « x v g i o v , u t d i c i t 1 Y e n d e l e n b r t r

(7)

-q u i b u s n i h i l a l i f e r , a f -qu e f i t , oriri p o t e s t («<p’ Jjy

/47

] i r d e / e r c t i uÅ.Å.aig').

C u j u s

q u i d e m

m o t u s

d e u s

c e r t e e s t p r i n c i p i u m ( i j v ïaatç o d t o g u(>^£t).

H o ­

m o a u t e m

p r i n c i p i u m q u o q u e est m o t u s c u j u s d a m

(ùçyr,

7

uii]gsu>ç t m o ç ) : ac t i o e n i m m o t u s qu i da m e s t

( t )

7

t(ju^ig xirtjGiç).

J a m

v e r o , u t in a l i i s r e b u s

p r i n c i p i u m e s t c a u s s a e o r u m , q u a e pe r id s unt fi-

u n t q u e ( q ^ÇX*] uîtîcc l a t i x Hv d d u l x i \ v b r z w v rj

y i v o p e v o i v ) , i t a h a c in re i d e m s t at u e r e licet. N a m

s i , ut s i m i l i t u d i n e a g e o m e t r i a ducta u t a m u r , tri­

a n g u l o d u o s r e c t o s h a b e n l e , n e c e s s e e st q ua dr at um

h a b e r e q u a t t u o r r e c t o s : a p p a r e t , c a u s s a m h u j u s ra­

t i o n i s (a l r i o v x o v x o v ) , quae in q u a dr at o e s t , in e o

i p s o e s s e p o s i t a m , q u o d t r i a n g u l u m d u o s r e c t o s

h a b e a t ( rô Ôlo u ç d ù ç t ys iv xo tptycoror).

Q u o d s i

n u l l a a l i a c a u s s a t r i a n g u l o e s t ( g q &ev u l l o a ï n o v ) ,

c u r i t a h a b e a t , t r i a n g u l u m i p s u m p r inc ipium a l i ­

q u o d e s s e v i d e t u r , et c a u s s a e o r u m , q u ae s e q u u n ­

t u r

( « o ^ q

r i g u v sir] IOVTO, n u i ui xi ov t wv voxéoojv).

Q u a r e i g i t u r , s i q u i d e m n o n n u l l a e o r u m , qu ae s u nt

e t f i unt ( t u a t oj v o r i w r ) , e j u s m o d i s u n t , ut e t i a m

g l u s , " it a ab A r is to te le a d h i b e j i , u t , q u o d ex pluribus caussis, q u a e u n a a g u n t , o m n i u m m a x im e a g it, significet; caussa igitur est p r a e c i p u a et qua si p r a e p o t e n s , a qua ceterae m o v e n ­ t u r , e tia m si alias n o n e x cludit.” V id e ejus A r i s t o t e l i s d e a n i - m a l i b r i 1r e s , p .

3 8

o et sq q . (denae i

8 3 3

). P r i n c i p i u m i g i ­ t u r i d , a q u o m o t u s ipse originitus proficiscitur, dicitur r o x v - g i o v vel ti XV g i x u g x r t , i. e. p rin c ip iu m p r a e c i p u u m et q u a si p r a e p o t e n s , a q u o reliqua p e n d e n t. S i c dicit Aris totele » ipse : t o7s frv o x § % x t noiov&i* ol X X vi v xvi.yr.ri z g % ti v r. v . g i u r i g x v it v oti, x x i r o 7s v x tViïv) , ox< x X X t j x g % r ) x v - g i c o r i g u . M e t a p h y s . X I : i o : p. 1 0 7 5 , B, 1 7 et sqq. —

D e ceter o vide sis M e t a p h y s . IV : I , 3 , u b i varias p r i n c i p i i

(8)

eontr a e s s e et fieri p o s s in t (Iröe^ojtiera t r u v r i w ç £/«»)»

n e c e s s e e s t ip s a q u o q u e p r in c ip ia h o ru m s im iliter

e s s e com p a r a t a ( r à ç «pj^e u i h w v elr a t t o i u v t u ç ) .

N a m e x i i s , q u a e n e c e s s a r ia su n t (e>c Tiür

«r«y-

xïjç), n o n n is i n e c e s s a r ia seq u u n t ur (àvuyxaXov t o

o v /iß a tv o v ) .

A tq u i m ulta e o r u m , quae p e n e s h o m i­

n e m ip s u m sunt

( t q p ’

a vrotg u r d Q œ n o iç ), e t ab eo

or iu ntur

( t u

è r r e v â s v ) , talia e s s e c o m p e r iu n t u r , nt

etiam c o n t r a ,

a tq u e s u n t f i u n t q u e ,

e s s e e t fieri

p o s s i n t ( s r d s y s r a t yevso& at t u v u v t i u ) : et id circo h o ­

m o ip s e p rin cipiu m q u o q u e e s t h is s i m i l i t e r c o m ­

p aratu m ( à ^ a i Tcuv to i o v r œ v sïotv ).

E x q u o igitu r

a p p a r e t , e a , q uorum prin cip iu m et d o m i n u s h om o

i p s e e s t (ô uv&qcottoç àçxV KUi xvgtog), v e l fi eri v e l

n o n fi eri p o s s e ( sr d s y s r u i xai y s r i a f t a t nui [if]) ' et

quid em p e n e s eu m ip s u m e s s e ( s y u v z o t ) , utrum

fia n t n e c n e , siq u id e m i p s e

eoru m d o m i n u s e s t

(cov ye xvçtog i o n ) , p e n e s quem fa c ie n d i v e l n o n

fa c i e n d i arbitriu m e s t

( t o u

s ira t x a i z o v fir} sirat) .

Q u a e v e r o fa c i e n d i v e l non fa cien d i arbit riu m p e ­

n e s h o m i n e m ip su m

e s t ,

eoru m

h o m o i p s e e s t

c a u s s a ( ooa s y avzco s o z t n o ts tv r\ fir] n o t c ï v , aïzto g

rovTcov uvzog s a n ) : et e a , qu oru m c a u s s a e s t , p e ­

n e s eu m sunt (oocov u ’in o ç , i y avzco).

J a m v e r o ,

qu on iam virtu s et v it iu m atque utriusque e ff ectu s

( t u a n u v i w v i'(>yu), i l l i quid em la u d a n t u r , hi v e r o

v it u p e r a n tu r : la u d a m u r a u tem et v itu p era m u r n o n

p rop te r e a , q u a e v e l a n e c e s s i t a t e v e l fo rtuna v e l

n atu ra fiunt (oii dtù t u

urotyxi/g rj tvyrjg rj cpvoscog

v nuQ yovTu)t s e d quorum n o s m e t ip s i c a u s s a s u m u s

(oocov a v z o i u tx to t s o f is v ) : a p p a r e t , v ir t u te m et vi­

tium circa ea v e r s a r i , quorum c a u s s a q u is q u e e s t

et a c ti o n is prin cip iu m (cov a v to g u ï n o g x a i àç/r] n ç â

(9)

-a

%£(x)v).

Q u a e q nil in ita s i n t , c o g n o sc e r e o p o r te t,

q u a le s s i n t h ae a c t i o n e s , quarum caussa et prin­

c ip i u m a g e n s ipse sit (n oiw v auzoç

uïtloç hui

7rp«|£wr).

In ter o m n e s autem c o n v e n it , quem que

e s s e c a u s s a m ( excurro»» u h i o v ) earum actionum ,

q u a e s u n t s p o n t a n e a e ( i x o v a i a ) , et quae secu n ­

du m p r o p o s i t u m (hutu

Tx^oui^toiv) et v o l u n t a ­

t e m (x a rà ßovXrßiv) e ju s fiunt.

Q u o c ir c a ex qu irere

o p o r t e t , quid sit § | l 0 1 1 $ S l i a e « I l l l (ro in o w io v ),

I * l ' O p O S U l l M l (n TTQOuiyfMis) et ^ o l l l E f t t a S (rj

ß o v h q a ig ) : nam h a e c tria in no tio n e virtutis ac v i­

tii i n s u n t , et eam determ in ant ( i n e iô îj rj uoezr xui

7] xustiu oQi^ezai xovioig). *).

*) Ib i d . p . I 2 2 2 , B, 2 0 et 6tjq. — H aec ig itu r Aristotelea liuic d e i m p u t a i i o n e a cl ionu ru disquisitioni h o c loc o praefa tu r, quae q u i d e m iu E l h . N ic o m a ch e is n u s q u a m r e p e riu n tu r , Neque id m i ­ r u m . Warn in E t h . INicomacheis disquisitio haec est intime c o u - n e x a c u m d is p u ta ti o n e de vir tute in u n i v e r s u m , oujus quid em r e v e r à p a rt ic u la est et c o n ti n u a ti o . I n E t h . au te in E v d t m e is h a n c di s q u is i ti o n em a b illa s e j u n c t a m , t a rn q u a m ipsa pe r se to­ t u m q u i d d a m c o n fi c e re t, in g r e d itu r A ri s to t e le s , d ic e n d o : X o ß w - y t v o v v x X X t i v <x ç X y v r tj s s n i o v a 7] s r y.t <l> t w s . —— H a e c fere e a d e m Aii&toteles huic disquisitioni praefatu r iu M agn.

Mo r a l.

1

: i o et 1 1 , q u o r u m p ra e cip u a in h u n c lo c u m trans scri- b i m u s . D i c i t n e m p e : nuerx (pvffts ytvvyTiy.Ÿi *c t i v ovolots t o i -U V T t J S O I X S U T I V , Ol OV T X ( p V T X X X I T X U u C p O T l ^ X y X g y i w n n x x . y t v v y r i x x JV s y. r u v x ç % w v , cTav ro Shiïgo* i x r o v f f n i g u o t r o s ’ u i r t j y x o t i s x ç x r ) . t o y t T X r u s

> ' rt s/ . e ' s\ J/ c 5 » 'I

x g x x s o u t u s (%( ! w s y x g x v s ff t v K l o u ~ T w s x u i T X i x t w v ù ç x w v e'% 11 » i v x ç y iffT tç o v J i'ari xi xT iot ïv T0VT0 sv t o 7s x u t x y t w y . t r çi'uv* *. r . X. Q u a lia i g i ­ t u r s u n t ip s a prin cip ia ,’ talia q u o q u e ea s u n t , quae ex his p rin ­ cipiis o r i u n t u r : et m u ta ti s p ri n c ip iis , ea q u o q u e j quae ex his c o n s e q u u n t u r , m u t a r i necesse e s t , et contra. H a e c ig it u r o m n i a

(10)

r / ' \ t , / o p o rt e t. P e r g i t n e m p e : o v t u t o i v v v hui o y o i u s r o v r o i t x x i i n x v S g t a n o v . i n n i t i y x o y i v u j r i K o v t a r i v x v S g u n o s o v a tu s t i y- n t v u v x g x to v r. u t r i o i « / l i t i » io v n g x T ~ r i t * » 3 f ai ’r o t y i v v » t i x o v i c r r i v . r ! y ù g x v x X \ o } o n - ÿ t y X g X <J/ v X “ v o v S £ v

X

i y o y t v i f a r r t u , o v r t r tu v l y j / v X<o v t u ) v x X X i o v i ' i i o x v S g u t r u v . it ) X o v ovv ot » 0 « i> 5 f ai »r o < t u v n g x % t u v i a r t y i v t y r i x o s . H o m o ig itu r u n i c u s o m n iu m a n im a n tiu m a g e r e d i c i t u r , e t a g it q u i­ d e m s e c u n d u m p r i n c i p i a a liq u a . Q u o n ia m a u t e m a c t i o n e s s a e p is s im e m u t a n t , p r i n c i p i a q u o q u e ip s a , u t a n te a d ic tu m e s t , m u la r i n e c e s s e e s t. U t ig itu r a g e n s ip s e sua s p o n t e a c t io n e s , ita e tia m p r in c ip ia e a r u m m u ta t; q u a e q u id e m s u n t: p r o p o s i t u m et v o l u n t a s a tq u e r a t i o in u n iv e r s u m . D ic it n e m p e : i i t ! otiv o g i o y t v y t r v. ß u X X o v cr « s t x s n g x g t i s x x i o v i i n o T i t x x v t u 7 t g u . T T o y . t v , ticrt i i u i n g x % n s y t y t v t j y i v x t t x t ‘ - V ui v oc g X wv > i t i X o v \ r t , i n 1 1 i tj x i n g x % 1 1 s y t r t t ß x X - X o v t r t v , x « i oi l a o x * i t t» v n g x g t i o v , x (p io v t / a / , y t t x ß x \ X o t/ tr t v , w o n g f'(p* y tv n a g x ß x X X o v r e s i n ! r Z v IV y t w y t r g i f ’ ù g x ^ i i f f Tt n g x ^ t t u s v .x i a n o v i x ' x s x x i Ç ) a v \ t i s n g o x i g t f f i s s o u ß o v X t / d i s x * t t o k x t x X o y o v vt x v ‘ irtX ov T o i w v o T i x * i x v T x t y i r x ß x X X o v a t v ' y t r x ß x X X o y t v y x g x x i r u 7 s n g x ^ t t r i v S h o v t i s , Z e r i t x x i tj x g x V * * ' V n g o x i o t a i s ' y t r x ß x X X t i y x g 1 k o v <j ! u)< . E x liis ig it u r s e q u i t u r , u t v i r t u s e t v i t i u m s in t i n

n ostra p o te s ta te

et id c ir c o

spontanea

: w a r t ir.Xov t i n i (p tj y 7 v u v t V t j y. x i c n o v i x l o t s t ! v x t n u i <p u v X o t S . A r is to te le s ig i t u r 1res st at u it im p u ta ti o n is m o d o s : S p o n t a ­ n e u m n i m i r u m , P r o p o s i t u m et V o l u n t a t e m s eu I n t e n ­ t i o n e m ; et liis t r i b u s g r a d ib u s o m n i s i m p u t a t i o r e v e r à c o n t i n e ­ t u r. Q u o d q u i d e m e x ha c ipsa s i n g u l o r u m e x p o s i t i o n e , q u a m n u n c a d g t e d i m u r , o p t i m e a d p a r e b i t .

(11)

I. S p o n ta n e u m .

Q u o n i a m ig itu r v irtus in affectibus et a c tio ­

n i b u s v e r s a t u r : e t e a , quae s p o n t a n e a s u n t , in

l a u d e e t ' v i t u p e r a t i o n e e s s e , ea a u te m , q u a e

s u n t i n v i t a j v e n i a m afque etiam nonnum quam

m i s e r i c o r d i a m m o v e r e s o le n t: n e c e s s e est san e (*-

ocoç)

i i s , q u i n o tio n e m virtutis accuratius c o g n o s c e ­

re v e l i n t , q u id sit S p o n t a n e u m et I n v i t u m ,

d i s t i n g u e r e a c definire *},

* ) E t h . N i c o m . IIT: i : p. 1 1 0 9 , B,

3

o -

3 5

: r ô s n o v e r t o e XKi <x.n o v a 1 0 v cnvuyy.ouov i ' a u i ê'ioçlrxt rots ne g l x p i r y s ïtri- on orro vffi, — D e significatione vocabuli Y u u i f , q u o d saepissim o a p u d A r i s t o t e l e m o c c u r r i t , in te rpretes d u b ii fuerunt. V i d e M i - CHELETi

C om m entar, a d E lh .N ic o m .

p. 1 2 7 - 2 8 . (Berol. 1 8 3

5).

N o s a u t e m p r o r s u s a d s e n l i m u r h u ic d ic e n ti; ” m a lim c u m Zellio ' I r u s ( u t et a l i a vocabul a s im ilia ) ex c o m m u n i A ttic o ru m c o n - s v e l u d i n e d i c t u m esse, q u a m q u a m in r e c e r ta , praeserti m in bis l ib r is d e vita e t m o t i b u s h o m i n u m , q u a e re s accuratam subtili­ t a t e m n o n a d m i t t u n t . R e s p o n d e t v e rn a cu lo

w oh l

. ” C u i q u i d e m s e n te n ti a e a d s t i p u l a r i v id e tu r B ie se u s , d i c e n d o : ” Das i'crus ist für d a s V e r f a h r e n d e s A ristoteles ch arakteristisch, w elches kein kate­ g o ri s c h e s i s t , i n d e m e r b e h u ts a m von d e m Besonderen z u m A ll­ g e m e i n e n f o r t s c h r e ite t. ”

D ie P h ilosophie des A r is to te le s

, i : r B. p . 1 2 1 . ( B e rl in i

83 5

). — P r a e t e r q u a m q u o d haec d e S p o u - ta n e o et I n v i t o , sive de u niv ers a a ctio n u m im putatione d is q u isi­ tio a d p e n i t i o r e m virtutis c o g n itio n e m necessaria e s t, e a d e m su ­ a m ac p r o p r i a m

u tilita tem

q u o q u e h a b e t . D ic it n e m p e A r i s l o t e - les : x ç y o t u o v JV xx< r e i s voixoUtrovat n ç o f r e r x s r t / u x t n x t r x s y . o \ x a t i s . D e qua r e M i c h e l e t u s haec b e n e : ” Diese S c h u l d , als die H a u p l b e d i u g u n g d e r m e n sc h lich en H a n d lu n g , k o m m t nun

n i c h t n u r in d e r Moral v o r , s o n d e r n ist ein no th w en d ig es E r ­ fo r d er n is s j e d e r H a n d l u n g sie m a g sjch zeigen, auf w e lc h e n G e b i e t e sie w o ll e . D a h e r b e g i n n t auch Aristoteles diese I-ehre v o n d e r Z u r e c b u u n g , als e in em w esentlic hen Theile d e r T u g e n d

(12)

-s

A . I n v it u m

( t o

ùxocoiov

)

se u i n v i t e f a ­

c t u m id è s s e v id e t u r , q u od v e l v i

(rù pia)

v e l

p e r i g n o r a n t i a m ( t « dt’

uyvoiuv)

fit ; e x q u o duo

g e n e r a h a b e s in v i t e fa cto ru m : a lteru m e o r u m , quae

'violenta

su n t: a lteru m

a u te m e o r u m , q u a e

per

ignorantiam

fiu n t.

a.

" V io le n tu m (ro

piaiov)

s e u v i o l e n t e r f a ­

c t u m e s t i d, c u ju s

principium

e s t a g e n ti

e x t r i n ­

secus obtrusum

e t

agetis ipse j

cu i v is in f e r t u r ,

nullam praebet operam rei gerendae:

v e lu ti s i

turbo

v e h e m e n s (jrreCjwa) a liq u e m quo d e t u l e r it ,

s iv e

homo

p r a e v a le n s (

üvdçwnoi xv^ioi)

m a n u m e j u s ,

q u i im par e s t , a rrip ien s

apwv ri]v %sl()u aixov)

a liu m h o m in e m v e r b e r a v e r it (

tuttxoi

tV fçor). *)

l e h r e , i n i t d e r B e m e r k u n g , dass sie a u c h d e n G e s e t z g e b e r n be i F e s t s t e l l u n g v o n B e l o h n u n g e n u n d S t r a f e n n ü tz li c h aei. Docl» \v e n n g l e i c h d ie L e h r e v o n d e r Z u r e c h n u n g eine H a u p ts e it e d e r V e r b r e c h e n a u s m a c h t , so k o m m t sie d e n n o c h e rs t h ie r z u r S p r a ­ c h e , d a sie a us d e m P r i n c i p d e r S u b j e k t i v e n F r e i h e i t fliesst.”

S ystem der p h ilosoph isch en M o r a l

, p . 2 2 . ( B e r li n 1 8 2 8 ) .

C o n f e r e a , ejuae n o s h a c d e r e iu p r o o e m i o h u ju s o p e ll a e a u le a d i s s e r u i m u s . , *) I b i d . p. 1 1 1 o , A ,

1 - 3 î ß t u i o v S t , o l V d g y. y s £ u > B t v 9

r o t x v r y ovtrot, i v }l y. y S t v ff v y. ß « X X f r u t 0 it g k t t u v y 0 nd c r^u tv ’, otov i l n v e v u c t x o y t a x t n o t y et v S g co n o i x v g i o i o v r t f . Cfr. I b i d . V: l o : p . i i

5 5

, A ,

2 5

-

3

o . — H aee V io le n ti definitio p l e n i u s d e s c r ib i tu r i n M a u n . M o r a l . I : l

4

: p. 1 1 8 8 , B, 1 — 1

4 : y / u i v yc tg ß i o t s u r l x o d iv r o7s d t j v v ^ o i s ,

e x u a r o t s y x g t a r t r w v ct4ni%uiv ol< t7os r o n o s d n o S e S o y - i v o : , rui y t v n v g ! 0 4 <ui, t r} S i yr} 0 x c t r t o ' t a r t y t v r o t y t ß t u d u f f .

So t t x a i r o v ‘h t S o v i t v u Ç. ègi f f

3

x t x e u r o n v g x o c t u . i ' a r t S i x x i r o £i j >ov ß t df f ot f f Sct t f otov ' I nnov i n o g S o v â i o v r x d v r t - \ o t y ß x v o y . e v o v d x o f f r g i t j v t u . 'off 0 t i / u i v o v v i a x l v i x r o s y 01

1

- T t » r o v it et g X Ç v ff i v r i y n ot g « ß 0 v Å 0 v r x 1 n 0 t e t v ,

(13)

Q u o d nutem ad ea a t t i n e t , quao propter m e ­

t u in

in a j o r i s m a l i ( d t « cfoßov {.

ieiÇovojv x u x ù r )

i g o v y v v ß i u ^ o y i v o v s u uv not uai irouTv» iv oTs iv aC-

Tois i f f m v •,) u n Ice, ovxsti tovtovs ß t u d t a ^ x i i p o v y i v , t i Sè fA.fl, o u x g x r t j s u n t g t T , ou (pa.ay.uv (puvkos eivxi. ß i x ^ o y t v o s y x ÿ (pf/Tti vno T fis i m ^ v y l u t TU. Ç x v k x n ç x r rttv , rov ovv ß t u i o v ovtos tjy iv sgtuo o o o ‘ a y. o s , w* s k t o s i g t i v »;

U t T i X V ( p >j S ß t U ^ O V T U l IT 0 CA. T T t I V . 00* d f I' T O f U U i t v a v t o t s t] u i t ! «

,

o v ß t u » Q u ib u s c u n q u e i g i t u r , sivc i u - a n i m a n t i b u s sive a n i m a n t i b u s ,

ex tern a

l u e r it

ca u ssa

faciendi » - l i q u i d , q u o cl

con tra n a tu ra m

a u t

ctm lra volu n tatem

e < m u u s i t , e os v i coac tos facere e a , q u a e p e r p e t r a n t , censere o p o r t e t : s in a u t e m p r i n c i p i u m a g e n d i

in tern u m

et

in agente ipso

f u e ­ r i t , ici v i o l e n t e r fa ctu m n o n est. N a m ni ita e ss e t, r e p u g n a r e t i n t e m p e r a n s n e g a r e t q u e se esse v i t i o s u m : dictitans s cil ice t, t e e x

c u p id ita te

v io le n te r c o a c t u m i m p r o b a facer e. A t c u p id it a s est p r i n c i p i u m i n t e r n u m et in ag en te ip so p o s itu m . — Ilacc fere e a ­ d e m diffusius e t pin gv iil iu s dicta in venies in E x il. E v d e m . II: 8 ; p . 1 2 2 4, A , i o , us qu e ad p . 12 2 5, A , 1.5 q u o r u m Iiaec p a u c a t r a n s s c r i b i m u s : or i y i v ovv Sokovgiv o v t o i ( t e m p e r a n s et i n t e m ­ p e ra n s) y o v o i ß l c t n a t o l x o v r t s i t o t i ï v , x x i £ t x r l v u i r l x v , ' o r t x u Ü o y o i O T t / T u r i v x t o v ß 1 oç

,

x a d ’ y v voti i r i t u 1 u<1/v^a w v k i y o y t v , t f o y r u t . V is ig it u r re b u s

in an i/n an tibu s

n o n p r o p r i e fieri d i c i t u r , sed p r o p t e r

sim ilitu din em

q u a n d a m c u m e o , q u o d vere vi f i t : hae e n i m o m n i c ar en t sponta neitale . D e q u a r e liaec

:

x x S o k o v

dV

t o ß l x t o v x x i tv,v u v a y w j v x x i i m t u v u i p v ^ u v " k t y o y . i v ' x ou y x g t o v "kldo v ixvu x x i t o i t v g x u t u) ß l o f XXI u v u y x u C o y t v x ( p i g t a b x i ( p x y i v . t o v t o 0 o r XV k u T X t i) v (p v ff 1

1

x x i x x 5 u v t X, o g y i) v ( pi gt ; - T x t, o v ß l cx. , ov y i v o v é s x o v c i u k i y i r x i f x k k . u v w w ~ y OS V) u v t i ä t f f t s , o r uv dV it x g x T u v r t i v , ß t e s ( f x y t v . o y o l u s dV x u i i n i t u v i y t]v v % u v x x i i m t uv £ t p u v o g u ~ y t v ß i e f n o X k ù x x i

7

I X T X

0

VTU x x i i r o i o v v r x , 'oruv i t u ç a t f) v i v o c v r u o p y i j v t £ u B i v t t x i y t j .

V iolen ter

ig i t u r / a — C

tu m

e s t : o t x v t i t u v i ' i u d e v n u o à t t] v i v u v r u o o -' ^ * t r/ ->/ - - ~ 1 ^ ' f i i VV K i v y j t]

77

t e g et n s Au ß o üv r>)v y t t g o c r v -f t r o i T I W U V T I T t i v O V T O S X OC l T W ß o v X t c r S o t l K U t T i p

(14)

v el p r o p t e r h o n e s t u m a liq u id ( d t « jc«Aov n ) *)

i r r t $ v , u t 7 v . — O r n u is i g it u r a c l i o , q u a e n o n e a

vo lu n ta te

a - g e n lis p e n d e t , s ed i s , q u i a g i t , vel p o ti u s v i m p a t i t u r e x t e r n a m ,

nullius est m om enti in re g e r e n d a

, d i c i t u r v i o l e n t a .

G e n u s a u te m V io le n ti e st d u p l e x : p r o u t vis ab ip sa n a t u r a a u t ab alio h o m i u e prof ici sci tur . A l t e r u m ig i t u r g e n u s est e a r u m a c t i o n u m , q u as vi a

n a tu ra

p r o f e c ta co acti a g i m u s : v e - lu li si quis veniis fu r e n ti b u s c o r r e p tu s in a l i u m h o m i u e m p r a e ­ c e p s f e r a t u r , c u i m o r t e m eo ipso a f f e r a t, et id c i r c o m o r t i s c au s ­ sa invit e e v a d a t. A l t e r u m a u t e m e a r u m est a c t i o n u m , qua s vi ab alio

hom ine

p ro f ec ta coacti a g i m u s : v e lu ti si q u i s , vi ri b u s 6uis p ra ev al idi s u t e n s , m a n u m e j u s , q u i i m p a r e s t , a r r i p i a t e t in t e m p o r a a liu s h o m i n i s t a m v e h e m e n t e r o b t o r q u e a t c t i m p e l ­ l a t , u t hic eo ipso m o r i a t u r . Q u a e q u i d e m a m b o V i o l e n t i g e ­ n e r a in eo c o n v e n i u n t , u t p r i n c i p i u m a g e n d i in v o lu n ta te e j u s , q u i a g i t , n o n sit p o s i t u m . N e q u e i g i t u r a g e n s ip s e e st caussa f a c t i , n e q u e im p u t a t i o n i o b n o x i u s : s e d c aus sa facti in iis e s t , q u a e extra a g e n t e m s u n t , sive in ipsa n a t u r a , sive in alio h o - jn in e . C fr. M i c h e l e t ,

S yst. d. philos. M o r a l

,

p.

2 5 ,

*) A d d i t a m e n t u m liocce ; rj iïcot x o c \ 0 v r < i n t e r p r e t i b u s et c o m m e n t a t o r i b u s i n u l t u m n e g o t i u m facessit. N a m p a u l l o infr a (B, g - i 5) hae a c t io n e s , q u a e p r o p t e r

h on estatem

f i u n t , i t e r u m t r a ­ c t a n t u r : n e q u e hic l o c u s , u b i d e ii s , q ua e p r o p t e r

m et/l/n

m a - jo ri s m a li a g i m u s , q u a e r i t u r , his a ct io ni bu s c o n v e n i e n s esse vi­ d e t u r . G a r v i u s ig it u r in sua hu ju s loci in t e r p r e t a t i o n e ha ec vo­ c a b u l a p la n e om isit. A t v e ro h a n c l ic e n ti a m n o n p e r m i t t u n t e a , q u a e infra ( A , 2 0 - 2 5) o c c u r r u n t : h o c e n i m lo c o d e u t r o q u e a c t i o n u m g e n e r e , t u m q ua e p r o p t e r

m e tu m ,

t u m q u a e p r o p t e r

honestatem

fi u n t , co n ju nc ti m d ic it u r. I l a u c a u t e m r e m o p ti ­ m e e x p lic are no bis v i d e t u r M i c h e l e t i i s , q u i E u s l r a t i i c o n je c tu ­ r a m p e rc en s e ns d i c i t : ” V ul ga ri s t a m e n i n t e r p r e t a t i o e u n d e m s e n - p u m p r a e b e t , q u e m E u s lr a ti i e x p l i c a t i o , d u m m o d o q u a e S i x hoc. idov n a g u n t u r h o c l o c o 11011 s im p l i c i t e r a c c i p i a s , u t J). I I . ” (B, q - i

5) , ” sed intell ige eos d o l o r e s au l d e t r i m e n t a , q u a e i n ­

viti su sc ip im u s hon esta tis alictijus c a u s s a , d e q u i b u s ctia in init io

7 . ” (A,

2 0-

2 5

) ” a git ur. D u p l e x i g it u r c o a c t e f a c t o r u m ’ *-r- id n e m p e , q u o d p r o p t e r

m etum

m a jo ri s m a l i f i t , a b A 1 i— L

(15)

a g i m u s : v e lu t i si ty ra n n u s a li c u i, cu ju s parentes

e t l i b e r i in p o t e s t a t e e ju s s u n t , im p e ra v erit, u t

tu rp e a liq u id faciat s u b ea u n ica c o n d itio n e , ut illi,

s i h o c f e c e r i t , s a l v i s i n t , sin m in u s , m oriantur:

d e i i s d u b ita ri p o t e s t , utrum

spontanea

s i n t , an

in v ita

(c^uqpKT^îjrîjtTtv

z^zi, n ôxzqov àxoîaiù iaxiv

ïj

ixowiu).

E à d e m fe r e in co n troversia sunt quoque

j a c t u r a e de o n e r ib u s n a v is , quae tem p estate c o ­

orta fi eri s o l e n t

t

ug iv roXg ^si/uiöaiv ixßolugj

:

n e m o e n im in u n iv e r s u m rerum suarum jactu ram ,

p er s e e t quà ta lem

(unAwg'),

s u a sp o n te fa cit: su a e

a u t e m c e te r o r u m q u e s a lu tis cau ssa n em o n o n , si

m o d o s a n a e m e n t is sit.

M i x t a e

(jwtxrat) i g i t u r s u n t h u j u s m o d i a c t i o ­

n e s : s e d t a m e n

s p o n t a n e i s similiores

e s s e v i ­

d e n t u r * ) .

N a m h a e a c t i o n e s t u m , q u u m a g u n t u r ,

p r o p t e r f i n e m q u e n d a m s u n t e l e c t a e ( a i ^z T ui ) : finis

s iot el e c o a c t e f a c t u m ( r à xvxyxxT ov') d ic itu r — ” genus sta­ t u i t : a l t e r u m e o r u m , q u a e fiunt m e tu m a jo ru m m a lo ru m magis q u a m ob b o n e sla te m (jjtrx ê i x (poßov / u n ^ i v u i i y x x u v i t ç x r r t - T «<), a ll ei'u m e o r u m , q uae vitandae tu rp itudinis caussa, aut ob l io n e s tu m a l i q u id p a t i m u r a u t a gim us (J'u* yotXov r < ). In p r i ­ o re g e n e r e c o g i m u r a d t u r p e aliquid facie ndum , ne mala pe rpe­ t i a m u r : in p o s te r io re co n tra ho nestate c o ac ti, aut ne turpia fa­ c i a m u s , m a l a q u a e d a m p a t i m u r , aut u t honesta ex se q u a m u r, d o ­ lo re s q u o s d a m s u sc ip im u s ; de quibus acliouibus accuratius infra a d 7 . ” ( A , 2 0 - 2 5 ) ” d is p u ta b itu r.” V id e ejus

Com m entai

"• a d E l h .

N ic/iom .

p. 1 2 9 - 1 3 1 .

*) Ib i d . p. I t i o , A , 4 - 1 2 : x n \ w s u t f y x p oiiïets x n o -

ß x \ X s r x t s t o n , f i r / a w r y ç ! et å x v r o v k u i t w v X o m u v » . n o t a n s ot v ov \i P y r o vT ti , f x i v t r x i u f' v ovv i t j l v u l r o i x o r x i n ç x i n s , i 0 ! k X 7 i àê / u x W o v f x o v a i o i s , — M i x t a gl) A ri s to te le ea actio n u n c u p a t u r , cujus p rin c ip iu m

extran eu m

a li ­ q u i d et ipsa

volu n tas

ag en t is s im u l s il: n a m talis a c t ie n a t u

(16)

-a u t e m liic i p s e -a c t i o n i s e x

o p p o r t u n i t a t e t e m p o r i s

c u i q u e

e s t c o n s t i t u t u s

( r o x t l . o g x f ;ç TTQuÇaaç xut u

j o v x u i ç ô r ) .

I n a c t i o n e a u t e m a l i q u a d i j u d i c i n d a ,

u t r u m s p o n t a n e a s i t , a n i n v i t a , e a m e x i p s o a g e n ­

di m o m e n t o s p e c t a r e o p o r t e t ( i o t x o v o i o v

v.u l i ù u -

x o i o i o r , or s n ç û r i e i , h e x r t o r )

A t q u i l i i c i n i p s o

a g e n d i m o m e n t o s p o n t e a g i t (

t i q u i t

ei d t f x w v ) : p r i n ­

c i p i u m

e n i m

m o v e n d i m e m b r a c o r p o r i s ,

q u a e i n ­

s t r u m e n t o r u m l o c o s u n t (rj

u ç y p ] t o v y . i r s I v t u ô ç y u -

n x a f i t y i j ) , in h i s a c t i o n i b u s i n a g e n t e i p s o ( « '

u v -

701) e s t : q u a r u m a u t e m a c t i o n u m p r i n c i p i u m in a

-r a m

i n v i t a e

c u m n a t u r a

s p o n t a n e

a e a ct ion is c o n j u n c t a m c o n t i n e t , et quasi e x u tr a q u e conflata h a u d i n e p t e d i c i t u r

m ix ta .

H u ju s a u t e m g c n ei is s u n t : l : o ) eae a c t i o n e s , q u a e p r o p t e r

m e­

t u m m a ju n s m a li

vel p r o p t e r

honestum

a l i q u i d l i u u t , de q u ib u s h o c loc o a g i t u r : 2:0) eae act ion es, qu ae p r o p t e r

ju c u n ­

d a et

honesta

a g u n t u r , de q u ib u s infra (B, g - l

5) d i s s e i i t : ct

5 : o ) eae a ct io n es , q u a s

ira

et

cupidine

incita ti a g i m u s , q u a e d e m u m capite terti o tr a c ta n tu r . O in n ia vero h a e c 11 ia a c t io n u m m i x t a r u m g e n e r a , p r a e c i p u e a u t e m s e c u n d u m et t e r t i u m ,

spon ­

ta n ea

su nt . C fr. M i c h e l e t ,

S ystem d. p h ilo s. JMoral,

p.

3 4-3 9 . — D e s e c u n d o i g i t u r et tert io g e n e r e a c t i o n u m m i x t a ­

r u m infra suo loco erit d i c e n d u m : n u n c a u t e m d e p r i m o g e n e ­ r e , cu i s u b s u n t eae a c t i o n e s , qu ae p r o p t e r

m etu m m a jo ris

m a li

v e l p r o p t e r

honestum

al iq u id fi u n t , ct a h A ii s to te le ipso e xp re ss e d i c u n t u r

m ix ta e ,

h aec p a u c a p r a e m o n e n d a v id e n tu r . I l a r u m ig it u r a c t i o n u m , q u a e su n t c o a c t a e , p r i n c i p i u m est

m ix tu m :

ex alte ra e n i m p a rt e hae actiones p e r se q u i d e m s u n t

in v ita e :

n a m res e x te r n a e n os a d a g e n d u m c o g u n t ; ex a lte ra a u t e m p a r t e s u n t

spon tan eae

: his en im r e b u s c o g e u l ib u s su n t electa e et q u à tales s p o n ta n e a e . A t

spontaneis

s u n t

sim ilio ­

res:

o m n i s e n i m a ct io r e b u s q u i b u s d a m c i r c u m s t a n t i b u s f i t : p r o his ip s is a u te m c ir c u m s ta n ti is ha e actio nes s u n t s p o n t a n e a e . II oc i g it u r c o a c t e f a c t u m ( r o u v x y x o d o d ) a d a c t i o n e m s p o n t a n e a m p r o p i u s a c c e d i t , et a v i o l e n t e r f a c t o ( t o ß l x i o v ) p r o r s u s differt : sed d e ha c dif ferentia p a u ll o in fr a e rit d i c e n d u m .

(17)

g e n i e i p s o

e s t p o s i tu m ( wv cv a v tà i t)

oas

f a c e r e v e l

n on f a c e r e p e n e s eu m q u oque e s t (inr

a vroj y u i

to ti qutthv

nui pij).

Q u a r e igitu r h u j u s ­

m o d i a c t i o n e s su n t s p o n t a n e a e : at sim pliciter et per

s e s u n t q u id e m

i n v i t a e : horum enim quidquam«

ip s u m p e r s e et quâ t a l e , n e m o

certe e l i g e r e t * ) .

O h h u j u s m o d i

a u tem a c t i o n e s n on n u m q u am

l a u d a t u r a g e n s , si m odo m agn aru m et h o n esta ru m

*) Ibici, p. i l i o , A , i 5- 1 g : ê y. o v a > r*. Iit) t u i t o‘z Or * « o i r r X u s J" Verus * « o v <r i v . ’ o v a t i s y * p « r s ' X q i t o K V T O t u> v T o i o v T io v o v ô i v . Il a e ig it u r a ct io n es t u m , q u u m a g u n t u r , aci fi nem q u e n d a m o b l i n e n d u m et in a liaru m l o c u m s u n t e lecta e : sccl hic ipse finis, cujus o b tiu c n d i caussa e l i g u n t u r , e x iis c ir c u m s ta n ti is , in qui b us agens v e rsatu r , p e n d e t , n e q u e i g i t u r est li b ere pra efinitus. Q u a r e i g i t u r p e r se q u i d e m s u n t in vi ta e : a t vero s e c u n d u m o p p o r t u n i t a t e m te m pori s et r e r u m c i r c u m s t a n t i u m , i. e. in

fioc

casu s i n g u l a r i , hae action es su n t s p o n ta n e a e . S ic q u i s q u e , te m p e sta te c o o r t a , ja c tu ra m r e r u m s u a - l u m s p o n t e e l i g i t , n e in u n d is v it a m a m i t t a t : et s im il it e r in r e liq ui s . C fr . M i c h e l e t ,

S ystem (

1

.

p / i i l o s .

M o r a l

, p .

3 5. —

I n Iiis n u t e m a c t i o n i b u s , u t p o te qu ae s u n t m ix ta e e x actione s p o n t a n e a e t i n v i t a , m a g n a est d iv e rs it a s: aliae n i m i r u m l a u d a n t u r , aliae a u t e m v i t u p e r a n t u r : et aliis venia d a t u r , aliis a u te m u o n d a -

U i r . D e q u a d iv e rs ita te in i i s , q uae p r o x i m e s e q u u n t u r , disserit A r i s t o t e l e s , e t q u i d e m

qu attu or

ge n er a a c t i o n u m c o a c t a r u m d i s t i n g u i t : 1 :o) l a u d e m c o n se q u it u r is , q ui

m a g n a ru m

et

ho­

nestaru m

r e r u m caussa

tu rp e

al iq u id vel

m olestum

s u b i e r i t : 2 : 0 ) v i t u p e r a t i o n e m a u t e m s u b it is , q u i

non p r o p te r haec

e a d e m

, s e d n e

honestae

q u i d e m ve l sa lt em

m ediocris

rei caussa

tu rp issim a

p e r t u l e r i t : 5 : o ) v e n i a p o r r o

d a tu r

, 6i quis e a , q u a e a g er e

non d e b e a t

, fecer it c o m p u l s u s e ju s m o d i r e b u s , q u i b u s , u t p o t e i p s a m

n a tu ra m humari ani ex su p era n tib u s

, n e m o re si ste re p o s s i t :

4

:o) v e n i a d e n i q u e

non d a tu r

, si quis ea fe c er it , a d q u a e p e r p e t r a n d a

nulUi n ecessita te cogi

liceat. S e d a u d i a m u s A r is to te le m i p s u m !

(18)

rerum c a u s s a tu r p e aliquid v e l m o le stu m s u b i e r it *).

Sin a u te m c o n t r a , v it u p e r a t u r : h o m i n is e n im a b je c t i

e s t , n e h o n e s t a e q u id e m v e l s a lte m m e d i o c r i s r e i

c a u s s a tu rp issim a s u b i r e **).

N o n n u l l a e a u t e m e j u s ­

m o d i a c ti o n e s la u d e m n o n c o n s e q u u n t u r , s e d ii s

v e n i a datur: q u a n d o

n e m p e e a , quae

f a c e r e n o n

d e b e a t , fe c e r it qu isp iam

e j u s m o d i re b u s c o a c t u s ,

quae ip sam naturam h u m a n a m e x s u p e r e n t , et q u i­

b u s n e m o r e s i s te r e p o ss it ***).

A ttainen n o n n u ll a

e j u s m o d i s u n t , ut ad e a p e r p etra n d a n u l l a n e c e s ­

s i t a t e c o g i l i p e a t , sed p o tiu s g r a v i s s i m o s cr u c ia t u s

s u b e u n t e s m ortem o p p e t e r e d e b e m u s : s i c e a ,

qui-* ) l b i d . p . l 1 1 0 , A , l g — 2 1 : i s

7 r u i s n ç u £ i ( r i i t ro tït

> a / ' a ~ r/ f o\ r o i u v r o a s s .i o r t x x t e n u i v o v v r o i t , o t u v u i <t % ç o v t i t) X i1 7T tj ç o v vno/uivuicriv otvn /u t y otXouv xoti x « X ou v . — L a u d e i g it u r d ig n u s est i s , q u i , ne sa n c ti s si m a officia v i o l e t , d o lo r e s et t u r p i a p a t i a t u r : et a d hoc

p rim u m

g e n u s a c t i o n u m c o a c t a r u m , q u a e p r o p t e r

h onestatem

f i u u t , e x e m p l u m R e g u l i est r e f e ­ r e n d u m . ' * *) Ib id . p. 1 l 1 0 , A , 2 2 - 2

3 : «v à

« v v . n « X t v , <J/{ y ov * r u i ' ru. y ù (3 ct t ' a % t a $ i n o y i l v o i t i n ! / u t / i t / u t x u \ w y / u i T ç i ' y ( p u v X o v . — A d h o c

secundum

g e n u s a c t i o n u m c o a c t a r u m e x e m p l i loc o affert M ic h e le lu s G u a t i m o z i n , q u i to r r e r i se pa ssus e s t , n e H is p an is o pe s s u a s ab d it a s in d ic a r e t. * * * ) Ib id . p . I l i o , A ,

2 3

-

2 5

: i n sviots i i'ncuvos / u i v ov y i v t r U t > a o y y v w /uti i > \r a . v i ‘<* t o i u v t u n^ ci^ri n s « y. >] i i t , o i r t / v u v S p u ) n i v y v ( p v a i v v n i ç r i l v n x u i y y / i t l t u p v n o / u t ! v o c i , — D e h o c a u t e m

tertio

g e n e r e a c t i o n u m c o a c t a r u m a d d i t E u s t k a t i u s a p u d M i c h e l e t u m (

C om m en tar. ad.

h . L p. i

3 3

) h a ec b e u e : ” C u m ve l e x u r i t u r , vel s e c a t u r , ve l v e h e m e n t i a liq uo h u j u s m o d i to r i n e u t o p l e c t i t u r ac c r u c i a t u r , t u m d e m u m ei ig n o s c e n d u m est.” Il a s c e t a m e n acti on es i m p u t a t i o n e n o n pe n itu s esse s o l u t a s , i d h a ec ip sa ve n ia i n d i c a t : a li o q u in e n i m yen ia n o n o p us esset.

(19)

bu s A l c m a e o n apud E uripidem cogitur m atrem in ­

t e r f i c e r e , r id icu la v i d e n t u r 1*).

A t v e r o n o n n u m q u a m difficile e s t , utrum utri

sit p r a e f e r e n d u m , q u id v e pro quo sit p erferen d u m ,

d i j u d i c a r e : m u llo a u te m difficilius e s t , in e o , quod

s e m e l e s t d e c r e t u m , p e r s e v e r a r e : plerum que enim

e a , q u a e e x s p e c t a n t u r et quibus c o g im u r , sunt m o ­

l e s t a , e a a u t e m , q u a e facere c o g im u r , turpia. Q u a ­

re ig i t u r la u d e m et vitu p eration em consequuntur ii *

qui s e c o g i p a tiuntur aut non patiuntur **)*

* ) I b i d p . i l i o , A , 2 6 - 2 g : i v i x i t o w s oi>y. i ' c r r t v x * x y x x o 3 tj v x t , x X X x / u x X X o v To t i f t v o t ot t oe 4 xoti y o g T G v Et/ p m t i o v 3 h X x u x t w v x y e X o 7 x Ç x i V t T X l T Ot X V X y X X C X V T X / U f J T p O K T 0 V t] O X l . — HujuS d e n iq u e

q u a r li

g e n e r is a c tio n u m co a c ta r u m e x e m p lu m a ffere n s d ic it E u s t r a t i u s a p u d M i c h e l e t u m (1. c. p . i 5 4 ) h a ec i ” U t et A n a x a r c h u s , q u i c u m m a lle is ferreis tu n d e r e tu r , tu n d e , tu n d e A n a x a r clr i f o l l e m , c la m a b a t: e t Z e n o , q u i lin g u a m sib i m o r ­ d ic u s a r r e p ta m a b s c id it a lq u e e x s p u it p r iu s , q u a m a rcana s ib i c r e d ita e n u n tia r e t a c p r o d e r e t.” V e l ” S o c r a t e s , q u i d U n e i a tr ig in ta ty r a n n is fu isse t m a n d a tu m , u t c iv e m q u en d ain L e o n em n o in iu e a d in o r te m d u c e r e t, q u o s c ilic e t c o n silio ru m eorurn p a r­ t ic e p s e s s e v id e r e t u r , illis tum s u a , tu m lib e ro ru m et u xoris sa ­ lu t e p o s tp o s ita o b te m p e r a r e n u m q u a m v o l u i t , u t h o n esta tem n im i­ r u m e t ju s titia m in v io la ta m se r v a re t.” — S ic etia m A I c m a e o u ab A r is to te le v it u p e r a tu r , q u o d tu r p issim a p erp etra v e rit m a lr e in E r ip h y le n iu t e r f ic ie n s , n e m e d io c r ite r m o le sta toleraret. D e q u a r e v id e s is M i c h e l e t i

C om m entar, ad.

h . I. p . 1 3 5 . * *) I b id . p . l i t o , A , 2 g - 3 3 : i o r t i i % x X t r o v h l o t i i t x . x p t v x t n o 7 o v x v r i n o l e v x t g t r t o v y.xt r l u v r i r i v o s v r t o f i t v i T t o v , i r i i i ^ x X i n o o T t p o v s ia , u t 7 v u t r o t s y v w o 3 t 7-f 7-f t v * wff y x p i rr i r o n o X v i r r t r x / u i v n p o o i o x w / u t v x X v v p o t, x i x v x y x x ^ o v r x t x i o % ç x ’ 'i3 ev i n ce i v 0 e XXI 4? o y o i y l v o v T x t n t ç î r o i s x v x y x x a 3 i v r x s ï] /x r) . — • D iffic u lta s illa d ij u d ic a n d i, u tr u m u tri s it p r a e f e r e n d u m , e x e o

(20)

Jan» v o r o , q u a e n a m

v i o l e n t e r f a c t a su nt

d ic e n d a ?

N o n n e

s i m p l i c i t e r a c p r o p r i e quum

o r i t u r , q u o d , ut p a u llo in fr a d ic it A r i s t o t e l e s , ” in u lta s in t in r e ­ lu is s in g u la r ib u s d is c r im in a ” ; lia e c a u lc n i d iffic u lta s in d e c r e to p e r m a n e n d i e x e o e s t , q u o d d o lo r il le c o g e n s s a e p is s im e m o ­ m e n t o te m p o r is m u la r i p o s s it , u l d ic it E u s T r a t i u s a p u d M i - ciiri.E T uM ( C o m m e n t a r . ad It. 1. p . i 3 5 ) : ” In te r d u m e n im f it , u t a liq u is a u t , c u m ip s e s u s liu e r e v e l q u a m lib e t g ra v ia e t m ole ­ s t a d e c r e v e r it , u b i to r m e n t a p e r s e n t it , e s e n te n tia d im o v e a t u r , a u t , c u m n e c e m filii p o t iu s v i d e r e , q u a m in ju ste q u id p ia m a u t t u r p ite r ag ere p r o p o s u e r it , filiu m a d s u p p lic ia tra b i e o n s p e x e r l t , n o n p a tia tu r , s e d m u ta n d a m es s e s e n t e n t ia m j u d ic e t .” — Q uo d a u t e m a llin e t ad il lu d : « J v v x y H o i ^ o v T u i , le c t io h a e c a r c c e n t is s im is e d ito r ib u s in t e x t u m fu it re c e p ta p i o u sita ta illa le c t ion e : T a J oi v « y y. v. £ o v t a , v e l : t v . <) u v v. y y. « <fo y. s v v , l ) e Im e le c t io n is v a rieta te m u lt a d ilig e n t is s im e d is se r it R I i c i i e l e t u s in s u o C o m m e n t a r i o a d h . I. p . 15 6 , q u o r u m q u id e m s u m ­ m a m h is p a u c is c o m p le c t it u r : ’S e n s u s n o str a m le c t io n e m ” (c< v . v u y v . v £ o \ n ” r e q u ir e r e v id e t u r , q u a m C a r d w e llu s lib r a r io r u m n e g lig e n t ia in tu. d’ txvocyyu^ovTv. m u ta ta m p u t a v it , u n d e a lii p o s t e a , c u m s e n su m la b a r e et d e fic e r e v id e r in t , roe J1 w x y x o c ^o - / u t v X s c r ip s e r in t.” D u o n im ir u m h o c l o c o s u n t b e n e d is t in g u e n ­ d a , e x q u ib u s s ib i in v ic e m q u o d a m m o d o o p p o s itis e le c t io n o str a p e n d e t : e x altera e n im p a rte s u n t m o l e s t a i l l a , i. e . d a m n a , p o e n a e , c r u c ia t u s , q u a e n o b is n o n a g e u lib u s i m m i n e n t , e t C j i u - b l i s a d a g e n d u m c o g i m u r : e x a lte r a a u le in p a r te s u n t t u r p i a i s t a , seu ip sa f a c t a , a d q u a e p e r p e tr a n d a c o g im u r . H a e c a u te m tu r p ia f a c t a , a d q u a e c o g i m u r , r « u v c x y y . o i ^ o V T o e v o c a r i no u p o s s e , fa c ile a p p a r e t. Q u a r e ig itu r ip s e s e n su s a lia m le c t io n e m r e q u ir e r e v id e t u r , e t q u id e m lia n e : a J o t v o t y x c t ^ o v r o t i f s c ii . 7 T o i i ~ v . N a m s e n s u s h u ju s l o c i , s i lo t u m r e s p ic ia s , h ic fe r e e s t : ” E s t d iffic ile in e o , q u o d d e c r e tu m e s t , p e r s ta r e a c p e r s e v e r a r e , q u ia , e t s i p e r s p e x e r im u s

tu r p ia

e s s e , a d q u a e fa c i­ e n d a c o g im u r , ta m e n m o l e s t a , q u a e n o b is fu tura e s s e p u t a mu s , a b in c e p t o n o s d e t e r r e n t j e t h o c e s t g e n u s a c tio n u m c o a c ta r u m fr e q u e n lis s im u m ( w tr e n t t o n c X v ) . Ita q u e h a e c c u m it a s i n t , la u d a n t u r , q u i n o n c o a c t i m o le s t a fo rti p e r tu le r in t a u im o : v itu —

References

Related documents

ligendain et retinendam, quam ipsam plantulam solo natali adjungendam, instructae nobis videntur. Hoc ve¬ ro, tam ex eorum, quam ex ipsa Lichenum natura con.. cludimus. In

Nimirum haec Universa definitur numero eorum e n tium , quae tamquam de­ term inationes suas positivas ens quodque in se co n tinet, et quo ruiu ipsum est unitas

CAROLUS CAMILLUS OLDENBURG

Flickan bör dock inte bjuda till för mycket för det fanns då risk att de uppfattades som självsvåldiga och hade bristande respekt för lärarna och för sina kamrater..

Source code is specific since it is the final level of behaviour and that it has to interface with other source code parts that may not be generated from models.. It may be so that

It is shown that using suction fans lowers the recovery time of the metal oxide gas sensors by a factor of two, while a solid separation between the tubes (a “septum”) is necessary

1) to see how the organizations collaborate to protect the users’ privacy, especially regarding services offered through the national portal (IREMBO) and 2) to see

Rättsvetenskapliga framställningar kan rymma en mängd olika in- riktningar, som även kan kombineras. kan forskningen vara in- riktad på begreppsanalys, rättsjämförelser eller på