t ■ * p,
SPECIMEN POLITICUM,
De_.
LEGITIMA
REIPUBLJGE
GUBERNATIONE,
Ad FelicitatemCivilem obtinendam;
Quod
AnnuentcAmplixfima Facultate Philofopbica,
Et
MODERANTE
CEIEB ERRIMO VIRO,
Mag.MATTHIA§§§H/
Eloquentise PROFESS. Regio & Ordinario,
Pro GRADU
Publice examinandum fiftit
PETRUS H3U9?2M59i67
U PS A L IE NSIS.
In Auditorio Gultaviano Majori ad dieni
XI. Maji,
Horis antemeridiank.
UPSALI fö, Anno MDCCXXXIH,
Stilo WERNERIANO.
R:z£ M:tis
MAGNÄL FIDEI VIRO,
Reverendisfimo domino,
Dm IOANN1
STEUCHIO,
S. S. Theologie DOCTORI
Longe Celeberrimo,
Regni Sveo-Gothici
ARCH1-EPISC0P0
Eminentisfimo,
ut &
\ Academise Upfalienfis
PRO - CANCELLARIO,
M/ECEnati Optimo.
OCutisne ARCHI-EPISCOPEqu'tdem Tuis , Reverendiflime, fuhyctturDornt-åiffer-
tatb % quam mgemie fateor, nes eo judied
acumm ejje eiaboratam , quod requirit lUuflre boc ar- gumeti•
S:<K R:« M^tis
MAGNIA FIDEI VIRO,
PeriUuflri DOMINO,
Dn. johanni
brauner,
LIBERO BARONI
Generofisfimo, Atque
Provincise Uplandicae
GU B ER NATO RI
Splendidisfimo, M^cenati Optimo.
LicetftrisnemimDomine BAROtionperfiefi*fint, virtitusTua?,, utpotePerillu-ma*
xime illuflres ; pietas tamen , jußttia , pru- dentia & commoditatis publiccura in primis mihi
hac
gnmentm, neC eaingeniiperßucacia1 qua opusföretaa
applatiftmbonorumquorumlibet in negotio tcmti momentt cbtinendum. Pro modulo tarnen meo rattones quatdam
adduxi r quibus respuhlica commode inßttui % tnjiituta legitime confervari & prudenter augert pojfit. Qui
mutierU Tu i dignitatem , offciontm gravitatem
jpectatim in Comitw noßris federn mter Ordines re- gm waxime Jplettdidam debila eejiimatione penßtave•
rit y is utique affirmabit y Te , Reverend.Hime_»
Domine , tonfilto & ope , ad alm£ noßree patriae legirimam gubernationem , in (latu hcclefiaßico
övili inßgne quid contuliße, & quotidie confer¬
ro. Qwd tibi & ego perpendi, lucubrattonem hancy
in piguus devotes ac venerabundee mentis , ad aram Eminentiae Tua? , cum omnigenes feltcitatk adpre-
cattone, deponenclam putavi : quod Te non mdigne latnrum, bumilhmus confido
Reverendisfimi Domini ARCHI-EPISCOPI
Cultor devotiffimns
PETRUS 2>3U9ie®K®.
häc occafme fmn nomwctnfa] quippe qu<ß mutiert, quo fumma cum laude fungerk , apprime conveniunt,
& in exiguo hoc ßecimme preecipue commendantur•
Hk accedit excellens & rara cognitio per univerfa Pbilofopbt* campum cbfjufa , quam in Te , Perillu-
Itris Dorr.ine , jujptcimus & veneramur. Jure igt-
tur jalutark GtiBERNATOR noftr<e provincta ,
& Camenarum LJp,altetifium Patronus , quas, velut
alter Apollo, nativa Tua gratia Tibi devinflißmas reddidi/h. Hinc fupplex rogo , pattaris bas quäles-
cutique weas de Gubernatione Reipublicae cogita- t'tones Iplendidisßmo Tuo nomine corufcare, ut devotes pietatis interpretes , qua Te , Generofiflime Do¬
mine B ARO , inter ardentißtma vota pro perenni Tuo Éllu/lrkque Projapia flore 9t in eineres Jum
profecuturus
Perilluftris ac Generofisfimi Domi¬
ni BARON1S
i Wior hum
EETRUS »3U3(!B€0{©.
£ycF'6nf?4ii
Sil
S9?in $åra Probet/
£å Jpan
Om et i^ifeé nltta Üfgrelfe
311 (rt)åHa £n SSBerlbfliö Socffalig&rt/
Uti
UPSALA Academia difputerade.
^äc^eißaOvifcn ocf) fånber/jagtror/mara fonfttitatffpra/
9Råtfeocffnille/ famttveftod)förffånb/uti fåbdga fafer QBifatf/ om icfe manmifle/ ata(fffuU' falla omcinba/
$immelig fallset / mco Nörgelig ro fin unbergåttg iiba.
©åbana mening/ nu finner od;förfog / Siflin Para 25rober JÖaftra/ bå bnn uti liufet bar fram fina fruefter/ fom wiäbef
£drt bonom Ijdmfan>ibHeliconi bcrg/ uti blomflranbe måren/
ifanbe/ f)ut' båbcütife ocfj Sanb(Tala ftyratl ocf) IfågnaS/ 0 tpraömcb Äonunga macfjt od;fdrftånb/mcb råbe ocf) roréfjefo
0å bcla 3orbeneöj?ung/ fjela toerlbencé0faparc0tore /
Dvdifltga t>i;rcfab i frone må bli' ocf) frueftab af aOom/
Ungbomen fojtraDtil feber ocf) bpgb/ utibofliga fonder/ fager ocf; ävdftcr bir ffipabe raff / od) ticnjicrutbelte/ 3orben upbiufab/od; Sanbct fplbt af^Bdrcfarejidber/
Siifet igenom tapprajle tfflänj emot gienten mdrjat/
£aj]er/ fom Idnltga fmpgaftg in/ nebevDdmpabe blifroa.
£>roarfdre (lulle Win SSrober ocfnu för betta beprtfad/ Cm min (Tplbigbetfunbe i alt / fom borbe/ fullgdraä:
SD?cn fom benbet / emellan of* dr / tbet icfe tillåter}
0iuter jag alt uti rebelig dnlTan mcb beßa l)dr orben:
Jpimmelcn rodrDcö £f)tt arbet' ocf) flit på bet Ifågfta beldna/
droppen od; 0idlen/ båb'eroigt ocf) bdrutafnåbebefrdna!
JOHANNES £>3U$23e9v®.
Index
Capitum & Tbefium.
Caput Primum
NPr&fidiumeceflicas Religionis.Retpublica
5. 2. Ef quidem veras.
3. Obje&ionis folutio.
4, FinisReligionis inrepublica ejusdemque cura.
5. 5. Accurara ejus examinatio,
6. Te&a confervatio.
5. 7. Debita propagatio.
5. 8- Juventutis legitima educatio.
9. Studia liferarum.
5.10.Difciplinarum quarundam praeftantia, facilior*
que modus eruditionem obtinendi.
$.ii« Peregrinationum utilitas.
Caput Sccuncfum
SecuritM Internet Reipnbltcfa
§. i. Neceflkas Regularum.
2. Summi Imperantis cura circa leges.
5. 3. Earum conftitutio.
4. Applicatio genuina.
§. 5. Eflfe&us & exfecutio.
§. 6. Neceflitas fan&ionis pcenalis. \ 7. Pcenarum irrogatio & difpenfatio»
g. Magiftratuum ele&io.
5. 9. Honorum diftributio.
§. 10. Tributorum exaöio.
11. Et difpofltio prudens»
Caput
Caput Tertium
CommoditM Reipublica.
§. i. Modus acqtiirendi fubfidia vita?.
2, Cura rerum mineralium.
§. 3. Ratio promovendi agriculturam.
4. Incrementa rei pecuaria?.
5. Venatio & pifcatus.
f. 6. Manufa&ur.&artium rnanuariarum neceflitas#
§. 7. Species earundem.
§•8. Diftinåio interartesmanuarias &manufaäuras.
§. 9. Ratio eas excolendi.
§. io, Manufa&urarum obftacula.
11. Ec incrementa.
12. Ratio commerciorum.
5.13. 14.15. Quid circa illa fit obfervandum.
16. Navigacionis commoda inftitutio.
17. Commercia intra regni ditiones,
Caput Quartum
Securitas ReipubUca externa.
1. Necellitas defendendi rempublicam.
§.2. Foederum pa<3io. §. 3. Et Continuatio.
§. 4. Obfervatio inftitutorum inaliisrebus publicis,
§. 5. Milicia bene ordinaca.
§.6. Munimenta& propugnacula legitime exftru&a/
7. Bellumjufte fufcepcum. $. g. EjusCaufae.
Caput Quintum Impedimenta Retpubltca.
5. 1. Ex vitiis in genere.
§ 2. Speciatim ex luxuria. § 3. Pigritia.
§.4. Lafcivia, $ 5. Violentia&oppreffione.
5. 6. Invidia, §. 7. Adulatione.
/. 2V. 7.
I N. J.
% -
Caput Primum.
Prafiåum Reipublic#.
§.
Ui Rempublicam legitime
& prudenter gubernando , fe-
licitatem civilem obtinere ve¬
lie % is ante omnia attendere
debet ad fulcra & prasfidia-*, quibus illa nitatur & fuftente-
tur. Quod fi enim hicnegle-
xerit, ftru&uram finedubio eriget / brevi iüerum prolapfuram. Inter pra?fidia ifta primo utique lo-
co ponenda ejft religio : "ficut enim ha?c ultimumeft
vinculum focietatis humana? ; ita (ine ejus fenfii
nullum omninoregnum confiftere poteft. Efle au-
tem religionem in Republica tanta? neceflitatis tan-
ta?que utilitatis , inde colligitur , quod auäoritate
fua Divina cives in obfequio contiueat, ac con-
A fcientias
2 PRÄSIDIUM
fcientias eorum freno obftringat, ne laxatis quatiafi
habenis ruant,omnesque leges & inftituta fpernanant.
$. II.
IN falfacari Rempublicam,autem religwneexhaud felicemaltioribus fontibuspoffe pra?dlHi-eft dede- ducendum ; nimirum ex juftitia & fan&itate Div/vi¬
na : hx namque requirunt , ut ad voluntatem Detfei a&iones fuas omnes componanr homines , five exxx- tra five inträ focietatem civilem fint conftitutititi.
Quotquot igitur alieno Deum cultu profeqvunturrr,
eos bello, pefte , fame, itemque incendio & inumn- datione, aliisque perplurimis malis affligit: id quoood
ex republica Ebra?orum aliisque VeterisTeftatneain-
ti hiftoriis clariffime evincitur.
LS. III.Icet vero vel maxime alia in contrarium afferrrri
poflfent exempla rerumpublicarum , qua?
falfa etiam religione floruifle videntur; heic tameeen valet illud: nemoante obitum felix. Sicut enim Deuaus hominem impium ad tempus fiorere permittit, ulibl-
timo autem graviflimis eum afficit fuppliciis; ita u»
etiam rempublicam perverfam , quas ut perfona_i_*
qusedam compofita heic confideratur , per aliquoaot
annorum , dicam & feculorum, fpatia, in fua vitioao- fitate furere finir; tandem vero, ubi nulla fuperelbfi:
fpes emendationis , univerfam evertit : uti conftaaat
ex fummis in orbe imperiis. Atque ita decet philooo- fophari Politicum Chrifiianum.
5. IV.
HInc colligitur, religioneminRepubftca noneaaa-
propteeer
REIPÜBLICAL
prropter eflfe inftituendam^ ut ca?cam quandam obe-
diientiam civibus extorqueac , fed ut gratiam Dei
illlis conciliet, ab ejusmodi periculiseos immunes prraeftantem. Pari quoque ratione conftat, curam
ejius , ordini Clericorum non unice efle remitten-
daam , fed Magiftratus etiam civilis efle, operam hmic negotio navare. Ad hoc autem tria potifli-
mium requiruntur: accurata religionis examinatio, ejiusdem te&a confervatio & debita propagatio.
E veritate religionis ut certus efle queat Prin-
ceps , necefle eft, eam fub éxamen vocari; qua in re primum ipfa religionis prindpia eruntexami-
nainda , an au&oritate Divina nitantur, & reliquis
atttributis gaudeanc, qua? fallere nefciunt. Quod fi
emim hoc facerent Ture« , Gentilesceterique infi- delies, ad veram religionem fine dubio facilius con-
vorterentur. Deinde do&rina , ab his principiiS
deiduäa , fedulo erit probanda , omnique cura di- Ipiiciendum , ne quid in ea occurrac, quod cuitl.
geinuino falutis principio pugnare videatur. Id
quiod fecerunt etiam Auguftiffimi Reges regni Sve-
riaa? , gloriofa? memoria? GUSTAVUS Primus,
cuim falucarem ecclefia? evangelica? reformationen*
in Patria inciperet, & Clementiflimus Rex FRI-
DIERiCUS , antequam thronum regni noftri ad-
C: änderet.
EXamen religionisqua? duplici potiflimumexcipitfitejusdemratione.conjervati&yPrior in
§. V.
$. VI.
A 2 eo
4 PRÄSIDIUM
eo confiftit , fi procuretur, ut pura evangelii do*
örina in rcgno perfonec, & ab adverfariorum in-
fulribus vinaicetur: pofterior abfolvitur defenfione
civium in caufa religionis , ne per vim hoftilem patiantur perfecutiones. Priori modo conlervacur religio, fi doftores & miniftri eruditi pariter acpii,
muneribus ecclefiaßicis pra?ficiancur , quorum in- tereft auditores fuos in fundamentte doétrinae cce-
ledis ita inftituere , utde vericate ejus in confcien-
tia penitus convincantur. Quod fi fieret, fperan-
dum potiuseflet, alienae religioni addi&os, fi qui in
regno fub certa conditione admitterentur, ab inco-
lis pofie converti , quam ut fimpliciores ab illis fe-
ducerentur. Nemo enim in fua religione tarn Turi¬
plex efle debet, quin rarionem fidei iuae ex falutis principio dedueere & reddere queat. Alioquin
enim au&oritate tantum informatoris fui nititur, qu2e lubrica & fallax efie poteft. Id quod conftat
ex ecclefia Romana , cui integrum vix eft, facra
evolvere Biblia. Pofteriori autem modo conferva-
tur religio , fi armis arma opponantur. Id ipfum
vero fieri non decet , nifi prius mitiora remedia
fruftra fuerint tentata. Et hoc quidem femper va¬
let , fi fubditi ipfius regni hac ratione vexentur : opem vero aliis ferre , etiam pietas Chriftiana fva-
dere videtur , praecipue fi pa&um de religionis
confervationeintercedat.
$. vii.
ADcautionepropagatmemhac inreligionisre opuseft: legitime enim Scquod attinet, multa
prüden-
REIPUBLICß. 5
'" r--——— 1 1 1 ■ '
prudenterheic eftprocedendum. Hoc quidem pri-
mo certum & indubitatum efto , puram evangelii . praedicationem de fidelem infticutionem ad omnes
efle extendendam , qui intra. ditionem regni habi-
tant,fi qui ea deftituantur. Quorfum pertinent Lap-
pones noßri , qui regimini Svecorum fubjacent;
hi enim , a feculo reformationis ad pra?fens usque tempus , in vanitate mentis fuge ambularunt, licet
infignis opera eorum converfioni fit adhibita. De.
inde etiam convenic , reliquos errantes in viam re- ducere , extra civitatem degentes. Minime autem
armis id eft efficiendum , licet fub quacunque con- ditione , folus enim Deuseft Dominus confcientia-
rum : Ted argumentis funt convincendi, ad unius-:
cujusque captum accommodatis. Laudantur ita-
que Reges illi , qui legatos mittunt ad gentiles
convertendos,
5. vin.
INterrito praefidiaquoque referturSc fulcra reipublica?juventutis legitima educatio:pra?cipua rrie-
ab hac namque dependet univerfas reipublicae Talus.
Juvenes enim progreflu temporis patresfamilias e- vadent, ipfamque rempublicam conftituent. Quan¬
tum igitur cordi eftunieuique civi, ut poftejus fa-
ta etiam floreat respublica , tantum quoque ei cu«
rae efle debentjuvenes , ne Ipuria fiantreipublicae
membra. Ceras namque fimilis eft juventus , cui
quameunque figuram imprefleris , eam retinebif.
Quod fi error in prima concoåione fuerit commif-
fus > iero deineeps medicina parabicur. Duplici
A 9 autem
6 PRÄSIDIUM
autem refpe&u erit inftituenda juventutis educatro:
prima Sc principalis cura in anima perficienda oc- cupetur ; altera circa corpus ejusque exercitia ver- fetur. Anima igitur omnium primo erit imbuenda
noticia Dei rerumque Divinarum : deinde ei inftii-
landa? funt virtutes Chriftiana? , pietas , caftitas atque juftitia : tum quoque opera danda literis, uniuscujusque ingenio & inftituto infervientibus.
Corpus non ignavia? , fed labori aflvefaciendum> Sc
exercenda? cuidam arti mature eft applicandum.
Geftus erunt modefti Sc conftantes. Aftabilkas Sc
morum comitas quavis ratione comparandsejin vi*
öu & ami&u fordities ac luxuria fugiendae: digni*
tati denique Sc parfimonia? diligenter ftudendura.
$. IX.
QUantumliterarumemolumenti afterant Reipublicae, id verbis haud exprimi poteft.ftudiaSi¬
ne his namque labefaftatur do&rina coeleftis , tor-
pefcunt leges , corruit juftitia omnesque confulta-
tiones Sc propofita incaffum decidunt. Principi igi¬
tur incumbit , ftudiorum progreflus quovis modo
procurare. Promoventur vero artes liberales,
fi inftituantur Schola? , Gymnafia & Acade-
mia? publica?, ad informandam juventutem in o- mnibus fcientiarum partibus : deinde fi honefte
iuftententur finguli , quibus juventutis inftitutio
commifla eft. Rem vero totam conficit metho- dus Sc ratio fcientiarum ; nihil enim tantnm officit ftudiorum progreftui, quantum confufio Sc perver«
fa ratio ftudendi. Utvero ha?cevitentur, a fimpli-
cioriDus
REI PUBLICA. 7 cforibus ad magis compofita erit progrediendum,
ftec quicquam admittatur, nifi prpbé intelleåum,
Hiftoria? alicujus difciplins,aut genéralibusejusdem proprietatibus, tamdiu non eft inhsrendum , ut
eam integram fero vel nunquam addifcamus. Phi-
Iofophis principali plus opers impendatur , quam fnflrumentali : hsc enim propterillam erit cogno- fcenda. Finis 6c effeftus omnis difciplins eft ob- fervandus , ut illa veram utilitatem conciliet rei-
publics : atque fic pluris veniet sftimanda, quam
u addifcatur tantum eruditionis oftentands caufa , vel ut ornamentum fit Philofophis. In fubtilibus qusftionibus 6c inanibus fpeculationibus minime eft fubfiftendum ; fed fta ftudiis opera danda , ut hsc applicari poflint ad cafus obvios in officiis pu- blicis.
5- X.
INter6c necefljtatedifciplinas illasfe ,commendantqus utilitate nonin republica,modo, fed
merito numerantur Pbyfica, Mechanica6c Oecono- riiica : quibus accedat cognitio trium naturs re¬
gnorum,mineralis, egetabilis 6c animalis. Utautem eruditio obtineatur fine tanta moleflia tantoque tern»
poris dtfeendto, quanto nunc fieri lolet, haudcom-
modiorem video rationém\ quam fi placeat Viris
eruditione eonfpicuis Philofophiam noftram lin-
gva elaborare vernacula: fic narnque illa facilius
ac citius addifceretur.
XL
ADrepublicaftudia ulterius perficiendacommendariperegnnaiiomsfolent quoquein exte-in
ras
ft SECURITAS INTERNA
ras regiones , öc eas quidem efle neceflarias nemo
facile negaverit: diftin<ftione tarnen hacin re opus eft. Peregrinantur nonnulli , praefertim juniores,
eum folummodo in finem , ut ipfi dele&encur vor
luptatibus 5c vanitate mundana. Regiones fine at-
tentione peragrant: asdificia5c machinas curiofi in- fpiciunt: conviviis 5c apparatibus follemnibus pra>
fto adlunt: comcedias 5c opera , ut vocant, fedu-
lo frequentant, omnique modo Patrimonium fuum
effandunt, animum reportantes domum , nonnifi
ideis vanis repletum diflolutisque moribus conta*
minatum. Ejusmodi peregrinationes omnes fa-
tentur reipublicae efle perniciofas , pauci vero huic
licentiae obicem ponunt. Qui vero cum fruftu ali-
enas terras luftrare conantur , certum fibi finem proponant: cum Viriseruditis colloquia inftituant:
fioccafio ferat, cum hasreticis difputationes habeant:
quicquid animadvertant notatu dignum, obfervent,
& poft reditum in parriam, bonum quodlibetintro-
ducere tentent : fic namque fperandum , com«!
moda eos aliquando futuros reipublicae membra.
Caput Secundum.
Securim Interna Reipublica.
5. i.
UTadmodumfecuritas internaneceflaria?reipublicaefunt certaeobtineatur,1quajdam
ac determinatae regula , quas obfervent o-
mnes , in focietate civili degentes. In his namque indicandum 5c conftituendum eft, quae-
nam
REIPUBLTC7F. 9
nam a&io bona, qua? mala cenfenda ; quid unicui- que civi licitum vel illicitum fit, quid ab aliis ex-
torquere , quid illis cqncedere deceat. Hac ratione toiluntur , ad minimum tolli deberent, contentio*
nes omnes , injuria?, damna & vindi&a privata:
contra, omnibusconciliatur (ecuritas & immunitas ab oppreflione , ut fuo quisque in tranq\jiilitate^
fruatur,
$. IL
REgulaefuntqueautemduplicis potiflimumh® communitergeneris; naturalesleges dicuntur,
& civiles. In utrisque Summi Imperantis cufa-oc-*
cupatur; fed diverfa ratione. Leges namque na¬
turales conftituere nequit : antea enim conftituta»
& in ipfa hominis natura ftilo adamantino infcripta?
funt. Hinc neque earum legislator dici poteft,
qua? gloria Deo unice tribuenda ; rnerito tarnen
legurn naturalium exfecutor ac vindex falutatur.
Inde etiam fequitur , principem non poffe dilpen-
fare has leges : ex natura enim & definitione legis
in genere conftat, nulli competere difpenfationem,
nifi ei , qui legem ipfam tulerit. Homicidium ita- que , proprie & ftriåe tale , quod committitur a fciente 5c volente , fine quadam urgente neceffita-
te , a Rege non pofte condonari, turo aiTerimus.
In tanturr^ enim ei competit jus vitse ac necis , in
quantum jure Divino id non limitatur. Circa leges
autem civilesattendenda eft, primo earum conftitu-
tio , deinde applicatio , tum exiecutio, poftremo
poena»
B $. III.
SECURITAS INTERNA
$. III.
COnftitutio legum&interprima majeftatisjuraalias poteftas legislatorianumeratur.dicitur^Poteft itaque Summus Imperans in republica leges ferre,
& id quidem (ecundum propriam volutitatem , (ed
rationibus tarnen fufficientibus nixam. Rationes
autem illa? dependent ex (alute publica , qua? finis
cenletur totius regiminis. Liquido igitur apparet, efle debere legesciviles,poflIbi!es,paucas,conftantes,
honeftas,utiles, neceftarias & perfpicuas. Neces-
fitas primi earum requifitifacile ex abfurdo evinci-
tur,:§quod enim impoflibile eft , contradi&ionem
involvit ; praecipere autem contradiRoria , abfur-
dum eft. Paucitas legum deducitur a fine earum
proximo , qui eft obfervatio : quod (i enim plures
lata? fuerlnt, multitudine obruuntur cives , atque fic illa?, quas omnes (ervare memoriaque tenere nequeunt , fenfim in contemtum abeunt. Con-
Rantia legum auRoritatem 6c robur illis conciliat,
crebra autem mutatio confufionem parit & fubdi-
tos reddit obftinatos. Utilitas legum publica fem-
per major erit , quam incommodum privatum, quod ex obfervatione earum in nonnullos civiumL.
redundare videtur. Ita quoque neceflitas earum
tanta erit, ut,fine detrimento reipublicae, alia? tunc conftitui nequeant. Hinc fequitur , in legum con- Ritutione non refpiciendam efle utilitatem quorun- dam privatam in praejudicium reliquorum, neque leges circa res futiles atque inhoneftas efle fanci-
endas. Perfpicuitas denique earum occafionem praeri-
REIPUBLICtf.
praeripit fubdiris, eas in varias trahendi partes,dis- putationes omnes de vera interpretatione tollit, &
quaeftionibus de genuino legum ienfu viam prae- cludiü.
5. iv.
Applicatiociaria appellatur.legum communiterHa?c enimjurisprudentia judi-non in alio con^
fiftit , quam ut lex generalis applicetur ad hoc vel
illud fadum , & exade difquiratur, quomodo id iplutri cum ea conveniat, vel ab ea difcrepet ? Quod
ubi peradum fuerit, (ententia ex lege lata , huic
adioni debita erit judicanda ; atque hoc eft judi-
cium , quod a judicibus in tribunali fertur. Ut
vero certum quid ftatuere pofiimusde legitima hu-
jusjurisprudentias adminiftratione, finisejus,venit
refpiciendus , qui non ed alius , quam fecuritas ci-
vium & immunitas a vindida privata. Lex enim
fine applicatione, ne hilum quidem valet. Utita-
que hic finis obtineatur, omnrbus, neceffe eft, pa-
teat aditus adJudicium, neque gravioribusimpen-
fis & tributis a proceffu civili deterreantur cives :
eo ipfo enim a jure quoque fuo obtinendo exclu-
duntur. Jurisprudentia judiciaria tricis & verbo¬
rum contentionibus non erit involuta, ambagibus plurimis & ftratagematibus non repleta ; fed ita_*
plana & facilis, ut unusquisque fubditorum pro- priam coram judice caufam dicere polfit, fine me-
tu erroris ac fraudis. Quasftiones itaque rite exa- minentur , cito dirimantur & rationes decidendi
«xprefte adhibeantur, Ubi vero lex ob generalera
Bs iuurri
12 SECURITAS INTERNA
fuum conceptum deficit, fobria ejusdem inferpre-
tatio , pluris, quam ipfa Iitera , veniat asftimanda;
atque haec s-quitas dicitur, 5c in ipfo jure natura
fundatur.
$• V.
VAnaqueautemjurisprndentia judieiariaeflet legum conftitutio, nifi, delinquen-vana quo»
tés inJudicium traherentur, & fententia lata exjecutio-
ni mandaretur. Prius ut fiar, necefle eft, inrepubli-
ca conftituantur a&ores publici, quorum erit of¬
ficium difpicere, nequid contraleges, a fummo Im*
peranre confticutas , committatur. Et incaufis qui-
dem publicis nutcriminalibus , ubi animadvertant
violari leges, fine mora 5c vanis pra?textibus delin- quentem in jus citent, accufent, convincant, 5c
rem perfequantur, donec Judicium fuerit latum 5c vindi&a de transgrefloribus fumta. Huic igituE-,
muneri praeficiantur viri legisperiti 5c probi , qui
ab ejustnodi vitiis ipfi plane abhorrent. Pofterius
procuratur ope Exfecutorum in qualibet provincia.
His enim incumbit, fententiam judicis effe&ui då¬
re , in caulis civihbus rem reftituendo in debiturn ftatum> in criroinalibus vero pcenam infligendo.
5. VI.
POenaeft, autconfideraturfepimentumduplici modopotius ipfius legis: vei prout, atquepars
tum fanftio pcenalis audit; vel prout eft malum a-
liquod phyficum, ob transgreftionemlegis, delin- quentibus infligendum. In omni lege perfeélafanttio pcenalis femper eft adhibenda : ahoquin enioi rigo-
rem
REIPUBLIQE.
rem fuum exferere nequit, necfinem inrentumob*
tinere. Quoniam igitur jus natura? atquelex mo¬
ralis expreflfam in omnibus poenam non declara*
vit, licet virtualiter eandem contineat; hinc fum-
mi utique imperantis eft , hoc requifitum addere &
puenam certam atque determinatam decalogi pra?ceptis adjungere , hoc fibi femper propo- nendo , ut gravitas delidi & atrocitas pcena? fibi
invicem arquipolleant, quantum quidem in hac vi¬
ta ratio ejus exigi queat. Hoc ubi obfervatum fue-
rit negotium , facile conftat, majorem fane mere- ri pcenam peccata , qua? contra priftiatn tabulam
committuntur , quam qua? contra fecundam. Illa
enim cultum Divinum concernunt & crimen im- portant latfa? majeftatis Divina?, cujus vindices effe
Deos terrenos antea afleruimus. Graviori igituiL#
pcena eos effe pledendos cenfemus, qui verburru
Dei pra?frade contemnunt , diris & imprecationi-
bus blafpheme utuntur , atque farana? poteftati fefe
totos tradunt, quam illos, qui vel furta vel adulte«
rta , aut alia contra leges civiles circa mores & ve- ftitum committunt. Deus enim eft acerrimus ul-
tor , qui & principem & populum perniciei extre¬
ma? deftinat, Ii Ipges ejusnon obferventur & poena?
fanciantur transgrefloribus.
j. VII.
POenasoftenditurvero aipfofinequoque& effe duattu, quemeffe infligendas,illa? fic con-
feqvuntur , optimo , alioqui non obtinendo. Eft
is (atisf&dio ejus , contra quem crimen eft com- miffum
