PURPURA EJUSque

fi. B. V.

DISSERTAT10 GRADUALIS,

DE

PURPURA EJUSque

* USUACPRETIO

APUD VETERES,

CUJUS,

PARTEM PRIOREM,

CONSENT. AMPLISS. FACULT. PHILOSOPH.

IN RF.G. ACAD. UPSALIENSI,

λ sub pr^sidio

CELEBERRIMI FIRI,

Mag. Ρ Ε T R I EKERMAN,

ELO^V. PROFESSOR. Reg. ^et ORD.

PUBLICO BONORUM EXAMINI MODESTE SUBMITTIT

petrus a. tillhös,

DALEKAR LUS.

IN AUDIT. CAROL. MAJ. D. XIV. JUNII,

MDCCLXLIV.

Η. A. M. C. 1

UPSALim

ι. ν. y.

§. ι.

uemadmodum DEO, cc^li ^terneque

condicori , bona om nia du n t acce- pca referenda, ita ecjam ordinem,

luas cuique rei juftum tribuendo

locum, quo ab aliis dignofcatur,

rmagni faciamus, necette efh Praeter vires, quas ,ίϊη-

gulis fore condnfturas, eft perliberaliter di)argicus,

etjam proprietatihus & excelientiis eas ornavit, in

rerum natura, cun£ta pro fua fncultate, ut Ei, vei

forma externa, fint honori, vel ipiius veftigia pre·

mere, quoad fieri pottet., adlaborent. Veteres etjam,

inde ab antiquiffimis temporibus, induftriam omnem

in eo collocarunt, ut, ne omnia, minima, maxima,

'

gnxie heic confetter, vichim nimirum & vefti-

tum ii fpe&a veris { fervaretur ordo ^, cui cumu-

latiflime fatisfaciendo baud parvam dicaverunt o·

pem atque operam. Vettimenta, inqpam, fibi de-

'

legerimt, uniuscujusvis dignitatem indicatura; ttve

munus, quo in foeietate eorum hic, vel iile, fun-

gebatur, haccque certis & fixis coloribus colluftra-

vere. Natura ipfa Veluti praeennte , aliud ^, hinc

atque illinc, acceiferac augmentum, colores dum

adjungerentur, niger,albus, ila ^v us, caruleus, _ceus, cro

» ) 3 ( &

ccus, ruber &c. Etenim omni caret dubio, in ma¬

nu fa&is & fabricaris quibuslibet operibus, ^praeter

modum & form am, ipfum colorem non ρ ο de non

fpeftatores mirifice obie&are; hinc maxime, ita dein

artedhavut quilibet exceliit coloribus perqvam ve·

nufte commifcendis variis feite componendis, ma¬

xime erit follicitus. Nihil prsecerea, quam demum

cumque rem contuearis, eft, quod non in fe quid

contineat boni atque prajclari, humanis, pro re

nata, uiibus defervitururn. Ita Purpura, olim fan·

ftiffima habita, mirabili, quorum intereft, expolita

artificio, ornamentum evafit, multiplici nomine com?

memorabile, Regum atque Principum: cui publi¬

ce, per me, in theatrum hocce Academicum dedu-

cendae, _aequam C. L. ut indulgeas cenfuram, ma-

ximo quidem epere rogo contendoque. ^.

§. IL; .

In confeifo eft omnibus ^. prifeas coluifte gen¬

tes artem lanse fuse & ferico inducendi colorem ^,

purpuram di£fcum, a puritate lucis, ut liidoro vi-

detur, vel potiuS a ποξφύξχ Graecorum, concha ma¬

rina, ex qud dein, per Metonymiam, ipfe pannus,

in indumentis adhibitus, & ejusmodi fplendido ^co·

lore infeUS, purpura etjam vocari fvevir. Ve¬

rum regredi velle ad ineunabula & oftendere pri-

mam ejus originem, ^non minon's forte ^res erit dif-

ficultatis, ac revocare ex Cimmeriis antiquitatum

tenebris, ipfam adeo feite cultam tin£fcuram,quam,

quia haut feiamus modum exprimendi iftiusmodi

fucci, inter res deperditas, & ex iuvidia fortlinse ac

A 2 for·

JK ) 4 C JK

fortis, nobis fublatas _reputat PanciroIIus ^J.Refert quidem Eutychius Alexandrinus b) initia purpurn ad Hirami, regis Tyriorum, tempora, & Phceni-

ces ipii fuum venditant Herculem, primum πο?φν*

gsa, occaixone canis, devorantis piicem phceniceo

crnore c); fed praeterqaam quod ifthaic fapiant 'aw«

Society in Öracuiis, ^non concedendam Antiitid iacro, ignoramus, qui fuerit ifte Hercules extra Hi- (loricorum, fide digna, monumenta. Interea tarnen

ex iis oumibus fane comperimus Tyrios d) atque

Sidonios, alioqui gnaros artium & navigationis cul-

tores, in cana vetuftate noviffe optimam purpuram>

quam, iimul ciim reliquis fuis mercibus, confeÖram

exportarunt, vel alias nationes eamdem conficien·

dam docueruiit, un.de,mcix cognko ^canto artificio,

non poruit non iliud vehementer expeti, ob nito-

rem & praeftandam, ut, cum inftituenda eilet Eccle-

fk Ifraelitarum, minifterio Mobs & Aronis, maxi·

me digna vifa fit lana purpurea, qyse decore adhb

beretur in uiibus facris. Advero, inticiebacur oftrea-

rum, co-nchylii, purpurae & mtiricis feu buccini

cruore, qua?, uti diftinQia fonant cortcharum no- mina e)> iic dngendo diverfi nonnihil coloris'infe-

rant, liecede eil, cum natura, varietate rerum q.uaß

ludere videathr. Et quam vis Lucretius f) confun-

dat conchylium cum purpura, dum canit:

Purpurcuscjue color conshyli mtrgitur undet Corpore cum lana

Vitruvius g): Incipiam ^nunc de oßro dicere, quodcS carißimam, exccllentißimam habet,prater hos co~

lores^

») 5 c &

lores, (tfpe&us fvavitatem. Id aiitem excipituf ex

concbyUo ?narim, ex qv o purpur a ihficitur. Eadem

ut diltin&a animalia iemper profert Plinius hJ, na·

turalium myita acerrimus, quando, inftituta colia-

tione veflium cum floribus, ratione colorurn, qvos

principales ^enumerat, diierte conchylium ^{a cocco} &

violaceo, in purpuram quamque Janthinam abeun-

te, fejungit. Et alio in ioco i): Concharum ad pur¬

puras & conchylia eadem quidern eft materia, fed

^dißat temperamento. I mm o Diofcorides k): ο>νξ έςΊ πώμα κογχύλια, ομοιον τβ 7%ς ποξφύξας. Et quoni-

am fecundum eumdem inira, dvib το κογχύλιο* Kah

ποιζι öcra και a} πο'ξφυξα, ob viciniam natura & eife- öus, ad eosdem itidem ufus adhibitum ^, f'peciem

conftituat oportet purpurs, quse generatim fpecla-

ta, apud Au&ores, olim comple&ebatur quidqoid

altioris erat rubri coloris, & csrulei ac violacei quid babebat admiftum, adeo ut,pro temperatura, fueric

rubra purpura, violacea & csrulea. Ita Plinius/}:

Nepos Cornelius, qui divi Augufti principatu obiit:

me, inquit, juvene, violacea ^purpura vigebat, cujus

libra denariis centum veni bat: ^nec multo poft rubra

Tarentina. Huic fuccejßt dibapha Tyria1 qua in Ii·

hras denariis mille non poterat emi.

a) De Reb. Memorabil. p. m. β. B5 ^/o. b) TefteBo~

chüYt0 in Hierozoico Part. II. L. V. c. 11. p. m. 740, c )

Eo quod 3^3 y?»3 not. Syris canem £f tinttorem, furn¬

iere Greeci occnßonem fabulandi, Herculis canem inveniffe

baue mobilem arte?n,fed lufumeffe in embiguä ^voce 3*?3 oßendit

Bochartus L. e. conf, jf-ob. Braun, de Veftitu. Sacerd. L. Λ

f. 14, p. tn, 27,4. d) Vid. Ρlin. Hiß. Natural. L. XXXV»

A 3 c. 6,

» } s C «5

r. (Γ Ζ. XXII. c. ι. Confr. Tertnllian de habitu mulie-

tri LI. e) Job. Theod, Jablonfki, Allgemeines Lexicon.

p. in. yj8. f ) de Natura rerum L. VI. ύ, ιοηζ. g j Arcb.

Ζ. VII. c. 13. bj L. XXL c. $. i) Lib. IX. c. A* b) Cap.de Onyche L ^2. I). Lib. IX. c. 34.

§. III.

Primum _ergo genus purpurae fuit conchylium

vel ύποπόζφυζον, quod ^ex rubro & csruiea quid- piam parciciparet, ica ut eidem conveneric, qvod

de Jndico purpuriflo fcribk Plinius ^a ßi Fingentes fandyce fublita mox ovo inducentes purpuri(]u?n ^, julgorem minii faciunt. Si pur pur am facere ma~

lunt, caruleum fublinunt, mox purpurijjum ex ovo inducunt. - - at in diluendo.} mifiuram _purpura cceruleique mirabilem reddit. In ^{eo tarnen} aliquan-

tum diilabat, quod ^purpura caerulea fuerit ex con-

chyliis, quibus' varus grave in fuco} color außer ^ns

in glauco irafcenti Jhnilis mari, teile eodem Pli-

nio b). Et quemadmodum hoc afpetlu variunipro

ratione seftus3 ita variavit nonnihii hic glaucus, ^co¬

lor in gradibus fuis, plus minus acceiik ad purpu·

ram, cujus Tum ma iaus in nigricante rubro colorc,

dum in conchyliolaudabatur pallor,faturitatefrauda-

tus tantoque dilucidior, quo magis vellera imbi-

berent. Proinde, nid fallimur ^cum Bochurto c),

erit haec g! au ca purpura eadem ac Grascorum χάλ*

yy, de ^{qua ,} ποζφΌ'ξα. expreiTe dictadxrterpretibus,

d) ita Plinius e ) : color efi caruleus, perqvam fpe-

äabili nit or e} vitrumque ejfe creditur, unde vitrio-

lum forte recentiorum. Et fi χογχυϊιον a χάγλρ vel χάλχρ^ uti, jex ifto animanti ^{> quo} dngitur pur¬

pu-

3K ) 7 C SK

pura, illud derivant Etymolögi, nihil magis no·

ftro congrhit, quam Ebraeormn Λόη & Ti·

chlaChaldxorum, Exod. 26. 1. , unde etjam κάχλη]

tenui ia&a mupatione litterar um, aeque ac χιβωτος

pro η\ΤΠ defcendcre potiiit. Certe Num. 4. 7* ver*

tunt illud feptuaginta per ολοτόζφφξον,fcomnes ve«

teres Graeci habent ύχχιν&ον, quos reliqui fectiti Metaphraftae. Et cum hyacinthus ^, florem five la*

pidem conti dera ve ris, aeris, cceli & aqusc nigrican-

tis faciem refert, quorfum alludit Ovidius:

Hic un das imitatur^ habet quoque tiomen ab un dis;

Et Columellas, qui niv.eos & caeruleps hyacinthos

commemoraqnon alias efie poteft color, quam glau·

cus'j quoniam Äthenaeus f) etjam m em i η it damSov

πο?φυ?£ψ,8ζ tumca exteriör fummiPontificrsnVlin Wp

Num. _4. 6. ^a Philone g) dicftur ^tota hyacinthina,

qvod eftet aeris iimulacrum, quemadmodum Pallas

Gneds γλ&υαωπις, cceiia autem prifcis Latinis, qua·

ίί ccelia, a cceli colore remiffo & diluto, fed inten-

iiffimo. Nec di (Ten ti un t a nobis Ebr^orum magi-

ftri, quando dicunt h) ^: Tecbelet ejt ferieum, in-

feBum colore, qui mari ßmilis eft. Obiervamus et¬

jam, non omnern infedhum caerulei coloris, Indi-

co & herbis, Judaeis fuiiTe rfon, fed qui tantum imbibebatur murice piVn- Itä MaiTechet Menachot

Ϊ]: Quemaåinoåum docent nößr\ Dociores, Habet chiU

zon corpus fimile ' mar?], nafcitur ßtnilis pifci,

adfcendit unus fingulis feptuginta annis, zf fangui-

ne ejus tingunt te che let ^> ide ofängvis ejus prétiofus.

EtJarehLus i)> Tecbelet ejt lana ^ttncia fctngvins cbil-

zon.

& ) 8 ( &

zon♦ Hinc fatis conftare arbitramur, rbst) eürn«

dern ca:ru!eum eife colorem, ac corrchy 'ium, ean- dem utriusque materiam, quia η^Π, uti iitarn con- cham marinam perfequitur Majmonides k), ratio-

rie capturae & contuiionis, confpirat ^cum noftra,

quam vivam captam vult P]iniiis/),& iElianus m)r

fi conftans fieretcolor, docet unico i£Ui necandam efle concham; ^ex quo veterum more enata for-

taiiis fätrig, apud Homerum η) obvia ^, ποξφΰξ-εος θάνατος, de fubita morte,

qu# inox piaga immifla ingruit.

SGL! DEO GLORIA.

a) Li b. XXXV. c. 6. p. m. 14 77. b) Lib. IX. c, 38*

c) Hieroz. P> 2. L. V\ C. II. p. m. η 36. d) Vid. Nie ^an-

dri Alex. PharmScho Ii aß. ccnfr. Lycophron. V. 864- e)>

LXXX1V. c. ii. j} Deipnofopb. L. XV. _ρ. 6ηη. g ) De

Vita Mofis L. 1IL b) Abarbanel ad Exod. XXV. /) c. 4.

fol. 44. k) ad Exod. C. XXV I) l. IX. C. XXXVI m)

de aiiim. Ζ. XVI C, I. n) lliad ε. v. 83* EuflatL adeiim.

dem lo c um,

I