IDEA ECCLESLE EJUSQUE IN RELIGIONE

DE

IDEA ECCLESLE EJUSQUE IN RELIGIONE

MOMENTO

DISSERTATIO ACADEMICA,

CUJUS PARTEM PRIOREM

EX SPECIALI S. R. MAJEST. GRATIA

ET

M. VENERAND^E FACULT. THEOLOGKAE VENIA

p. p.

MAG CHRIST. ER. FAHLCRANTZ

THEOL. CAND. LITT. ARAB* DOC. STIP. GUSTAY.

ET

JOH. FROMHOLD LYRBERG

WESTM. DAL.

IN AUDITOR. GUSTAVIANO DIE XV NOV. MDCCCXXVIIl Η. Α. Μ, S.

υ Ρ S Α L I JE,

EXCUDEBANT REGIA2 ACADEMOE TYFOGRAl'HI.

'ATTON iSuxt χιφχλην Vitt g ηχντκ τη εκκλησιά.

Uns iffi το σωμχ χντχ f το π\η§ο>μχ τχ πχντχ εν πχσι

πληξχμενχ.

Eph. ι, aa. 23*

"Credo in terris esse quandam sanctorum congre-

gatiunculam et communionem ex mere sanctis homi-

nibus coaefcam, sub uno capite Christo, per Spiritum

Sanctum convocatam, in unå fide, eodem ^sensu et sententiå, multiplicibus dotibus exornatam, in amore tarnen unanimem, _{et per} omnia concordem, sine sectis

et schismatibus". *) Ab eådem scilicet formulå, cujus

mirå sanctitate ad hoc conamen periclitandum allecti

sutnus, quaeque ipsa meditationis nostrae Iineamenta suppeditat, opus ipsum auspicari juvat. Ad Illaoi au- tem quo diutius animum advertimus, patuit eo clari-

us immensa materiae gravitas, crevit etiam cum admi- ratione animus simul et modestia (habent enim hoc

res divinae), adeo ut jam nullnm, praeter religionis honorem, si dicere fas est, adspiremus.

*) Cat. Maj. Luth. ad Art, III.

Quae enim Divini indoles est, ipsam sanctitatis na-

turam efficiens, quod nimirum omnia vel fugiat et ^e-

ludat curiose anquirentium studia, vel mala fide tra-

ctantibus in ipsorum cedat ruinam, unicam, qua in

Theoriå religionis construendå muniendåque incedere

fas est, viam decernit. Religio sine religione nequit

inueniri, fluitque de manibus sanctum non sanete quse- rentis, coecitate aucta vindicans profane sectantium perversitatem. Quin igitur objectivam, quam dicunt,

demonstrationem perinde recusent vel prima omni£

religionis elementa, ac intima revelationis inysteria,

ne liceat dubitare. Illam qui sibi sumserint efficiendam,

veremur, ut religioni Semper gratificati sint, etsi,

omnem aliunde, ex praemissis sei licet subjectivis, ^pe-

titam argumentationem ultro rejicientes. Divinum ab- Solutum, in quo adeo sublata est scientiae et vitae distinetio, ut non nisi idealiter differant, in sphaeram

ratiönis sibi relictae sibique sufficientis, nedum sensu- um, numquam descendere potest, quare, organo pro¬

prio instrücto aeeipiendum, illo carentem non magis

afflcere potest, quam coecum afficiunt mundi visibi-

liüm phaenomenff. Ca tet' quem vis ^a coelesti patria

exsulem vel ipsa notio ejus. Hujus autem civitate qui fruuntür, mutuo idearum et experientias commer-

eio non tantum suae invicem de thesauris regni divini

3 snbvenire passnnt notitiae, ^verum ipsii. fide, quae,

tam specie quam gradu a quavis de cetera persvasio-

ne distincta, proprium induit habitum, in minimis aeque

ac maximis, in dicendo, agendo patiendoque conspi-

cnum, Organum divino paténs, cuivis pectori insitum,

afficiunt; omnis enim de rebus «Kvints communicatio

practica necessario est. Fides fide accenditur, _qua

sine praevia animi excitatione vel ipsum Verbum, ni-

si vi exemplorum analogae fidei, suå destitueretur eifi- caciå. rj βασίλεια, τ8 &ε8 8κ εςι εν λόγω αλλ' εν δυνάμει.

Propriam adeo adserentes Divino sphaeram, hu-

raanoque intellectui penitus inaccessam, in omnibus, si vel mores tangant vel scientiam, ejusdem incurri-

mus martyrii periculum, quod omnes omnium tempo-

rum manet Verbi _praecones, quod scilicet, inträ ma-

gicos circulos argumenti imbecillitati pacem quaeren- tes, indemonstrabilem admittere auctoritatem videan-

tur. Quae qui curat judicia, ^{omne mittat} de rebus di.

vinis studium. Concedatur _{modo posse} existere ideas,

quae cum voluntatis indole cobaereant. Cum neganti-

bus nulla nobis amplius est res. Concedentibus vero

satisfacere studemus magis quam speramus. Corda-

tiomm autem tranquilli exspectamus judicium, nos ne-

que in Supernaturalismum neque in Mysticismum ini-

que inclinantis studii ^reos acturum. Hoc enim nobis

cum illis convenifc, divinum omni mensurå humana majus esse, regnumque coeleste non formulis et ver- bis inesse, verum in extermis non permittere modo

sed poscere formarum multiplicitatem ^, «t eo clarius

constet, id unum agi, ut unum cuncta spiritum spi-

rent. Quare nec novitati sententise nostrse, si qua

esse videatur, ^sua apud illos deerife venia.

Credimus vel primam reJigionis propsedevticen per methodum mere doctrinalem non tradi felicius _posse, quam ipssm religionis summam. Unica patet ad Apo«

calypsin via, per Phanerosin. Qui Deum in redem-

tionis mysterio, sanctitatis simul et amoris summa,

amplecti velit, earumdem virtutum in natura suoque ipsius pectore principia expertum miratumque esse ne-

cesse est, satisque miratucn, adeo ut haec non satis

esse persentiat. Sensum religiosum ideasque boni et veri, cum persvasione conjunctas, illas a Deo origi-

nem ducere, ut per illas dominetur aeternum in tempo-'

re, Verb o divino viam munire oportet; hoc autem

educationis est opus. Hoc magis, cum Theologia, cu¬

jus ^est scientifice construere quod in revelatione do-

ctrinalis estindolis (cujus pro divinitate vel hoc ipsutn

validum videtur argumentnm, quod methodum sum¬

me scientificam et maxime populärem aeque admittit)

I

,

»

sine religione nec fcradi nec concipi possit, sequitur, propsedeuticen mere philosophicam efc criticam profa-

num non posse ad sublimiorem systematis veritatem perspiciendam adeoque ad fidem perducere, nec esse rnirandum, si ilia ingenii sagacifcas, ^qua doctissimi vi-

ri elaborarunfc, ufc, ponte quasi idese revelationis su-

perstructo, terrifcoria religionis purique rationalismi conjnrrgant, in illius commodum non seinper redunda-

verit. Quod minime in horum studiorum despectum dici, vix est, ufc moneainus. Quurn autem non pau- cis illam videantur afFectare dignitatem, ufc per se suf-

ficienfcibus munimentis revelationem cingant, id unice

tenendum est, religionem non nisi religiöse pefcentibus pafcere, hisce autem summ am ex prsenotionibus, quae dicuntur, Theologicis adflufere utilitatem, Neque e- nim nostro medifcamini aliam optamus fidem facere,

quam quae eruditorum in hac re studiis a nobis facil-

lime habetur. Ipsi enim revelationi efcsi forsan magis debeafcur, quod in illis verum est, quam illis debeafc revelatio, indirecfce tarnen hoc ipso validissimum de

summa veritate ferunfc testimonium *}.

Est autem arguraenti nostri principium id ipsum, quod religionis characterem efficere videtur, ejusque

ab alieno quovis distinguere regnum. Scilicet, quod

*) Cfr Clem. Alex. Strom. L. I. c. 7· L. VI. c. 8« Tertull, Prse-

scr, adv. Haer, c. 7. Origen. Horn. $ in Num.

vitam terminos loci et temporis transscendentem sibi

consciat hämo et anxie quaerat, quomodo tollatur, quae in pectore viget, inter ideas ex illa aeternitatis con- ScTentiå oriundas et egojsmum, pugna, non nisi hoc perfecte subjugando exstincta, propriatn ^quoque omni

in religione scientiae indolem conciliat.

Nullum enim separatum scire in religione reali-

ter obtinet, quod nimirum simul in quovis momento

sensu interno ^non concipitur et comprobatur atque agendi rationem immediate determinat. Quo autem magis crescit, quod horum unitati inest, infinitum per.

cipiendi, sentiendi, et huic perceptioni conformiter ^a-

.gendi desiderium, i. e. quo clarius sibi conscire quis potest Studium Deum unionemque ^cum Ipso invenien-

di, ^eo magis etiam perspicue illi adparet necessitas sphaerae huic studio analogas; sentit se proprio mundo indigere, essentiae Dei, quam natura nequit ^ma¬

nifestere, naturae autem ipsi non nisi ratione unitatis organicae conformi, in quo vitam suam vivat sublimi-

orem _, sanctiorem suam operetur voluntatem, i. e. di-

vinam. Quod si probari potest» neque rationem sibi relictam, neque ullam, ^quae positivae dicuntur, religio-

num , huic desiderio, cuicumque piae menti insito, suffi«

cere, nec sufficere _{posse, unum vero} Christianismum

7

non modo hoc ipsum desideriura ad summum purita-

tis et perspicuitatis gradum erigere, verum religioni

adeo excitatae mundum aperire civitatemque donare,

summis piae mentis desideriis plenissime sufficientem,

summe idealem eundemque certissime realem, nescio

an possit] pro divinitate, i. e. absoluta veritate reuela-

tionis sanctius validiusque adstrui argumentum; hoc ipso sanctius, quod universitatem religionis compre-

headat.

Ideam dixi Ecclesiae. Quod si in genere valeat,

ideam quamvis suam ipsius quodammodo directe de-

monstrare realitatem, ideas itaque Dei, libertatis, im·

mortalitatis, ceterasve, pro veritate suå immediatum

ferre argumentum, hoc ipso nobis Iiceret ex ideå Ec¬

clesiae realitatem regni gratiae deducere, nisi ipsa hu- jus sanctae communionis participatio, singulis patens,

certitudinem quacumque deductione potiorem suppedi-

taret. Quum praeterea apparebit, ideam Ecclesiae cen¬

trum et vitam esse ipsius Ecclesiae, ita ^ut illa vigen-

te vigeat etiam haec, illå perversa vitietur, dificiente

deficiat haec, necesse est, ut in illis, qui claves tenent cognitionis, non Semper easdem regni coeloriim cla¬

ves, mdesinenter et clarissime vivat et operetur, ip-

sunique docendl ^et agendi principium constituat. II·

lorum enim hoc esse arbitramur, ut, omni quod pi*

um et specialissime Christianum est, convenienter, perpetuas quasdam conciliationis agant partes, infinito

finitum subjiciendo, hoc autem vel rationem huma-

iiam cum notionibus divinis conciliando, vel, ipsis a- deo impedimentis remotis, summae, quam in cordibuS singulorum Deus operatur, conciliationi viam Sternen«

do, quod summum sane in Ecclesiå officium est. Si denique etiam historice momentum suum ostenderit

Ecclesiae idea, per illam necessitatem, quam omnium

rebus Christianis praecipue studentium mentes occu-

paverit, nec minus sublimitatem suam, per ipsam,

quae de illa agitata est, pugnam notionumque saepe in eodem incerfcitudinem, unde maximae enatae sunt;

quae Ecclesiam turbarunt scientiamque vitiarunt, dis- sensiones, dignitas materia? eo certius patebit.

Est igitur Ecclesiå regnum Dei — qui tantum in

humana natura ut Ens perfectissimum i. e. sanctita-

tem et amorem in summa potentiå conjungens, mani-

festari potuit — hac ipsa manifestatione inter homines

vere demissum; cujus gubernatio est ille, qui a Deo

in mediatore procedit, finitum infinito indefinenter sub-

jiciens, Spiritus Sanctus; cujus finis est omnium ho·

9

minum cum Deo, per sanctiiicationem, ad salutem,

reconciliatio _j cujus cives sunt singuli, qui et quatenus hunc spiritum accipiunt seque organa ejus fieri pati·

untur, ut non modo in ipsis verum etiam per ipsos operatio divina infinite crescat, Quamquam sensuali-

bus mediis illa necessario utatur. ut corpore animus,

et in phaenomenis vitam suam exserens externa sibi

quam maxime conformia reddere velit, minime tarnen

cum externa hac 7Τούξο6ΤΥΐξϊΐσει confundenda est, soli Deo plane visibilis, credentibus autem secundum fidei

mensuram satis perspecta.

Adversus istam ecclesiae notionem non pauca du¬

bia inveniri scimus, hac ipsä ratione examini illam sub- jicientes. Praecipuis autem, quae praevidemus, ^occur.

rere conabimur, illius ostendentes cum religionis ideå et Sacris Scripturis convenientiam, in phaenomenis pure Christianis tarn theoreticis quam practicis praesentiam,

et illud denique., quod in universå vita et scientiå habet momentum.

Utrum per revelationem individualem idese religi¬

onis immediate menti injiciantur, an vero, in rationali

essentiå nosträ radicem habentes, revelatione tantum ad vitam excitentur et in organicå explicatione adju-

B

ventur, minus necessaria hic Forsitan est disquisitio;

ad hoc tarnen inclinantibus et eatenns rationalistis no-

biscum facere videtur absoluta?, qui ilias comitatur,

necessitatis sensus; facit nobiscum illa, in qua oriun-

tur, series. Prsecedit idearn Ecclesiae, communionis

sanctorum, idea gratiae sive illius , qui inter sanctum

amorem et animum libertate abusum obtinet, nexus;

prsecedit hane idea Dei, qualis in uno Christo revela¬

ta est. Quse tamen idearum generatio substanfcialem

singularum indolem non tollit. Quod si etiarar? summus

Deus in Christo patefactus regnumque c -elorum, si¬

ve area, in quå sola sese exserere possunt qualitates

divinae, non sine mediatore menifestabiles ^, mutuas in-

vicem necessario continent conditiones non minus in

notione quam in re, uti sol ejusque caloris et lucis

sphaeram, idealiter tamen aeque distingui possunt illa

atque haec. Adhuc magis in se definita et determinata

videtur idea communionis illorum, in quibus et per quos operatur Spir. Sanctus opus reconciliationis.

Mere enim jejuna et omnino infruetuosa communissi-

ma illa definitio _est, secundum quam Ecclesia tantum

esset coetus, summa, multitudo credentium ^, nullo ^san»

ctae communionis, quae tamen infiniti moment i est,

habito respectu. Quare absolutam religiositatem de-

iinitionis nostrse ut argumentum pro veritate ejus ai-

11

iegare liceat. Religiös© scilicet, veram in Deo vitam quaerenti, ut indiiat quodammodo, ^qnas in Deo mira-

tur virtutes, no η id sufficit, ^ut objectutn ^se sentiat divini amoris, qui evdaemonismus cetero cuivis vix es¬

set anteferendus, verum id curat, ut ejusdem, quan- tum fieri possit, non amoris tantum verum sanctitatis

quoque subjectnm et Organum evadat, ideoque, quo

magis vim experitur et typum perciplt sanctissimi a-

moriSj qui in infinito Christi martyrio conspicitur,

atque inde omnia, quae sentiat, cogitet, velit, infiniti

characterem obtinent et referunt indies clariorem, eo etiam majore jure sibi videfcur poscere et sperare vi¬

tas sphgeram eosdem chsracteres referentem, ubi, quod in illo viget, in agendo et patiendo, in egoismo

divinis ideis amanter devovendo, sanctitatis studium plenissime et liberrime sese exserat. Hane vero in Ecclesiå tandem invenit. Quamcumque aliam de illå

notionem aut non aut, minus religioni congruam du-

cimus. ^— Alterum, quod Ecclesiae definitionem saepe,

at injuste, ingreditur, in eo consistit, quod Ecclesi-

am ex religiosis et politicis elementis mixtam perhi-

bent, Quid sibi velit, quomodo effici possit, aut quid ipsa efficiat ejusmodi mixtio, intellectu arduum est.

Bene quaroquam persuasi, quod ad producendum phae-

nomenon, Ecclesiae nomine communissime insignitum,

religio quam maxime conferat, in quo vero etiam ma-

gnum habet: momentum juris idea, praeter innumeras

res, quae ideae explicationem impediunt, vix est ut

moneamus, pbaenomena illa externa nullum aliud cum sanctå Ecclesiå, quam religio non fingit, verum in ve¬

nit, commercium habere, quam quod habet cum ca- duco organo suo animus aeternus , cui tarnen illud per-

sonae debet dignitatem,

Antequam ad veritatem hujus definitionis ex pan- dectis sacris demonstrandam progredimur, facillimo quidem negotio probari posset, extra Christianismum

nullum ejusdem ideae reperiri vestigium. Quamdiu e- nim constet, nullum cultum gentilem, nullum systema

philosophicum, vitae principium in sanctitate posuis-

se, quam nec summum Divinitatis elementum esse

suspicati sunt, tamdiu ideam sanctae communionis

multo adhuc minore _spe in illis quaerere licet. Maxi¬

ma, quae in venire contigit, verae pietatis documenta,

in anxiå quadam depravatae naturae conscientia et ob-

scuro conciliationis cum Deo desiderio conspiciuntur.

Qaod autem frustra apud gentes summum culturae

^radum tenentes summisque ingeniis insignes, quaeri-

mus, ne apud ceteras speremus. Roma moralitatis ci¬

vilis gradum numquam transcendens, Graecia in aesthe-

ticå nobilitate subsistens, quid de barbaris sentiamus,

docent. Quod si etiam unitatis divinse idea, imo omni·

um pectori in*ita, apud sapientissimum ^quemque exci-

tata, vitae illorum internae tandem vitale principium

constituerit, hoc tarnen summum mysterium plebem,

mendacio coercendam, latebat; tandem autem in om- nium irrepens notitiam, Polytheismum quidem subver·

tebat, at novis tan tum turbis et immedlcabili demum

desperatione ^veterum fidem compensans. Soluto de-

nique a Scepticis ^et Epicuraeis omni hominum cum

coelis _nexu, in quibus nec ulius praeterea sanctitatis archetypus nec ullum hoc ipso animo culpae obscure

sibi conscio et reconciliationem dubie quaerenti sola-

nien, cujus neque in Pantheismo, magnitudine pleno

at omnis sanctitatis notione carente, locus; nil roiseris supererat, nisi ut a fidei defectu in fanaticam irruen-

tes superstitionem, obscuris formulis et castigationibus

arbitrariis, scintillae religionis, quce nunquam exstin- gui potest, satisfacerent. Immensum igitur quantum aberat a Deo, aberat a summå religionis vitå, ^com-

munione sanctorum, universus mundus. Nec enim in

summis philosophiae doctrinis, neque in Stoicismo,,

omnium quidem externorum sacrificationi, at in inter-

ni idoli honorem favente, nequa in Piatonismo, quam-

vis divinum, quod in humana natura est euplici ratio-

erat, cujus ^non nisi clade perfecta, enasci potest san- ctissimi Numinis in mortalibris vitas, i. e. Ecclesiae, i- dea, *) — Nec denique in ipso popnio Del, qui ad con-

servanda salutis oracula eectus, quo proptus instabant

salutis tempora, a veritate longius aberrabafc. Q«i e-

nim Pegno Messiano, quale in notionibus Judaeorum

erat, et regno Christi, praeter verba, communia quae- dam esse elementa perhibent, dubitandutn est, an hu- jus ideam unquam perspexerint. Nos enim persuasis-

simi _{sumus, ne} minimum quidem Judaismi, Christo

coaevi, elementum Ecclesiae ideam ingredi, quamquain iidem credentes in veteri Testamento esse conset vata

ipsius Ecclesiae semina, cujus vel fundamenta jacta e-

rant ante mundi initia, quando nos in Christo elegifc

Deus. **)

Ideam igitur Ecclesiae, quam definiviraus, unico

Christianismo inesse demonstraturis, hujus et sacros Canones et Historiam pervestigare licet. Quod ad illos,

non semper et solum in vocabulo της εκκλησίας, quod

quidem vario sensu oecurrit, apparet genuina, quam quaerimusi significatio. Quin potius elementa ejus in

universitate Novi Testament! sparsa et deposita viden-

tur, sive ad principium ejus, Deum in Christo, sive

*) Quod ad recentiorum systemata cfr. p. 5.

**) Cfr. Augustin. Serm. IV de Jacob et Esau, Euseb. Η. E, L. I. ^{c. 4.}

*5

ad mediam ideam, singulorum cum Deo reconciliafcio-

nem, sive ad ultimam, vivam et ^veram fidelium com- munionem, attenderimus. Proxirr.e ad ideam nostram pervenimus considerando frequentissima de regno Dei

vel regno coelorum loca. Sine dubio recfca est et u-

nica methodus scripturas intelligendi, si. ipsain religi-

onis in nobis agendi rationem imitati ^, ad intimum principium ipsius Christianismi animum advertimus, ut

videamus, quomodo exinde totum systema et universa

vita sese explicent. Ne igitur in notione regni divini

quaerenda nos diu detineant disquisitiones de causis,

quare et quantum ad notiones Judaeorum de regno

Messias sese accommodaverit Christus eorumque adhi-

buerit linguam*). Sufficit jam perspicere ^, id regnum,

ad cujus evangelium praedicandum venit Christus i)

cujus properum adventum Johannes 2) et Jesus ipse 3)

annuntiaverant, non illudesse, quod expectabatur (cu¬

jus autem exspectationem a Zacharia, Simeone, pa-

storibus Bethlehemiticis, Nicodemo, cet.expressam per-

hibent) quin potius omnibus gentibus patere 4), exclu-

sis tarnen omnibus malignis 5) multisque etiam Judasisj

quia nimirum pertinet hoc regnum ad illos solos, qui

*) v. Koppe Excurs. 1. ad Epist. 1. ad Thess. p. 212 ss. Eckermann

Theolog. ßeytr. Vol. 2. ρ. 6γ ss. Keil Opuscula Acad. p. 22.ss. cet.

1) Marci 1, 14. 2) Matth. 3, α, 4, 17. 3) Matth. io, 7.

4) Matth. 8, il. ι 5) Matth, 5, 19, Luc. ig, ^24·

voluntatem patris faciunt6), ad pauperes spirituy),

ad illos, qui propter justitiam patiuntur 8), ad humi-

les 9), ad misericordes 10), ed άνωθεν natos quod

beati sint cives illius 12); quod sit hoc regnum marga*

rita omni preto major 13), bona seges multiplicem fe-

rens fructum, si in terram bene praeparatam missa be-

ne colatur 14), minimum granum, quod tarnen in pro-

ceram arborem possit explicari 15), fermentum omnia

transiens 16), quod doctrinam Pharisaeorum et legis peritorum doctrinå majorem requirat 17), quod va-

nis precibus non aperiatur i8)> quod credentes, amo-

rem sacrificiis potiorem esse, non procul absint 19), quod propter illud carissima deserenda sint 20), multi- plici quippe usurå olim reddenda 21); quod illud ^pri-

mum quaerentibus cetera quaeris bona contingant 22), quod minimi cives ejus summis in terra prophetis ^an-

tecellant 23); quod non externo veniat modo 24), ut

dicere possimus: ecce hic vel illic 25), quia internum

6) Matth. 7, 21. 7) C. 5, 3. 8) C. 5, 10. 9) C.

18. 3· 4· Marc. 10» τ4· *5· 10) 11) J°b· 3» 3«

12) Matth. 5, 3· χ3) C* ^{J3» 45»} *4) C. 13, 24.

15) C. 13, 31. 3a· Marci 4> 30· 16) C. 13, 33. 17)

C. 5, 20. 18) C. 7, 2(. 19) Marc. 12, 34. 20) Luc.

18» 29. 21) Matth. 10, S7. 22) C. 6, 33· 23) c·

ii, χι, 24) C. 17, 20. 25) v. 21.