3
I. N. J.
DISSERTATIO THEOLOGICO-BXEQETICA
DE
ALLEGATIONIBUS LOCORUM
VETERIS IN NOVO TESTAMENTO,
SPECIATIM
IN
DUOBUS PRIMIS MATTHiEI CAPITIBUS,
ii i * >•
cujus fr_
PAR TE M I. / . Jt*fW• /
CÖ2VK JMX. VEN. FAC. THEOL. UPS.
PR^SIDE
Doct. Of DO DOMET,
S. THEOL. PROF. REG. ET E. ORD. NEC KON CONSIST. ECCL.
ET FAC. THEOL. ASSESS.
PRO CANDIDATURA THEÖLOGICA
PUBLICE VENTIL ANDAM SIST1T
MAG. PETRUS AX. RÖNQUIST,
DOCENS IN FAC. THEOL.
IN AU DIT. GUST. MAJ, D. XVII NOV. MDCCXC.
UP SALU,
TYPIS DIRECT. JOHANN. EDMAN.
DE
ALLEGATIONIBUS LOCORUM
VETERIS IN NOVO TESTAMENTO,
SPECIATIM IN
DUOBUS PRIMIS MATTHM CAPITIBUS.
A —• — Mr
<L Å alienum videbitur, paucaquaedam prasmittere, dis- quirendo primum: an Feteris Teßamenti ad Novum illu-
ftrandum ac confirmandum, ulla fit necesfitas, utilitas ul-
la? Hoc enimfi jure negari posfer, fatius omnino fuerit,
ab ea tra&anda abflinere; fin autem, quod verisfimura
exiftimo, adfirmari debear, cum voluptate fru&uque futn-
mo in ea me verfaturum, non tam fpero, quam certisfi-
rrms confido. Hic vero non de unius aetatis hominibus agendum, non cum unius opinionis fequacibus litigan-
dum foret. Nam 8c antiquiores V. T. hoftes habet &
recentiores, qui tarnen omnes Chriftiano fe nomine ja£U-
tarunt ja£tantque etiamnum. Tot fciücet agminibus V. T.
olim oppugnatum fuit, tot a primis Chriftianifmi initiis
per complura deinde faecula ei motae fuerunt controver-
fiae, ut illis recenfendis, nedum refutandis, nec dies,
nec opera noftra fiifficeret a). Faftos nafcentis Chriftia-
A 2 ' nifi-
o) Vid. Danaus in Augutirn.deliaeres, fol. 6. a. item Irenaus adv. ha:-
res. üb. I. c. 20. TertulHanus pracfcript. adv. hsrer. p, ii$.
• ) 4 C ®
nifmi evolventibus öccurrunt Se&te complures, ad exter-
minandum ex Ecclefia & ufu Chriftiano V. T. confpi-
ranres* 13ve id odio Judaebrom fufceperinr: bve quod di-
ftin&ionem V. Sc N. Foederis non refte intellexerinr: fi-
ve q,nod non aliter posfenr tueri, quae apud fe concepe-
rant pepe^eranrque, haerefium monftra teterrima. Sed
his, ut primum furrexerant, forriter reftiterunt Orthodo-
xae Ecclefise doclores, atque inrer eos Irenaus, 7 erfüllta-
mts aliique b). Non ramen ita potuerunt opprimi, ur
non fubinde repullularent, quemadmo,dum refe&a Ler-
nsete hydrae capita. Inrer podrema Auguflini Opera in
RetmSiatiombus recenfitos invenimus conferipros ab eo
jibros duos, quibus rirul'üm dedit: Contra Adverfartum Le-
?is Prophetarum, Scriptore.ro Anonymum, qui non mo¬
do abfurditatis a-rguit V. T. Volumina, verum etiarn
Deum Ifraelitarum daemo.nem, immo, cereris daemoni-
bus pejorem pronuntiavir: contra quem tam animofe tam-
que folide ver.iratis causfam egir Augustinus, ut ab eo
tempore impietas iua in Fccleiia Chr-iÜiana, per plura
dein faecuta, obdricio quafi öre conticuerir. c), Oleum
igitur operamque perderet, qui contentionis quid contra antiquiores hos fufciperet; cum, jam olim profligari, ex ipfa quoque hominum memoria periisfent, nifi in vilo¬
rum fiioru-m tropaeis nomina ipForum legerentur. Recen-
tioribus a3iis paulio plus immorari licear, qui quidem eo
non progresfi Tunt audaciae, ut blasphemiis ipfum V. T.
Au&orem incesferent; qui vero Mofen tarnen ceteros-
que.Propheras Chriftianis inutiles, vel faltem non neces-
farios esfe, prodiderinr. Hic fcilicet error reco£lus at¬
que in Eccleliam illatus denuo fuit ipfo Reformätionis
Sae-
b) Cfr. Moskemu Infi. Hift. Chrift. in Comp, aMillero red. ed. IT.
pag. 45-
c) Auguftin. Tom. I. c. £9. Tom. VI. c. 58F
© ) s C
SaeculOj aceenfa demum in plfiribus Etiropae angulis ve-
ra Evangelii iuce, nec non pkirimis a Papali fuperftiiio-
ne deficienribiis d). Duse porisfimum- nobis hic ob.veni-
unt Se&a, Veteri Teftamento vel inimicae prorfus, vel
parum amicse: Anabaptifiarum lonuor &Socinianorum, quo-
rum ütrorurnque, in aliis licet inter fe disfidentiutri,.com¬
munis ea causfa eft, ur, (i vel fcripturam N. T. ceu nör¬
inam Religionis Chriftianae ample&antur, V. tarnen Fee-
dus vel in univerfiim, vel faltem plures ejus partes ut
cum Novo pugnantes, repudient: quae illinc petunuir,
argumenta, non AxeTct C domeftica , fed aliena esfe, con- tendsnt: ea produci non al iter posfe , quam ad illuitra-
tionem , non vero ad confirmationem dogmatum: deni-
qtie derogare eum N. Fcederi majeilatem fuam, qui Ve-
teri idem deferar aucioritatis e). Ex noftrae eetatis Theo- logis Tunt etiam non admodum pauci, qui duriuscule de
V.. T. loquuntur, ex quibus norninasfe fufficiat Céleber-
riiTiuro illum j. S. Semlentmf) & G, S.. Steinbartum g), Quorum omnium placita ii vera fint, parum omni-
no urilitatis, necesfitaris nihil habebir V. T. nec quid-
quam damni patierur Respublica Chriftiana, ii prorfus
i 11ticl interierir, vel faltem fuerit negle&um. Hisce V.
T. hoftibus fi credendum, ineptit illé, qui multum de
eo ejiisque genuino fenfu ufuque laborat: ineptit adeo, qui Locis V, 7. in A7. allegatis, vindicandis illuflrandis-
que operam fuam impendir. Ar vero de hac a nobis
A 3 aver-
11) Cfr. Meshem. Infi. Hifb ChrifT, o Mil!*.in Comp. red. pag. 37g fq, item p. 387. ed. II.
e) Cfr. Frantihis contra Smalcium , Difp. I. §. 126.
f) Pasfim in Sei iptis fnis, fpeeiatim Belehrung von Canon.
g) In feinem fytiem der reinen Philolophie, oder Gliickfeeligkeusi
lehre des Chrifltntbitms, 1786. Cfr. Eierhardts Nene Apologie des So
crates, 2 Theil.
# ) 6 C #
avertenda injuria eo minus follicitos esfe oportet, quod
ad ipfam N. F. autoritärem divinam provocare liceat,
in defendenda Veceris dignitate & dvro7rt<slot. Chriftus
fcilicet Ipfe ejusque Apoftoli, fuam in N. T. dotrinam
confirmaturi, argumentis arque teftimoniis, e penu Ver.
Inftrumenti depromtis, fepisftme docuerunt, id ipfum ut
fidei fundamentum omnibus esfe ampletendum. Et quis, quaefo, retius inteliexit, quid probandi veram divinara-
que vim haberet, quam Chriftus, Magifter ille unicus
arque fapientisfimus? quam Apoftoli, quos Ipfe fuos qua-
fi conftiruit T'tso^^uvkccAovsI Plurima quidem praefto Tunt
nobis teftimonia, Unum vel alterum attulisfe, fufficiat.
Chriftus Ipfe Joh. V, 46. 47. hane queritur esfe caus- fam, cur fibi non crederent, quod Moft fidem non defer-
rent debitarn. Sic reprehendit Cleopham ejusque comi-
tem, Luc. XXIV, 2*. feq. hunc incredulitatis eorum fem*
rem ditirans: d civotjrot ßgctäeis r~j xagtöx rS
i7t) 7fO&QW, Ol? lAoiAv\70CV Ol 7f{>0(p%TCtl. &C. Cti\ Matth.XXIf,
43. Joh. X, 3f. V, 39. Luc. XVI, 17. h) Sic etiam ex Apoftolis Petrus inprimis, 2. Per, III, iy. 16. Paulina
praefertim feripta commendans, eadem tamen Propheti-
cis non anteponit, nedum fubftituir, verum fociat fub- jungirque, 2 Per. III, i. 2. Quin immo, Paulus gravis-
firnum hac de re teftimonium profert 2 Tim. ill, ty.
16. Cfr. 2 Petri I, 19. feq. Praererea Cbrißus dicit fe ve¬
msfe, non ut Legem Moßs exterminet aboleatve, fed qui
eandem impleat, Matth. V, 17. h. e. qui, & rete do-
cendo & fante vivendo, legem iftam confirmet *). De- nique, quories ex V. T. firmamenta dotrinae in N. pe-
tuntur, huic tanto firmius creditur, quanto melius tradi-
tam
h) Cfr, Burfcberus in Prolnfionibus duabus de Chrifto, vindice di
vin® auftoritatis Mobs & Pentateuchi. Lipf. A. 1768 & 177}.
i) Vid. S. F, N, Mori Disfert» Theol, <5c Philo!. pag. 80.
• ) 7 ( •
tam a tot retro fiseculis creditamque do£lrinam conferva-
re pleniusque declarare deprehenditur. Egregie, pro ma-
re fuoj in hane rem Sum, Ven. Morus: Qui admittunt, inquit Cbvifti &T3 Apofiolorum omS}oritatem, bi debent Pro- pbetarum libris fidem ad bißoriam, dottrinam & ad Va-
ticinia concedere, iiscjue ad docendam, discendam exercendam-
qus religionem uti, 2. 77z«. 77/, //. /6. £* praflant bunc ufum, /i w/7 didicerit. lndigna funt Cbriflianis va-
ces, pasfim fparguntur, contemtrices librorum V• T1* £)•
§. IL
Hifce jam praemonitis, ad rem ipfam in praefenti o-
pella tra&andam propius accedere liceat. Et quidem
omnium primo, antequam Allegationes F. T. in Novot fpeciatim in Duobus primis Matth. Capitibus, examina-
re, pro modulo virium, tentaverimus, quid de modo in- terpretandi vaticinia, eorumque in IV. T. Allegatione in u-
niverfum fit fentiendum, paucis expedire lubet; non tam
ut ipfi, tenuitatis noftrce optime nobis confcii, ftatuere
quidquam certi, hac praefejftim opella praeliminari, aude»
amus, quam ut, varias non nullas optimorum interpre-
tum, non antiquiorum modo, fed & recentiorum fenren-
tias rsferendo, proprio cujusque Leéteris, rem ri»e aefti-
mantis, judicio id omni, qua par eft, modeöia permitta-
mus. Heic vero quot interpretum capita, rot fero fenfus
atque opinionum divortia. Nos^igitur^ brevitati ftuden-
tes, ea omnia fingulatim exponere eo fatius praetermitre-
mus, quo plenius nobis hac in re otium fecit Sum. Ven.
Ermßi /), cujus veftigia prementes, non nifi generalia
quae-
k) Epif. Theol. Chrift., pag. 20.
I) ~Narratio Cr it. de Juttrpr. Profhttiarwtt Mesßan% in EccJ. Cbriß,^ inferta Opufculis «jus Thesit
i» ) 8 C
queedam attingemus interpretandi genera. Ex his autem
primum occupant locum, qui Origenianam fequuntur inter¬
pretandi rarioaem. is, lirteratus alioquin Öc callentisft.
raus inrerpres, hiftorica omnia & feniibilia ad coeleftia
& iritelligibilia rorquebar, omnia prope in Prophetis Al¬
legorice ad Cbriflttm träbens, quem, quod Sc verisfimurn
eft, ttdarfi 7t$Q<ptirelc6S xs(pcc?\ccicv conftituit m), cujusque in
his terris aEla (i a prophetis eximerentur, nibil, quod infigne
fit., aut ad Cbriftianos magnopere pertineat, reliquwn fore n),
contendit. Nec id rantum hujus rationis semuli ftudiofe
agunt, ut quoquo modo quam plurima Prophetarum loca
Chrifto vindicenr, non modo ut myftice ad Euin referen¬
da Sc per Allegoriam C. Accommodationem, verum etiam
proprie; quaeque priori refpe&u ad Eum interpretando re-
lata esfent, cum iis, quae non niil pofteriori ad Eum per- tinerent, mirifice confundant: fed eo infuper usque pro-
ceduntjUt illos, qui hiftoriam ad humana accommodanrp figuram licet Chrifti in iis agnofcant, Judaifmi accufan-
dos velint, feque adeo Chrifti Sc Prophetarum honori, quin immo, totius S. S. ac Religionis Chriftianae auflori-
rati hoc demum modo optime credant confulere. In nu-
merum asfeclarum Origenis referri merentur: Eufebius Ccefarienfis, Athanaßus, Hilarius Piclauienßs, Ambrofius,
Hieronymus, icemque, certe in fumma rei, Auguftinus,
cui imitatör contigit ipfe Lutberus; quamquam & is de¬
mum de hoc interpretandi genere longe a1 iter fenfit, ut
ex Epiftolis ejus patet<?). Alii contra, hujus interpreran-
di rationis incommodo mori, ducem habuerunt Eufibium Emifenum, qui primus inftituit, ea modo ad Chriftum
rransferre vaticinia, iisque folis in difpurando uti, in qui-
bus
to) Öriken, Comm, in Matth. p. 472. Tom. III.
n) OrJen. Com. in Jo. p. 88. Tom. IV.
0) Epiftol. T, I. p. 47. b. T. II. p. 8*. e<3, Aitenh.
$ ) 9 C " •
bus propric de Eo Sc uno fermo esfet. Åd iilius igitur exemplum, torum Allegoricum genus, quod hiftoriam ad
res intelligibiles invifibilesque trahir, urpote ambiguum ,
fallax ac libidine ingeniorum luxuriantium protritum, in
dicendo fcribendoque repudiarunt interpretum gravisfimi:
Diodorus, Theodoras Mopfueßenus, Grotius-, Scex recentioribus
in pnmis G.tK.7elierus See. Sunt denique a/it, neutriuspartis grariam tenenres, qui fe velut ekåsktmcvs profiteantur, me¬
diam qtiamdam incedendo viam: quorum modeftia (altem probanda, etiam in hoc, quod, licet hiftoricam pluribus locis
défendant interpretationen!, ali is tarnen judicandi liberta-
tem relinquant, Sc vitislim fibi eam concedi velint. His
adnumerandi, prse aliis, videntur : Cbryjoflomus, Theodoretus, lfidorus Pelufiota, Melhnchton, Felimis, Pellicanus, Esramus Rudingerus, Sc claros inter nollri asvi viros nominatim
Datbius, p) qui, duplicem admittentes fevjum, litteralem
nernpe Se myfticum f. allegoricum, omnes te re in eo con- fpiraot, ut Prophetas dicant norr (implicirer Sc planisfi-
me propofuisfe vaticinia rerum fururarum; fed has prae-
fentibus mifcuisfe ita, ut Sc qui tum esfent, aliquid inde
utilitatis caperent, Sc poft eventum demum futuri res prae-
di£bas optime posfent cognofcere : itaque non esfe, Omni¬
bus eodem modo inrerpretandis, vim faciendam Prophe-
tis, nec qute hiftorice tantum de rebus illorum tempo¬
rum difta (int, accipienda de rebus futuris Sc ad Chri-
(tiim pertinentibus.
Ex hisce jam fummatim expofitis colligi certe poteft, quantus omni tempore fuerit interpretum hac
in re disfenfus, cujus pnecipuam arbitramur causfam
esfe politam in vaga illa explicandi praecipiendique ra-
tione, niillas praebente perfpicuas Sc certas veriraris
notas, nec demonflrante viam reperiendi, fed modo
quid reperiendum fit, explicante: id quod nullo non
B tem-
p) ad Es. Cap, XLI: I.
) io c $
tempore fuir frequens praecipientium virium, quod ut e-
vitetur, hoe opus, hie labor omnibus in pulvere hoc
defttdanribus esfe debet. In hoc uno de prophetia qui-
dem univeiTa confentiunt omnes, quod fit oblcura valde
& intelle&u difficilis , utpote Parabolis Allegoriisque in-
voluta: id quod ipfi mterdum faténtur Prophetae, innuit-
que Petrus I. Per. 1, 10. At vero, quomodo difficultati-
bus hisce obviam hr eundum, quidque ad jud icandum
de toto ge nere propheriarum, Sc earum interpretanda*
rum rarione, maxime profit, minime inrer eos convenit.
Propofiti tenaces, nodrum in re ram ardua tamque fub-
lim i judicium impraefemiarum fufpendimus, Le£lorem
ableganres ad ea, qute de Vaticiniis fcripfir acutisfimus judex Dcederleinius, q) cui ramen adjungere placet in- comparabilem fere in re tanti momenti arbitrum J. A..
Ernefli, r) hisce verbis, dignis omnino, quae non inter-
rupta ferie legantur, disferentem: In bac disjenfiione tanta
quee etiammmi duret incenfa fit etiam recentioribus con•
troverfiis, a Grotianis in.de temporibus, cum alii nimis ra-
ro Cbriftum in Propbetis videaniur agnofcere, alii rum is fie¬
pe: quod in Cocceio ejusque cemuiis reprehenåi fölety quid univerfie ftatuendum fit, ji quis qucerat, c? media via qucs fit, -quam omnes commendent? mihi fic videri, non disfii-
mulem: Frimm igitnr arbitror, Analogiam univerfam mini*
meque dubiam /A T. hoc poflularé, ut non valde imtltis locis prophetias de Cbrifio credamus esfe aocroi fyrov xuqlvcpro- pofiitas, Quasdam esfe oportet, qua cavaSleres bifloricos omni-
n oque tales habeant, per qnos de Mesfin, cum venisfet, pla¬
ne judicari (cf ipfie agnofei posjet• quales esje, nemo dubitet
aut negauil umquam\ earum porro oportet esfe mimerum ta- lem, qui fiuffieiat &P ad agnoficendum & ad convincendos ad¬
ver•
q) Inftitur. Theol. Chrift. §, 228. ed, I.V..
r) Loc, cif. p. 527.
® > H C
vev[avios veritatis. Sed an oportet ens necesfario mulias es-
fe? Nmpiatn numerantur argumenta, [ed ponderantur Et
nos, cum docemus, Mesfiam vemsfe> in JeJu esfe caraSleres Mesfice tninime dubios, nun modico numero prophetiarum de- fungimur? Enimvero ex altera parte fatendum ac defenden-
dum eß, prophetlas myßicas esje permultas: nec ullo mode concesferim , ens esfe Ulis, prtjertim aptid Chvißiarnim, A--
viores. Ad Judxos quidem convincendos in principio nihil
admodum valeant;fed apud eum tamen, qui jamfummam veritatis tenet, prodesfe posfunt. Nam myßicas Ef figuratas
esfe prophetias multns, quomodo mirum dut dubium videvi posfit, am totus cultus Leviticus frieritfiguratus? An Agnus
Pafcbalis Ef fimilia nihil, firmiim fit, babent,
figuram tantuin babent? nihil omnes typi? lmtno, ut hi på¬
ves fiunt Ef esfe debent difertis teflimoniis, /z 7;0/2 fint fieli ingenio humano5 /2 Cbrißo Ef Apoftolis demonftratij fic
Ef pvophetia, z» quibusperfiguram modo ineft Chrißits, To-
tam (Jeconomiam F. T. reprehendat Ef mutet necesße eß, qui genus hoc prophetiarum Ef multitudinem reprehendat, ad invidiam interpretis trahat. Otnnino oportet in hoc genere
von acerbum esfe. Fides\ fz/, 0/ hone, Chrißum in F. T, ubi ahus aut omnino non, aut 72011 ita clare videt, ztf /zz vel vides, wV&rf ^ putas! Ftde Eum tibi, Sr" gratias
age Deo. Sedfac, z/£ Eum Ef in cor, cum Ejus manfue•
tudinc Ef lerntate, reeipias, zz<? frußera videris. Jlle vero
alter Eum alibi pariter videt; Ji non ubiqtte in F. T. fa-
tis clare, f/£ dubitet, heereat, per umbram modo; at in N. T.
videt in clara luce rcfulgentem, &T* pro ejus claritatis beiie- ficio gratias agit Deo.
§• HI.
Fx Zorz> Z7. 7". z« AT. aUegatis, ut ad ea tandem in genere difquirenda veniamus, quaedam non nifi per oommodationem & ccmparationem facloruni timilium, quse-
B 3 dam
# ) 12 C ©
dam etiam perArgumentationer» adferri,notislimum eft s).
Quod ad prtus ällegandi genus attinet, eo minus mirari
convenir, id tam frequens esfe arque ulitatum Sacris N.
T. Scriptoribus, quo certius eonftat, Apoltolos, ex mo-
re JuddBorum, quibuscusi crebrae eis intercederent difpu-
tationes , ftudiofe conquilivisfe e Prophetis formulas lo«
quendij ac comparatione in primis everituum limilium
fuisfe dele&atos. Iis infuper idem evenisfe, quod com¬
mune foler esfe aliis fere omnibus, aliorum fcripra diur-
na no&urnaque manu verfanrijbus, neminem offendar»
Scriptdr.es videlicer Sacros V. T. adeo fibi habuere fami¬
liäres, ut in dicendo fcribendoque verbis eorum atque
fententiis, haud fecus ac propriis, uterentur feepe, de ci-
tando loco, unde eas mutuati funt, parum vel nihil o-
mnino folliciri. Sic juris peritum cum corpore Juris, O-
ratorem profanum cum AudoribusClasficis,Sacrum cum
Sacris Scriptoribus loqui novimus t). Neque id vitio ib
lis vertendum, fi > ex fententia Sc decretis adverfariorum,
qui tum valde liberales plurima prophetarum difta ad
Mesliam & fpem fuam detorferunt, vel perfuadendi vel
refellendi ergo non numquam difputavarint, k«S-' ävSgu-
7ZCV disferendo Sc viam adverfariis tritam incedendo «).
At vero probe hic cavendum , ne, haec fimiliaque alia
jufto latius urgendo, injurii fimus in ipfam Virorurn
®eoTrvew;w autoritärem, Locisque argumentandi causfa ab
le-
s) DigVius eil, qui circa banc rem legatur,Celeb, jamin Acad. Lüne?,
L. L. O. O. & Grsec. Prof. AI. Norberg, in Disferr. Upf. An. 1775 ha-
bita, De Locis V. T. in N. Fcedere Allegntis, P. I. & Jl. At in ipfo
fimilem materiam rraftandi modo nobis omnino abfimilis; liquidem de Lo¬
cis bisce, utpote ficundum LXX Interpr. allegntisy tantum modo disferir.
r) Cfr. omnino qua: hone in rem fufios & pro more foo, b, e. a-
cutislime disputat III. Michaelis, in feiner Einleitung in die GStil. Schrift,
des N. Bundes, 1. Tb. §. ?I. edif. IV.
«) Vid. Dosderleiny loc, cir, & Sentier Beantvvort, der Fragm, p.
289-308.
i ) *3 C &
legaris qtiidquam detrahamus. Iis namque, ut & fupra
monuimus, ea ineft probandi vis, qua vel in dubium
vocata, rueret omnino totum Tcripturae S. Tuperftru<ftum sedificium, Ecclefiam loquor Chrifti, Religionem, quae Ei
nomen omenque debet, TandlisTimam, Quid enim de Tum¬
ma Auftoris S S. veracitare, quid de Virorum Sacrorum
®eo7ivsv=;loi fentiendum, ii, quce a Salvatore Optirno Ejus-
que Apoftolis in N. T. argumentandi causTa citantur. V.
T. di£ta, de eo ipTo, in cujus probationem adferuntur,
minime agerent? Nulla Tane hic datur via media, qua
errores ejusmodi Allegationum cum divina S. S. auftori-
tate conciliari quqdam medo poterint. Aut inveniri de-
benr ejusmodi citationes, exa&o Grammatices Criticesque
examini Tubje£tae, eumdem in V. T., non LXX vir a1i
tantum Verfioni, fed in primis Textui Originali aurhen-
tico&genuino convenienter, habere fignificatum, adquem, probationis ergo tuendum, in N. allatae Tunt; aut deTe-
renda prorTus, non ut dubia modo, Ted ut falTa, N. Te-
ftamenti divinitus traditi causTa. In hoc autem Tumma
opus eft Sc circumTpe&ione & exercitatione, ne con-
Tundamus locn F. T. per argumentationem citata cum iis, quibus pura puta acccmmodatio ineft Sc comparatio, nec, in judicando prtecipites, TaiTas interpretationis regulaspro ve«
ris probatisque Tequamur. Et Tane haud disfimulanda eft
maxima illa difticultas, quae optimos . quoque, in discer*
nendis ejusmodi locis, vexavit interpretes. Multus eft
M. Ven. Dntbius v) in vindicar.da, non tam verbo ståj?- fcvi&ctt, quod Taepe in illuftratione rei ex re iimi 1i adhibe-
tur, quam potius particulis conTecutivis 'Ivu, ctt&s-, aut fi
milibus, ea veri crirerii proprietate, ut inde certo colligi posfit, locum quemdam V. T. per argumentationem esTe
citatum. Etenim, inquit,/* concedatuv, ambiguavi esfe hane
B 3 ££•
v) ed Efa, Ccp. VII; 14»
• ) *4 t# #
rttandiformulamy mc nifia contextu vaticimovum Ef ex coU
jationé cum N. T. evinci posfey utrum locus tamquam vatici-
nium> an per accommodationem citetur; millibi cum ipfi cer- ii esfeposfumus, tum refutare adverfarios: cum vix unum al-
terumque vaticinium exflet, quodnon temporibus, quibus edi-
tum efty posfit fatis probnbihter aptari. Huic vero contra*
&iam prorfus Boederleinius x) fovet fentenriam , negando,
non tantum vocem 7rÅtiqcv&octy utpote in illuilratione rei ex
re fimili faepe adhiberi folitam, argumentum certum ex- hibere: id quod facilis quoque concedit ipfe Datbiusi fed
etiam e particulis fupra di£tis confecurivis, quippe quse ikßuTMMc faepisfime ufurpari foleant* p^rfpicue colligi pos- fe,locum V. T. argumenrandi causfa citari. Quare exifti-
mat, tutius esfe, pvxfertim in difputatione Judaica, abfixere
ab bisdefinitionihus, neeinternis, qua vocant, argumentisMes- fix, indicia quoquo loco velle cognofcere. Nos equidem in fe- quentibus, pro re nata, declaratum ibimus, cujus a parti¬
bus hac in re ftare, ducamus confultius,
Cum vero&temporis rermnque ciicumftantium nnguftia,&ratio vafe-
tudinis habenda, jubeant met pertratlationem hujus opufeuli in aliud, D,
V., mihique magis opportunum differre tempus, finem levislimis hisce hac jom oteafione impofiturus, non nifi ofciter iTgniffcatum volo, qua de causfa Allegationibus Locorum T.fpecintim in duobus primisMattbai Cnpitibur
immorari mecum conftifui. Es ieilicer, in vindicandis horum Matthaei Copi-
tumCitationibus, prae reliquisomnibus intoto N;~T.codice obviis, fefeprae-
feent difficultates, de quibus fuperandis defpernre jam occoeperinr Viri fum-
mae in hoc ftudio laudis atque aucloritatis, infer quos nominasfe fufficiat
liluftrem Michaelis, cujus in haue rem dubia qui interim cognofcere velit,
adeat fupr» citatam illius in Libros N. T. lntroduciionem. Temeritatis certe vanaeque deme ipfo, bac inpataftra admodum adbuc tirone, opinionis no*
tam merito mihi fubeundam fateor, fi quid contra hnnc tantum virum rno*
liri vellem. Quod fivero anfam abeo datam, uvfyeVTtciV horum Matthaei Capitum, Exegetice illuitrando loca in iisex V. T. allegata, ttabiliendi con-
firmandique prehendere conatus fuero; fperare aufim, veniam me ab iis fal-
fem impetraturum, qui onimnm meum Scripturamque vindicandi itudium
non improbaverint.
ar) ioct fupra cit.
